α) Μετά από ενέργειες του “Συλλόγου Κερτεζιτών Πάτρας «Ο Στριφτόμπολας»” η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ επιτρέπει την «επισκευή και συντήρηση» του Ι. Ν.. Αφενός θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη εκτενούς μελέτης και αφετέρου επιτρέπει την υπό όρους επισκευή της κεραμοσκεπής. Παράλληλα κάνει προτάσεις για την προστασία από τις νυχτερίδες και τέλος αποφασίζει να εντάξει το πρόβλημα στις προτεραιότητές της[4].

Τα άμεσα έργα αποπερατώθηκαν από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο με χρηματοδότηση κερτεζιτών, των οποίων τα ποσά δημοσιεύτηκαν με Δελτίο Τύπου στις 20 Αυγούστου 1996, επί εφημερίου π. Ασημάκη Κασιαμέτη. Έμεινε απραγματοποίητο όμως το βασικό έργο της συνολικής συντήρησης, που ανέλαβε η Βυζαντινή Εφορεία.

β) Με πολλαπλές συλλογικές ενέργειες του ιδίου συλλόγου αποφασίστηκε η «Κήρυξη Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καλαβρύτων ως ιστορικού  διατηρητέου μνημείου»[5]. Την απόφαση αυτή έστειλε με συνημμένο η 6^η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ (Αχαΐας) προς: 1. Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, 2. «Κοινότητα Κέρτεζης ΚΕΡΤΕΖΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ» και 3. «Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ενορίας Κέρτεζης ΚΕΡΤΕΖΗ». Την κοινοποίησε δε στον “Σύλλογο Κερτεζιτών Πάτρας «Ο Στριφτόμπολας»” Αγ. Τριάδος 115, 26224 – ΠΑΤΡΑ[6].

γ) Με άλλες ενέργειες του ιδίου συλλόγου και την ίδια περίοδο αποφασίστηκε από το Υπ. Πολιτισμού κωδικός με επιχορήγηση 5 εκατομμυρίων δρχ για να γίνουν οι μελέτες και οι δράσεις για την οριστική λύση του προβλήματος. Τα χρήματα αυτά στάλθηκαν στην Κοινότητα Κερτέζης και «λίμνασαν» κατά το επιεικέστερο. Αργότερα αποφασίστηκε το πρόγραμμα «Καποδίστριας» στην τοπική αυτοδιοίκηση και πιθανά μετά το 2002 τα χρήματα πέρασαν αυτοδίκαια στον (Καποδιστριακό) Δήμο Καλαβρύτων.

δ) Με υπογραφή της κ. ΜΥΡΤΩΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ, Διευθύντριας της 6^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το 2002 δόθηκαν οδηγίες[7] αντί ειδικής αναλυτικής μελέτης για «Εργασίες στεγανοποίησης Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κέρτεζη Καλαβρύτων» που θα γίνονταν «με την επίβλεψη της εφορείας μας». Ανάμεσα στα άλλα προέβλεπαν «… Σας επισημαίνουμε ότι είναι αναγκαία η διαμόρφωση διαδρόμου πλάτους 1-1,5μ. με κατάλληλη κλίση προς τα έξω, περιμετρικά του μνημείου, που θα καταλήγει… Ως εκ τούτου πρέπει να απομακρυνθούν οι ταφές, και εν συνεχεία να γίνει αποχωμάτωση μέχρι το επίπεδο του εσωτερικού δαπέδου του μνημείου…». Το έργο αυτό, αν και σχετίζεται χρονικά με τον κωδικό των 5 εκατομ. δρχ δεν πραγματοποιήθηκε από το Δήμο Καλαβρύτων, αφού ο χώρος του νεκροταφείου, πέραν των 40 cm² (ρουνιές) ανήκει σ’ αυτόν!!!

ε) Με έγγραφο προς «την Νομαρχίαν Αχαΐας, Διεύθυνσιν σεισμοπλήκτων, Κορίνθου 327, 26110 ΠΑΤΡΑΣ» της Ι. Μητροπόλεως Καλαβρύτων και Αιγιαλείας γίνεται γνωστοποίηση ότι ο εν λόγω ναός «…όστις έχει κριθεί διατηρητέος…», μαζί με άλλους ι. Ναούς «…έχουν υποστεί σοβαράς ζημίας εκ του προσφάτου σεισμού της 8^ης Ιουνίου που έπληξε τον Νομό μας…»[8].

στ) Με υπογραφή της (νέας) Προϊσταμένης της 6^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Αναστασίας Κουμούση η εν λόγω Εφορεία  αποστέλλει έγγραφο το 2008 στην Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας και στον κ. Ανδρέα Ρηγόπουλο, Εφημέριο Κέρτεζης Καλαβρύτων, και κοιν. στο Υπουργείο Πολιτισμού «Σχετικά με σεισμόπληκτο ναό Κοίμησης της Θεοτόκου στην Κέρτεζη Καλαβρύτων»[9].

Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται επί λέξει «Σε αυτοψία που διενήργησε κλιμάκιο της Εφορείας μας στον νεκροταφειακό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου Κέρτεζης Καλαβρύτων (κηρυγμένο μνημείο με την απόφαση ΑΡΧ/Β1/Φ31/20660/641/12.7.1996) διαπιστώθηκε ότι ο ναός υπέστη σοβαρότατες βλάβες από τον σεισμό της 8^ης Ιουνίου 2008 και ως εκ τούτου δεν επιτρέπεται η είσοδος σ’ αυτόν και η λειτουργία του έως ότου ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας».

ζ) Με υπογραφή του ιδίου (τότε) του Μητροπολίτη ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ κ. Αμβροσίου προς το «Εκκλησιαστικόν Συμβούλιον Ιερού Ναού Γενέσως της Θεοτόκου Κερτέζης 25001 ΚΕΡΤΕΖΗΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», γνωστοποιείται και εκκλησιαστικά η προηγούμενη απόφαση. Παράλληλα προστίθεται «…προτρεπόμεθα πατρικώς, όπως γνωστοποιήσετε εις ημάς ποία η εξέλιξις, καθ’ ότι διά του υπ’ αριθμ. πρωτ. 437/29.07.2008 ημετέρου απευθύνθημεν προς την Διεύθυνσιν σεισμοπλήκτων Νομαρχίας Αχαΐας, προκειμένου να επιληφθή του θέματος»[10].

η) Με υπογραφή του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Μητροπόλεως Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Χρήστου Ρέλλα αποστέλλεται[11] προς «…το Τ.Α.Σ. Αχαΐας Καλαβρύτων 52-56 & Φλέμιγκ 262 26 ΠΑΤΡΑΣ» η Ιερά Μητρόπολις Καλαβρύτων & Αιγιαλείας του γνώρισε «…ότι κατά τον σεισμό της 8^ης Ιουνίου ε. έ. Που έπληξε την Επαρχίαν μας επλήγησαν και Ιεροί Ναοί της καθ’ ημάς Ιεράς Μητροπόλεως, οι οποίοι υπέστησαν σοβαράς ζημίας, ως ακολούθως: 1. Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κοιμητηρίου Δ.Δ. Κερτέζης Δήμου Καλαβρύτων (όστις έχει κριθεί διατηρητέο μνημείο υπό του Υπουργείου Πολιτισμού) μετά του εφαπτομένου επ’ αυτού παρεκκλησίου Ιερού Ναού Αγίου Χαραλάμπους καθώς επίσης…».

θ) Δεδομένου ότι ο καιρός περνούσε χωρίς να κινούνται οι διαδικασίες μελέτης ή και εκτέλεσης έργων, παρουσιάστηκε εκτενές ολοσέλιδο άρθρο στην καλαβρυτινή μηνιαία εφημερίδα «Η ΩΡΑ Καλαβρύτων» τον Ιούλιο του 2018 σελ. 20,  του γράφοντος, με τίτλο «Ο Αύγουστος της Κοίμησης και η Κοίμηση της Κέρτεζης», το οποίο τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα. Άρχισαν συζητήσεις πλέον σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας. Το άρθρο αυτό περιλήφθηκε το επόμενο έτος στο βιβλίο του γράφοντος με τίτλο «ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ» (εκδόσεις ΑΡΜΟΣ 2019).

ι) Κατά την παρουσίαση τον Αύγουστο του 2019 του εν λόγω βιβλίου συγκροτήθηκε επιστημονική επιτροπή πρωτοβουλίας, η οποία με σχετικό κείμενο συνέλεξε υπογραφές κερτεζιτών που διαμένουν μόνιμα ή παραθερίζουν στην Κέρτεζη. Αυτές αρχικά απευθύνθηκαν στην Κοινότητα Κερτέζης. Ανάμεσα στα άλλα, αφενός κρούεται ο κώδωνας της κλεψύδρας για τη σωτηρία του Ι.Ν. της Κοίμησης της Θεοτόκου και αφετέρου επαναφέρεται το ζήτημα των 5 εκατομμυρίων δρχ…

ια) Με την νέα αυτή κοινωνική αφορμή, άμεσα το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο «Γενέσεως της Θεοτόκου» της ενορίας της Κέρτεζης συντάσσει έγγραφο με αίτημα κστις 09.09.2020 και παραλαμβάνεται από την «Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας»[12]. Ορίζεται υπεύθυνη του ζητήματος η αρχαιολόγος κ. Λυδία Μαλαταρά. Η εν λόγω εφορεία αρχές Νοεμβρίου του 2019 με επικεφαλής την κ. Μαλαταρά και ένα μηχανικό, παρουσία του εφημερίου π. Ανδρέα Ρηγόπουλου και του προέδρου της Κοινότητας Κέρτεζης κ. Παναγιώτη Χρ. Κούρτη κάνει αυτοψία. Πράγματι είδαν τον μεγάλο κίνδυνο καταστροφής του διατηρητέου ιστορικού μνημείου και νεοβυζαντινού ναού μας. Συντάσσουν άμεσα εσωτερική έκθεση προς τους υπερκείμενους αρμοδίους.

ιβ) Με υπογραφή της Διευθύντριας Αρχαιοτήτων Αχαΐας κ. Αναστασίας Κουμούση (αρχαιολόγου) στις 16/01/2020[13] και με ΘΕΜΑ «Σχετικά με τον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Κέρτεζης Καλαβρύτων» απευθύνεται προς το εκκλησιαστικό μας συμβούλιο για περεταίρω ενέργειες. Κοινοποιείται επίσης: 1) Ι. Μητρόπολη Καλαβρύτων & Αιγιαλείας και 2) κ. Χρήστο Τεμπέλη, αρχαιοφύλακα Κλειτορία Καλαβρύτων.

Το έγγραφο, ανάμεσα στα άλλα, κάνει αναλυτική αναφορά στην τωρινή του κατάσταση και καταλήγει με την ανάγκη διενέργειας δύο μελετών, που οφείλει να κάνει το εκκλησιαστικό συμβούλιο της ενορίας της Κέρτεζης, χωρίς βεβαίως να χρηματοδοτείται από κάποιο φορέα:

«…Κατόπιν των παραπάνω, επισημαίνεται η ανάγκη σύνταξης αναλυτικής τεχνικής έκθεσης από μηχανικό για άμεσα μέτρα προστασίας και μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών του ναού, που απαιτούνται βάσει της ισχύουσας αρχαιολογικής νομοθεσίας.

Το παρόν δεν αντικαθιστά τυχόν περαιτέρω έγκριση ή άδεια της Υπηρεσίας μας ή άλλης αρμόδιας Κρατικής Αρχής.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω διευκρίνηση, είμαστε στη διάθεσή σας».

Εν τω μεταξύ, μετά την απόφαση αυτή, η ομάδα Πρωτοβουλίας παρέδωσε φάκελο μαζί με τις υπογραφές στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης.

ιγ) Το πενταμελές Κοινοτικό Συμβούλιο συνεδρίασε άμεσα στις 23/01/2020 με θέμα «Ενέργειες προς το Υπ. Πολιτισμού για την χρηματοδότηση σωτηρίας του ύστερου Ι. Βυζαντινού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο της Κέρτεζης». Απέστειλε τον φάκελο μαζί με το πρακτικό της απόφασής του στον Δήμο Καλαβρύτων  (Δ.Υ.) τις επόμενες ημέρες (06.02.2020). Στο πρακτικό[14], αναφέρεται μεταξύ άλλων: «…Ο Πρόεδρος… είπε ότι πρέπει να γίνουν ενέργειες για την διάσωση του Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο της Κέρτεζης και να διαβιβαστεί στο Δήμο Καλαβρύτων για να αναλάβει θεσμικά την εξεύρεση χρηματικών πόρων, έτσι ώστε σε ένα πρώτο στάδιο να εξασφαλιστεί η στατικότητα του Ναού και σε δεύτερο στάδιο να συντηρηθούν οι αγιογραφίες του. Έτσι θα καταστεί ο Ιερός Ναός επισκέψιμος και λειτουργήσιμος. Το Τοπικό Συμβούλιο…. εγκρίνει ομόφωνα την διαβίβαση της απόφασης στο Δήμο Καλαβρύτων, για να αναλάβει θεσμικά…».

ιδ) Η προηγούμενη απόφαση «Περί εξεύρεσης χρηματικών πόρων για την σωτηρία του ύστερου Ι. Βυζαντινού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο της Κέρτεζης» διαβιβάζεται έγκαιρα[15] προς το Δήμο Καλαβρύτων.

ιε) Όπως σε όλες τις παγκόσμιες κοινωνίες, έτσι και στη δική μας με τον  νέο ιό, οι κρατικές αποφάσεις ανέστειλαν και τις δικές μας για το ζήτημα αυτό. Με τον ερχομό όμως το φετινό Καλοκαίρι (2020) πολλών παραθεριστών και μελών τη ομάδας Πρωτοβουλίας και σε συνεννόηση με το πρόεδρο της Κοινότητας κ. Παναγιώτη Χρ. Κούρτη, συναποφασίστηκε με το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, συνάντηση στο Επισκοπείο των Καλαβρύτων με τον νέο Μητροπολίτη Καλαβρύτων & Αιγιαλείας κ. Ιερώνυμο. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε μετά από όχληση του γράφοντος προς τον κ. Ιερώνυμο, όταν τελέστηκε η Ιερά Παράκληση στο Γενέσιο της Θεοτόκου κατά το Δεκαπενταύγουστο στην Κέρτεζη.

ιστ) Έτσι τελικά την Παρασκευή το μεσημέρι (21.08.2020) συνάντησε τον Μητροπολίτη κ. Ιερώνυμο η εξής αντιπροσωπία: Εκ μέρους του Εκκλησιαστικού  Συμβουλίου ο εφημέριος π. Ανδρέας Ρηγόπουλος και Κωνσταντίνος Γ. Μάλλιαρης (τέως πρόεδρος της Κοινότητας Κέρτεζης). Εκ μέρους της Κοινότητας Κέρτεζης ο νυν πρόεδρος Παναγιώτης Χρ. Κούρτης. Εκ μέρους της ομάδας Πρωτοβουλίας ο γράφων ως συντονιστής και ο Δημήτριος Α. Νικολάου (συνταξιούχος, τέως σχολικός σύμβουλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ψάλτης).

Η σύντομη συνάντησή μας ήταν επιτυχής, αφού αμέσως ο κ. Ιερώνυμος αποδέχτηκε την άμεση αναγκαιότητα ενεργειών και χάρηκε με τις πρωτοβουλίες μας. Ζήτησε να αποσταλεί άμεσα διαβιβαστικό με καταγραφή όλων των έγγραφων και στοιχείων που του δείξαμε ατύπως.

ιζ) Παράλληλα είδαμε ότι με χαρά δέχτηκε ο κ. Ιερώνυμος να περιηγηθεί ηλεκτρονικά μέσω των πολλών δεκάδων φωτογραφιών υπερυψηλής ανάλυσης που του παραδόθηκαν ηλεκτρονικά. Αυτές είχε προλάβει να πραγματοποιήσει το δίδυμο των Παναγιώτη Ν. Σπηλιόπουλου και του γράφοντος πριν τον σεισμό του 2008, μετά από συναίνεσή του τότε Εκκλησιαστικού Συμβουλίου μας!!!

ιη) Την επόμενη Παρασκευή (28.08.2020) πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα συνάντηση του νέου αιρετού Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας κ. Νεκτάριο Φαρμάκη με τους Μητροπολίτες ή εκπροσώπους των Μητροπόλεων της περιφέρειάς του, με βασικό ζήτημα τη συντήρηση εκκλησιαστικών μνημείων. Είμαστε βέβαιοι ότι ο Μητροπολίτης κ. Ιερώνυμος έθεσε το ζήτημα του διατηρητέου και τραυματισμένου Ι. Ν. της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κοιμητήριο της Κέρτεζης, ώστε να είναι στις άμεσες προτεραιότητες της Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας[16].

ιθ) Το εκκλησιαστικό Συμβούλιο παράλληλα, και με την συνδρομή όλων μας, συνέταξε και απέστειλε το εν λόγω διαβιβαστικό, μαζί με πλήρη φάκελο όλων των σχετικών εγγράφων και στοιχείων[17].

κ) Αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον πρόεδρο της Κοινότητας Κέρτεζης Παναγιώτη Χρ. Κούρτη και τα μέλη της Πρωτοβουλίας Παναγιώτης Αντ. Μπούρδαλας και Παναγιώτης Αθ. Τριπολιτσιώτης επισκέφτηκαν με ραντεβού τον Δήμαρχο Καλαβρύτων κ. Αθανάσιο Παπαδόπουλο στο γραφείο του στις 17.10.2020 (Σάββατο το απόγευμα). Έθεσαν όλες τις πλευρές του ζητήματος και το σχέδιο επόμενων ενεργειών, με πρώτη τη χρηματοδότηση για τις δύο μελέτες. Ο κ. Δήμαρχος διαβεβαίωσε ότι θα έλθει άμεσα σε τηλεφωνική επαφή τόσο με την Διευθύντρια της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κ. Αναστασία Κουμούση, όσο και με τον αιρετό Περιφερειάρχη κ. Νεκτάριο Φαρμάκη.

ΙΙΙ. Επίλογος

Ως ομάδα πρωτοβουλίας δεν θα παραμείνουμε θεατές των εξελίξεων. Θα συνεχίσουμε προς όλες τις κατευθύνσεις. Και προς όσους και όσες έχουν θεσμικό ρόλο και ευθύνη για τη σωτηρία και συντήρησης του ιστορικού διατηρητέου μνημείου αυτού, αλλά και προς τους εραστές κερτεζίτες και κερτεζίτισσες, οι οποίοι δεν μπορούν να βλέπουν άλλο να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, που σέρνεται επικίνδυνα.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη Καλαβρύτων. Είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός (φυσικός), πτ. θεολογίας, συγγραφέας και συντονιστής της ομάδας πρωτοβουλίας.

Κέρτεζη, 01.09.2020

Παραπομπές

[1] Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου, «Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», ΑΘΗΝΑ 1999

[2] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, «ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ», Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ 2019, και με τίτλο «ΙΧ. Ο Αύγουστος της Κοίμησης και η Κοίμηση της Κέρτεζης».

[3] Πραγματοποιήθηκε από το δίδυμο των Παναγιώτη Ν. Σπηλιόπουλου (μουσικού, ηλεκτρονικού) και Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα μετά από συναίνεσή του τότε Εκκλησιαστικού Συμβουλίου.

[4] [Αρ. Πρωτ. 2118, Πάτρα, 6/11/1995].

[5] [ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΤΜΗΜΑ ΧΩΡΩΝ, Αρ. Πρωτ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ31/ 2066/641, Αθήνα, 12/7/1996].

[6] Αρ. Πρωτ. 1728, Πάτρα, 1/8/1996.

[7] Αρ. Πρωτ. 2836, Πάτρα, 10/09/2002.

[8] Αρ. Πρωτ. 437, εν Αιγίω, 29/07/2008.

[9] Αρ. Πρωτ. 4828, Πάτρα, 15.9.2008.

[10] Αρ. Πρωτ. 553, Εν Αιγίω, 26/09/2008.

[11] Αρ. Πρωτ. 585, Εν Αιγίω 14/10/2008.

[12] Στις 18/9/2019 με Αρ. Πρωτ. 6504.

[13] Με Αρ. Πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΦΑΑΧΑ/498579/357889/6504.

[14] Με Αρ. Πρωτ. 1/2020.

[15] Αρ. Πρωτ. Δ.Υ./06.02.2020.

[16] Βλέπε Παρασκευή, 28.08.2020, https://www.kalavrytanews.com/2020/08/blog-post_350.html

[17] Αρ. Πρωτ. Αύγουστος 1/Κέρτεζη, 30.08.2020.