Πορευόμαστε τραγικά ανυποψίαστοι όταν με το εμφιαλωμένο νερό στο χέρι επιδεικνύουμε τη συλλογική μας ενδοτικότητα στην ασυδοσία των εμπόρων που εξασφαλίζουν τη συνενοχή μας σε μια συναλλαγή που αναπόφευκτα θα αφήσει πίσω της μια έρημη χώρα. Ήδη στις ΗΠΑ το νερό για την άρδευση σε κάποιες περιοχές είναι προνόμιο επενδυτών που διαμορφώνουν με την αμείλικτη λογική της κερδοφορίας την παροχή και το αντίτιμο που πρέπει να καταβληθεί.
Πόση συνέπεια και πόση εντιμότητα
εκπέμπει η συμμετοχή μας σε πορείες, σε συσκέψεις και δράσεις για το περιβάλλον
με ένα μπουκάλι στο χέρι;
Είναι αποκαλυπτική η αφήγηση του έγκριτου περιβαλλοντολόγου Peter H. Gleick στο
ευπώλητο βιβλίο του «Bottled and Sold: The Story Behind Our Obsession with
Bottled Water». (Εμφιαλωμένο και πωλημένο: Η ιστορία πίσω από την εμμονή
μας με το εμφιαλωμένο νερό).
«Σκεφτείτε πού βρίσκεστε τώρα. Πόσο μακριά είναι η πλησιέστερη βρύση με ασφαλές νερό; Πιθανώς όχι πολύ μακριά. Ωστόσο, κάθε δευτερόλεπτο, κάθε μέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, χίλιοι άνθρωποι αγοράζουν και ανοίγουν ένα πλαστικό μπουκάλι νερό που παράγεται στο εμπόριο, και κάθε δευτερόλεπτο, κάθε μέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, πετάγονται χίλιες πλαστικές φιάλες. Ογδόντα πέντε εκατομμύρια μπουκάλια την ημέρα. Περισσότερα από τριάντα δισεκατομμύρια μπουκάλια ετησίως με κόστος στους καταναλωτές δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και για κάθε μπουκάλι που καταναλώνεται στις ΗΠΑ, άλλα τέσσερα καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο.«
Το νερό, πηγή της ζωής, βασική και ζωτική πρώτη ύλη για τα ανθρώπινα όντα έχει υποτιμηθεί στις μέρες στον αναγωγισμό ενός λεξικογραφικού ορισμού που το χαρακτηρίζει ως «άχρωμο, άοσμο και άγευστο υγρό» . Δεν περιέχει στη συνείδηση του καταναλωτή τίποτε από την ευφρόσυνη αίσθηση του προσκυνητή όταν σκύβει στην κρήνη. Δεν κομίζει συνδηλώσεις με τοπία από απρόσιτα βουνά, χιονισμένα λιβάδια που σφύζουν από χλωρίδα και πανίδα, ξέφρενα παιδικά γέλια, παιχνίδια ερωτικά όσο κι αν το διαφημιστικό περιτύλιγμα, οι διαφημιστικές καταχωρίσεις και οι τηλεοπτικές προβολές πασχίζουν να διαστρέψουν την πραγματικότητα. Η εμπορευματοποίηση περιόρισε την αντίληψή μας, στένεψε το βιωματικό μας ορίζοντά: για εμάς, έχει αναχθεί σε αποκτήσιμο καταναλωτικό αγαθό, εύκολο να βρεθεί σε κάθε περιοχή και σε όλες τις περιστάσεις.
Αυτή η αντίληψη αντικαθίσταται τώρα από μια άλλη ζοφερή παρατήρηση που θέτει σε αμφισβήτηση την αυτονόητη παροχή του νερού και καλλιεργεί μια νέα εικόνα: στα επόμενα χρόνια, το νερό θα έχει γίνει «ο μπλε χρυσός «του πλανήτη. Χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ δεν αναρωτηθήκαμε πώς απέκτησε αυτό το τόσο κοινό υγρό την αξία ενός πολύτιμου μετάλλου; Πώς η έλλειψη του πόρου αυτού, προκαλεί μια ανισορροπία σε παγκόσμιο επίπεδο; Είναι εφιαλτικό να σκεφτεί κανείς, πως υπάρχουν 6 δισεκατομμύρια εγκλωβισμένων πελατών βορά στις ορέξεις εμπόρων ή βιομηχάνων!
Τα αυτονόητα ερωτήματα του Gleick στο βιβλίο του δεν συγκινούν όσους έχουν αφεθεί στη μέθη του κέρδους αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις, κοινωνικές και περιβαλλοντικές, σε παγκόσμια κλίμακα. Δεν ευαισθητοποιούν και δεν κινητοποιούν παρά ελάχιστους υπερασπιστές ενός αγαθού αδιάρρηκτα συνδεδεμένου με τη ζωή στον πλανήτη, με την επιβίωσή μας, με το τελετουργικό της ίασης, της άφεσης, της καθαρότητας.
Γιατί αγοράζουμε εμφιαλωμένο νερό; Από πού προέρχεται; Τι υπάρχει πραγματικά στα μπουκάλια που αγοράζουμε; Είναι τόσο ασφαλές όσο το νερό της βρύσης ή ακόμα πιο ασφαλές, όπως μας λένε συχνά; Τι γίνεται με το πλαστικό; Πού πηγαίνουν αυτά τα μπουκάλια όταν τα πετάμε; Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες της χρήσης εμφιαλωμένου νερού στον πλανήτη; Η βιομηχανία ποτών μας λέει ότι το εμφιαλωμένο νερό είναι απλά ένα σύνηθες προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο προϊόν διατροφής – μια ασφαλής, καλά ρυθμιζόμενη εναλλακτική λύση για το νερό της βρύσης. Η περιβαλλοντική κοινότητα μας λέει ότι το εμφιαλωμένο νερό είναι ένα εταιρικό σχέδιο για την ιδιωτικοποίηση ενός πολύτιμου δημόσιου πόρου και ότι είναι ακόμη λιγότερο ασφαλές από το νερό της βρύσης. Ποια είναι η αλήθεια?
Τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στο επίκεντρο των συζητήσεων η «κρίση του νερού». Η θεματική αυτή αποτέλεσε αντικείμενο του φόρουμ του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το 2007. Κατά τη διάρκεια αυτού του φόρουμ, αναδείχθηκε ένα κρίσιμο σημείο: «Δεν είναι η έλλειψη που θα βρίσκεται στην απαρχή της κρίσης του νερού, αλλά μάλλον η κακοδιαχείριση αυτού του πόρου». Ο γραμματέας του ΟΟΣΑ, Angel Gurria επεσήμανε: «ακολουθήστε το νερό, και θα είστε σε θέση να λύσετε το πρόβλημα της φτώχειας και πολλών άλλων«.
Όσο περισσότεροι συνειδητοποιήσουμε, όπως προειδοποιεί ο Gleick, ότι το νερό εκτροχιάζεται σταθερά σε προσοδοφόρα δραστηριότητα για λίγους, με δισεκατομμύρια μπουκάλια που παράγονται, χρησιμοποιούνται και απορρίπτονται, δεκάδες ή εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε πωλήσεις, δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα και άλλων ρύπων που παράγονται, τόσο θα αντιδράσουμε ώστε το μέλλον των παιδιών μας να είναι διάφανο σαν το νερό των πηγών που φθάνει στο σπίτι μας. Γιατί η ιστορία του νερού αφορά ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως χωρίς πρόσβαση σε ασφαλές και προσιτό πόσιμο νερό, δισεκατομμύρια ασθένειες και εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο – κυρίως μεταξύ μικρών παιδιών – από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν από το νερό.
* Ο Παναγιώτης Σωτηρόπουλος είναι εκπαιδευτικός, European School of Brussels III.
Σημείωση: 22..06.2020, ευχαριστώ τον συγγραφέα για την άδειά του!
