Αρχείο κατηγορίας Αγροτο-κτηνοτροφικό ζήτημα

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα

Σχολιάστε

Οι Διαδρομές Φυσικής Οικονομίας στα Βουνά με στάση στα Καλάβρυτα του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Της Ευτυχίας Παπαναγιώτου*

Να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου το συγγραφέα και αγαπητό Παναγιώτη για τη μεγάλη τιμή που μου έκανε να βρεθώ σήμερα εδώ, δίπλα σε αξιολογότατους  συμπαρουσιαστές και πατριώτες για να μεταφέρω κι εγώ μέσα από τη δική μου ματιά τα γραφόμενα του πονήματός του. Η συμβολή μου στην παρουσίαση του βιβλίου  του μου δίνει μεγάλη χαρά.

Ξεφυλλίζοντας το, πριν ακόμη το μελετήσω με συγκίνησαν οι  δύο αφιερώσεις των πρώτων σελίδων του:

 «Αφιερώνεται στους μόνιμους κατοίκους των βουνών της χώρας που κρατούν ακόμα την ορεινότητα ζωντανή».

 «Αφιερώνεται στις Κερτεζίτισσες και τους Κερτεζίτες που κρατούν Ζωντανό το Μεγαλοχώρι μας …»

…αφιερώσεις που κάνουν τον αναγνώστη να αντιληφθεί την ευαισθητοποίηση του συγγραφέα για τον πληθυσμό των ορεινών όγκων και την αναγκαιότητα διατήρησης της ελληνικής υπαίθρου ζωντανής, αλλά και την αμέριστη αγάπη για τους συντοπίτες του.

Η σκέψη του μας ταξιδεύει σε όλη την περιοχή των Καλαβρύτων αρχικά, αλλά στο τέλος καταλήγει στη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού με επίκεντρο την Κέρτεζη, το «Μεγαλοχώρι» όπως ο ίδιος αποκαλεί. Αφού η Κέρτεζη ως οικισμός, με τις κοιλάδες της, τα βουνά και τα άφθονα νερά της, είναι ένα από τα ιστορικά μεγαλοχώρια των Καλαβρύτων. Κατά κύριο λόγο ήταν και είναι ένα χωριό κτηνοτροφικό και αγροτικό, παρά τα πολύ γνωστά σε όλους μας προβλήματα που αντιμετώπιζε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει σήμερα η αγροτο-κτηνοτροφική παραγωγή.

Ο τίτλος του βιβλίου του, διόλου τυχαίος, μιας και συνειδητά ο συγγραφέας και εκλεκτός μας φίλος Παναγιώτης Μπούρδαλας  επιδιώκει με την έκδοση του πονήματός του, μέσω μιας εμπεριστατωμένης και βαθύτατης έρευνας, βάσει τεκμηρίων αλλά και με άγημα τη βιωματική του εμπειρία και γνώση να αποτυπώσει «ΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ  ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ  και να εστιάσει στη γενέτειρά του την Κέρτεζη και την πρωτογενή παραγωγή. Όλοι μας φυσικά έχουμε μια πνευματική και ψυχική εμπλοκή  με τον τόπο που γεννηθήκαμε. Από εκεί πηγάζει και η συναισθηματική ασφάλεια που μας παρέχει η συνείδηση της γενέτειρας,  γιατί με το ονοματεπώνυμο που μας χαρίζει  μας  δίνει και ένα ιδιόμορφο νόημα στο γεωγραφικό τόπο που ζούμε, και μας ορίζει ως συνεχιστές μιας ιστορικής και πολιτιστικής διαδρομής, γεφυρώνοντας, το παρόν με τον παρελθόντα χρόνο στον οποίο ανάγονται οι ρίζες μας.

Μας γνωστοποιεί επίσης ότι o σκοπός της εν λόγω συγγραφής  δεν είναι η έκδοση ενός έργου με λαογραφική και επιστημονική έρευνα, αλλά μια προσπάθεια ερμηνείας, με ερευνητικό μεν υπόστρωμα αλλά και μια κίνηση καταγγελίας συνοδευόμενη με κραυγή αγωνίας. Διαβάζοντας το βιβλίο του κάποιοι συνομήλικοι του, άλλοι μεγαλύτεροι αλλά και αρκετά μικρότεροι, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελληνική επαρχία εκείνων των χρόνων, θα ταυτιστούν απόλυτα με τα γραφόμενά του, γιατί θα βρουν κοινές αναφορές για τη δική τους παιδική ηλικία, τις δικές τους μνήμες, τα δικά τους βιώματα για τα αγαπημένα τους χωριά όπως είναι η Κέρτεζη για το συγγραφέα.

Όπως αναφέρεται στον πρόλογο και στην εισαγωγή του βιβλίου εκείνο που κυρίως  επιθυμεί είναι η εστίαση στην ορεινότητα, δηλ. τα ψηλά και μικρότερα βουνά, οι πηγές και τα ποτάμια, οι χείμαρροι, οι μικρές ή μεγαλύτερες λίμνες, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Η ορεινότητα που και ο ίδιος έζησε μέχρι το τέλος της εφηβείας του, εκεί που απέκτησε τις πρώτες εγκύκλιες γνώσεις του, που πρωτόπιασε δουλειά. Η ορεινότητα που τον σημάδεψε, τον προβλημάτισε και τον καθόρισε πρώτα ως άνθρωπο και κατ’ επέκταση ως επιστήμονα.

Όπως και στα προηγούμενα  έργα του, το ογκώδες  και πλούσιο σε υλικό βιβλίο του αποτελεί μια τεράστιας σημασίας πηγή για την ελληνική ύπαιθρο και τον αντίκτυπό της σε διεθνές επίπεδο. Πρόκειται για ένα βιβλίο σχεδιασμένο να προσφέρει στον αναγνώστη, μια εποικοδομητική ανάγνωση αφού η θεματολογία του  μπορεί  να αποτελέσει  αφετηρία για περαιτέρω έρευνες και μελέτες, με το δικό του ξεχωριστό ύφος, τις μεστές σκέψεις του, τις υπαρξιακές ανησυχίες του, τις ευχαριστίες του, τις αναμνήσεις, τις αποφάσεις της ζωής του. Ο Παναγιώτης λογοπλέκει εύστοχα, παίρνοντας θέση για τον πρωτογενή τομέα με θετικές κ αρνητικές αναφορές στο παρελθόν και παρόν, προσπαθώντας να  σπείρει ζιζάνια προβληματισμών για το μέλλον της αγροτικής οικονομίας.

Κατόπιν των ανωτέρω, γίνεται αντιληπτός ο βασικός στόχος του συγγραφέα για την αναζήτηση προοπτικών ανάπτυξης για το σήμερα και το αύριο της Κέρτεζης και εν γένει της ευρύτερης περιοχής των Καλαβρύτων.  Για τον Πρωτογενή Τομέα, ιδιαίτερα  τονίζει  πως  πρέπει να στηριχθούν πρωτοβουλίες, με παροχή κινήτρων ενίσχυσης της αγροτικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας, με προγράμματα νέων αγροτών, βελτίωσης βοσκοτόπων και προστασίας του δασικού πλούτου. Υλοποίηση έργων υποδομής,  βελτίωση  επαρχιακών οδών αλλά και κάθε προσπάθεια  να καθοδηγηθεί μέσα από την δημιουργία περιφερειακών ερευνητικών κέντρων σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια της χώρας  που θα συμβάλλουν  στην προώθηση νέων καλλιεργειών,  στην ανάδειξη και αξιοποίηση της αρίστης ποιότητας των κτηνοτροφικών προϊόντων,  λόγω της μοναδικής βιοποικιλότητας της χλωρίδας που διαθέτουν οι ορεινές περιοχές σαν και τη δική μας .

Ο Παναγιώτης μέσω των  συγκεκριμένων  προτάσεων, δίνει το στίγμα για τη δημιουργία ευκαιριών οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, που θα αποτελέσουν κίνητρα προσέλκυσης για επιστροφή και μετεγκατάσταση, κυρίως νέων ανθρώπων στις ορεινές περιοχές, αλλά και ως  μέλος και μέρος αυτού του  «Χωριού» – του «Ζωτικού» –προβάλλει και αναδεικνύει  την ύπαρξή του.

Το βιβλίο πέραν των εισαγωγικών σημειωμάτων και τον επίλογο με τις πηγές του στο τέλος  διαιρείται  σε πέντε μέρη. Κάθε μέρος χωρίζεται σε ενότητες και υποενότητες που βοηθούν τον αναγνώστη για την καλύτερη δυνατή κατανόηση των θεμάτων με τον άριστο  συνδυασμό της βιωματικής γνώσης του συγγραφέα από την  αγροτική ζωή του χωριού του, με πληθώρα αρχειακών πηγών και σπάνιων ιστορικών ντοκουμέντων. 

Το ΠΡΩΤΟ μέρος εκτείνεται σε μια γενική ανατομία της περιοχής  με γεωγραφικά και γεωλογικά  στοιχεία όλου του Μωριά, φτάνοντας  μέχρι τη δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού και την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων με πολλά ιστορικά στοιχεία, μέσα από τη ματιά του Γυμνασιάρχου Γεωργίου Παπανδρέου και των σημαντικών έργων του «Καλαβρυτινή Επετηρίς» «και « Ιστορία των Καλαβρύτων» Αίσθηση προκαλεί η απόφαση της γενικής συνέλευσης του 1919 για την αρδευτική διαχείριση των νερών της Κέρτεζης αλλά και πληροφορίες της μεταπολεμικής περιόδου για την ανόρθωση της γεωργίας στη χώρα μας  όπως η επίσκεψη Ρένερ, προϊσταμένου του τμήματος βοσκότοπων της υπηρεσίας εδαφών, του υπουργείου γεωργίας των ΗΠΑ, που επισκέφθηκε την περιοχή μας  το 1946 στο πλαίσιο μιας αποστολής της διεύθυνσης γεωργικής αποκατάστασης, του Οργανισμού Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών.  Και ολοκληρώνει με τα πρότυπα παραγωγής στα βουνά, αναφερόμενος στις ιδιοκτησίες, τα μοναστηριακά κτήματα αλλά και τα θετικά πρότυπα όπως οι συνεταιριστικές απόπειρες, οι σεμπριές, η ξέλαση ο βασικότερος δεσμός ανθρώπινων σχέσεων εκείνης της εποχής, της εποχής της φτώχιας της ανάγκης, της ανέχειας. Έμφαση επιπλέον προσδίδει και στα ταξικά χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στο ρόλο της γυναίκας και των παιδιών και τη συμβολή τους στην αγροτική οικονομία, στους μεγαλοαγρότες, και τα μισιακά χωράφια. Τονίζει το μέγιστο πρόβλημα της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης και τις ενδιάμεσες λύσεις, όπως οι δραγάτες οι νεροπούλοι και τα κουτρούλια.

Στο ΔΕΥΤΕΡΟ  μέρος παρατίθεται η πολλαπλή αγροτική πρωτογενή παραγωγή με τους κλάδους της. Τα είδη και οι τρόποι καλλιέργειας  των δημητριακών,  με εκτενείς αναφορές στο όργωμα, τη σπορά, το θερισμό. Στην καλλιέργεια των οσπρίων με βασικό προϊόν παραγωγής τα φασόλια, που αποτελούν σήμα κατατεθέν της Κερτεζίτικης αγροτικής παραγωγής του χθες και του σήμερα. Στα κηπευτικά,  σε πολλά άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα όπως το αραποσίτι, το τριφύλλι, στις δενδροκαλλιέργειες. Τέλος αφιερώνει δυο μεγάλα κεφάλαια για την παραγωγή κρασιού και την ακμή και παρακμή της αμπελουργίας.

Στο ΤΡΙΤΟ  μέρος  περνά από τη γη στ’ αλώνια. Εκείνη τη μυστηριακή διαδικασία συλλογής των καρπών στα χωράφια, τη μεταφορά στ’ αλώνι και  την κατάληξη τους στις αποθήκες, στα κατώγια των σπιτιών αλλά και στο εμπόριο. Με λεπτομερείς αναφορές στα δημητριακά, τα σιτηρά, τα όσπρια στις παλιές και νέες μεθόδους επεξεργασίας τους.

Το ΤΕΤΑΡΤΟ μέρος είναι αφιερωμένο στην ήμερη πανίδα, το μεγαλύτερο ίσως κεφάλαιο της πρωτογενούς παραγωγής του τόπου μας, στην κτηνοτροφία με τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή, την πτηνοτροφία και τα άλλα οικόσιτα ζώα, αλλά και τη μελισσοκομία. Επιπλέον ο συγγραφέας μας δίνει τη δυνατότητα μέσα από ατέλειωτες αναφορές,  να γνωρίσουμε τη σκληρή και κοπιώδη  ζωή του αγρότη, του κτηνοτρόφου, του μελισσοκόμου  την αγάπη τους για τη γη και τα ζώα, τον ατέλειωτο μόχθο τους αλλά και το απέραντο χρέος της πολιτείας απέναντί τους.

Και κλείνει με το ΠΕΜΠΤΟ μέρος και τις συλλογές στην άγρια φύση. Με μια σειρά έξι κεφαλαίων φέρνει στο προσκήνιο την κατευθείαν προσφορά των βουνών στον άνθρωπο.

            ….Δοθείσης της ευκαιρίας θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας και μια από τις δικές μου βιωματικές εμπειρίες από την αγροτική ζωή του  παρελθόντος. Στο έβδομο  κεφάλαιο του δεύτερου μέρους, που  ο Παναγιώτης  γράφει για τις παλιές ποικιλίες των αμπελιών αντηχούν στ’ αυτιά μου τα λόγια του πατέρα μου, όταν κι εμείς, εκείνα τα χρόνια τα παλιά, της παιδικής αθωότητας, τους ακολουθούσαμε με χαρά στη διαδικασία του τρύγου, σε κείνη την αέναη γιορτή στους αμπελώνες του χωριού μου στα Παλιόρογκα.  Να συζητούν με τη μάνα για τις ποικιλίες των σταφυλιών.. Ετούτα τα Μαυρούδια είναι τα καλύτερα Κρασοστάφυλα. Του χρόνου πρώτα ο θεός θα βάλω και στο διπλανό αμπέλι να αυγατίσουνε. ….Να φυτέψουμε και  Κορίθια.  Φέτος τα χάλασε ο καιρός και δε γινήκανε πολλά, να χουμε να τρώμε ίσαμε τα Χριστούγεννα. Αποκρίνονταν η μάνα.  Δεν πειράζει γυναίκα θα αντέξουν οι Αλπούδες. Λόγια νοσταλγικά, όμορφα που δεν ξανακούστηκαν γιατί τα αμπέλια, κατόπιν επιδοματικών πολιτικών αποφάσεων εκριζώθηκαν και μαζί μ’ αυτά κι οι αναμνήσεις εκείνων των χρόνων που φάνταζαν γιορτινές στα μάτια μας. Γιατί ο τρύγος ήταν γιορτή. Με φωνές και γέλια που αντηχούσαν στις προσήλιες πλαγιές του κάθε χωριού. Μια μεγάλη γιορτή με κυρίαρχο εκείνο το Διονυσιακό στοιχείο που μας ακολουθούσε σ’ αυτή τη διαδικασία ανά τους αιώνες. Δε θα ξεχάσω ποτέ τα άλογα και τα μουλάρια φορτωμένα με γιδιές γεμάτες κρασί και συγχωριανούς μου που έχουν φύγει από τη ζωή να κατηφορίζουν τραγουδώντας  προς το χωριό για να γεμίσουν τα βαγένια με το κρασί της χρονιάς. Καθώς περνούσαμε τον κεντρικό δρόμο του χωριού έξω από κάθε σπίτι αντικρίζαμε παρατεταγμένα τα βαρέλια που ετοιμάζονταν να υποδεχτούν ολόφρεσκο το μούστο της χρονιάς.  Αλλά και κάποια χρόνια  αργότερα, οι μνήμες είναι πάλι ζωντανές όταν τα άλογα αντικαταστάθηκαν από τα αγροτικά αυτοκίνητα και τα κοφίνια με τα πλαστικά τελάρα, τα βαγένια και  τα δρύινα βαρέλια που γέμιζαν νερό για να ρουπώσουν, να διασταλούν δηλαδή οι ξύλινες δούγες τους, αντικαταστάθηκαν και αυτά από πλαστικά, συνθετικά. Σήμερα είναι όλα τόσο διαφορετικά. Οι νέες καλλιέργειες είναι πλέον εμπορικές και αν κάπου κάπου ξεπροβάλει  κανα αμπελάκι αποτελεί πλέον μέρος ενασχόλησης του ελεύθερου χρόνου μας. Τώρα, κυρίως στα χωριά το κρασί έρχεται πλέον έτοιμο να γεμίσει κανά μικρό βαρελάκι ή και καθόλου, αφού μπορούμε να βρούμε άφθονο και χωρίς κόπο το κρασί της αρεσκείας μας στα κοντινά σουπερ μάρκετ. Οι καταπράσινοι αλλοτινοί αμπελώνες ερήμωσαν, γέμισαν σπάρτα και αγριόχορτα, έγιναν πλέον δασικές εκτάσεις και κάπου κάπου  κάνα ξερό κουρβουλάκι, που γλίτωσε την καύση είναι εκεί για να θυμίζει ότι κάποτε, σε κείνο το μέρος  …υπήρχε ζωή.  

 Αν το σπίτι εκείνα τα χρόνια δεν είχε σιτάρι, λάδι, κρασί και παστό κρέας, τότε τα έφερνε δύσκολα. Με τους καρπούς γέμιζαν τα αμπάρια τους και τα αισθήματά τους. Γιατί ήταν βέβαιοι ότι οι ανάγκες για την  ερχόμενη χρονιά ήταν καλυμμένες. Συναισθήματα που εμείς σήμερα δεν μπορούμε να νιώσουμε. Η  αφθονία και η εύκολη προμήθεια αγαθών, έχουν αλλάξει άρδην τον τρόπο της ζωής μας  και τις προτεραιότητές μας .

Όσοι από εμάς δε γεννηθήκαμε και δε μεγαλώσαμε σε αστικό περιβάλλον είχαμε την τύχη, τη χαρά και την ευλογία να βιώσουμε όλα όσα αναφέραμε και να εκτιμήσουμε, αν θέλετε, ίσως περισσότερο το μόχθο, και το σκληρό αγώνα των ανθρώπων της πρωτογενούς παραγωγής.  

Ο συγγραφέας παραθέτει και πολλές παροιμίες στο βιβλίο του, είναι εκείνα τα φιλοσοφημένα αποφθέγματα που χρησιμοποιεί ο λαός μας, καθένα με τη δική του αξία, βγαλμένο μέσα απ’ τα παθήματα,  τις χαρές τις λύπες και την εμπειρία. 

Με μια παροιμία θα ’θελα κλείσω και εγώ αυτή τη σύντομη αναδρομή στο βιβλίο του αγαπητού συγγραφέα μας.

Θέρος Τρύγος Πόλεμος: έλεγε  ο λαός μας στα χωριά για να περιγράψει τον οργασμό των εργασιών. Μόνο που σήμερα δεν γίνονται πλέον αναφορές ούτε για τρύγο, ούτε για θέρο αλλά για πόλεμο. Πόλεμο στα γειτονικά μας κράτη. Πόλεμο οικονομικό. Πόλεμο στην άσφαλτο. Πόλεμο μεταξύ ανδρών και γυναικών, πόλεμο μεταξύ ανήλικων παιδιών, πόλεμο ψυχών.

Καλοτάξιδο Παναγιώτη μου το πόνημά σου. Να έχεις πρωτίστως υγεία και να συνεχίσεις το δημιουργικό, συγγραφικό σου έργο. 

Ευχαριστώ!!!

* Η Ευτυχία Παπαναγιώτου είναι δημόσιος υπάλληλος στα Καλάβρυτα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ από τΜτΒ: Η βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, έγινε στο Πολύκεντρο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Καλαβρύτων, τη Δευτέρα 04.11.2024 και ώρα 7.00μμ.

Τα κοκολόγια τότε και τώρα…

Σχολιάστε

Τα κοκολόγια τότε και τώρα…

Jean-François_Millet_-Gleaners-_Google_Art_Project_2

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι. ΤΑ ΚΟΚΟΛΟΓΙΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

   Υπάρχει άνθρωπος της σημερινής τρίτης ηλικίας που να μη θυμάται τα «κοκολόγια»; Δεν αποτελούσε χαρακτηριστικό της κοιλάδας του Βουραϊκού, αλλά ούτε μόνο της επαρχίας Καλαβρύτων. Αποτελούσε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ευρύτερου ελληνικού χώρου και με ρίζες στην ευρύτερη λαϊκή και χριστιανική παράδοση. Σκοπός της δεν ήταν να ανατρέψει την ταξική κοινωνία, αλλά να την απαλύνει.

   Αφορούσε τη συλλογή παντός είδους καρπών-κόκκων, που απέμεναν κατά την οργανωμένη συλλογή των ιδιοκτητών, από τους απόρους και φτωχούς των αγροτικών κοινωνιών.

   Πάντως ψάχνοντας σε λεξικά δεν συνάντησα την εν λόγω λέξη. Μια παραπλήσια είναι η λέξη «κοκότα», που την χρησιμοποιούμε για τα ξεφλουδισμένα καρύδια. Σημαίνει «κοκότα (η) ους/γαλλ. Cocotte (=πουλάδα) (μτφ) γυναίκα ελευθερίων ηθών, πόρνη».[1]

   Μια δεύτερη ετυμολογική εκδοχή αναφέρει ο Λειβαρτζινός Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος: «Στον προφορικό λόγο, το παράγωγο ρήμα είναι ‘’κοκολογάω’’ και δεν συνηθίζεται συνηρημένο. Διαφοροποίηση υπάρχει σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου, που η κατάληξη των ρημάτων με χαρακτήρα[2] φωνήεν είναι ‘’ου’’, αντί ‘’ω’’ (π.χ. λέου, κλαίου, μιλάου κλπ) και το συναντάμε ‘’κοκολογάου’’.

   Εδώ όμως πρέπει να διαχωρίσουμε το μέσο-παθητικό ρήμα, που ενώ φαίνεται να έχει την ίδια ρίζα, δεν είναι έτσι. Το ρήμα ‘’κοκολογοέμαι’’, σημαίνει πως μιμούμαι τη φωνή της κότας, από το ‘’κο, κο κο’’.

   Ο όρος ‘’κοκολογιέμαι’’, έχει και μεταφορική έννοια: Την αρχή κάποιου ειδυλλίου μεταξύ δύο ετερόφυλων ανθρώπων. Κάτι παρόμοιο, δηλαδή, με το χαρακτηριστικό-‘’τρυφερό’’ ‘’κο, κο, κο’’ του κόκορα που επιδιώκει να ‘’φέρει βόλτα’’ την κότα!».[3]

ΙΙ. ΟΙ ΕΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

   Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση συλλογής ελιών στην Κρήτη: «Υπήρχε μια παράδοση, από αρχαιοτάτων χρόνων, που απαγόρευε μετά το τελευταίο ράβδισμα της ελιάς, να ξαναπάει ο ιδιοκτήτης να μαζέψει τις ελιές του, κι αυτό, γιατί εθεωρείτο ότι οι ελιές αυτές πλέον, ‘’ανήκαν στους φτωχούς’’!

   Αυτή η θρησκευτική όψη, και στα χριστιανικά χρόνια, έγινε θεσμός σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Το είδος αυτό της ελεημοσύνης, το να αφήνουν ελεύθερες τις τελευταίες ελιές, ονομαζόταν ‘’μπορμπολόγια’’, στην Κρήτη την συνήθεια αυτή την ονόμαζαν ‘’κοκολόγια’’…».

   «…Σε κάποια μέρη της Ελλάδας μάλιστα, όταν τέλειωνε η ελαιοκομική περίοδος, όποιος νοικοκύρης ήθελε, και με το ανάλογο χριστιανικό συναίσθημα, ανέφερε αυτήν του την επιθυμία στον παπά. Ο παπάς με τη σειρά του ανακοίνωνε στο ποίμνιο του, ότι ‘’ο τάδε επομάζωξε, κι όποιος θέλει να πάει να κοκολογίσει τις ελιές του’’.

   Οι ελιές που έχουν πέσει στα κοκολόγια, είναι αυτές στα πολύ ψηλά κλαριά, που δεν τις φτάνει ούτε η ξύλινη ντέμπλα (μακριά ράβδος). Πέφτουν όμως μόνες τους με τα δυνατά φυσήματα του αέρα Φεβρουάριο ή και Μάρτιο μήνα.

   Πολλοί άνθρωποι, φτωχές οικογένειες, άνδρες και γυναίκες, αλλά κυρίως παιδιά του δημοτικού, μάζευαν ελιές από ‘δω κι από ‘κει, και τις πούλαγαν στον έμπορα, έναντι κάποιας αμοιβής.

   Δεν εθεωρείτο σε καμία περίπτωση κλεψιά, το να μαζέψεις κάποιος τις ελιές του άλλου στα κοκολόγια, αφού είχε τελειώσει η ελαιοκομική περίοδος. Υπήρχε στο θέμα αυτό ελαστικότητα, και κατανόηση από όλους, ακόμα κι από τον αγροφύλακα!

   Ο Αμπελικός (αγροφύλακας), δεν έκανε παρατήρηση σε κανέναν εκείνη τη περίοδο, αν μάζευε ξένες ελιές, και αυτός το θεωρούσε ιερό δικαίωμα των φτωχών και αδυνάτων…».[4]

ΙΙΙ. Η ΣΤΑΧΟΜΑΖΩΧΤΡΑ

   «…Τί νὰ κάμῃ, ἔβαλε τὰ δυνατά της, κ᾽ ἐπροσπαθοῦσε ὅπως-ὅπως νὰ ζήσῃ τὰ δύο ὀρφανά. Τί ἀξιολύπητα, τὰ καημένα! Κατὰ τὰς διαφόρους ὥρας τοῦ ἔτους, ἐβοτάνιζε, ἀργολογοῦσε*, ἐμάζωνε ἐλιές, ἐξενοδούλευε.

   Ἐμάζωνε κούμαρα καὶ τὰ ἔβγαζε ρακί. Μερικὰ στέμφυλα ἀπ᾽ ἐδῶ, καμπόσα βότσια ἀραβοσίτου ἀπ᾽ ἐκεῖ, ὅλα τὰ ἐχρησιμοποίει.

   Εἶτα κατὰ Ὀκτώβριον, ἅμα ἤνοιγαν τὰ ἐλαιοτριβεῖα, ἔπαιρνεν ἕνα εἶδος πῆχυν, ἓν πενηντάρι ἐκ λευκοσιδήρου, μίαν στάμναν μικράν, κ᾽ ἐγύριζεν εἰς τὰ ποτόκια*, ὅπου κατεστάλαζαν αἱ ὑποστάθμαι τοῦ ἐλαίου, κ᾽ ἐμάζωνε τὴν μούργα. Διὰ τῆς μεθόδου ταύτης ᾠκονόμει ὅλον τὸ ἐνιαύσιον ἔλαιον τοῦ λυχναρίου της.

   Ἀλλὰ τὸ πρώτιστον εἰσόδημα τῆς θεια-Ἀχτίτσας προήρχετο ἐκ τοῦ σταχομαζώματος. Τὸν Ἰούνιον κατ᾽ ἔτος ἐπεβιβάζετο εἰς πλοῖον, ἔπλεεν ὑπερπόντιος καὶ διεπεραιοῦτο εἰς Εὔβοιαν. Περιεφρόνησε τὸ ὀνειδιστικὸν ἐπίθετον τῆς «καραβωμένης», ὅπερ ἐσφενδόνιζον ἄλλα γύναια κατ᾽ αὐτῆς, διότι ὄνειδος ἀκόμη ἐθεωρεῖτο τὸ νὰ πλέῃ γυνὴ εἰς τὰ πελάγη.

   Ἐκεῖ, μετ᾽ ἄλλων πτωχῶν γυναικῶν, ἠσχολεῖτο συλλέγουσα τοὺς ἀστάχυς, τοὺς πίπτοντας ἀπὸ τῶν δραγμάτων τῶν θεριστῶν, ἀπὸ τῶν φορτωμάτων καὶ κάρρων.

   Κατ᾽ ἔτος, οἱ χωρικοὶ τῆς Εὐβοίας καὶ τὰ χωριατόπουλα ἔρριπτον κατὰ πρόσωπον αὐτῶν τὸ σκῶμμα: ‘’Νά! οἱ φ᾽στάνες! μᾶς ἦρθαν πάλιν οἱ φ᾽στάνες!’’

   Ἀλλ᾽ αὕτη ἔκυπτεν ὑπομονητική, σιωπηλή, συνέλεγε τὰ ψιχία ἐκεῖνα τῆς πλουσίας συγκομιδῆς τοῦ τόπου, ἀπήρτιζε τρεῖς ἢ τέσσαρας σάκκους, ὁλόκληρον ἐνιαυσίαν ἐσοδείαν δι᾽ ἑαυτὴν καὶ διὰ τὰ δύο ὀρφανά, τὰ ὁποῖα εἶχεν ἐμπιστευθῆ ἐν τῷ μεταξὺ εἰς τὰς φροντίδας τῆς Ζερμπινιῶς, καὶ ἀποπλέουσα ἐπέστρεφεν εἰς τὸ παραθαλάσσιον χωρίον της…».[5]

   Όπως παρατηρούμε ήδη από τον 19ο αι., η παράδοση αυτή δεν αφορούσε χαρακτηριστικό μόνο της Κρήτης. Αφορούσε κι άλλα νησιά, όπως η Εύβοια και η Σκιάθος (το νησί του Παπαδιαμάντη). Δεν αφορούσε μόνο συλλογή των ελιών που απέμεναν, αλλά και σταχιών  σιταριού, αλλά και άλλων καρπών. Επίσης παρατηρούμε και τρόπους προσωρινής εσωτερικής μετανάστευσης σε μακρινά μέρη μέσω γνωστών για κοκολόγημα!

IV. ΤΑ ΚΟΚΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΛΕΙΒΑΡΤΖΙ

   Κατά το Νίκο Χρ. Παπακωνσταντόπουλο έχουμε «κοκολόγημα» σε πολλά είδη καρπών: «Ο άγραφος, αλλά και ο γραπτός ο νόμος[6] ορίζει ότι ο νοικοκύρης-ιδιοκτήτης κάθε παραγωγής, είναι και ο δικαιούχος της συγκομιδής. Σχεδόν πάντα, όμως, μετά από κάθε συγκομιδή, μένουν στα χωράφια ή στα δέντρα μικροποσότητες των προϊόντων τους, που έχουν διαφύγει της προσοχής τους. Αυτές τις μικροποσότητες, τις μαζεύει ο νοικοκύρης λίγο αργότερα, σε ‘’δεύτερη δόση’’ κι αυτό είναι το λεγόμενο κοκολόι.

   Εδώ όμως, ο άγραφος νόμος ορίζει ότι μπορεί να μπει ελεύθερα στο χωράφι και οποιοσδήποτε άλλος και να ‘’μαζέψει’’, μετά τη συλλογή από το νοικοκύρη. Αυτό ισχύει για κάθε προϊόν, π.χ. για το καλαμπόκι, τα σταφύλια, τα σύκα, κλπ, φυσικά και για τα καρύδια. Για τα καρύδια, όμως, το ‘’κοκολόι’’ είναι πολύ εύκολο και περισσότερο συνηθισμένο, δίνοντας και μια ικανοποιητική επιπλέον σοδειά, αφού εκείνα που μένουν στις ψηλές κορυφές του δέντρου, θα πέσουν αργότερα με τον αέρα και τη βροχή. Άλλωστε, το πολύτιμο αυτό προϊόν του φθινοπώρου, μπορεί να παραμείνει στο έδαφος μεγάλο χρονικό διάστημα -ακόμη κι ένα χρόνο-, χωρίς να αλλοιωθεί!».[7]

V. ΤΑ ΚΟΚΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ

   Η Κέρτεζη μέχρι και τη δεκαετία του 1980 παρήγαγε μια σειρά από καρπούς. Παράλληλα με μια επίσης σειρά άγραφων νόμων μεν, αλλά πολύ ισχυρών στην κοινωνική και χριστιανική συνείδηση, με τους οποίους απάλυνε την ταξική κοινωνία μέχρι ενός σημείου. Η (ε)ξέλαση, οι αλλαγουριές, οι σεμπριές, οι αργίες, τα νυχτέρια, οι γενικές συνελεύσεις, οι συνεταιριστικές απόπειρες, αλλά και το κοκολόγημα έφτασαν μέχρι την εποχή εκείνη.[8]

  Κοκολόγημα γινόταν κυρίως στα φασόλια, στα στάρια, στις τσαμπίδες, στα αγριοκάστανα, στα αγραπίδια, στα σύκα και μέχρι τις ημέρες μας στα καρύδια.

   Κατά το βγάλσιμο και το φόρτωμα στο χωράφι των φασολιών στα φορτηγά ζώα, είτε  έμεναν ανάμεσα στα χορτάρια κάποιες ρίζες φασολιών με καρπό, είτε έπεφταν σπυριά στο χωράφι. Μετά την μεταφορά και των τελευταίων δεματιών προς το αλώνι, είτε μέλη της οικογένειας του ιδιοκτήτη, αν ήταν σχετικά φτωχός, είτε άλλοι φτωχοί του χωριού αν ήταν σχετικά πλούσιος, κοκολογούσαν τα σπυριά.

   Τα φασόλια αυτά, είτε τα κρατούσαν για φαγητό το χειμώνα, είτε τα πουλούσαν στη λαϊκή των Καλαβρύτων και έπαιρναν ένα μικρό χαρτζιλίκι.

   Η συλλογή των αγριοκάστανων του μεγάλου καστανόδασους γινόταν με τη μέθοδο των λαχνιών και το χτύπημα της καμπάνας, που έδινε το σύνθημα της οργανωμένης συλλογής.

   Μετά την παρέλευση δύο ημερών ξεκινούσε το κοκολόγημα για όλους και παντού. Τα αγριοκάστανα αποτέλεσαν σε δύσκολες περιόδους (όπως π.χ. η Κατοχή) βασική διατροφή στους κατοίκους.

  Κοκολόγημα γινόταν και στις τσαμπίδες, δηλαδή στα μικρά και όψιμα σταφυλάκια που δεν συλλέγονταν, είτε σε κανένα ώριμο που είχε ξεχαστεί ανάμεσα στα φύλλα του κλήματος. Τόσο οι φτωχοί, όσο και τα παιδιά, κάναμε πάρτι όταν τελείωνε ο τρύγος σε κάθε ξεχωριστή περιοχή των αμπελώνων 1.000 στρ. στην Κέρτεζη. Φυσικά πάρτι έκαναν και τα αγριοπούλια!

   Το κοκολόγημα σε αραποσίτια, αλλά και στα στάρια είχε σταματήσει πολύ νωρίτερα και μάλλον πριν την Κατοχή στην Κέρτεζη. Όμως κι αυτό ήταν μέσα στις δυνατότητες του άγραφου νόμου.

VI. ΤΑ ΚΟΚΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΡΥΔΙΩΝ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

   Η συρρίκνωση του πληθυσμού στα βουνά και σε μια ενδιάμεση φάση, λόγω της μείωσης των καλλιεργειών, έφερε τη φύτευση αμέτρητου πλήθους καρυδιών. Τα χωράφια και αμπέλια που ήταν ξερικά, αλλά και αυτά που έμειναν εκτός αναδασμού (πέραν του βάλτου) είναι πλέον καρυδεώνες.

   Η καρποφορία είναι δυσανάλογη των μονίμων κατοίκων. Πάρα πολλές καρυδιές ανήκουν σε ξενιτεμένους στο εξωτερικό, αλλά και πολύ περισσότερους σε όσες και όσους διαμένουμε σε μεγάλες πόλεις (κυρίως Αθήνα, Πάτρα και Αίγιο). Ως συνταξιούχοι συλλέγουμε αρκετά καρύδια. Όπως και οι σχετικά μεγάλης ηλικίας μόνιμοι κάτοικοι. Όμως πλέον το ράβδισμα γίνεται μόνο από το έδαφος και επομένως τα καρύδια στου μεγάλους ύψους καρυδιών μένουν επάνω, μέχρι να πέσει ισχυρή βροχή ή να περάσουν θυελλώδεις άνεμοι. Έτσι η συλλογή δεν γίνεται μία ή δύο φορές, αλλά πολύ περισσότερες.

   Εννοείται ότι ισχύει ο κανόνας του κοκολογήματος. Όμως είναι δύσκολο να τηρηθεί για πολλούς λόγους. α) Δεν υπάρχουν πλέον πολύ φτωχές οικογένειες, όπως στην εποχή του υπερπληθυσμού, β) Τα καρύδια συλλέγονται σε πολλές φάσεις και όχι σε μία, γ) Πολλές καρυδιές ανήκουν σε ιδιοκτήτες που δεν έρχονται να τα συλλέξουν, αλλά καλούν συγγενείς ή φίλους να το κάνουν και δ) Υπάρχουν «κακολογητές» που κάνουν μέχρι και εμπόριο!

   Η προσπάθεια δημοσιοποίησης του προβλήματος έχει μειώσει την καταστρατήγηση της παράδοσης. Υπάρχουν όμως άνθρωποι, όχι μόνο από την Κέρτεζη, που οργανωμένα έρχονται να κοκολογήσουν περίεργες ημέρες και ώρες. Μάλιστα πολλές φορές πριν καν ο ιδιοκτήτης ραβδίσει τις καρυδιές. Πρόκειται για κλοπή κι όχι κοκολόγημα.

VII. ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

   Στην εποχή μας η ορεινότητα τραβά ένα νέο, αλλά πάλι δύσκολο δρόμο. Τώρα δεν είναι αιτία η απόλυτη χειρωνακτική εργασία με τη βοήθεια των φορτηγών ζώων και ο υπερπληθυσμός. Αιτίες που γεννούσαν ταξικότητα, εκμετάλλευση, φτώχεια και εξορίες. Και μέσα σ’ αυτό το δυσοίωνο κλίμα γεννήθηκαν και πολλά θετικά και σχετικά εξομαλυντικά πρότυπα, όπως τα κοκολόγια. 

   Αιτία τώρα είναι η σχεδόν εγκατάλειψη της πρωτογενούς παραγωγής από την πολιτεία με ελάχιστες βελτιώσεις. Τώρα η πολιτεία χωρίς συνεκτικό σχέδιο κτυπά ανισόρροπα με την «πράσινη ανάπτυξη». Τώρα τα κοκολόγια δεν έχουν μάλλον νόημα. Νόημα έχουν οι συλλογικοί και δίκαιοι αγώνες διεκδίκησης για προστασία του περιβάλλοντος, στήριξη και ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγής, αναδασμοί και άλλοι αντίστοιχοι σχεδιασμοί…

   Τέτοιες σκέψεις και προτάσεις θέλω να συζητήσουμε στις 4 Νοέμβρη στο Πολύκεντρο Πολιτιστικό κέντρο των Καλαβρύτων, στις 7.00μμ, κατά την παρουσίαση του τελευταίου μου σχετικού βιβλίου…

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, στη στήλη ΒΟΥΡΑΪΚΕΣ ΝΥΞΕΙΣ, φ. 82, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2024, σελ. 28-29.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ-ΦΥΤΡΑΚΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 1993, σελ. 386/

[2] «Χαρακτήρας: το τελευταίο γράμμα του θέματος».

[3] ΠΗΓΗ: 12 Οκτωβρίου 2020, https://nikolpapak.blogspot.com/2020/10/blog-post.html?

[4] ΠΗΓΗ: https://www.cretanmagazine.gr/ta-kokologia-i-paradosi-pou-dichni-to-athanato-megalio-tou-ellinismou/.

[5] Διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: Η σταχομαζώχτρα (1889).

ΠΗΓΗ: http://papadiamantis.net/aleksandros-papadiamantis/syggrafiko-ergo/diigimata/380-staxomazoxtra-1889.  

[6] «Ο νόμος αυτός, είτε γραπτός είτε άγραφος, συχνά παραβιάζεται, με αποτέλεσμα ‘’νόμος’’ να γίνεται η κλοπή μεγάλου μέρους της σοδιάς, ακόμα και από συγγενείς και από γείτονες!»

[7] ΠΗΓΗ: ό. π., 12 Οκτωβρίου 2020, https://nikolpapak.blogspot.com/2020/10/blog-post.html?

[8] Λεπτομέρειες στο βιβλίο μας: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΜΠΟΥΡΔΑΛΑΣ, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ, εκδ. ΑΡΜΟΣ, ΑΘΗΝΑ 2024, σελ. 127-139.

Τα προεκλογικά της κοιλάδας του Βουραϊκού

Σχολιάστε

Τα προεκλογικά της κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΛΑΒΑΝ ΤΕΛΟΣ

   Τέλειωσε λοιπόν κι αυτή η διαδικασία, με εκλογικό θρίαμβο του ψηφοδέλτιου του επικεφαλής Θανάση Παπαδόπουλου (Ανεξάρτητη Κίνηση Πολιτών) μες 71,2%, έναντι του ψηφοδελτίου του επικεφαλής Θανάση Γ. Κανελλόπουλου (ΕΝΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ) με 25,85% και του Σταμάτη Ανδριόπουλου (Λαϊκή Συσπείρωση) με 2,95% στον ευρύ σε έκταση Καλλικρατικό Δήμο Καλαβρύτων.

   Ο πάλι Δήμαρχος Θανάσης Παπαδόπουλος θα έχει 14 Δημ. συμβούλους, έναντι 5 (1+4) του Θανάση Κανελλόπουλου. Θα έχει την πλειοψηφία των Κοινοτικών Συμβουλίων σε όλα τα χωριά, πλην ελαχίστων που ανήκουν στην αξιωματική αντιπολίτευση. Η Λ. Σ. δεν εξέλεξε ούτε τον επικεφαλής Σταμάτη Ανδριόπουλο, παρότι πλησίασε πολύ κοντά το παράλογο φίλτρο και όριο του 3%! Τι μπορούμε λοιπόν να κρατήσουμε επί της ουσίας μετά απ’ αυτά τα αποτελέσματα;

   Η γνώμη μου είναι να αναδιφήσουμε στις προεκλογικές εξαγγελίες, δεσμεύσεις, αναφορές, μισόλογα ή και αγνοήσεις πολλών ζητημάτων. Εμείς θα μείνουμε κυρίως σε ότι αφορά την δυτική κοιλάδα του Βουραϊκού. Θα προσπαθήσουμε με προσοχή, αλλά και θάρρος, να αποδελτιώσουμε ότι θεωρήσαμε σημαντικό. Ελπίζω να μην έχω παρανοήσει κάποια στάση εκ των υποψηφίων, νικητών και ηττημένων.

Συνέχεια →

Δρόμοι και πάροδοι της δυτικής Κέρτεζης Τελευταίο (IX) μέρος

Σχολιάστε

Δρόμοι και πάροδοι της δυτικής Κέρτεζης Τελευταίο (IX) μέρος

Συνολική πρόταση ονοματοδοσίας δρόμων και πλατειών του οικισμού της Κέρτεζης

Άμισθη μελέτη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Συνέχεια από: Ονοματοδοσία δρόμων νοτιοδυτικής Κέρτεζης – Μέρος VIII | Αποικία Ορεινών Μανιταριών (tomtb.com)

   Η δυτική Κέρτεζη είναι σχετικά απόμερη, αφού αφενός βρίσκεται κάτω από το Κοκκινάδι και έχει σχήμα ενός μεγάλου νοητού ισοσκελούς τριγώνου, όπου την βάση νοερά την δημιουργεί το παλιό χωματαύλακο στους πρόποδές του. Περικλείεται νότια από το ποταμίσκο που ξεκινά από το Κεφαλόβρυσο, περνά κάτω από την «πλατεία ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου», δυτικά του Εθνικού Πύργου και χύνεται στον παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά, 100 μέτρα βορειοδυτικά των απαρχών του Βουραϊκού. Βόρεια έχει ως φυσικό σύνορο τον παραπόταμο Λίθο ή Μοναστηριά.

   Δομήθηκε ουσιαστικά σε τρεις φάσεις. Μια πολύ παλαιά με σπίτια κοντά στην προηγούμενη πλατεία, μία στις αρχές του 20ου αι. με κερτεζίτες μετανάστες που ήλθαν με χρήματα από την Αμερική  και σύγχρονα σπίτια τα τελευταία 5ο με 70 χρόνια.

1) Οδός Κερτεζιτών μεταναστών (θαλασσί χρώμα)

   Βρισκόμαστε στη βορειοδυτική γωνία της πλατείας, απ’ όπου ξεκινούν δύο δρόμοι. Ο δρόμος που κατευθύνεται από νότο προς βορρά και αντίστροφα είναι αυτός που μελετούμε.

Περνά ανάμεσα σε όμορφα σπίτια κερτεζιτών μεταναστών στις ΗΠΑ, που επέστρεψαν, με ή χωρίς κληρονόμους, αλλά και λίγα παρατημένα λαϊκά σπίτια. Βεβαίως έχει τρεις δρόμους κάθετους με αρκετά παρακλάδια με κάποια από μετανάστες που έζησαν στην Αυστραλία. Οι δρομίσκοι αυτοί γεμίζουν κι’ ομορφαίνουν τη γειτονιά. 

   Ο δρόμος καταλήγει στη νότια όχθη του παραπόταμου Λίθου ή Μοναστηριά. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 υπήρχε ξύλινο γεφύρι που τον ένωνε με τον απέναντι κεντρική «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι χρώμα), δίπλα στο παλιό κατάστημα του Ρέλλα.

   Προτείνω την ονομασία «Οδός Κερτεζιτών μεταναστών». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 12.01.2022.

2) Οδός Μοναστηριά (γαλάζιο χρώμα)

   Στο τέλος του προηγούμενου δρόμου με την ονομασία «Οδός κερτεζιτών μεταναστών», συναντάμε τον παραπόταμο του Βουραϊκού «Λίθο» ή «Μοναστηριά».

   Ψηλά στη νότια όχθη του ανέρχεται χωματόδρομος απεριποίητος που καταλήγει, σε εγκαταλειμμένα σπίτια. Που ξέρουμε όμως; Μπορεί να βρουν νέους ενοίκους και ο δρόμος αυτός να τσιμεντοστρωθεί και να αποτελεί μια ακόμη όμορφη διαδρομή.

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία του ως «Οδός Μοναστηριά». Αρχική πρόταση: f/b, Τετάρτη, 26.01.2022.

3) Οδός παπα-Δήμου Οικονόμου (καφέ χρώμα)

   Στη βορειοδυτική γωνία της «πλατείας ομονοίας παπα-Ανδρέα Νικολάου» αυτή τη φορά θα πάμε κατευθείαν δυτικά. Αποτελεί τον νοτιότερο δρομίσκο με αυτή την κατεύθυνση και τέμνει κάθετα την «οδό Κερτεζιτών μεταναστών».  

Κατά την περίοδο του 1821 -πριν, κατά και μετά- στο δρόμο αυτό είχε οικία ο γνωστός ιερέας παπα-Δήμος Οικονομόπουλος που κατόπιν πήρε το επώνυμο Οικονόμου. Μετά τη θυσία, στις 14 Απρίλη 1821, του Κερτεζίτη δασκάλου και οπλαρχηγού Αναγνώστη – Δημητρίου Στριφτόμπολα στο Λεβίδι, ένα μέρος της καθοδήγησης και συντονισμού των κερτεζιτών τον έπαιξε ο εν λόγω, χωρίς όμως να οπλοφορεί ο ίδιος.

   Το σχήμα του δρομίσκου έχει σχήμα «Γ», αφού μετά από 50 μέτρα, παίρνει κάθετη κατεύθυνση προ βορρά. Στο τέλο του «Γ» συναντά άλλον δρομίσκο, τον οποίο θα  αναφέρουμε σε επόμενη υποενότητα. Να σημειώσουμε ότι νέος ο δρομίσκος στη συνέχεια καταλήγει μέχρι το Κεφαλόβρυσο από τα βόρεια…

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία του σημερινού δρομίσκου «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Πέμπτη, 13.01.2022.

4) Ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου (μωβ χρώμα)

   Έχω την χαρά και την τιμή να προτείνω την ονομασία μιας μικρής παρόδου σε ένα ξεχωριστό συνάδελφο φυσικό, αλλά και σπουδαίο ψάλτη, ερευνητή και μελετητή, του οποίου ο πατέρας παπα – Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κέρτεζη στο σπίτι με τις σκάλες της μικρής παρόδου.

   Ομοίως και η μητέρα του Αγγελική, που γεννήθηκε και μεγάλωσε 100 μέτρα πιο ΝΔ ως πρώτο παιδί και κόρη του παπα-Μήτσου Νικολάου. Γεννήθηκε και έζησε στην Ελίκη του Αιγίου (1936-2013).

   Είναι πολύ δύσκολο σε ένα μικρό σημείωμα να παρουσιάσει κανείς το δημιουργικό του έργο και το επαγγελματικό του ήθος. Έκανε τρία βιβλιαράκια φυσικής. Το 3ο μου το έκανε δώρο περί το 1993 όταν συνυπήρξαμε στο Αίγιο ως καθηγητές φυσικοί. Μάλιστα το 1989 αυτός ήταν Προϊστάμενος του γραφείου Αιγίου στη β/βαθμια εκπαίδευση, όταν διορίστηκα μόνιμος στην Κ. Κλειτορία Καλαβρύτων.

   Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο το μόνο που μπορώ να σημειώσω εδώ είναι ότι έχει την αποδοχή όλων των μεγάλων ψαλτών της χώρας και έχει τιμηθεί και από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

   Στην Κέρτεζη ερχόταν συχνά τα Καλοκαίρια στο πατρικό του πατέρα του με την οικογένειά του, έψελνε ως Πρωτοψάλτης με την ωραία του φωνή και το πατριαρχικό του ύφος και τα λέγαμε στην πλατεία. Έφυγε το 2013 με το άνοιγμα των σχολείων το Σεπτέμβρη. Να σημειώσουμε ότι είχε άλλα τρία αδέλφια ψάλτες που τιμούσαν την Κέρτεζη και αυτοί.

   Είκοσι μέτρα από την αφετηρία του δρομίσκου που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου» ξεκινά προς τα βόρεια μία μικρή πάροδος μικρού σχετικά μήκους. Μπαίνει με αρκετό πλάτος μέχρι την οικία του Φίλιππα Οικονόμου, αλλά συνεχίζει ως μικρή στοά κάτω από άλλο οικομομέϊκο σπίτι. Κατόπιν με τρία μικρά σκαλιά συναντά έναν άλλο δρομίσκο που  αναφέραμε στην προηγούμενη υποενότητα.  

   Προτείνω λοιπόν την ονομασία «ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Παρασκευή, 14.01.2022.

5) Οδός Αλέκου Λυκάκη (πράσινο χρώμα)

   Κάθετα στην «οδό κερτεζιτών μεταναστών» και στα 80 περίπου μέτρα συναντάμε  την εγκαταλειμμένη «βίλα Κατερίνα». Αυτή την ανέγειραν δύο αδέλφια εξ ΗΠΑ, το γένος Σπανού, αλλά εγκαταλείφθηκε από τους κληρονόμους. Στο σημείο αυτό ξεκινά κάθετα και προς τα δυτικά ένας περιποιημένος δρόμος πάνω από 150 μέτρα. Δεξια και αριστερά έχουν πολύ ωραία σπίτια.

   Στο τέλος του δρόμου ένας κερτεζίτης, που ανήλθε στη διοίκηση του δημοσίου μετά την κατοχή και τον εμφύλιο, ο Αλέκος Λυκάκης με το παρατσούκλι «Γκλαβάς», έπαιξε σημαντικό ρόλο στις καλλιέργειες της Κέρτεζης:

   α) Συμμετείχε στην επιτροπή για έλθει στο χωριό μας ως δωρεά των αδελφών Κουτσοχέρα από τις Η. Π. Α. το πρώτο τρακτέρ. Δυστυχώς ήταν βενζινοκίνητο και όχι πετρελαιοκίνητο και εγκαταλείφθηκε στο κάτω μέρος πλαγιάς πριν τον πρώην στάβλο Ιω. Στεφανόπουλου.

   β) Συμμετείχε με τον Σωτήρη Σταθόπουλο (Γραμματέα κατόπιν της Κοινότητας και ψάλτη της ενορίας) την ίδια περίοδο στη δημιουργία μελισσοκομίας.

   γ) Τέλος, την ίδια περίοδο δημιούργησε στην περιοχή δύο μεγάλους οπωρώνες με αχλαδιές, μηλιές, ροδακινιές, κλπ, τις οποίες όμως ράντιζε με τα ζιζανιοκτόνα δηλητήρια της εποχής. Είχε κλείσει με συρματοπλέγματα και τους δύο οπωρώνες, όχι μόνο για τα δηλητήρια, αλλά και λόγω της πρόωρης εξαφάνισης των καρπών λόγω της πείνας…

   Η ωραία οικία του στο τέλος του εν λόγω δρόμου, που κληρονόμησε η κόρη του, αγοράστηκε από κερτεζίτισσα της γειτονιάς και της Πάτρας. Προτείνω την ονομασία «οδός Αλέκου Λυκάκη». Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 17.01.2022.

6) Πάροδος Οικονομέων (βαθύ κίτρινο χρώμα)

   Στα 50 περίπου μέτρα, όπως αρχίζει να ανέρχεται η «οδός Αλέκου Λυκάκη», παρατηρούμε νότια και κάθετα μια στενή παλιά πάροδο να εισέρχεται σε κάποια σπίτια. Έχει πλάτος περίπου 1,5 μ., όσο χρειαζόταν για να μπαίνει ένα υποστατικό ζώο φορτωμένο….

   Η πάροδος αυτή έχει σχήμα Γ. Μάλιστα στην κορυφή του Γ, άρχεται η πάροδος που ονομάσαμε «ιδιωτική πάροδος Φιλίππου Α. Οικονόμου». Περνάμε ανάμεσα στα ιστορικά Οικονομέϊκα σπίτια, ιστορικών σογιών, όπως του «Παλάντζα», του «Κριαρά», κλπ. Στη συνέχεια συναντά πάλι κάθετα το τέλος της οδού που ονομάσαμε «οδός παπα-Δήμου Οικονόμου», αλλά προεκτείνεται και άλλα περίπου 15 μέτρα. Εκεί συναντά κάθετα πάλι έναν πάλι στενό, αλλά μεγάλο δρομίσκο, ο οποίος έρχεται από τα δυτικά και φτάνει μέχρι το Κεφαλόβρυσο.

   Προτείνω την ονομασία «Πάροδος Οικονομέων». Αναλυτική πρόταση: f/b, Δευτέρα, 24.01.2022.

7) Οδός Κεφαλοβρύσου (ροζ χρώμα)

   Θα αναφερθούμε σ’ ένα μεγάλο όμορφο δρομίσκο, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος περνά από παλιούς παρατημένους κήπους. Είναι μια διαδρομή που δύσκολα συνηθίζεται για περπάτημα, αφού είναι άγνωστη στους πολλούς. Δεν συναντά σπίτια και βρίσκεται ακριβώς στους πρόποδες του βουνού «Κοκκινάδι».

   Ξεκινά στο τέλος της «οδού Αλέκου Λυκάκη», κατεβαίνει νότια και μετά σχεδόν ανατολικά, περιμετρικά της οικίας κληρονόμων Γεωργίου Γρ. Μπούρδαλα και Ντίνας Τζένου – Μπούρδαλα. Συναντά το τέλος της «παρόδου Οικονομέων». Κατόπιν φεύγει κάθετα σε νότια κατεύθυνση. Απ’ εδώ και πέρα ο δρομίσκος είναι πολύ βατός και πολύ όμορφος, πάντα σε νότια κατεύθυνση.

   Καταλήγει στο Κεφαλόβρυσο από τη Βόρεια μεριά του, ενώ στο τέλος για πολλά μέτρα έχει ανατολικά το παλιό βόρειο νεραύλακο, ένα από τα τρία που ξεκινούσαν από τη μεγάλη πηγή, και πότιζε τους εκεί κήπους. Συγκεκριμένα φθάνει πίσω από το σύστημα άντλησης πόσιμου νερού στο λεγόμενο μικρό Κεφαλόβρυσο. Παρ ότι ακόμα η διαδρομή αυτή δεν έχει οικίες προτείνω την ονομασία της ως «οδός Κεφαλοβρύσου» με διπλό σκοπό.

   Πρώτον να γίνει γνωστή και να περπατιέται, πιθανά ξεκινώντας από την προσβάσιμη εύκολα «οδό Παπα-Δήμου Οικονόμου», και να φτάνει κανείς στο Κεφαλόβρυσο. Δεύτερον να έχει ονομασία και να είναι κάλεσμα για κτίσιμο σπιτιών. Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 25.01.2022.

8) Οδός Κουρτέϊκων (κόκκινο χρώμα)

   Ανερχόμενοι την «οδό Αλέκου Λυκάκη» περίπου στο μέσον της, ξεκινά αρχικά με βόρεια κατεύθυνση ένας βατός δρόμος πλάτους περί τα 2,5. Είναι αρκετά περιποιημένος και τσιμεντοστρωμένος. Έχει σχήμα φιδοειδές. Προς το τέλος, όταν συναντά το νότια όχθη του παραπόταμου Λίθου ή Μοναστηριά παίρνει κατεύθυνση βορειοδυτική και στο τέλος δυτική και ανηφορική.

   Πριν πάρει τη δυτική κατεύθυνση κατέρχεται με σκαλιά παλιός δρόμος που συνδέετει με ένα μικρό πλάτωμα, γέφυρα και κατόπιν με την «οδό ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη». Για αυτόν θα μιλήσουμε στην ενότητα της βορειοδυτικής Κέρτεζης.

   Ο δρόμος αυτός έχει κυρίως στα νότιά του αρκετά σπίτια, παλιότερα και νεότερα. Η περιοχή αυτή έχει θέα το ανατολικό άνοιγμα του οικισμού προς το Χελμό. Η κατάληξή του είναι τα παλιά Κουρτέϊκα σπίτια, σχεδόν κάτω από το χωματαύλακο. Κοντά υπάρχουν και παλιοί στάβλοι για πρόβατα. Προτείνω την ονομασία «οδός Κουρτέϊκων».

9) Πάροδος παραπόταμου Λίθου (κίτρινο χρώμα)

   Δέκα μέτρα δυτικά επί της «οδού ιεροδιδασκάλου Δοσίθεου Τσιβίλη» (γκρι χρώμα), συναντάμε νότια και με κατεύθυνση νοτιοδυτική τον ιδιόμορφο δρόμο που συνδέει τη ΒΔ Κέρτεζη με τη Δυτική.

   Η σύνδεση γίνεται με ένα, τσιμεντένιο πλέον, γεφύρι πάνω στον παραπόταμο του κερτεζίτικου Βουραϊκού με το επίσημο όνομα «Λίθος». Η ιδιομορφία έγκειται στο γεγονός ότι στο σημείο αυτό οι όχθες είναι πάρα πολύ ψηλά από την κοίτη. Έτσι ο δρόμος κάνει κυριολεκτικά μια βουτιά, κυρίως από το μέρος της Δυτικής Κέρτεζης, ενώ από την ΒΔ είναι δυνατόν να κατέλθει και μικρό αυτοκίνητο.

   Όταν κατερχόμαστε προς το γεφύρι, βλέπουμε τα νερά και από τις δύο κατευθύνσεις και κατόπιν ανερχόμαστε από τον πεζόδρομο και συναντούμε την «οδό Κουρτέϊκων» της Δυτ. Κέρτεζης.

   Τα παλαιά χρόνια, που οι μεταφορές γίνονταν με τα υποστατικά ζώα, ο δρόμος αυτός είχε πολύ κίνηση από τους Κουρτέους. Παράλληλα κουβαλούσαν και πόσιμο νερό από την εντός της κοίτης «Βρύσης του Σιανού», τριάντα μέτρα ανατολικά από τη γέφυρα.

Επειδή δεν διέρχεται από τη νότια όχθη αυτοκίνητο, θα την θεωρήσουμε ως πάροδο. Ταυτόχρονα την ονομάζουμε «πάροδος παραπόταμου Λίθου». Αναλυτική πρόταση: f/b, Τρίτη, 22.02.2022. Σημείωση: την πάροδο αυτή την σημειώσαμε και όταν παρουσιάζαμε τις οδούς της βορειοδυτικής Κέρτεζης.

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολόγος, συγγραφέας και ειδικός ερευνητής της Κέρτεζης.

Η παράδοση έγινε επίσημα στον πρόεδρο της Κοινότητας Κερτέζης

σε δημόσια εκδήλωση το Σάββατο, 26 Μαρτίου 2022.

 

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

1 σχόλιο

Το πολύσημο ήθος του Κερτεζίτη νεομάρτυρα Γιαλαμά…

Η εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης
(τοποθέτηση: 14.03.2023)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Το νέο τοπίο και οι ερχόμενες πολλαπλές εκλογές

Ας κάνουμε σε αυτό το άρθρο μια διαφορετικού τύπου πολιτική παρέμβαση, εν όψει των πολλαπλών φετινών εκλογικών αναμετρήσεων. Θα ανασύρουμε το πρόσωπο και τις τελευταίες ώρες ενός γενναίου και ανθρωπιστή άνδρα πριν τρεις αιώνες στη δυτική Κοιλάδα του Βουραϊκού. Πρόκειται για τον θρυλικό Γιαλαμά. Τελικά πριν λίγες εβδομάδες τοποθετήθηκε και σχετική εγχάρακτη μαρμάρινη πλάκα στο Κεφαλόβρυσο της Κέρτεζης.

Είναι αλήθεια ότι η συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση των πολλών πόλων του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος, αφενός φέρνει τη συζήτηση σε πολλές προσωρινές πιθανά λύσεις του παρελθόντος, και αφετέρου δημιουργεί το γνωστό φονταμενταλιστικό κίνημα. Όσον αφορά το σοβιετικό μοντέλο του «υπαρκτού κρατικού σοσιαλισμού» η αυτοκριτική συζήτηση έχει γίνει μόνο εν μέρει, ενώ αντίθετα με το υπαρκτό σύστημα του κρατικού καπιταλισμού της Κίνας μάλλον όχι.

Συνέχεια →

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Σχολιάστε

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ 

Η Ευρώπη γερνά δημογραφικά, αλλά γερνά και οικονομικά και πολιτικά. Ο πόλεμος έκλεισε επίσημα ήδη ένα έτος από τις 24 Φλεβάρη του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας του νεοτσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύγχρονη και νεαρή Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε εάν έπεσε στην παγίδα των Η.Π.Α., αλλά τα πράγματα δείχνουν περίπλοκα για το αν θα πάνε οι ισχυροί σε διπλωματική λύση ή ο πόλεμος θα αναβαθμιστεί σε Γ΄ παγκόσμιο και με πυρηνικά…

Βλέπετε η Κίνα αποτελεί κρίκο με τη Ρωσία κι από την άλλη οι Η.Π.Α. και οι χώρες της Ε.Ε. μέσω του Ν.Α.Τ.Ο., όχι μόνο συντηρούν τον πόλεμο, αλλά και τον εκτείνουν στο χρόνο και φαίνεται να τον αναβαθμίζουν. Αν και το κύριο είναι το αίμα που χύνεται, οι σακατεμένοι, η προσφυγιά και ο πολλαπλός πόνος των νέων παιδιών σε Ουκρανία και Ρωσία, υπάρχουν ισχυρές επιπτώσεις οικονομικής και γεωπολιτικής φύσης σ’ όλη την Ε.Ε..

Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη πέραν της Ρωσίας -επομένως και στην Ελλάδα- δεν έχουν σχέση μόνο με την ενέργεια μονομερώς, αλλά ακόμη στα σιτηρά, στους σπόρους, στην κτηνοτροφία, στην ευρύτερη εργασία στα ορεινά κι επομένως στην επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην ορεινότητα αυτά όλα σχεδόν αποτελούν το τελειωτικό κτύπημα, αν δεν ληφθούν άμεσα ευρωπαϊκά και ελλαδικά μέτρα στήριξης.

Να ελπίσουμε ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει και δεν θα ξεκινήσει η ηγεσία της Ρωσίας με πυρηνικά για να μη χάσουν τον στρατιωτικό πόλεμο που ξεκίνησαν για να νικήσουν… Γιατί τότε όλα αυτά που συζητούμε δεν θα έχουν κανένα νόημα, αφού οι βοριάδες στη χώρα μας δεν θα αστειεύονται…

Συνέχεια →

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ

Σχολιάστε

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

               Αναφέρεται σε παραμυθάκι του παλιού καιρού ότι ένας βασιλιάς ανακοίνωσε ότι θα εξερχόταν από το ανάκτορό του, για να συναντήσει τους υπηκόους του και να ενημερωθεί για τα προβλήματά τους. Όρισε για τη συνάντηση τόπο και χρόνο. Όλες οι ομάδες έστειλαν τους εκπροσώπους τους στον καθορισμένο τόπο, όμως ο βασιλιάς, για άγνωστο λόγο, δεν υπήρξε συνεπής στην ώρα του. Κατάκοπος ο εκπρόσωπος των αγροτών πλάγιασε στον κορμό ενός δένδρου και αποκοιμήθηκε. Όταν, μετά από ώρα, αναγγέλθηκε η άφιξη του βασιλιά, όλοι ετοιμάστηκαν να τον υποδεχθούν. Έγινε προσκλητήριο από τον υπασπιστή του και διαπιστώθηκε ότι απουσίαζε ο αγρότης. Τον αναζήτησαν και τον βρήκαν να κοιμάται ακόμη. Το ανήγγειλαν και άκουσαν τον βασιλιά να αποκρίνεται. Αφήστε τον να κοιμάται. Αλίμονό μας, αν ξυπνήσει.

Συνέχεια →

Απογραφικά της νοτιοδυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Σχολιάστε

Απογραφικά της νοτιοδυτικής κοιλάδας του Βουραϊκού

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Ι) Εισαγωγικά

Είναι γνωστό ότι ήδη η Χώρα μας δεν είναι ομοιόμορφη γεωφυσικά και ισοκατανεμημένη πληθυσμιακά, όχι μόνο λόγω της λεγόμενης αστυφιλίας, αλλά και λόγω της γεωφυσικής της ιδιαιτερότητας. Κύρια χαρακτηριστικά της η ορεινότητα που την τέμνει κατά κάποιο τρόπο από τη δύση προς την ανατολή την Μακεδονία και τη Θράκη, αλλά και την επιμήκη Κρήτη. Αντίθετα ο κεντρικός της κορμός χωρίζεται σχεδόν από βορρά προς νότο και την διαχωρίζει σε ανατολική και δυτική Ελλάδα, όπως και την Πελοπόννησο. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε σχηματικά ότι χωρίζεται απογραφικά στις εξής πληθυσμιακές ομαδοποιήσεις: αστικότητα, πεδινότητα, παραλιακότητα, ορεινότητα και νησιωτικότητα. Είναι γνωστό πως από τη δεκαετία του 1950 με την βιομηχανική και όχι μόνο αστικοποίηση έπαθαν την μεγαλύτερη απογραφική μείωση οι πληθυσμοί τόσο της νησιωτικότητας, όσο και της ορεινότητας. Εμείς, ως πρώην επαρχία Καλαβρύτων, έχουμε υποστεί καίρια πλήγματα. Και αυτά δεν λένε να τελειώσουν.

Η Χώρα μας πέρασε στον εικοστό αιώνα τον βαλκανικό πόλεμο, εκστρατείες σε ξένες χώρες (Κριμαία, Κορέα, κλπ), δύο παγκόσμιους πολέμους, πανδημίες, κατοχή, δικτατορίες, πτωχεύσεις, δάνεια, μνημόνια, μεταναστεύσεις, πονηρά ενδιαφέροντα… Η ορεινότητα όμως, παρά τον υπερπληθυσμό, βοήθησε πολλαπλά. Κυρίως κράτησε στην επιβίωση το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μετά την ελληνική επανάσταση και του έδωσε τη δυνατότητα στο 2ο μισό να ορθοποδήσει, παρότι δεν έγινε με δίκαιους όρους στα διάφορα κοινωνικά στρώματα.

Σε τούτη την παρέμβασή μας θα σημειώσουμε στοιχεία απογραφικά, θα υπογραμμίσουμε θετικές και αρνητικές παρεμβάσεις και θα κλείσουμε με κάποιες συνοπτικές σκέψεις για το μόνιμο πληθυσμό, αλλά και τον διερχόμενο, στη νοτιοδυτική κοιλάδα του Βουραϊκού.

ΙΙ) Οικιστική κατανομή στο χώρο

Σελίδες: 1 2

ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ

Σχολιάστε

ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ

Του Σταμάτη Σεκλιζιώτη*

ΑΛΛΟΥ ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΑ ΕΠΑΝΩ ΤΟΥ…..

Μαθαίνουμε ότι στις ΗΠΑ έχει ξεκινήσει εδώ και μια δεκαετία μια καμπάνια προώθησης της καλλιέργειας και της κατανάλωσης κάστανου την οποία επιστημονικά την είχε αναλάβει μια ομάδα ειδικών για να την σχεδιάσει, στο κέντρο Αγροδασοπονίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Οι ΗΠΑ παράγουν κάτι περισσότερο από το 1% της παγκόσμιας παραγωγής κάστανου, είναι ελλειμματική χώρα και εισάγουν μεγάλες ποσότητες από την Ιταλία, την Κίνα και την Ν. Κορέα.

Η παραγωγή του αμερικανικού κάστανου έχει πολύ μικρή ιστορία με αρχή την δεκαετία του ’90, σε Πολιτείες όπως η Καλιφόρνια, το Μίσιγκαν, η Φλόριντα, το Όρεγκον, η Ουάσιγκτον, η Βιρτζίνια και η Αιόβα. Οι Αμερικανοί προτιμούν τα μεγάλου μεγέθους κάστανα ενώ η αγορά τους εμφανίζει μεγάλα περιθώρια και για την απορρόφηση της εγχώριας παραγωγής, αλλά και των εισαγόμενων. Ιδιαίτερα τώρα με τους υψηλούς δασμούς στα κινέζικα προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ, αναμένεται αύξηση των πωλήσεων κάστανου από την Ιταλία και άλλες παραγωγικές χώρες κάστανου.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ως συνήθως) δεν βρίσκεται πουθενά, γεγονός που δεν εκπλήσσει κανέναν αλλά δεν παύει να είναι και ένας ανεκμετάλλευτος χώρος στα πλαίσια μιας σπουδαίας «αγροδασοπονικής» παραγωγικής δραστηριότητας η οποία θα μπορούσε κάτω από συνθήκες σοβαρής αγροτικής πολιτικής και στήριξης να ευδοκιμήσει σε ολόκληρη την ορεινή ζώνη της χώρας. Το κάστανο θεωρείται π.χ. στην Ιταλία και στις ΗΠΑ, ως υποκατάστατο πολλών ξηρών καρπών, σιτηρών ακόμη και της πατάτας, είναι απαλλαγμένο από λιπαρά συστατικά, εμπεριέχει μεγάλες ποσότητες από σύνθετους υδατάνθρακες που αποτελούν πηγή ενέργειας. Είναι απαλλαγμένο από χοληστερόλη και περιέχει μεγάλη ποσότητα Βιταμίνης C (40,2 mg/100gr). Το αλεύρι κάστανου είναι απαλλαγμένο από την γλουτένη και αποτελεί χρήσιμη τροφή σε άτομα που πάσχουν από Κοιλιοκάκη.

Η ΓΕΙΤΟΝΙΚΗ ΙΤΑΛΙΑ είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός κάστανου στον κόσμο με 8 εκατομμύρια στρέμματα, το 20% των οποίων είναι συστηματικοί οπωρώνες. Μόνο ένα 7% της συνολικής έκτασης (550.000 στρέμματα περίπου) δέχονται συστηματική φροντίδα (το 1/3 δηλαδή των κανονικών οπωρώνων). Τα υπόλοιπα αφορούν δασικές εκτάσεις (καστανοδάση). Η ετήσια παραγωγή στην Ιταλία είναι περί τους 60.000 ΜΤ (μετρικούς τόνους) συνολικής αξίας περί τα 75-80 εκατομμύρια € συν ένα εισόδημα 15-20 εκατομμυρίων € από την ξυλεία καστανιάς. Πριν 100 χρόνια, η παραγωγή της Ιταλίας ξεπερνούσε τους 800 χιλιάδες ΜΤ. Η πιο γνωστή και ζητούμενη ποικιλία είναι η Μαρόνι για τους Ιταλούς.

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ, ότι οι παραγωγές έχουν μειωθεί δραματικά στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια (μέχρι και 40%-60% κατά χρονιές) λόγω της προσβολής από την σφήκα του κάστανου προέλευσης Κίνας, με το λατινικό της όνομα Dryocosmus kuriphilus (Hymenoptera, Cynipidae) η οποία σύμφωνα με δημοσιεύματα του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και του Δασικού Ινστιτούτου (ΙΔΕ), αποτελεί έναν από τους βασικότερους εχθρούς της καστανιάς σε παγκόσμια κλίμακα, προσβάλλοντας κατά αποκλειστικότητα τα διάφορα είδη του γένους Castanea. Είναι ενδημικό έντομο της Κίνας, όπου όμως στην περιοχή καταγωγής βρίσκεται σε ισορροπία με τους φυσικούς του εχθρούς, χωρίς να προκαλεί σημαντικά προβλήματα. Το 2002 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Piemonte της Ιταλίας και από τότε άρχισαν τα προβλήματα. Η καταπολέμηση γίνεται με βιολογικές μεθόδους και ήδη καταγράφονται αποτελέσματα. Στη χώρα μας πρόγραμμα καταπολέμησης έχει αναλάβει το ΙΔΕ.

Επίσης έχει παρατηρηθεί έντονη εξάπλωση του «έλκους της Καστανιάς», στη χώρα μας. Πρόκειται για πολύ βλαπτικό μύκητα που προσβάλλει εδώ και πολλά χρόνια τα δένδρα καστανιάς (εγκαθίσταται κάτω από τον φλοιό) και εμφανίζονται σχισίματα στους κορμούς. Επειδή εμφανίζεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδος και η Καστανιά αποτελεί δασικό είδος η καταπολέμηση είναι αντικείμενο και αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας. Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) υποστηρίζει ότι με χημικά φάρμακα δεν καταπολεμάται εύκολα, σχεδόν τζάμπα ο κόπος. Η μόνη λύση είναι η βιολογική καταπολέμηση με ιούς οι οποίοι σκοτώνουν τον μύκητα και οι κατά τόπους Δασάρχες πρέπει να το γνωρίζουν, γιατί είχαν διανεμηθεί πολλά σκευάσματα με τον ιό αυτό με σκοπό την καταπολέμηση σε περιοχές που είχαν προσβληθεί από έλκος. Από ότι πληροφορούμαστε, επεμβαίνουμε μόνο σε μερικά δένδρα και σιγά σιγά ο ιός μεταδίδεται και στα υπόλοιπα και σκοτώνεται ο μύκητας. Αυτοί ξέρουν πως γίνεται η καταπολέμηση, αλλά το κυριότερο είναι να υπάρχει το σκεύασμα διαθέσιμο και εξαρτάται για πόσα δένδρα καστανιάς.

ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η ΙΤΑΛΙΑ αναγκάστηκε να εισάγει κάστανα από την μεγάλη της ανταγωνίστρια την Κίνα το 2013, αλλά και διάφορες ποσότητες από Ισπανία, Τουρκία και Πορτογαλία. Στην Ιταλία υπάρχει εκτεταμένο το φαινόμενο της «Ιταλοποίησης» των κάστανων εισαγωγής. Πρόσφατα η ομάδα παραγωγών Castel del Rio κατήγγειλε ότι εντοπίστηκαν στην Ιταλική αγορά 5500 ΜΤ κάστανου Κίνας με ετικέτες της ομάδας τους όταν όλη και όλη τους η παραγωγή ήταν 550 ΜΤ!!

ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ σύμφωνα με τον FAO, της Κίνας εκτιμάται (για το 2016) στους 1.879,000 ΜΤ με αυξητικές τάσεις (διάσπαρτες εκτάσεις με λίγους συστηματικούς οπωρώνες) και ακολουθούν η Τουρκία με 65.000 ΜΤ (κυρίως οι περιοχές του Μαρμαρά, του Πόντου και στις ακτές του Αιγαίου. Η πιο γνωστή ποικιλία ανθεκτική σε προσβολές είναι η Marigoule, ή Μαριγούλα…!!), η Ν. Κορέα με 56.000 ΜΤ, η Ιταλία με 60.000 ΜΤ και η Ελλάδα με 32.000 ΜΤ (από 11.000 ΜΤ παραγωγή το 2000, αν και ακούγεται κάπως υπερβολική η εκτίμηση), η Πορτογαλία με 27.000 ΜΤ και η Ισπανία με 16.000 ΜΤ. Η Τουρκία εξάγει περί τους 12-15.000 ΜΤ ετησίως κυρίως σε Ευρωπαϊκές και σε Αραβικές χώρες και με την μορφή σκευασμάτων (κατάψυξη, γλυκίσματα, κλπ). Λέγεται ότι στην Ευρώπη διαδόθηκε η καστανιά από τον Μ. Αλέξανδρο και μετά από τους Ρωμαίους με δένδρα που έφερε από τις Σάρδεις της Μ. Ασίας. Σε συστηματικούς οπωρώνες οι παραγωγές μπορούν να φτάσουν σε μια καλή χρονιά και τα 350 κιλά/στρέμμα.

ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Οι Ιταλοί προσφεύγουν και στο Ελληνικό κάστανο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Οι τιμές παραγωγού στο ελληνικό ανάλογα με το μέγεθος και την ποιότητα κυμαίνονται από 1,5 έως και 4 €/κιλό. Οι διεθνείς τιμές το 2018 κυμαίνονται μεταξύ 1000-3200 δολάρια ΗΠΑ/ΜΤ ανάλογα με την ποικιλία, την ποιότητα, εάν είναι ξεφλουδισμένα και κατεψυγμένα, ψημένα ή νωπά μη αποφλοιωμένα, κλπ.

ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ δεν έχει ακόμη δοθεί η αναγκαία σημασία στην καλλιέργεια της καστανιάς και οι παραγωγές που αναφέρονται από τον FAO για 30 και 32.000 ΜΤ κρίνονται υπερβολικές, ενώ στην πραγματικότητα η πραγματικά εμπορεύσιμη συγκομιδή δεν υπερβαίνει τους 19-20.000 ΜΤ σε μια καλή χρονιά. Η ελληνική πάντως παραγωγή κάστανου είναι περιφρονημένη, προωθούνται άλλες καλλιέργειες και μάλιστα ξενικές και όχι το καταπληκτικό κάστανο, που μπορεί σίγουρα να ανακάμψει και να αποτελέσει σημαντικό πόρο εσόδων για τις ορεινές περιοχές της χώρας, αρκεί να υπάρξει σοβαρή πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση και με το δεδομένο της διεθνούς ζήτησης κυρίως από Ιταλία και ΗΠΑ που είναι οι δύο πιο σημαντικές αγορές με εμφανιζόμενη αυξητική ζήτηση.

ΕΚΤΑΣΕΙΣ

Μπορεί η καστανιά να αξιοποιήσει χιλιάδες στρέμματα τα οποία σήμερα παραμένουν ακαλλιέργητα. Η καλλιέργεια εμφανίζεται σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά η καστανοκαλλιέργεια χαρακτηρίζεται από καθεστώς εγκατάλειψης.

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ κατατάσσουν πλέον το κάστανο στα προϊόντα «Αγροδασοπονίας», οι καταναλωτές για λόγους διατροφικούς και γεύσης πληρώνουν ακόμη και ακριβές τιμές, γεγονός που κάνει την καστανιά ακόμα πιο σημαντική ως δένδρο αποκατάστασης των ημιορεινών και ορεινών Τοπίων μας, με θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο αλλά και με οικονομικό ενδιαφέρον, εάν συνδυαστεί με έξυπνες πρακτικές επεξεργασίας και με μονάδες μεταποίησης του κάστανου που θα προσφέρουν προστιθέμενη αξία στο ελληνικό προϊόν το οποίο είναι υψηλής ποιότητος, άριστης γεύσης και απαιτεί απλά μια καλύτερη φροντίδα, σοβαρή στάση από την Πολιτεία και στήριξη όσων αποφασίζουν να ασχοληθούν μ’ αυτό…

* Ο Σταμάτης Σεκλιζιώτης είναι Γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθος Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Έχει τιμηθεί δυο φορές (2002, 2009) με τα Βραβεία Αριστείας για το Αγροτικό Ρεπορτάζ (Honorary Awards «Excellence in Reporting») του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

ΠΗΓΗ: Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο facebook στη προσωπική σελίδα του κ. Σεκλιζιώτη. Το είδα: 15.11.2020, ΕΝΑ “ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ” ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟ – dasarxeio.com.

Η Κέρτεζη δεσπόζει στις αρχές της κοιλάδας του Βουραϊκού

Σχολιάστε

Η Κέρτεζη δεσπόζει στις αρχές της κοιλάδας του Βουραϊκού

Των Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα* και Παναγιώτη Χρ. Κούρτη**

Η Κέρτεζη δεσπόζει στις αρχές της κοιλάδας του Βουραϊκού και κατοικήθηκε πριν την μυκηναϊκή εποχή. Στα όριά της πιθανολογείται παλαιά πόλη, που πιθανά να είναι και η αρχαία Κύναιθα, η 5η πόλη των Αρκάδων / Αζάνων. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα κεφαλοχώρια, στις παρυφές του Καλλιφωνίου, με παραδοσιακά «βαρβαρίτικα» σπίτια, γραφικό κεφαλόβρυσο, πυκνά δάση, αποτελώντας ένα ειδυλλιακό τοπίο στο σύνολο της.

Συνέχεια →