Αναφέρεται σε παραμυθάκι του παλιού καιρού ότι ένας βασιλιάς ανακοίνωσε ότι θα εξερχόταν από το ανάκτορό του, για να συναντήσει τους υπηκόους του και να ενημερωθεί για τα προβλήματά τους. Όρισε για τη συνάντηση τόπο και χρόνο. Όλες οι ομάδες έστειλαν τους εκπροσώπους τους στον καθορισμένο τόπο, όμως ο βασιλιάς, για άγνωστο λόγο, δεν υπήρξε συνεπής στην ώρα του. Κατάκοπος ο εκπρόσωπος των αγροτών πλάγιασε στον κορμό ενός δένδρου και αποκοιμήθηκε. Όταν, μετά από ώρα, αναγγέλθηκε η άφιξη του βασιλιά, όλοι ετοιμάστηκαν να τον υποδεχθούν. Έγινε προσκλητήριο από τον υπασπιστή του και διαπιστώθηκε ότι απουσίαζε ο αγρότης. Τον αναζήτησαν και τον βρήκαν να κοιμάται ακόμη. Το ανήγγειλαν και άκουσαν τον βασιλιά να αποκρίνεται. Αφήστε τον να κοιμάται. Αλίμονό μας, αν ξυπνήσει.
Απογραφικά της νοτιοδυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα
Ι) Εισαγωγικά
Είναι γνωστό ότι ήδη η Χώρα
μας δεν είναι ομοιόμορφη γεωφυσικά και ισοκατανεμημένη πληθυσμιακά, όχι μόνο
λόγω της λεγόμενης αστυφιλίας, αλλά και λόγω της γεωφυσικής της ιδιαιτερότητας.
Κύρια χαρακτηριστικά της η ορεινότητα που την τέμνει κατά κάποιο τρόπο από τη δύση
προς την ανατολή την Μακεδονία και τη Θράκη, αλλά και την επιμήκη Κρήτη.
Αντίθετα ο κεντρικός της κορμός χωρίζεται σχεδόν από βορρά προς νότο και την
διαχωρίζει σε ανατολική και δυτική Ελλάδα, όπως και την Πελοπόννησο. Έτσι θα
μπορούσαμε να πούμε σχηματικά ότι χωρίζεται απογραφικά στις εξής πληθυσμιακές
ομαδοποιήσεις: αστικότητα, πεδινότητα, παραλιακότητα, ορεινότητα και
νησιωτικότητα. Είναι γνωστό πως από τη δεκαετία του 1950 με την βιομηχανική και
όχι μόνο αστικοποίηση έπαθαν την μεγαλύτερη απογραφική μείωση οι πληθυσμοί τόσο
της νησιωτικότητας, όσο και της ορεινότητας. Εμείς, ως πρώην επαρχία
Καλαβρύτων, έχουμε υποστεί καίρια πλήγματα. Και αυτά δεν λένε να τελειώσουν.
Η Χώρα μας πέρασε στον εικοστό
αιώνα τον βαλκανικό πόλεμο, εκστρατείες σε ξένες χώρες (Κριμαία, Κορέα, κλπ),
δύο παγκόσμιους πολέμους, πανδημίες, κατοχή, δικτατορίες, πτωχεύσεις, δάνεια, μνημόνια,
μεταναστεύσεις, πονηρά ενδιαφέροντα… Η ορεινότητα όμως, παρά τον υπερπληθυσμό,
βοήθησε πολλαπλά. Κυρίως κράτησε στην επιβίωση το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μετά
την ελληνική επανάσταση και του έδωσε τη δυνατότητα στο 2ο μισό να
ορθοποδήσει, παρότι δεν έγινε με δίκαιους όρους στα διάφορα κοινωνικά στρώματα.
Σε τούτη την παρέμβασή μας θα σημειώσουμε στοιχεία απογραφικά, θα υπογραμμίσουμε θετικές και αρνητικές παρεμβάσεις και θα κλείσουμε με κάποιες συνοπτικές σκέψεις για το μόνιμο πληθυσμό, αλλά και τον διερχόμενο, στη νοτιοδυτική κοιλάδα του Βουραϊκού.
Μαθαίνουμε ότι στις ΗΠΑ έχει
ξεκινήσει εδώ και μια δεκαετία μια καμπάνια προώθησης της καλλιέργειας και της
κατανάλωσης κάστανου την οποία επιστημονικά την είχε αναλάβει μια ομάδα ειδικών
για να την σχεδιάσει, στο κέντρο Αγροδασοπονίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Οι ΗΠΑ παράγουν κάτι περισσότερο από το 1% της παγκόσμιας παραγωγής κάστανου,
είναι ελλειμματική χώρα και εισάγουν μεγάλες ποσότητες από την Ιταλία, την Κίνα
και την Ν. Κορέα.
Η παραγωγή του αμερικανικού
κάστανου έχει πολύ μικρή ιστορία με αρχή την δεκαετία του ’90, σε Πολιτείες
όπως η Καλιφόρνια, το Μίσιγκαν, η Φλόριντα, το Όρεγκον, η Ουάσιγκτον, η
Βιρτζίνια και η Αιόβα. Οι Αμερικανοί προτιμούν τα μεγάλου μεγέθους κάστανα ενώ
η αγορά τους εμφανίζει μεγάλα περιθώρια και για την απορρόφηση της εγχώριας
παραγωγής, αλλά και των εισαγόμενων. Ιδιαίτερα τώρα με τους υψηλούς δασμούς στα
κινέζικα προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ, αναμένεται αύξηση των πωλήσεων
κάστανου από την Ιταλία και άλλες παραγωγικές χώρες κάστανου.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ως συνήθως)
δεν βρίσκεται πουθενά, γεγονός που δεν εκπλήσσει κανέναν αλλά δεν παύει να
είναι και ένας ανεκμετάλλευτος χώρος στα πλαίσια μιας σπουδαίας
«αγροδασοπονικής» παραγωγικής δραστηριότητας η οποία θα μπορούσε κάτω από
συνθήκες σοβαρής αγροτικής πολιτικής και στήριξης να ευδοκιμήσει σε ολόκληρη
την ορεινή ζώνη της χώρας. Το κάστανο θεωρείται π.χ. στην Ιταλία και στις ΗΠΑ,
ως υποκατάστατο πολλών ξηρών καρπών, σιτηρών ακόμη και της πατάτας, είναι
απαλλαγμένο από λιπαρά συστατικά, εμπεριέχει μεγάλες ποσότητες από σύνθετους
υδατάνθρακες που αποτελούν πηγή ενέργειας. Είναι απαλλαγμένο από χοληστερόλη
και περιέχει μεγάλη ποσότητα Βιταμίνης C (40,2 mg/100gr). Το αλεύρι κάστανου
είναι απαλλαγμένο από την γλουτένη και αποτελεί χρήσιμη τροφή σε άτομα που
πάσχουν από Κοιλιοκάκη.
Η ΓΕΙΤΟΝΙΚΗ ΙΤΑΛΙΑ είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός κάστανου στον κόσμο με 8 εκατομμύρια στρέμματα, το 20% των οποίων είναι συστηματικοί οπωρώνες. Μόνο ένα 7% της συνολικής έκτασης (550.000 στρέμματα περίπου) δέχονται συστηματική φροντίδα (το 1/3 δηλαδή των κανονικών οπωρώνων). Τα υπόλοιπα αφορούν δασικές εκτάσεις (καστανοδάση). Η ετήσια παραγωγή στην Ιταλία είναι περί τους 60.000 ΜΤ (μετρικούς τόνους) συνολικής αξίας περί τα 75-80 εκατομμύρια € συν ένα εισόδημα 15-20 εκατομμυρίων € από την ξυλεία καστανιάς. Πριν 100 χρόνια, η παραγωγή της Ιταλίας ξεπερνούσε τους 800 χιλιάδες ΜΤ. Η πιο γνωστή και ζητούμενη ποικιλία είναι η Μαρόνι για τους Ιταλούς.
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ, ότι οι
παραγωγές έχουν μειωθεί δραματικά στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια (μέχρι και
40%-60% κατά χρονιές) λόγω της προσβολής από την σφήκα του κάστανου προέλευσης
Κίνας, με το λατινικό της όνομα Dryocosmus kuriphilus (Hymenoptera, Cynipidae)
η οποία σύμφωνα με δημοσιεύματα του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και
του Δασικού Ινστιτούτου (ΙΔΕ), αποτελεί έναν από τους βασικότερους εχθρούς της
καστανιάς σε παγκόσμια κλίμακα, προσβάλλοντας κατά αποκλειστικότητα τα διάφορα
είδη του γένους Castanea. Είναι ενδημικό έντομο της Κίνας, όπου όμως στην
περιοχή καταγωγής βρίσκεται σε ισορροπία με τους φυσικούς του εχθρούς, χωρίς να
προκαλεί σημαντικά προβλήματα. Το 2002 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Piemonte
της Ιταλίας και από τότε άρχισαν τα προβλήματα. Η καταπολέμηση γίνεται με
βιολογικές μεθόδους και ήδη καταγράφονται αποτελέσματα. Στη χώρα μας πρόγραμμα
καταπολέμησης έχει αναλάβει το ΙΔΕ.
Επίσης έχει παρατηρηθεί έντονη
εξάπλωση του «έλκους της Καστανιάς», στη χώρα μας. Πρόκειται για πολύ βλαπτικό
μύκητα που προσβάλλει εδώ και πολλά χρόνια τα δένδρα καστανιάς (εγκαθίσταται
κάτω από τον φλοιό) και εμφανίζονται σχισίματα στους κορμούς. Επειδή
εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδος και η Καστανιά αποτελεί
δασικό είδος η καταπολέμηση είναι αντικείμενο και αρμοδιότητα της Δασικής
Υπηρεσίας. Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) υποστηρίζει ότι με χημικά
φάρμακα δεν καταπολεμάται εύκολα, σχεδόν τζάμπα ο κόπος. Η μόνη λύση είναι η
βιολογική καταπολέμηση με ιούς οι οποίοι σκοτώνουν τον μύκητα και οι κατά
τόπους Δασάρχες πρέπει να το γνωρίζουν, γιατί είχαν διανεμηθεί πολλά σκευάσματα
με τον ιό αυτό με σκοπό την καταπολέμηση σε περιοχές που είχαν προσβληθεί από
έλκος. Από ότι πληροφορούμαστε, επεμβαίνουμε μόνο σε μερικά δένδρα και σιγά
σιγά ο ιός μεταδίδεται και στα υπόλοιπα και σκοτώνεται ο μύκητας. Αυτοί ξέρουν
πως γίνεται η καταπολέμηση, αλλά το κυριότερο είναι να υπάρχει το σκεύασμα
διαθέσιμο και εξαρτάται για πόσα δένδρα καστανιάς.
ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η
ΙΤΑΛΙΑ αναγκάστηκε να εισάγει κάστανα από την μεγάλη της ανταγωνίστρια την Κίνα
το 2013, αλλά και διάφορες ποσότητες από Ισπανία, Τουρκία και Πορτογαλία. Στην
Ιταλία υπάρχει εκτεταμένο το φαινόμενο της «Ιταλοποίησης» των κάστανων
εισαγωγής. Πρόσφατα η ομάδα παραγωγών Castel del Rio κατήγγειλε ότι
εντοπίστηκαν στην Ιταλική αγορά 5500 ΜΤ κάστανου Κίνας με ετικέτες της ομάδας τους
όταν όλη και όλη τους η παραγωγή ήταν 550 ΜΤ!!
ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ σύμφωνα με τον FAO,
της Κίνας εκτιμάται (για το 2016) στους 1.879,000 ΜΤ με αυξητικές τάσεις
(διάσπαρτες εκτάσεις με λίγους συστηματικούς οπωρώνες) και ακολουθούν η Τουρκία
με 65.000 ΜΤ (κυρίως οι περιοχές του Μαρμαρά, του Πόντου και στις ακτές του
Αιγαίου. Η πιο γνωστή ποικιλία ανθεκτική σε προσβολές είναι η Marigoule, ή
Μαριγούλα…!!), η Ν. Κορέα με 56.000 ΜΤ, η Ιταλία με 60.000 ΜΤ και η Ελλάδα με
32.000 ΜΤ (από 11.000 ΜΤ παραγωγή το 2000, αν και ακούγεται κάπως υπερβολική η
εκτίμηση), η Πορτογαλία με 27.000 ΜΤ και η Ισπανία με 16.000 ΜΤ. Η Τουρκία
εξάγει περί τους 12-15.000 ΜΤ ετησίως κυρίως σε Ευρωπαϊκές και σε Αραβικές
χώρες και με την μορφή σκευασμάτων (κατάψυξη, γλυκίσματα, κλπ). Λέγεται ότι
στην Ευρώπη διαδόθηκε η καστανιά από τον Μ. Αλέξανδρο και μετά από τους
Ρωμαίους με δένδρα που έφερε από τις Σάρδεις της Μ. Ασίας. Σε συστηματικούς
οπωρώνες οι παραγωγές μπορούν να φτάσουν σε μια καλή χρονιά και τα 350
κιλά/στρέμμα.
ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι Ιταλοί προσφεύγουν και στο
Ελληνικό κάστανο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Οι τιμές παραγωγού στο
ελληνικό ανάλογα με το μέγεθος και την ποιότητα κυμαίνονται από 1,5 έως και 4
€/κιλό. Οι διεθνείς τιμές το 2018 κυμαίνονται μεταξύ 1000-3200 δολάρια ΗΠΑ/ΜΤ
ανάλογα με την ποικιλία, την ποιότητα, εάν είναι ξεφλουδισμένα και κατεψυγμένα,
ψημένα ή νωπά μη αποφλοιωμένα, κλπ.
ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ δεν έχει ακόμη
δοθεί η αναγκαία σημασία στην καλλιέργεια της καστανιάς και οι παραγωγές που
αναφέρονται από τον FAO για 30 και 32.000 ΜΤ κρίνονται υπερβολικές, ενώ στην
πραγματικότητα η πραγματικά εμπορεύσιμη συγκομιδή δεν υπερβαίνει τους 19-20.000
ΜΤ σε μια καλή χρονιά. Η ελληνική πάντως παραγωγή κάστανου είναι περιφρονημένη,
προωθούνται άλλες καλλιέργειες και μάλιστα ξενικές και όχι το καταπληκτικό
κάστανο, που μπορεί σίγουρα να ανακάμψει και να αποτελέσει σημαντικό πόρο
εσόδων για τις ορεινές περιοχές της χώρας, αρκεί να υπάρξει σοβαρή πολιτική
προς αυτή την κατεύθυνση και με το δεδομένο της διεθνούς ζήτησης κυρίως από
Ιταλία και ΗΠΑ που είναι οι δύο πιο σημαντικές αγορές με εμφανιζόμενη αυξητική
ζήτηση.
ΕΚΤΑΣΕΙΣ
Μπορεί η καστανιά να αξιοποιήσει
χιλιάδες στρέμματα τα οποία σήμερα παραμένουν ακαλλιέργητα. Η καλλιέργεια
εμφανίζεται σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά η καστανοκαλλιέργεια
χαρακτηρίζεται από καθεστώς εγκατάλειψης.
ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ κατατάσσουν πλέον το κάστανο στα προϊόντα «Αγροδασοπονίας», οι καταναλωτές για λόγους διατροφικούς και γεύσης πληρώνουν ακόμη και ακριβές τιμές, γεγονός που κάνει την καστανιά ακόμα πιο σημαντική ως δένδρο αποκατάστασης των ημιορεινών και ορεινών Τοπίων μας, με θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο αλλά και με οικονομικό ενδιαφέρον, εάν συνδυαστεί με έξυπνες πρακτικές επεξεργασίας και με μονάδες μεταποίησης του κάστανου που θα προσφέρουν προστιθέμενη αξία στο ελληνικό προϊόν το οποίο είναι υψηλής ποιότητος, άριστης γεύσης και απαιτεί απλά μια καλύτερη φροντίδα, σοβαρή στάση από την Πολιτεία και στήριξη όσων αποφασίζουν να ασχοληθούν μ’ αυτό…
* Ο Σταμάτης Σεκλιζιώτης είναι Γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθος Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Έχει τιμηθεί δυο φορές (2002, 2009) με τα Βραβεία Αριστείας για το Αγροτικό Ρεπορτάζ (Honorary Awards «Excellence in Reporting») του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.
Η Κέρτεζη δεσπόζει στις αρχές της κοιλάδας του Βουραϊκού
Των Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα* και Παναγιώτη Χρ. Κούρτη**
Η Κέρτεζη δεσπόζει στις αρχές της κοιλάδας του Βουραϊκού και κατοικήθηκε πριν την μυκηναϊκή εποχή. Στα όριά της πιθανολογείται παλαιά πόλη, που πιθανά να είναι και η αρχαία Κύναιθα, η 5η πόλη των Αρκάδων / Αζάνων. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα κεφαλοχώρια, στις παρυφές του Καλλιφωνίου, με παραδοσιακά «βαρβαρίτικα» σπίτια, γραφικό κεφαλόβρυσο, πυκνά δάση, αποτελώντας ένα ειδυλλιακό τοπίο στο σύνολο της.
Βουραϊκός: Στην περιοχή της Κάτω Παναγιάς στην είσοδο της στενόχωρης κοιλάδας της Κέρτεζης
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. Εισαγωγικά
Ας μιλήσουμε αυτή τη φορά για
την κοιλάδα του Ερασίνου – Βουραϊκού από την πλευρά των νερών, αφού αποτελεί
ακόμα μια καλλιεργητική κοιλάδα, την μεγαλύτερη στον ορεινό διευρυμένο δήμο
Καλαβρύτων. Ο Γ. Παπανδρέου με την γλώσσα της εποχής την χαρακτηρίζει ως εξής:
«Ποταμία κοιλάς του Ερασίνου (κάμποι Συρμπανίου, Κερτέζης, Βυσωκάς,
Καλαβρύτων)»[1]. Μιας κι
έχει ανοίξει και η συζήτηση για νέα θεσμική αναδιανομή της γης (2ος αναδασμός)
ας δούμε δύο πλευρές της υδρευτικής της διάστασης. Να ξεκινήσουμε με τη θεωρία της
λίμνης και το άδειασμα των νερών της, τη δημιουργία του νέου ποταμού (Ερασίνου)
με τις ονομασίες αργότερα και ως Καλαβρυτινού ποταμού και εδώ και εκατό χρόνια
με την ενιαία ονομασία Βουραϊκός ποταμός μέχρι τις απαρχές του.
Όταν η λίμνη άδειασε οριστικά πλέον στις «Πόρτες», δημιουργήθηκαν αρχικά άναρχες ροές των μεγάλων και μικρών πηγών, αλλά και των καταρρακτωδών βροχών και των υγροποιημένων χιονιών στα νοτιοδυτικά της σημερινής έδρας του δήμου. Οι άναρχες ροές δημιούργησαν το σχετικά επίπεδο οροπέδιο ανάμεσα στους ορεινούς όγκους, αλλά και αρκετές επικλινείς επίπεδες λάκκες από τη Ζαχλωρού μέχρι την Κέρτεζη. Στους αιώνες που πέρασαν η κοιλάδα πήρε το σημερινό της σχήμα και το Καλαβρυτινό ποτάμι χάραξε τις οριστικές του διαδρομές.
Ο παρατεταμένος καύσων που επικρατεί σε μεγάλη έκταση του πλανήτη, ήταν αναπόφευκτο να συντελέσει στην εκδήλωση πυρκαγιών, αναμενομένων βέβαια κατά το θέρος όχι όμως αυτής της έκτασης και της έντασης. Όπως σε κάθε ανάλογη περίπτωση στο παρελθόν άρχισαν οι σχολιασμοί και η άσκηση κριτικής κατά παντός υπευθύνου με τη βεβαιότητα ότι κατέχουμε τη λύση του προβλήματος, ώστε αυτό να μην επαναληφθεί. Θα επαναληφθεί πάντως με βεβαιότητα, καθώς ο άνθρωπος έχει διαπράξει πολλά σφάλματα και παραμένει αδιόρθωτος.
Η Κυβέρνηση …αρπάζει τη γη των φτωχών αγροτών στην Κρήτη
Της Αρετής Σπαχή*
Η Κυβέρνηση
…αρπάζει τη γη φτωχών αγροτών στην Ορεινή και Ημιορεινή
Ζώνη της Κρήτης, για να τη χαρίσει στις Ενεργειακές Εταιρείες, κακοποιώντας και
το περιβάλλον.
Διακόσια χρόνια από την έναρξη
της επανάστασης του 1821, εκατόν ενενήντα από τη συγκρότηση του πρώτου μικρού
ελληνικού κράτους -που εμφανίστηκε στον ιστορικό χάρτη ως «προστατευόμενο»
και «υπό την επιτήρησιν των τριών Αυλών», δηλ. ως προτεκτοράτο- το
ζήτημα της «Εθνικής Γης» παραμένει, όπως όλα τα ζωτικής σημασίας θέματα
που μαστίζουν τη δημόσια ζωή, άλυτο ή πιο σωστά αντιμετωπίζεται με τον ίδιο
άδικο, αντιλαϊκό, εχθρικό τρόπο προς τους ξωμάχους, τους αγωνιστές
της πατρίδας και της ζωής, τους λαϊκούς ανθρώπους.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ, που δεν έχει χρόνο, όπως φαίνεται, και βούληση να λάβει τα στοιχειώδη μέτρα υγειονομικής προστασίας του λαού, αποδεικνύεται πανέτοιμη στην επίθεσή της σε κάθε λαϊκή κατάκτηση και δικαίωμα, μορφωτικό, υγείας, εργασίας, κοινωνικής και πολιτικής δράσης, αλλά και ιδιοκτησίας.
Η κτηνοτροφία είναι ο δεύτερος κύριος τομέας της πρωτογενούς παραγωγής. Διαχρονικά αυτή διακρινόταν σε αγελική και οικόσιτη. Την πρώτη ασκούσαν κατά επάγγελμα κτηνοτρόφοι, ιδίως στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Τη δεύτερη όλοι οι κάτοικοι της υπαίθρου χώρας. Οι κτηνοτρόφοι των ορεινών και ημιορεινών περιοχών ήσαν υποχρεωμένοι κατά τους χειμώνες να μετακινούνται σε πεδινές περιοχές, καθώς οι καιρικές συνθήκες δεν ευνοούσαν την παραμονή τους στους θερινούς τόπους κατοικίας και βοσκοτόπους. Έχουμε μαρτυρίες ότι η μετακίνηση αυτή γινόταν από αρχαιοτάτων χρόνων και συνεχίστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους, αλλά και κατά την τουρκοκρατία. Μάλιστα κατά την τελευταία περίοδο είχε τόσο πολύ αναπτυχθεί στην Πίνδο από Βλάχους κυρίως κτηνοτρόφους, ώστε να μην επαρκούν οι βοσκότοποι της περιοχής για την εκτροφή του πολύ μεγάλου πλήθους των κοπαδιών. Εξ αυτού πολλοί μεγαλοκτηνοτρόφοι, ακολουθούμενοι από μικρότερους, αναγκάζονταν να αναζητήσουν θερινούς βοσκότοπους σε άλλες περιοχές. Έτσι οι της γρεβενιώτικης Πίνδου έφθαναν μέχρι τα υψίπεδα του Δομοκού και τα άλλα παρά την λίμνη Αχρίδα και κάποιοι τελικά εγκαταστάθηκαν οριστικά εκεί.
Αρχές Οκτώβρη στα ημιορεινά, πεδινά και νησιώτικα μέρη, κυρίως της νότιας Ελλάδας, έχουν ωριμάσει τα ξακουστά κόκκινα και χυμώδη ρόδια, από το σχετικά χαμηλό θαμνώδες φυλλοβόλο δέντρο «Ροδιά». Χρειάζονται ήπιο χειμώνα και χωρίς ψυχρούς ανέμους.
Λίγες Ροδιές συναντάμε και στα πιο ψηλά υψόμετρα, όπως είναι και η Κέρτεζη των 700 έως 1000 μέτρων υψόμετρο, αλλά σε σχετικά προφυλαγμένα και ηλιόλουστα μέρη. Εμείς είχαμε, μέχρι λίγα χρόνια πριν που ξεράθηκε, Ροδιά στην ηλιόλουστη και προφυλαγμένη Λάκα των «Εγκρέμενων» και σε υψόμετρο 750 μέτρων.
