Ριζωμένος Οικουμενισμός

Του Χάρη Ναξάκη*

    Το ταξίδι της ανθρωπότητας από τους προϊστορικούς χρόνους δεν προκάλεσε γεvετικό σχίσμα, γι’ αυτό ανήκουμε στο ίδιο είδος και έχουμε τα ίδια χαρακτηριστικά. Ο ίδιος γενετικός κώδικας (έμφυτα) και ορισμένα επίκτητα (πολιτισμικά) χαρακτηριστικά είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους καθιστώντας τους απάτριδες, οικουμενικούς, αλλά και τέκνα του ίδιου γενέθλιου χώρου (μητέρα γη). Το ξερίζωμα του ανθρώπου άρχισε από τότε που ο πρώτος χόμο σάπιενς ξεκίνησε από τις ρίζες του, την Αφρική, για να κατακτήσει τον κόσμο και να ριζωθεί σε νέους τόπους. Η αποεδαφικοποίηση του ανθρώπου, η διασπορά του, τον οδήγησε να αποκτήσει μια καθολική ταυτότητα, την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε για να μην ρίχνουμε νερό στον μύλο των ρατσιστικών αντιλήψεων. Σε όλους τους ανθρώπους υπάρχουν ενιαία εγκεφαλικά, μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά και σε όλες τις κοινωνίες υπάρχει αγάπη, φόβος, μίσος, γέλιο, τρέλα και ορθολογισμός, μαγεία και θρησκεία, θυμός, σεβασμός, μουσική και τραγούδι. Τα παραπάνω στοιχεία είναι κοινά σε όλους και δεν έχουν αλλοιωθεί από τις διαφορετικές ταυτότητες (πολιτισμικές, εθνικές) και συγκροτούν μια ενιαία ανθρώπινη ταυτότητα. Αυτό αποσιωπά ο εθνοφυλετισμός και ο αντιδραστικός ρομαντισμός.

Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»

[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]

Του Θανάσης Ν. Παπαθανασίου*

   Διαβάζουμε μερικές φορές σε βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά πολυαξονικό.

   Μα τότε, υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;

   Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.

Ερανίσματα λόγων από τους Τρεις Ιεράρχες και άξονες της σύγχρονης εκπαίδευσης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Πρωτολογία

Καλησπέρα. Χρόνια πολλά σε όλους και όλες, από όποιον τρόπο κι αν συμμετέχουν σ’ αυτή την τηλε-συζήτηση. Θα ήθελα να ξεκινήσω από δύο εκφράσεις της Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης (Κολυμπάρι 2016), πριν από πέντε περίπου χρόνια, που αφορούν το θέμα μας.

Η μία έκφραση βρίσκεται στην εγκύκλιο της Συνόδου, που αναφέρεται στο κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο το δυτικό κόσμο κυρίως. Αυτό, λοιπόν, είναι «εκκοσμικευμένο» και «ατομοκεντρικό», με ό,τι μπορεί να σημαίνουν και οι δύο αυτοί επιθετικοί προσδιορισμοί. Το σύστημα αυτό ταλανίζει τις νέες γενιές και προβληματίζει βέβαια και την Μεγάλη Σύνοδο[1].

Το δεύτερο σημείο, το οποίο θέλω να σημειώσω, είναι το γεγονός ότι η Μεγάλη Σύνοδος θεωρεί ότι τα μεγάλα ζητήματα: τα εκκλησιαστικά, τα θεολογικά, οι επιπτώσεις τους σε διάφορες όψεις της κοινωνίας και της ζωής, στο βίο και στην πολιτεία των ανθρώπων χρειάζονται, για να είναι προφητική η μαρτυρία της Εκκλησίας, επαναδιατύπωση[2].

Ας πάμε να επαναδιατυπώσουμε στη σημερινή εποχή ζητήματα, που έθεσαν πριν από 1600 χρόνια, από την ώριμη ηλικία των Τριών Ιεραρχών μέχρι σήμερα[3]. Για να δούμε δυο -τρία σημεία σε αυτά τα 1600 χρόνια.

Ας μη φοβόμαστε τόσο το σχίσμα…

[Συνοπτική επισκόπηση του Ουκρανικού εκκλησιαστικού προβλήματος και η πρόταξη της ζωής και του Σώματος έναντι των γραπτών νόμων και των επισήμων διοικητικών πράξεων]

Tου Κώστα Νούση*

Είναι γεγονός ότι έχει αρχίσει η Ορθοδοξία να βιώνει ένα ακόμη σχίσμα μέσα στη μακραίωνη ιστορία της. Βρίθει, βέβαια, σχισμάτων, για του λόγου το ακριβές και αληθές. Οι Πατέρες λένε πως ούτε αίμα μαρτυρίου δεν ξεπλένει αυτόν που σχίζει την Εκκλησία. Τόσο σοβαρό αμάρτημα λοιπόν. Το θέμα είναι ποιος σχίζει εν προκειμένω, οι Ρώσοι ή το Οικουμενικό Πατριαρχείο; Και πριν συνεχίσουμε μια ερώτηση που θα βοηθήσει πολύ: οι Κανόνες έγιναν για την Εκκλησία ή η Εκκλησία για τους Κανόνες; Το ζων Σώμα προηγείται ή να γυρίσουμε στον νομικισμό των Ιουδαίων; Χάρις, λοιπόν, και ελευθερία ή νόμος και τυπολατρία; Ο άνθρωπος για το Σάββατο ή το Σάββατο για τον άνθρωπο;

Η πρόσφατη απάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη στις ρωσικές διεκδικήσεις και στο Ουκρανικό ζήτημα

Του Κώστα Νούση*

Είμαστε τελευταία θεατές στις χειμαρρώδεις καταγραφές και τοποθετήσεις επί του Ουκρανικού εκατέρωθεν, από Έλληνες και Ρώσους, από φιλοπατριαρχικούς και αντιπατριαρχικούς, από «οικουμενιστές» και αντί… Ο γράφων έχει επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν τοποθετηθεί σχετικά υπέρ των θέσεων και ενεργειών του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θεωρώ πως το ζήτημα δεν είναι μάλλον θέμα ερμηνείας των Ιερών Κανόνων, όσο πρόβλημα αντιμετώπισης και αναχαίτισης του προκλητικού πλέον ρωσικού εκκλησιαστικού επεκτατισμού.

Ο εφιάλτης μιας αρίας φυλής

Της Εύης Βουλγαράκη – Πισίνα*

Με την απόφαση του ΣτΕ για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, το επονομαζόμενο Γαβρόγλου, αλλά στην πραγματικότητα πρόγραμμα επιτροπής εμπειρογνωμόνων μέσα από διαδικασίες μοριοδότησης και αξιολόγησης από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), άνοιξε ο ασκός του Αιόλου. Το ΣτΕ απεφάνθη, δίχως να δηλώσει αναρμοδιότητα, για το δογματικό περιεχόμενο του μαθήματος, την ώρα που η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει εγκρίνει ήδη το Πρόγραμμα Σπουδών και τα εγχειρίδια.

Οικουμενισμός και Ουκρανική Αυτοκεφαλία

Toυ Κώστα Νούση*

Τι σχέση άραγε έχουν μεταξύ τους; Προφανή: όσοι «μισούν» το Οικουμενικό Πατριαρχείο για πολλούς και διάφορους λόγους, βρίσκουν μέσα από το Ουκρανικό πρόβλημα μια αγαστή ευκαιρία να τοξεύσουν κατά της Μητρός εν Κων/πόλει Εκκλησίας. Δεν είναι τυχαίο που οι γνωστοί και σεσημασμένοι «αντιοικουμενιστάδες» κληρικοί και λαϊκοί βάλλουν κατά του Πατριάρχη με αφορμή και πρόφαση το Ουκρανικό ζήτημα. Μάλιστα, ένιοι εξ αυτών κάθονται και συντάσσουν εκτενείς μελέτες, στηρίζοντας την επιχειρηματολογία τους σε ιερούς Κανόνες και στο χρονίζον «έθος» της εκκλησιαστικής παράνομης «προσάρτησης» των Ουκρανών υπό της Μοσχοβίτικης Εκκλησίας τους τελευταίους αιώνες. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, προφανή και πρόδηλα, όπως θα ήθελαν οι αντιπατριαρχικοί συντάκτες των κειμένων αυτών να τα παρουσιάσουν.

Συνέχεια →

Περί υποχρεωτικής προσευχής και άλλων συνδικαλιστικών …δαιμονίων

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

«…Ο ντετερμινισμός του αντικειμενοποιημένου κόσμου διαστρέφει και την θρησκευτική σκέψη. Διαστρέφει την άποψη για το Θεό και την άποψη για τον άνθρωπο…», Νικολάι Μπερδιάγιεφ.[1]

1. Εισαγωγικά

Αφορμή γι αυτό το κείμενο ήταν η προληπτικού τύπου σύσταση του ΔΣ της Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας προς τους Διευθυντές των σχολείων ευθύνης της, μετά από σχετική καταγγελία καθηγητών που απευθύνθηκαν σ’ αυτό. Πρόκειται  για την τελευταία παράγραφο ανακοίνωσης για μιά σερά ζητημάτων. Το κείμενο ψήφισε και ο υποφαινόμενος, μέρος του οποίου κι έγραψε ως Γραμματέας. Παράλληλα ακολούθησε οξεία ανακοίνωση της «ΤΕ της ΔΑΚΕ ΔΕ Αχαΐας», με  πολλαπλούς στόχους.

Συνέχεια →

Πίσω από τα χαμόγελα των Πρεσπών, τις περικεφαλαίες και τον Βουκεφάλα

Του Θανάση Τσιριγώτη

Πίσω από τα χαμόγελα των Πρεσπών, τις περικεφαλαίες και τον Βουκεφάλα κρύβεται η σκληρή πραγματικότητα. Αυτή που γέννησε η ιστορία και η… σοβαρότητα για το Μακεδονικό. Από μία άποψη, ο Μακεδονισμός είναι μια σύγχρονη έκφραση του εθνικισμού, αλλά και του αστικού κοσμοπολιτισμού στα Βαλκάνια. Ο πρώτος (εθνικισμός), μισεί τις πατρίδες των γύρω λαών κι αφηνιάζεται erga omnes. Ο δεύτερος (κοσμοπολιτισμός), προσπερνάει καλπάζοντας τα σύνορα και τα εθνοκράτη γιατί βλέπει μόνο τις αγορές και το αυγάτισμα των κερδών του. Όσα λοιπόν κρύφτηκαν κάτω απ’ το ιστορικό χαλί, βγαίνουν πάλι σαν εκδίκηση στο προσκήνιο και η ιστορία επαναλαμβάνεται, πότε σαν δράμα, πότε σαν κωμωδία.

Συνέχεια →

Η οικουμενική Ορθοδοξία, το εθνικό και το αληθές

Εισήγηση στο συνέδριο «Εθνική συνεννόηση: Παρόν και μέλλον».

Διοργάνωση: Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, Περιφέρεια Κρήτης και Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κρήτης, Κολυμπάρι Χανίων, 28-04-2018.

 Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Ποια μπορεί να είναι η στάση της Εκκλησίας απέναντι στο ερώτημα της «εθνικής συνεννόησης»;

Πιθανολογώ ότι η απάντηση εκ μέρους εκκλησιαστικών ανθρώπων αναμένεται πανεύκολη και στερεότυπη: «Η Εκκλησία πάντα πρωτοστάτησε στους εθνικούς αγώνες», «Η Εκκλησία είναι εθναρχούσα», ή ακόμα «Ορθοδοξία και ελληνικό έθνος ταυτίζονται». Κατά την ταπεινή μου άποψη, ωστόσο, ακριβώς το γεγονός ότι αυτές οι απαντήσεις αναμένονται ως αυτονόητες, μάλλον αποτελεί πρόβλημα για μια στιβαρή προσέγγιση.

Συνέχεια →