Το νερό γίνεται διακρατικό πολιτικό εργαλείο

 

Του Χρήστου Ιακώβου

 

 

Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1980, οι στρατηγικοί αναλυτές στη Δύση άρχισαν να εντοπίζουν διάφορες περιοχές στον πλανήτη όπου ενδεχομένως να προκύψουν στο μέλλον συγκρούσεις σχετικά με τον έλεγχο των υδάτινων πηγών. Από την αρχή παρατηρήθηκε μία γενική σύγκλιση απόψεων στο ότι η Μέση Ανατολή αποτελεί τον πλέον επιρρεπή χώρο για ανάδυση συγκρούσεων στο μέλλον σε σχέση με τον έλεγχο του νερού.

Η έλλειψη νερού, ειδικά στο χώρο της Μέσης Ανατολής, αποτελεί μία από τις περιπτώσεις όπου μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες σύγκρουσης. Αν λάβει κανείς υπόψη την μεγάλη ξηρασία που χαρακτηρίζει το έδαφος της Μέσης Ανατολής σε σχέση με την δημογραφική έκρηξη που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες και τον σκληρό ανταγωνισμό των κρατών σχετικά με των έλεγχο της ροής των μεγάλων ποταμών αποτελεί μία προδιαγεγραμμένη συνταγή για μελλοντική αναστάτωση. Με άλλα λόγια, η υδροπολιτική έχει καταστεί, για πολλά κράτη, μέρος ης κρατικής τους ασφάλειας. Μέσα από αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία αναδύεται με σημαντικά πλεονεκτήματα αφού αποτελεί ένα από τα κράτη με σημαντικό έλεγχο στη ροή του νερού στη Μέση Ανατολή.

Το νερό ήλθε στο προσκήνιο ως ένα σημαντικό πρόβλημα στις Μεσανατολικές διακρατικές σχέσεις κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950. Παράλληλα, άρχισε να καταλαμβάνει σημαντική θέση στις ατζέντες διαφόρων διεθνών οργανισμών και να θεωρείται ως μία από τις πιο σημαντικές πηγές μελλοντικών συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, με συνέπειες τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.

Σήμερα, η δημογραφική έκρηξη και η εξάρτηση μεγάλου μέρους των μεσανατολικών κοινωνιών από τη γεωργική ανάπτυξη καθιστά τη χρήση του νερού, σε αρκετές περιπτώσεις, πιο σημαντική και από τη χρήση του πετρελαίου. Παράλληλα, η ανισομερής κατανομή των υδάτινων πηγών σε σχέση με τις κλιματολογικές αλλαγές, που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια, μετατρέπουν το πρόβλημα σε μείζονος σημασίας για τις μελλοντικές εξελίξεις.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το νερό θα μπορούσε να γίνει, ανά πάσα στιγμή, αιτία σύγκρουσης ανάμεσα σε χώρες που έχουν τις τεχνικές δυνατότητες να ελέγχουν τη ροή νερού προς άλλες γειτονικές, όπως οι περιπτώσεις του ελέγχου της ροής των υδάτων των Τίγρη και Ευφράτη από την Τουρκία στη Συρία και Ιράκ ή ο έλεγχος της ροής του Νείλου από το Σουδάν στην Αίγυπτο. Η έλλειψη νερού δεν είναι ζήτημα που αφορά μόνο την περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και άλλες όπως την Ινδία, τη Νότιο Αφρική και το Μεξικό. Η Μέση Ανατολή, όμως, με τις αυξημένες οικονομικές δυνατότητες των πετρελαιοπαραγωγών κρατών να συντηρούν υπερεξοπλισμένους στρατούς, δημιουργούν μία στρατιωτική κουλτούρα στην επίλυση τέτοιων διαφορών και καθιστούν τον κίνδυνο της σύγκρουσης ιδιαίτερα αυξημένο. Η χρήση βίας προς επίλυση διακρατικών διαφορών στη Μέση Ανατολή αποτελεί τον κανόνα παρά την εξαίρεση. Η έλλειψη πετρελαίου δεν μπορούσε να αποτελέσει αιτία που θα μπορούσε να οδηγήσει ένα κράτος σε σύγκρουση, η έλλειψη όμως νερού, κάτω από τέτοιες συνθήκες, είναι αρκετή να σπρώξει ένα κράτος σε πόλεμο.

Σήμερα, χρειάζεται 1 κυβικό μέτρο νερού το χρόνο για να καλύψει τις ανάγκες ενός ατόμου στην Μέση Ανατολή αλλά παίρνει 1000 κυβικά μέτρα νερού για καλυφθούν οι ανάγκες ενός ατόμου σε φαγητό. Πως μπορεί αυτή η πραγματικότητα να συμβιβαστεί με την δημογραφική έκρηξη στην περιοχή και τις περιορισμένες πηγές ύδατος;

Η ζωτικότητα του νερού στη Μέση Ανατολή καθώς επίσης και η σταδιακή μετατροπή του σε στρατηγικό εργαλείο διακρατικών σχέσεων επιβάλλουν την ανάγκη διαμόρφωσης ενός πλαισίου συνεργασίας των ενδιαφερομένων κρατών προκειμένου να αποφευχθεί ένας νέος φαύλος κύκλος αιματοχυσίας στη Μέση Ανατολή.

Η αναζήτηση τέτοιου πλαισίου εγείρει τα τελευταία χρόνια δύσκολα ερωτήματα σχετικά το μέλλον του υδατικού ζητήματος: Πως μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα κατανομής των υδάτων μέσα στο τρέχον πλαίσιο αντιπαράθεσης συμφερόντων; Σε ποιο βαθμό μπορεί να υπάρξει διεθνής διαμεσολάβηση για επίλυση του προβλήματος; Πως μπορούν τα ενδιαφερόμενα κράτη να επιλύσουν συλλογικά το ήδη υπαρκτό πρόβλημα της μειωμένης διάθεσης νερού, τόσο σε επίπεδο ποσότητας όσο και σε επίπεδο ποιότητας;

Στο παρόν στάδιο φαίνεται ότι τα ενδιαφερόμενα κράτη προτείνουν διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις για επίλυση του προβλήματος προσαρμοσμένες, πρωτίστως, στις δικές τους ανάγκες. Αυτό καθιστά και τα ποιο πάνω ερωτήματα ιδιαίτερα αγωνιώδη αναφορικά με το πορεία του υδατικού ζητήματος στη Μέση Ανατολή. Στον 21ο αιώνα, τα κυρίαρχα θέματα στη Δύση είναι η εσωτερική ανάπτυξη και η επέκταση του ανθρωπίνου κεφαλαίου προκειμένου να εξασφαλισθεί επαρκώς η συμμετοχή στην παγκόσμια οικονομία, στη Μέση Ανατολή το κυρίαρχο θέμα θα παραμείνει η εξωτερική ασφάλεια όπου η εξασφάλιση επαρκών πηγών νερού θα αποκτά όλο και πιο κεντρικό ρόλο.

 

Χρήστος Ιακώβου

 

ΠΗΓΗ: Κυριακή, 27 Μάιος 2012,  http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2012-05-27-20-36-55-2012052762974/ 

Η τροφική αλυσίδα, οι εργολάβοι και ο πυρολουσίτης

 

Του Νίκου Παντελιάδη

 

 

Ο Όλυμπος είναι παγκόσμια γνωστός τόσο για τα οικολογικά χαρακτηριστικά και την ανεπανάληπτη φυσική ομορφιά του όσο και για την σχέση του με την αρχαία ελληνική μυθολογία. Η σημασία του Δρυμού έχει αναγνωριστεί όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Το 1981 η UNESCO ανακήρυξε τον Όλυμπο «Απόθεμα της Βιόσφαιρας». Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει συμπεριλάβει τον Όλυμπο στις «Σημαντικές για την Ορνιθοπανίδα Περιοχές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας».

Σήμερα μία τεράστια τρύπα βάθους 20 μέτρων και έκτασης 800 στρεμμάτων καλωσορίζουν τον επισκέπτη του Λιτόχωρου. Η Δημοτική Επιχείρηση Αμμορυχείου Λιτόχωρου καταλαμβάνει έκταση ίση περίπου με τη συνολική έκταση του οικισμού. Η εκμετάλλευση άρχισε από τη δεκαετία του 40 με μέσο όρο τότε 700.000 κυβικά μέτρα το χρόνο. Σήμερα η εξόρυξη προσεγγίζει τα 2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Η άριστη ποιότητα αμμοχάλικου που διαθέτει το αμμορυχείο υπαγόρευσε την εντατική του εκμετάλλευση την οποία ανέλαβε εξ ολοκλήρου ιδιωτική εταιρία προκειμένου να κατασκευαστεί η επέκταση του αεροδιαδρόμου της Θεσσαλονίκης. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα η εταιρία που είχε αναλάβει την κατασκευή της εθνικής οδού άδειασε στο αμμορυχείο όγκους αδρανών υλικών με πλούσια περιεκτικότητα σε αμίαντο και έκτοτε παραμένουν εκεί. Για άλλη μια φορά η ιστορία επαναλαμβάνεται και τα μεγάλα έργα της Θεσσαλονίκης κατασκευάζονται εις βάρος των παρολύμπιων περιοχών, ενώ το περιβάλλον θυσιάζεται στο βωμό της ανάπτυξης.

 

Προ των πυλών τα βαρέα μέταλλα

 

Μας ξαφνιάζει δυσάρεστα η μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου «Τροποποίηση εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων του έργου "Αποκατάσταση τμήματος λατομείου στη θέση Γούρνες – Ξηροκάμπι" αγροκτήματος Λιτοχώρου Π.Ε. Πιερίας». 

Η τοποθεσία αυτή είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Ολύμπου και πολύ περισσότερο η συμφωνία της Αντιπεριφέρειας, της Δημοτικής Επιχείρησης Αμμορυχείου Λιτοχώρου να απαλλάξουν τους εργολάβους που ανοίγουν την τεράστια τρύπα για να στρώσουν τον νέο αεροδιάδρομο της Θεσσαλονίκης από την αποκατάσταση του τοπίου και προχώρησαν άρον-άρον (λόγω πιθανό της οικονομικής δυσπραγίας του δήμου) να κλείσουν ένα μικρό μέρος της τρύπας 15 στρέμματα με υλικό από την εταιρεία TOSOH Hellas που παράγει MnO2. Η εταιρία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός του Ηλεκτρολυτικού Διοξειδίου του Μαγγανίου (EMD) στην Ευρώπη, τροφοδοτεί την παγκόσμια αγορά ξηρών στοιχείων και είναι ο κύριος προμηθευτής των κορυφαίων ευρωπαίων κατασκευαστών αλκαλικών μπαταριών. Το υλικό που είναι άχρηστο και περισσεύει μετά από την επεξεργασία του μεταλλεύματος πυρολουσίτη δυστυχώς είναι βιομηχανικό απόβλητο με αρκετά βαρέα μέταλλα. Αυτό το υλικό θέλουν να το τοποθετήσουν στα 15 στρέμματα με ειδική μεμβράνη πάνω και κάτω για να μην περάσουν τα επιβλαβή βαρέα μέταλλα στο χώμα και από εκεί στην τροφική αλυσίδα.

Ο Όλυμπος δεν αξίζει τέτοια μεταχείριση γιατί η περιοχή διαθέτει μεγάλο αξιακό απόθεμα και εάν γίνει το έγκλημα να μετατρέψουν την βάση του Ολύμπου σε χώρο εναποθήκευσης και ταφής βαρέων μετάλλων (οι ιθύνοντες της Αντιπεριφέρειας αναφέρουν ότι είναι κάτω από τα επιβλαβή όρια) θα πλήξουν όλη την περιοχή, οικονομικά αλλά και σε βάθος χρόνου θα μολυνθεί η τροφική αλυσίδα με ότι αυτό σημαίνει για την υγεία μας, γεγονός το οποίο δεν θα μπορεί να είναι αναστρέψιμο.

Για την ιστορία τα βιομηχανικά απόβλητα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και αυτό είχε λάβει υπόψη ο Δήμος Χαλκηδόνας όταν αρνήθηκε την πολύ συμφέρουσα πρόταση να αποθηκεύσει τα βιομηχανικά απόβλητα στα όρια του.

 

Κατερίνη

ΠΗΓΗ: Σάββατο, 16 Ιούνιος 2012, Δρόμος της αριστεράς, http://e-dromos.gr/index.php?option=com_k2….&Itemid=75.  Το είδα: 18-6-2012, http://diakyvernisi.blogspot.gr/2012/06/blog-post_6924.html

 

Το νερό στον κόσμο: Κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα;

 

Του Κώστα Νικολάου

 

Ο προσδιορισμός του νερού ως κοινωνικού αγαθού ή ως εμπορεύματος είναι θεμελιώδους σημασίας, διότι υπαγορεύει ευθέως τη δυνατότητα δημόσιας ή ιδιωτικής διαχείρισής του.

Η αντιπαράθεση για την ιδιωτική ή δημόσια διαχείριση του νερού δεν είναι καινούργια. Διεξάγεται εδώ και δεκαετίες σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία όμως χρόνια, αυτή η αντιπαράθεση δεν είναι πλέον μόνο θεωρητική. Υπάρχουν αποτελέσματα ερευνών, που προκύπτουν από συγκεκριμένες εφαρμογές διαφορετικών μοντέλων διαχείρισης σε πολλές και διαφορετικές χώρες του κόσμου.

Ποιά είναι τα αποτελέσματα από την ιδιωτική διαχείριση του νερού, όπου αυτή εφαρμόσθηκε παγκόσμια; Ποιά είναι τα αποτελέσματα από τη δημόσια ή/και κοινοτική διαχείριση του νερού; Τί συμπεράσματα προκύπτουν συγκρίνοντας τα αποτελέσματα αυτών των δύο βασικών μοντέλων διαχείρισης; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα, που θα επιχειρηθεί να απαντηθούν συνοπτικά στο κείμενο που ακολουθεί.

 

Η κατάσταση διεθνώς και το θεσμικό πλαίσιο

 

Το 2010, τα Ηνωμένα Έθνη δηλώνουν ότι η πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή είναι ανθρώπινο δικαίωμα [1]. Μια δεκαετία πριν, είχε εκδοθεί η Ευρωπαϊκή Οδηγία – Πλαίσιο περί Υδάτων, η οποία μεταξύ άλλων: α) καθορίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά θα πρέπει να θεωρείται κληρονομιά, β) προτρέπει τις χώρες να παρέχουν υπηρεσίες ύδατος σε λογική τιμή γι' αυτούς που το χρειάζονται, γ) ενθαρρύνει όλους τους πολίτες να συμμετέχουν στην προστασία και τη διαχείριση των υδάτων [2]. Το 2003, η Ελλάδα εναρμονίζει το εθνικό δίκαιο με τις διατάξεις αυτής της Οδηγίας [3]. Επίσης, με αφορμή το 6ο Παγκόσμιο Φόρουμ Νερού 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δηλώνει ότι το νερό είναι κοινός πόρος της ανθρωπότητας και η πρόσβαση στο πόσιμο νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα [4].

Πώς όμως υλοποιήθηκε μέχρι σήμερα και πώς θα υλοποιηθεί στο μέλλον αυτό το διεθνές θεσμικό πλαίσιο για το νερό, σε έναν κόσμο, όπου 884 εκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού) δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 37% του παγκόσμιου πληθυσμού) δεν έχουν πρόσβαση σε συστήματα υγιεινής; [5] Ποιά μοντέλα διαχείρισης νερού θα αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα ενός κόσμου, όπου σε όλο σχεδόν το βόρειο ημισφαίριο δεν υπάρχει καμιά σπανιότητα νερού (ούτε φυσική ούτε οικονομική), ενώ υπάρχει οικονομική σπανιότητα νερού στο νότιο ημισφαίριο και φυσική σπανιότητα σε μια ζώνη που ξεκινά από τη βόρεια Αφρική και συνεχίζει στη μέση Ανατολή, στον Περσικό Κόλπο και φθάνει μέχρι την άκρη της Ασίας; [6].

 

Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού (ΣΔΙ)

 

Εδώ και 20 χρόνια, οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών παροχής νερού, αντιμετωπίζοντας το νερό ως εμπόρευμα, υποσχέθηκαν παγκόσμια αυξημένες επενδύσεις και μεγάλη αποτελεσματικότητα στη διαχείριση του νερού παγκόσμια. Έτσι, το 2010, το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε νερό από ιδιωτικές εταιρείες [7]. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτό δεν συνέβη μόνο σ' εκείνα τα μέρη του κόσμου, που υπάρχει φυσική ή οικονομική σπανιότητα, αλλά και στις ΗΠΑ και ιδίως στην Ευρώπη, που κανενός είδους σπανιότητα δεν υφίσταται.

Στις ΗΠΑ, η ιδιωτική ύδρευση ήταν κυρίαρχη μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Στη Γαλλία, από τα μέσα του 19ου αιώνα εφαρμοζόταν η σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού (ΣΔΙ) στη διαχείριση του νερού. Πρόκειται για το ονομαζόμενο «Γαλλικό μοντέλο». Στο «Γαλλικό μοντέλο» ΣΔΙ, οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών ανήκουν στο δημόσιο και η διαχείριση – διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό το μοντέλο αποτέλεσε κατά κύριο λόγο τη βάση για την ιδιωτικοποίηση διεθνώς της ύδρευσης και είχε μεγάλη οικονομική υποστήριξη. Από το 1989 η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί την ιδιωτικοποίηση. Για παράδειγμα, το 2002, την ενίσχυσε με 21,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε 86 συστήματα ύδρευσης σε υπό ανάπτυξη χώρες.

Ποιά ήταν λοιπόν τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης; Από μια έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑ, κατά την οποία εξετάσθηκαν τα 10 μεγαλύτερα συστήματα ύδρευσης στις ΗΠΑ, προέκυψε ότι έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης, οι τιμές αυξήθηκαν 3 φορές πάνω από τον πληθωρισμό και οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά μέσο όρο τριπλασιάσθηκαν στα πρώτα 10 χρόνια [8]. Παρόμοια, μια έρευνα της ίδιας της Παγκόσμιας Τράπεζας κατέληξε ότι παγκόσμια οι ΣΔΙ απέτυχαν να μειώσουν τα τιμολόγια νερού και να αυξήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές νερού [9].

Παντού, όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή συνοδεύθηκε από υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, αύξηση της απώλειας νερού, υποβάθμιση των υποδομών και αύξηση των τιμών [7]. Ακόμα και το Παρίσι, που ήταν το διεθνές σύμβολο της ΣΔΙ, το 2010 επιστρέφει σε δημόσια διαχείριση και σε ένα χρόνο εξοικονόμησε 35 εκατομμύρια ευρώ και μείωσε 8% τις τιμές. Ύστερα από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης, οι πόλεις στην Ευρώπη και σ' όλο τον κόσμο εγκαταλείπουν πλέον την ιδιωτική διαχείριση (Βερολίνο, Μόναχο, Στουτγάρδη, Παρίσι, Γκρενόμπλ, Μπορντώ, Τουλούζ, Μονπελιέ, Μασσαλία, Λιλ, Βρέστη, Μπουένος Άιρες, Ατλάντα, Γιοχάνεσμπουργκ, Κοτσαμπάμπα κλπ) [10].

 

Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου – κοινοτικού (ΣΔΚ)

 

Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου-κοινοτικού (ΣΔΚ) στηρίζεται στη συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, συνεταιρισμών, εργατικών σωματείων, ΜΚΟ και άλλων συλλογικοτήτων μιας κοινότητας. Δίνει έμφαση στη εμπλοκή της κοινότητας (των πολιτών) και στοχεύει στην ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών ύδρευσης.

Έρευνες διεθνών φορέων από εφαρμογές σε όλο τον κόσμο, διαπιστώνουν ότι με την ΣΔΚ επιτυγχάνεται:

– Εκπαίδευση και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων

– Τεχνική υποστήριξη σε μεγάλο εύρος θεμάτων

– Βελτίωση αποτελεσματικότητας και οικοδόμηση θεσμικής αποτελεσματικότητας

– Χρηματοδότηση υπηρεσιών ύδρευσης

– Βελτίωση της συμμετοχής [11].

Επίσης, έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατά την οποία διενεργήθηκε σύγκριση μεταξύ εφαρμογών ΣΔΙ και ΣΔΚ διαπίστωσε τα εξής:

– Οι ΣΔΙ αυξάνουν τις τιμές νερού, κοστίζουν στους δήμους και δεν διευκολύνουν την παροχή νερού σε χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά

– Τα πλεονάσματα από τις ΣΔΚ επενδύονται στα συστήματα ύδρευσης αντί να διανεμηθούν κέρδη στους συμμετέχοντες φορείς

– Οι ΣΔΙ επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμη εξοικονόμηση, ενώ οι ΣΔΚ κεφαλαιοποιούν έχοντας μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα στη λειτουργία της ύδρευσης

– Οι ΣΔΚ επιτυγχάνουν την εμπλοκή του συνόλου της κοινότητας – δήμος, καταναλωτές, συλλογικότητες της κοινότητας κλπ – γεγονός που μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα και ισότητα των υπηρεσιών ύδρευσης [12].

 

Μια ενδιαφέρουσα παρένθεση: Το εμφιαλωμένο νερό….

 

Στο σημείο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον να γίνει μια αναφορά στην αγορά του εμφιαλωμένου νερού, αφού 200 δισ. μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού το χρόνο πωλούνται παγκοσμίως με κέρδη 60 δισ. € και στην ΕΕ η μέση κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού είναι 109 λίτρα/άτομο.

Η σημασία αυτής της αναφοράς έγκειται στο γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια οικοδομήθηκε μια αγορά εμφιαλωμένου νερού μέσω μια μεθοδικής και πολύ αποτελεσματικής δυσφήμησης του δημοσίου συστήματος ύδρευσης. Η δυσφήμιση του δημοσίου συστήματος ύδρευσης συμβάλλει ταυτόχρονα: α) στην ιδιωτικοποίηση του συστήματος ύδρευσης και β) στην άνοδο της αγοράς του εμφιαλωμένου νερού [13].

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εξαγωγέας εμφιαλωμένου νερού είναι η Γαλλία (με μεγάλη διαφορά από την Κίνα, που είναι δεύτερη), ενώ στους μεγάλους εισαγωγείς περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ, Γερμανία, Αγγλία, Βέλγιο, Ιαπωνία κλπ [14].

 

Διαπιστώνοντας και καταλήγοντας….

 

Μια συστηματική επισκόπηση των παγκόσμιων ερευνών για τις εφαρμογές διαχείρισης του νερού, ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες, έδειξε ότι η υπόθεση της μείωσης κόστους με την ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης δεν επιβεβαιώνεται. Παρόμοια, η υπόθεση της χρηματοδότησης, της μεταφοράς τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών με την ιδιωτικοποίηση επίσης δεν επιβεβαιώνεται. Οι τιμές που ζητούν οι εταιρείες για να κάνουν κάτι τέτοιο είναι μη-βιώσιμες [15].

Η ίδια επισκόπηση διαπιστώνει ότι, στην πραγματικότητα το θέμα δεν είναι απλά: δημόσιο ή ιδιωτικό. Το θέμα είναι η κοινοτική ιδιοκτησία, έλεγχος και διαχείριση. Η καλή λειτουργία της ύδρευσης απαιτεί τοπικό δημοκρατικό έλεγχο και διαχείριση [15].

Συμπερασματικά, το νερό είναι κοινωνικό αγαθό. Ο ίδιος ο χαρακτήρας των υπηρεσιών νερού ευνοεί τη δημόσια-κοινωνική διαχείριση των συστημάτων νερού.

 

Βιβλιογραφία

 

[1] UN News Centre, "General Assembly declares access to clean water and sanitation is a human right", July 28, 2010

[2] Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο περί Υδάτων 2000/60/ΕΚ

[3] Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000». (ΦΕΚ Α΄ 280/9.12.2003)

[4] European Parliament resolution on the 6th World Water Forum in Marseille, 1.2.2012

[5] World Health Organization and UNICEF, "Progress on sanitation and drinking water: 2010 update", 2010

[6] Population Reference Bureau, "World Population Data Sheet", PRB, 2011

[7] Food and Water Europe, "Public-public partnerships. An alternative model to leverage the capacity of municipal water utilities", 2012

[8] Food and Water Watch, "Selling out consumers: How water prices increased after 10 of the largest water system sales", June 2011

[9] The World Bank, "Does private sector participation improve performance in electricity and water distribution?" 2009

[10] Leslie Franke and Herdolor Lorenz, "Water makes money. How private corporations make money with water", Kernfilm, 2010

[11] Public Services International and Transnational Institute, "Public-public partnerships (PUPs) in water", March 2009

[12] European Parliament, Directorate-General for External Policies of the Union, "A comparative evaluation of public-private and public-public partnerships for urban water services in ACP countries", May 2010

[13] Corporate Accountability International "Think Outside the Bottle", http://www.stopcorporateabuse.org/, 2004

[14] UN Comtrade online database, 2006

[15] Mildred E. Warner, Professor, Cornell University, USA, "Interview to Euractiv", 2012

ΣΣ: Το άρθρο αυτό αποτελεί τη βάση ομιλίας στην Ημερίδα "Πόσιμο νερό και υγεία", Παγκόσμια Ημέρα Νερού, 22 Μαρτίου 2012, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, ΕΥΑΘ, Θεσσαλονίκη.

 

ΠΗΓΗ: Πέμπτη, 22 Μαρτίου 2012, http://www.dialektika.gr/2012/03/blog-post.html

Με τη Συνθήκη του Κιότο να λήγει το 2012, η λεγόμενη «διεθνής κοινότητα» έχει αποτύχει παταγωδώς να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για την προστασία του πλανήτη. Αυτό δεν θα πρέπει να εκπλήσσει κανέναν. Όπως τόνιζε ανώτερος επιστήμονας της NASA για το κλίμα James Hansen μετά την προηγούμενη διάσκεψη για το κλίμα στο Μεξικό το 2010, οι συνομιλίες του ΟΗΕ «είναι καταδικασμένες να αποτυγχάνουν», εφόσον δεν ασχολούνται καθόλου με τους θεμελιώδεις φυσικούς περιορισμούς του κλιματικού συστήματος της Γης και με το πώς μπορεί κανείς να ζει μέσα σε αυτούς.

Το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την κλιματική αλλαγή εξακολουθεί να αυξάνεται. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου (Οκτώβριος 2011), το 68% των Ευρωπαίων ερωτηθέντων θεωρούν την κλιματική αλλαγή πολύ σοβαρό πρόβλημα (πάνω από 64% το 2009). Συνολικά το 89% θεωρεί ότι αποτελεί σοβαρό πρόβλημα (κατατάσσοντάς του είτε ως «πολύ σοβαρό» είτε ως «αρκετά σοβαρό»). Σε μια κλίμακα από το 1 (τουλάχιστον) έως 10 (μάξιμουμ) η σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής κατατάσσεται στο  7,4, έναντι 7,1 το 2009.

Εν τω μεταξύ, το ενδιαφέρον των ΜΜΕ για το θέμα έχει κατακρημνυστεί. Ο Δρ Robert J. Brulle του Πανεπιστημίου Drexel  μιλά για «κατάρρευση κάθε σημαντικής κάλυψης των κλιματικών αλλαγών στα ΜΜΕ των ΗΠΑ. Γνωρίζουμε ότι το 2010 καταγράφηκε ρεκόρ χαμηλής προβολής του θέματος και το 2011 θα δούμε κατά πάσα πιθανότητα ότι έχει συμβεί το ίδιο ή και χειρότερα. Εάν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν εφιστούν την προσοχή στο ζήτημα, τότε θα μειωθεί και το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης».

Στο δικό του blog υπό τον τίτλο «Πρόοδος του Κλίματος», ο  Joe Romm σημειώνει, για παράδειγμα, ότι στην εφημερίδα «New York Times» η κάλυψη του ζητήματος έχει υποστεί «σοβαρότατη μείωση μετά την κορύφωση που παρουσίασε μεταξύ 2006 – 2007».

Εξίσου ανησυχητική είναι η συχνότητα και το βάρος που αποδίδεται στην παρουσίαση του θέματος από τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο. Μια εκτεταμένη μελέτη του Reuters για το κατά πόσο προβάλλεται επαρκώς ο προβληματισμός σχετικά με το κλίμα στα παγκόσμια ΜΜΕ – υπό τον τίτλο «με εξαίρεση το Βόρειο και το Νότιο Πόλο, Τα διεθνή ρεπορτάζ σχετικά με τον προβληματισμό περί του κλίματος» – επικεντρώθηκε σε εφημερίδες των Βραζιλία, Κίνα, Γαλλία, Ινδία,  Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ. Οι περίοδοι που μελετήθηκαν ήταν το χρονικό διάστημα μεταξύ Φλεβάρη – Απρίλη 2007 και από τα μέσα Νοεμβρίου 2009 έως τα μέσα Φεβρουαρίου 2010 (περίοδο κατά την οποία πραγματοποιήθηκε και η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στην Κοπεγχάγη και το «Climategate»). Αξίζει να σημειωθεί ότι, η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προβληματισμός σχετικά με το κλίμα αποτελεί «κατά κύριο λόγο αγγλοσαξονικό φαινόμενο», που συναντάται συχνότερα στις ΗΠΑ και στις βρετανικές εφημερίδες:

«Σε γενικές γραμμές, στα έντυπα ΜΜΕ της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ αναφέρονταν σημαντικά περισσότερες επικριτικές φωνές ή φωνές προβληματισμού ως προς το τι γίνεται με το κλίμα, σε σύγκριση με τις άλλες τέσσερις χώρες. Τα έντυπα από τις δύο αυτές χώρες αντιπροσώπευαν πάνω από το 80% των φορών που τέτοιου είδους προβληματισμός καταγραφόταν σε ΜΜΕ και από τις έξι χώρες, όπου διενεργήθηκε η έρευνα.»

Η μελέτη κατέληξε στο εξής συμπέρασμα: «Σε γενικές γραμμές, τα δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει ισχυρή αντιστοιχία μεταξύ του γενικότερου προσανατολισμού μιας εφημερίδας και της  προβολής τέτοιων φωνών για το κλίμα, ιδίως στις σελίδες γνώμης. Στις περισσότερες μετρήσεις (αν και όχι όλες), όσο πιο δεξιό προσανατολισμό είχε μια εφημερίδα, τόσο περισσότερο χώρο έδινε σε τέτοιου είδους απόψεις, ενώ οι, αριστερής κατεύθυνσης, εφημερίδες αφιέρωναν λιγότερο χώρο στο θέμα».

Όμως και στις δέκα βρετανικές εφημερίδες που μελετήθηκαν,  καταγράφηκε αύξηση «τόσο σε απόλυτους αριθμούς των άρθρων που εξέφραζαν σκεπτικισμό για την ακολουθούμενη πολιτική σχετικά με το κλίμα, όσο και στο γενικό ποσοστό δημοσίευσης τέτοιων άρθρων». Φαίνεται λοιπόν ότι Βρετανία και ΗΠΑ – οι δύο χώρες  που ανταποκρίνονται πιο επιθετικά στις υποτιθέμενες «απειλές» για την ανθρώπινη ασφάλεια σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ και η Λιβύη – είναι οι δύο χώρες που σε επίπεδο διακυβέρνησης ενδιαφέρονται λιγότερο για την αντιμετώπιση της πολύ πραγματικής απειλής που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή και αυτό αποτυπώνεται στα επικριτικά σχετικά άρθρα που δημοσιεύονται.

«Ο Καπιταλισμός ποδοπατά τη Δημοσιογραφία»

Στάχτη από ξύλα, η πολύτιμη

 

Της Maria's handmade

 

Είναι πολύ ευχάριστο να ζεσταινόμαστε το χειμώνα από την φωτιά, με μια ξυλόσομπα ή τζάκι! Από αυτή τη φυσική ζέστη φωτίζεται το σπίτι, ψήνεται το φαγητό, στεγνώνονται τα ρούχα, ζεσταίνεται το νερό, και φυσικά μένει στο τέλος η πολύτιμη στάχτη! Δεν πετάμε την στάχτη, δεν είναι καθόλου άχρηστη ή σκουπίδι. Συνεχίζουμε να την χρησιμοποιούμε, όπως έκαναν και παλιά και αυτό μας κάνει να νοιώθουμε απερίγραπτη χαρά!

Η στάχτη από ξύλα είναι η σκόνη που έμεινε από την καύση τους.  Ξύλα εννοούμε μόνο φυσικά, όχι με βαφές, κόλες  ή επεξεργασμένα.  Πρέπει να προσέχουμε να μην πετάμε μέσα στην φωτιά πλαστικά, αποτσίγαρα, ή οτιδήποτε άλλο σκουπίδι που μπορεί να μολύνει την στάχτη.  Περιμένουμε να κρυώσει εντελώς και μετά την συλλέγουμε. Από την στάχτη ξεχωρίζουμε την άσπρη στάχτη που έχει μείνει πάνω-πάνω από τα καρβουνάκια και την αποθηκεύουμε σε ένα μεταλλικό δοχείο με καπάκι. Τα καρβουνάκια τα κρατάμε σε άλλο δοχείο. Δεν πετάμε τίποτα, γιατί όλα χρειάζονται!

Πάμε τώρα να αναλύσουμε τι περιέχει η στάχτη και είναι τόσο πολύτιμη!

Η στάχτη περιέχει κυρίως ανθρακικό ασβέστιο  από 25% έως 45% (το οποίο είναι ένα ανόργανο αλάτι με χημικό τύπο CaCO3.), λιγότερο από 10 %  περιέχει  Κάλιο (Κ), και λιγότερο από 1% φωσφορικό άλας. Υπάρχουν ιχνοστοιχεία σιδήρου, μαγγανίου, ψευδαργύρου, χαλκού και μερικά βαρέα μέταλλα (όπως ο μόλυβδος, το κάδμιο, το νικέλιο και το χρώμιο). Δεν περιέχει άζωτο.  Ωστόσο αυτοί οι αριθμοί ποικίλλουν ανάλογα με την θερμοκρασία καύσης των ξύλων. Η καύση επηρεάζει πολύ τη σύνθεση και την ποσότητά της στάχτης, και κατά συνέπεια υψηλότερη θερμοκρασία μειώνει την απόδοση της στάχτης. Οπότε για καλύτερη ποιότητα στάχτης η χαμηλή θερμοκρασία είναι ιδανικότερη. Σκληρά ξύλα συνήθως παράγουν περισσότερη στάχτη από τα μαλακά, όπως των κωνοφόρων και ο φλοιός και τα φύλλα παράγουν γενικά πιο πολύ  στάχτη από το εσωτερικό ξυλωδών τμημάτων του δέντρου. Κατά μέσο όρο, η καύση των ξύλων δίνει περίπου 6-10% στάχτες.

Παρακάτω θα αναλύσουμε τις χρήσεις της στάχτης, για να μπορούμε να γνωρίζουμε πώς να την χρησιμοποιήσουμε!

Χρήσεις της στάχτης

1.Μπορούμε να φτιάξουμε αλισίβα, απλά βράζουμε 2 με 3 κουταλάκια στάχτη σε 1 μπρίκι με νερό και μετά την σουρώνουμε με ένα φίλτρο του καφέ. Είναι το καλύτερο απορρυπαντικό γενικής χρήσης, καθαρίζει, λευκαίνει και απολυμαίνει ρούχα, πατώματα, τζάμια, ασημικά, πιάτα,  σκουριές που έχουν ποτίσει στα μάρμαρα, κα.

2. Βουτάμε ένα υγρό πανί σε στάχτη ή σε αλισίβα και καθαρίζει τις γυάλινες πόρτες από το τζάκι. Τρίβουμε τα τζάμια με ένα υγρό σφουγγάρι βουτηγμένο στη στάχτη. Μια πάστα από στάχτη και νερό μπορεί να αφαιρέσει τους λεκέδες από τα έπιπλα.

3. Αν θέλουμε να φύγει γρήγορα ένας λεκές από τα ρούχα την στιγμή που έγινε, βάζουμε πάνω του λίγη στάχτη και μετά από πέντε λεπτά τον τρίβουμε με ψίχα ψωμιού.

4. Η στάχτη χρησιμοποιείται για να διώξουμε τις άσχημες οσμές. Απλά την βάζουμε πάνω σε οτιδήποτε μυρίζει άσχημα. Πχ. Σε παλιές τουαλέτες, τουαλέτα της γάτας.

5. Για να ξεμυρίσει το ψυγείο μας βάζουμε μέσα ένα πιάτο με καρβουνόσκονη (από ξυλοκάρβουνο), και την ανανεώνουμε μέχρις ότου φύγει κάθε μυρωδιά.

6. Χρησιμοποιείται και στο πλύσιμο των δοντιών, έχω αναρτήσει μια συνταγή για την οδοντική σκόνη εδώ.

7. Μπορούμε να λουστούμε πολύ φυσικά με την αλισίβα, και να χρησιμοποιήσουμε ξύδι στο ξέβγαλμα, αυτό ευνοεί περισσότερο το λιπαρό μαλλί.

8. Την αλισίβα την χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας σε πολλά γλυκά και φαγητά, όπως στην παρασκευή μουσταλευριάς, στα μελομακάρονα, στο ψωμί. Εκτός από την υπέροχη γεύση και την βελούδινη υφή που δίνει στα φαγητά μας καθαρίζει το έντερο από τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Το ψωμί γίνεται πιο αφράτο και το βοηθά να μην τρίβεται.

9. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η στάχτη του ξύλου έχει χρησιμοποιηθεί στη γεωργία, δεδομένου ότι ανακυκλώνει τα θρεπτικά συστατικά πίσω στην γη. Η στάχτη χρησιμοποιείται και ως λίπασμα, αλλά δεν περιέχει άζωτο. Επίσης δεσμεύεται διοξείδιο του άνθρακα από τους μικροοργανισμούς μέσα στο χώμα η ανάπτυξη των οποίων ενισχύεται από τη στάχτη και η γη γίνεται πιο εύφορη. Λόγω της παρουσίας του ανθρακικού ασβεστίου εξουδετερώνεται η οξύτητα του εδάφους, αυξάνοντας το pH του και αυξάνει την δραστηριότητα των βακτηρίων του εδάφους. Η αύξηση της αλκαλικότητας του εδάφους επηρεάζει την θρέψη των φυτών. Θρεπτικές ουσίες είναι πιο εύκολα διαθέσιμες στα φυτά, όταν το έδαφος είναι ελαφρώς όξινο. Αλλά επειδή αυξάνεται πολύ το pH του εδάφους με την προσθήκη μεγάλων ποσοτήτων μπορεί να κάνει κακό παρά καλό. Η στάχτη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε φυτά που αγαπάνε όξινα εδάφη, όπως είναι οι πατάτες, τα βατόμουρα. Είναι καλο να χρησιμοποιείται με φειδώ και γίνεται τακτικά έλεγχος του PH του εδάφους.

10. Δυναμώνει τα φυτά που αγαπούν το ασβέστιο, όπως είναι οι ντομάτες, τα αμπέλια, οι φασολιές, το σπανάκι, ο αρακάς, τα αβοκάντο, τα σκόρδα κ.α. Ακόμα ευδοκιμούν και οι τριανταφυλλιές. Μπορούμε να προσθέσουμε  1 / 4 φλιτζανιού σε κάθε λάκκο κατά τη φύτευση.

11. Μια κουταλιά στάχτη ανά 1000 λίτρα νερό δυναμώνει υδρόβια φυτά.

12. Βοηθάει τα φυτά να μην παγώσουν τον χειμώνα αν ρίξουμε πάνω τους μια στρώση από στάχτες.

13. Απωθεί ζώα, τίποτα δεν πλησιάζει την στάχτη! Με την στάχτη απομακρύνονται από τον κήπο διάφορα έντομα και παράσιτα όπως γυμνοσάλιαγκες και σαλιγκάρια κ.α.
14. Διώχνει τα μυρμήγκια αν ρίξουμε λίγη στάχτη στην μυρμηγκοφωλιά τους. Δεν μπορούν να μεταφέρουν την στάχτη όποτε θα αλλάξουν φώλια!

15. Σκορπίζουμε στάχτη στις γωνίες και στα σκοτεινά σημεία της αποθήκης μας ή του σπιτιού μας. Όσο υπάρχει στάχτη δεν θα πλησιάζουν ποντίκια, κατσαρίδες, έντομα.
16. Απωθεί τις ψείρες (στο τριχωτό της κεφαλής), τους ψύλλους και τα τσιμπούρια από τα κατοικίδια ζώα. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα μίγμα στάχτης μαζί με ξύδι ώστε να γίνει μια πηχτή λάσπη και να την αλείψουμε στο τριχωτό.

17. Απωθεί τον σκόρο. Μπορούμε να ρίξουμε στάχτη στα ρούχα μας και μετά να τα αποθηκεύσουμε και όταν θα θέλουμε να τα χρησιμοποιήσουμε απλά τα τινάζουμε. Μπορούν έτσι να μείνουν αρκετά χρόνια χωρίς να πάθουν τίποτα απολύτως.

18. Η ποτάσα (Υδροξείδιο του καλίου, ΚΟΗ) μπορεί να παραχθεί από στάχτη και αποσταγμένο νερό, η οποία με τη σειρά της μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή σαπουνιού. Η διαδικασία είναι λίγο πολύπλοκη και χρονοβόρα και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί η ποτάσα είναι καυστική.

19. Χρησιμοποιείται στα αιώνια αυγά, τα οποία είναι κονσερβοποιημένα αυγά που φτιάχνουν στην Ανατολή και χρησιμοποιούνται στην κουζίνα τους. Τα αυγά μπορούν να διατηρηθούν με μείγμα πηλού, στάχτης, αλάτι, ασβέστη, και  φλοιού του ρυζιού για αρκετές εβδομάδες έως αρκετούς μήνες, ανάλογα με τη μέθοδο της επεξεργασίας.

20. Η σόδα (Ανθρακικό νάτριο Na2CO3, σόδα πλυσίματος) μπορεί να παραχθεί από την στάχτη.  Η σόδα είναι γνωστή για την καθημερινή χρήση της ως αποσκληρυντικό του νερού. Na2SO4 + CaCO3 + 2 C → Na2CO3 + 2 CO2 + CaS. Η σόδα παράγεται από βράσιμο του μίγματος στάχτης και νερού, και στη συνέχεια συλλέγεται όταν το νερό εξατμιστεί.

21. Η στάχτη λιώνει τον πάγο επειδή περιέχει αλάτι. Είναι λίγο πιο από το αλάτι ή άλλες  χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στις μέρες μας.

22. Φίλτρο. Τα κάρβουνα που μένουν από την καύση (τα μαύρα κομμάτια, όχι η γκρι / λευκή στάχτη) μπορούμε να τα χτυπήσουμε με ένα σφυρί και στη συνέχεια να τα αλέσουμε με  ένα γουδοχέρι ή μπλέντερ και να πάρουμε μια λεπτή σκόνη. Η σκόνη αυτή από τα κάρβουνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φίλτρο.

23. Χρησιμοποιείται για να φιλτράρουμε το κρασί μας αν μας βρήκε λίγο θολό.

24. Αν το νερό πηγής μας έχει σκουλήκια ή κυπρίνους  μπορούμε να το φιλτράρουμε την στάχτη και παίρνουμε ένα πεντακάθαρο νερό.

25. Αφύγρανση. Κομμάτια από άνθρακα (κάρβουνο) τοποθετούνται σε μεταλλικά δοχεία με τρύπες και  μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση υγρασίας σε μέρη όπως τα ντουλάπια, τα υπόγεια, κάτω από τους νεροχύτες κλπ.

26. Σβήνουμε τη φωτιά, πολύ εύκολα και γρήγορα πετώντας στάχτη πάνω της.

27. Τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν για την συντήρηση των σπόρων όπως των φασολιών μεγάλα πήλινα δοχεία που από πάνω τα κάλυπταν με παχύ στρώμα από στάχτη. Αυτό βοηθούσε να μην τα φάνε τα σκαθάρια. Μία μελέτη στη Νιγηρία δείχνει ότι η στάχτη ξύλου αφυδατώνει τους σπόρους και τους καθιστά λιγότερο επιρρεπή σε μόλυνση.

28. Χρησιμοποιείται σε πληγές για να σκοτώσει κάθε μικρόβιο και να γίνει η επούλωση πολύ γρήγορα.  Διαλύουμε  λίγο χειροποίητο σαπούνι μέσα στην αλισίβα και πλένουμε με αυτό την πληγή χωρίς να την ξεπλύνουμε μετά.

29. Ψυγείο χωρίς ηλεκτρικό. Μπορούμε να διατηρήσουμε φρούτα και λαχανικά χωρίς να πάθουν τίποτα για πολλές μέρες έως και χρόνια!  Σκάβουμε έναν λάκκο, τον γεμίζουμε με στάχτη τοποθετούμε τα λαχανικά έτσι ώστε να μην έρχονται σε επαφή το ένα με το άλλο αλλά ούτε και με το χώμα. Σκεπάστε τον λάκκο με ,ένα ξύλο και τα αφήνουμε.

30. Παλιά για να διατηρήσουν την πυτιά, την βάζανε μέσα σε ένα κέρατο, το γεμίζανε με στάχτη, το σφραγίζανε με λάσπη και κρεμούσανε σε ένα δέντρο. Το αφήνανε εκεί για χρόνια χωρίς να πάθει τίποτα απολύτως η πυτιά.

Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλες χρήσεις που δεν ανακάλυψα ακόμα!!!

Πηγές http://www.thisoldhouse.com/, http://en.wikipedia.org, http://kleitor.blogspot.com, http://www.hort.purdue.edu, http://www.weekendgardener.net/

 

Αναρτήθηκε από Maria's handmade στις 12:23 μ.μ.

 

ΠΗΓΗ: 3 Δεκ 2010, http://fysikaproionta.blogspot.com/2010/12/blog-post.html

Διατροφική κρίση, κοινωνία, βιοποικιλότητα, Περιβάλλον – Μέρος ΙΙΙ

 

Του Γιάννη Τόλιου*

 

Συνέχεια από το Μέρος ΙΙ

4. Αυτοδυναμία τροφίμων και οικοσοσιαλιστική προοπτική

Ειδικότερα η αντιμετώπιση της διατροφής κρίσης και των μεγάλων ανατιμήσεων ειδών διατροφής και διασφάλισης της ποιότητας των τροφίμων, απαιτεί την καταπολέμηση των βασικών αιτίων που τη γεννούν, σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο. Πρόκειται για καθαρά πολιτικό ζήτημα που προϋποθέτει και τους ανάλογους συσχετισμούς πολιτικών δυνάμεων. Ωστόσο με κινητοποιήσεις και παρεμβάσεις, μπορούν κατ' αρχήν να ληφθούν μέτρα περιορισμού της οξύτητας του προβλήματος, στην προοπτική της ριζικής αντιμετώπισης του. Στα πλαίσια αυτά χρειάζονται άμεσα μέτρα στήριξης των λαϊκών στρωμάτων που θίγονται από την ακρίβεια και ταυτόχρονα μέτρα στήριξης της οικογενειακής γεωργίας, αύξησης της παραγωγής τροφίμων σύμφωνα με τις ανάγκες της χώρας.

Το διεθνές αγροτικό κίνημα «Via Campesina», επισημαίνει ότι η πολιτική «αυτοδυναμίας τροφίμων» (food sovereignty), μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του διατροφικού προβλήματος.[18] Δεν χρειάζονται μέτρα εντατικοποίησης της παραγωγής και συγκέντρωσης της σε λιγότερες μονάδες, αλλά μέτρα στήριξης των μικρομεσαίων αγροτών, για την παραγωγή μεγάλης ποικιλίας προϊόντων που θα εξασφαλίσουν ισοζύγιο τροφίμων με βάση τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς. Οι τιμές των προϊόντων πρέπει να σταθεροποιηθούν σε λογικό επίπεδο, τόσο για τους παραγωγούς όσο και τους καταναλωτές. Δηλ. να καλύπτουν το κόστος παραγωγής και ένα μικρό όφελος υπέρ του παραγωγού. Να ενισχυθούν τα δίκτυα απευθείας διάθεσης των προϊόντων από τους παραγωγούς προς τους καταναλωτές. Να διασφαλιστεί το δικαίωμα των χωρών να επιβάλλουν έλεγχο στις εισαγωγές και εξαγωγές τροφίμων και των πρακτικών ντάμπινγκ, για προστασία της εγχώριας παραγωγής. Να στηριχτεί η παραγωγή ασφαλών ποιοτικά προϊόντων, παραδοσιακών και βιολογικών.

Πρέπει να σταματήσει η χρήση αγροτικών προϊόντων για την παραγωγή «αγροκαυσίμων» εφ’ όσον ανταγωνίζεται την παραγωγή τροφίμων. Ένα πρώτο βήμα θα ήταν η άμεση επιβολή «μορατόριουμ», σύμφωνα με την πρόταση του Jean Ziegler πρώην υπεύθυνου του ΟΗΕ για τα «δικαιώματα στη διατροφή». Η δύναμη των πολυεθνικών εταιριών πρέπει να περιοριστεί δραστικά και τα αγροτικά ζητήματα να βγουν έξω από τις αρμοδιότητες του ΠΟΕ. Στόχος της αγροτικής παραγωγής κάθε χώρας πρέπει να είναι η εξασφάλιση της αυτοδυναμίας σε βασικά είδη διατροφής, ενώ οι εξαγωγές-εισαγωγές να παίζουν επικουρικό ρόλο. Οι μικρομεσαίοι παραγωγοί μπορούν να θρέψουν τον κόσμο, γιαυτό και πρέπει να θεωρούνται ως μέρος της λύσης του προβλήματος. Με κατάλληλες πολιτικές και μέτρα στήριξης, μπορούν να παράγουν τα αναγκαία τρόφιμα σε λογικές τιμές, για την αντιμετώπιση της διατροφικής κρίσης. Η πολιτική της «αυτοδυναμίας τροφίμων» δεν αφορά μόνο της αναπτυσσόμενες αλλά και τις αναπτυγμένες χώρες (μαζί και την Ελλάδα) και εκφράζει τα συμφέροντα των μικρομεσαίων παραγωγών και λαϊκών καταναλωτών.

Συμπερασματικά, τα τρόφιμα πρέπει να γίνουν κεντρικό θέμα των συζητήσεων, όχι μόνο ως ποσότητα, αλλά κυρίως ως ποιότητα, ως συνηθειών διατροφής, ως σχέσεων παραγωγών-καταναλωτών, ως σχέσεων παραγωγής, πολιτισμού και παράδοσης, αντί για συμφέρον των πολυεθνικών. Η χρήση Γ.Τ.Ο στην παραγωγή προϊόντων και ζωοτροφών, πρέπει να απαγορευτεί και να εφαρμοστεί άμεσα το διεθνές Πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη Βιοασφάλεια. Η ποιοτική γεωργία και η βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την προώθηση της «Μεσογειακής δίαιτας», πρέπει να γίνουν θεμελιώδεις αρχές της αγροτική πολιτικής, ειδικότερα για τις ευρωπαϊκές χώρες του Νότου.

Ειδικότερα όσον αφορά την Ελλάδα, το φαινόμενα παρακμής της ελληνικής υπαίθρου, η επιδείνωση της θέσης των μικρομεσαίων αγροτών και οι δυσοίωνες προοπτικές που διαγράφονται εν όψει της νέας ΚΑΠ, φέρνουν επιτακτικά στο προσκήνιο την εφαρμογή «εναλλακτικής πολιτικής», βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης και απασχόλησης, ασφαλών τροφίμων, ισότιμης διεθνούς συνεργασίας και περιβαλλοντικής ισορροπίας. Η επεξεργασία μιας τέτοιας πολιτικής, σε αντιστοιχία με τα ζωτικά συμφέροντα των αγροτών και της ελληνικής κοινωνίας, δεν μπορεί παρά να λαμβάνει σοβαρά υπ' όψιν, τις συντελούμενες κλιματικές αλλαγές, τις τεχνολογικές εξελίξεις και συμμετοχή της χώρας στις διαδικασίες ευρωπαϊκής ενοποίησης και «παγκοσμιοποίησης» της οικονομικής ζωής, όχι με όρους αποδοχής «τετελεσμένων», αλλά «αποτροπής» αρνητικών εξελίξεων, βελτίωσης της θέσης των αγροτών και «υπέρβασης» των κυρίαρχων καπιταλιστικών σχέσεων, με προοπτική τον κοινωνικό μετασχηματισμό και το σοσιαλισμό.

Ειδικότερα η ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και παραγωγικότητας της εργασίας, η διατήρηση της αγροτικής απασχόλησης ιδιαίτερα νέων παραγωγών, πρέπει να αποτελεί τον κεντρικό άξονα ανάπτυξης της υπαίθρου, με την εφαρμογή κλαδικών πολιτικών στήριξης της γεωργο-κτηνοτροφικής δραστηριότητας και προστασίας της βιοποικιλότητας. Οι αγροτικές επιδοτήσεις θα πρέπει να δίδονται με κριτήρια οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά και όχι προς όφελος των μεγάλων παραγωγών και ορισμένων κλάδων. Να εξασφαλιστεί συμπληρωματική εισοδηματική ενίσχυση στους αγρότες ορεινών, απομακρυσμένων και άγονων περιοχών που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κόστος παραγωγής. Επίσης στόχος της αγροτικής πολιτικής, σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο, πρέπει να είναι ο έλεγχος της ασυδοσίας των πολυεθνικών, η μείωση της ψαλίδας τιμών μεταξύ παραγωγού-καταναλωτή, η συνολική ασφάλιση της αγροτικής παραγωγής, η παροχή αγροτικών συντάξεων για αξιοπρεπή διαβίωση, οι επενδύσεις σε έργα οικονομικο-τεχνικής υποδομής και σε κοινωνικές υπηρεσίες, η προώθηση του αγροτουρισμού, της προστασίας του λαϊκού πολιτισμού, των τοπικών παραδόσεων, κά.

Βασικός σκοπός της αγροτικής πολιτικής πρέπει να είναι η προώθηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου, συμβατό με την υγιεινή διατροφή και την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και την καταπολέμηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και των κλιματικών αλλαγών, σοβαρές ευθύνες έχει το αγροχημικό μοντέλο της συμβατικής γεωργίας (χημική ρύπανση, αποψίλωση, υπεράντληση υπόγειων υδάτων, κά), το οποίο θα πρέπει ν' αλλάξει, ακριβώς επειδή είναι σε βάρος τόσο των αγροτών, όσο και των λαών και της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Με ένα τέτοιο πλαίσιο αγροτικής πολιτικής, ενισχύεται η προοπτική ανάπτυξης της γεωργίας, σε όφελος των μικρομεσαίων αγροτών και καταναλωτών.

Αφετηριακό ζήτημα στην προώθηση του μοντέλου της «βιώσιμης εναλλακτικής αγροτικής ανάπτυξης», είναι η απόρριψη της αντίληψης ότι η «αγορά» αποτελεί το βασικό μηχανισμό ρύθμισης των αγροτικών σχέσεων. Η ζωή όλο και πιο επιτακτικά προβάλλει την αναγκαιότητα ρύθμισης των αγορών με όρους κοινωνίας και περιβάλλοντος «επ΄ωφελεία» των μικρομεσαίων αγροτών, των καταναλωτών, της βιοποικιλότητας και του περιβάλλοντος. Οι κυριότεροι άξονες και τομεακές δράσεις στην προώθηση της συγκεκριμένης στρατηγικής, συνοψίζονται στην: Επεξεργασία Εθνικού σχεδίου βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης. Αναδιοργάνωση και δημοκρατική λειτουργία των φορέων άσκησης αγροτικής πολιτικής. Αναδιάρθρωση καλλιεργειών και αύξηση γεωργικής απασχόλησης. Έλεγχος τιμών, μείωση κόστους, στήριξη αγροτικού εισοδήματος και προστασία καταναλωτή. Ασφάλεια και ποιοτικός έλεγχος τροφίμων και ανάδειξη πλεονεκτημάτων «μεσογειακής διατροφής». Προστασία Σπόρων και βιοποικιλότητας. Βιώσιμο πρόγραμμα ανάπτυξης της Κτηνοτροφίας. Προστασία της παράκτιας αλιείας. Δασοπροστασία και ορθολογική διαχείριση υδατικών πόρων. Αγροτουρισμός και πολιτιστικές παραδόσεις. Εξυγίανση και ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Οριζόντια μέτρα στήριξης των μικρομεσαίων αγροτών, κά.

Η προώθηση της εναλλακτικής στρατηγικής «βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης» και ειδικότερων μέτρων πολιτικής, κάθετου και οριζόντιου χαρακτήρα, προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός ριζοσπαστικού και ενωτικού αγροτικού κινήματος, αντίστασης στις ασκούμενες πολιτικές και στόχο την άμεση βελτίωση της θέσης τους. Στο βαθμό της ανάπτυξης των αγώνων, δημιουργούνται παράλληλα οι πολιτικές προϋποθέσεις εφαρμογής του συνολικού εναλλακτικού «σχεδίου», βιώσιμης ανάπτυξης και «αυτοδυναμίας τροφίμων» και διασφάλισης των μακροπρόθεσμων όρων επιβίωσης των μικρομεσαίων αγροτών. Η δημιουργία προϋποθέσεων μιας «εφ’ όλης της ύλης» αμφισβήτησης και υπέρβασης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, δεν αφορά μόνο τους αγρότες, αλλά ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, ιδιαίτερα την εργατική τάξη, τη ριζοσπαστική νεολαία, την προοδευτική διανόηση, μεσαία στρώματα των πόλεων και άλλες λαϊκές δυνάμεις.

Η κινηματική έκφραση αυτών των δυνάμεων, σε συνδυασμό με τα «πολύχρωμα» κοινωνικά κινήματα, διαμορφώνουν το μεγάλο «μπλοκ» των κοινωνικών δυνάμεων που εμπνέονται πολιτικά από τις ιδέες και τα οράματα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Ιδέες και οράματα, που έχουν στόχο τη δημιουργία μιας ανώτερης κοινωνίας της σοσιαλιστικής, όπου οι άνθρωποι θα είναι πάνω από τα κέρδη, χωρίς σχέσεις εκμετάλλευσης και καταπίεσης, μιας κοινωνίας με δημοκρατία και ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, ισότιμη μεταχείριση και δυνατότητα ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας κάθε πολίτη. Μιας κοινωνίας όπου τη διεύθυνση των κοινωνικών υποθέσεων, θα έχουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι και οι πραγματικοί δημιουργοί του υλικού και πνευματικού πλούτου της κοινωνίας.

Αυτό το ιστορικό φορτίο ιδεών και αγώνων της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, σε συνθήκες κλιματικών αλλαγών και διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας, προσδίδει στο σοσιαλιστικό όραμα μια νέα διάσταση, την «οικοσοσιαλιστική», άρρηκτα δεμένη με την εναλλακτική στρατηγική της «αυτοδυναμίας τροφίμων». Η «οικοσοσιαλιστική λύση», δεν αποτελεί έναν ακόμα νεολογισμό, έναν ακόμα όρο στο λεξικό της πολιτικής επιστήμης, αλλά συμπυκνώνει τις ανάγκες υπέρβασης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διαχείρισης του καπιταλιστικού συστήματος, με όρους «ανθρωπίνων αναγκών», «κοινωνικής δικαιοσύνης», «κοινωνικής απελευθέρωσης» και «οικολογικής ισορροπίας». Στόχος του οικοσοσιαλιστικου εγχειρήματος, είναι μια νέα κοινωνία βασισμένη στον οικολογικό ορθολογισμό, στο δημοκρατικό έλεγχο, στην κοινωνική ισότητα και πρωτοκαθεδρία της αξίας χρήσης επί της ανταλλακτικής αξίας. Αυτοί οι στόχοι απαιτούν δημοκρατικό σχεδιασμό που θα κάνει την κοινωνία ικανή να ορίσει επενδυτικούς και παραγωγικούς στόχους, όσο και νέα τεχνολογική δομή στις παραγωγικές δυνάμεις της ανθρωπότητας. Η κοινοκτημοσύνη των παραγωγικών μέσων, αντικαθιστά την καπιταλιστική ιδιοκτησία, ενώ η διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, θα είναι θεμελιώδες τμήμα όλης της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μια τέτοια αλλαγή είναι αδύνατη χωρίς δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο των παραγωγικών μέσων και δημοκρατικό σχεδιασμό. Στόχος πάντα η υπέρβαση των κυρίαρχων σχέσεων του συστήματος και επικέντρωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στην ικανοποίηση των «κοινωνικών αναγκών» με εξασφάλιση ταυτόχρονα της οικολογικής ισορροπίας.

 

Παραπομπές

[18] Για αναλυτικότερη παρουσίαση της πολιτικής «Αυτοδυναμίας Τροφίμων», βλέπε Διακήρυξη 5ης Διεθνούς Διάσκεψης της «Via Campesina», «Ο Δρόμος των Αγροτών», Αύγ.'-Σεπτ.' 2008, Αθήνα, έκδοση ΝΕΑΚ.

 

12.11.11

* O Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών επιστημών

 

ΠΗΓΗ: http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=6020:diatrofiki-krisi-koinonia-viopoikilotita&catid=54:anpolitiki&Itemid=284

Διατροφική κρίση, κοινωνία, βιοποικιλότητα, Περιβάλλον – Μέρος Ι

 

Του Γιάννη Τόλιου*

Εισαγωγή

Το νέο μεγάλο κύμα ανατιμήσεων στα τρόφιμα το 2010-11, ξεπέρασε σε πολλές περιπτώσεις το προηγούμενο «κύμα» του 2007-08 [1] και οδηγεί σε νέες εξεγέρσεις πεινασμένων κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες και στην υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Όλα δείχνουν ότι η «διατροφική κρίση» με την ένταση, το βάθος και τη διάρκεια που παρουσιάζει, πέρα από τους έκτακτους και συγκυριακούς παράγοντες, έχει και μονιμότερες αιτίες που συνδέονται με τη γενικότερη οικονομική κρίση και την άκρατη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία τραπεζών και πολυεθνικών εταιριών, δείχνοντας τα όρια του σημερινού συστήματος και του κυρίαρχου μοντέλου παραγωγής τροφίμων.

1. Χαρακτήρας, αιτίες, προεκτάσεις της «διατροφικής κρίσης»

Ο όρος «διατροφική κρίση», συνδέεται τόσο με θέματα παραγωγής και επάρκειας τροφίμων, όσο και με θέματα ακρίβειας, ποιότητας τροφίμων, διατροφικής ασφάλειας και χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, καθώς και με τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη βιοποικιλότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Το διατροφικό πρόβλημα δεν είναι βέβαια καινούργιο. Στις αρχές της νέας χιλιετίας, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ για την «ανθρώπινη ανάπτυξη», πάνω από 850 εκατ. άτομα, κυρίως στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, πεινούσαν, ενώ το 2010 είχαν ξεπεράσει το 1,2 δισεκατομμύρια. Οι αλλεπάλληλες εξεγέρσεις πεινασμένων σε δεκάδες χώρες δείχνουν ότι το πρόβλημα οξύνεται. Οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα πάνω από 60% τα δύο τελευταία χρόνια, σημαίνει ότι όσοι ζουν με 1 δολάριο την ημέρα πρέπει να κόψουν στο μισό τη διατροφή τους, με αποτέλεσμα τον υποσιτισμό, τις ασθένειες και θανάτους από ασητεία. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, οι πεινασμένοι στη τρέχουσα δεκαετία θα ξεπεράσουν 1,5 δισεκατομμύρια άτομα, σε σύνολο 7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων του πλανήτη. Ορισμένοι αναλυτές αποδίδουν τις αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα στις κακές σοδιές λόγω κλιματικών αλλαγών (ξηρασία, πλημμύρες, κά), στην ανατίμηση του πετρελαίου, στην αύξηση της ζήτησης δημητριακών για την παραγωγή βιοκαυσίμων, στην αύξηση της ζήτησης τροφίμων από την Κίνα και Ινδία, στην αύξηση του πληθυσμού της Γης, κά. Προβλέπουν μάλιστα ότι αν δεν βρεθούν τρόποι να αυξηθεί η παραγωγή, οι πεινασμένοι θα ξεπεράσουν τα 2 δισεκατομμύρια το 2050.[2] Ωστόσο για την ερμηνεία του φαινομένου δεν επαρκούν οι αναφορές σε συγκυριακές ή εξωγενείς αιτίες, αλλά χρειάζεται να πάμε βαθύτερα στους παράγοντες που συνδέονται με το όλο σύστημα παραγωγής, ανταλλαγής, κατανομής και κατανάλωσης των παραγόμενων τροφίμων.

Ειδικότερα σημαντικό ρόλο στις ανατιμήσεις παίζει η κερδοσκοπία στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων, λόγω υπαρκτών ή τεχνιτών ελλείψεων.[3] Συγκεκριμένα λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι κερδοσκόποι μετακινήθηκαν από τα διάφορα χρηματιστηριακά «προϊόντα» (μετοχές, ομόλογα, swaps, CDS, κά), σε υλικές αξίες (εμπορεύματα, πολύτιμα μέταλλα, πρώτες ύλες, αγροτικά προϊόντα, κά), με αποτέλεσμα την ένταση της κερδοσκοπίας. Τα κερδοσκοπικά παιγνίδια εντείνονται από την ισχυρή θέση που κατέχουν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες τροφίμων και οι αλυσίδες super-markets, σε βασικούς κρίκους της παραγωγής, επεξεργασίας και διακίνησης αγροτικών προϊόντων και ειδών διατροφής,[4] με αποτέλεσμα να καθορίζουν τις τιμές, αξιοποιώντας άλλοτε τη μεγαλύτερη ζήτηση και άλλογε καταφεύγοντας σε αποθεματοποιήσεις και στη δημιουργία τεχνητών ελλείψεων.[5] Κάτι ανάλογο ισχύει και στον τομέα των αγροτικών εισροών (αγροεφόδια) σε βάρος παραγωγών και σε όφελος των πολυεθνικών εταιριών. Κατά συνέπεια το πρόβλημα δεν είναι γενικά η «έλλειψη» τροφίμων, αλλά ο άνισος τρόπος κατανομής τους και ο έλεγχος διακίνησης τους, παράλληλα με τη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία των μεγάλων εταιριών. Σύμφωνα με τον FAO, τα παραγόμενα σήμερα τρόφιμα είναι αρκετά να θρέψουν όλο τον πληθυσμό της Γης, ακόμα κι αν έφθανε 12 δισεκατομμύρια άτομα! Όπως επισημαίνουν μελετητές, το παράδοξο της ύπαρξης πλεονασμάτων τροφής και πεινασμένων-υποσιτιζόμενων ανθρώπων, αποτελεί δομικό στοιχείο του υφιστάμενου μοντέλου παραγωγής και διανομής. Η υπαγωγή κάθε ανθρώπινης ανάγκης και δραστηριότητας, στο μηχανισμό της συσσώρευσης κεφαλαίου, έχει ως αποτέλεσμα η αγοραστική δύναμη να αντικαθιστά ολοένα και περισσότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα. [6]

Σοβαρός παράγοντας έλλειψης τροφίμων και αύξησης των τιμών, είναι η νεοφιλελεύθερη πολιτική στον αγροτικό τομέα, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και ειδικότερα στο διεθνές εμπόριο. Συγκεκριμένα οι ρυθμίσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και οι περιφερειακές συμφωνίες «ελεύθερου εμπορίου» (free trade agreements), λειτουργούν ως «ακήρυκτος πόλεμος» κατά των μικρών παραγωγών.[7] Η φιλελευθεροποίηση των αγροτικών σχέσεων, δηλαδή η πολιτική απορύθμισης και ενίσχυσης του ρόλου των αγορών, οδηγεί σε ένταση της «εμπορευματοποίησης» της αγροτικής παραγωγής και στον οικονομικό καταναγκασμό των αγροτών, να παράγουν για λογαριασμό των πολυεθνικών εταιριών και των αλυσίδων super-markets, με όρους παγκόσμιας αγοράς. Ωστόσο η επικέντρωση της αγροτικής παραγωγής στις εξαγωγές, μειώνει την παραγωγή τροφίμων για τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού, αποδιαρθρώνει τις τοπικές κοινωνίες και εντείνει την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση εκατομμυρίων αγροτών που ζουν σε «γκέτο» μεγάλων πόλεων υπό άθλιες συνθήκες.[8] Η πολιτική αυτή εντείνεται από τις δεσμεύσεις που επιβάλλει, στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες το ΔΝΤ, για παραγωγή τροφίμων με στόχο τις εξαγωγές προς εξεύρεση συναλλάγματος και την εξόφληση του δημόσιου εξωτερικού χρέους. Παράλληλα οι πρακτικές «ντάμπινγκ» που ακολουθούν οι αναπτυγμένες χώρες (εξάγουν τρόφιμα σε χαμηλές τιμές μέσω εξαγωγικών επιδοτήσεων), χτυπούν την ντόπια παραγωγή και εντείνουν τη διατροφική εξάρτηση των αναπτυσσόμενων,[9] εκβιάζοντας στη συνέχεια την παραχώρηση ευνοϊκών ρυθμίσεων, για επενδύσεις, βιομηχανικά προϊόντα, πατέντες, αγορά όπλων κά.

Η διατροφική κρίση και οι μεγάλες ανατιμήσεις τροφίμων, δεν αφορούν μόνο τις αναπτυσσόμενες αλλά και τις αναπτυγμένες χώρες. «Η πείνα που πιστεύαμε ότι εξαλείφθηκε γυρίζει στην Ευρώπη», επισημαίνουν με ανακοίνωση τους οι αγροτικές ευρωπαϊκές οργανώσεις COPA και COGECA, με αποτέλεσμα 74 εκατ. πολίτες της ΕΕ να ζουν σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας. Από την άλλη η μείωση της παραγωγής δημητριακών και άλλων αγροτικών προϊόντων, εξ' αιτίας των ρυθμίσεων της νέας ΚΑΠ (κοινής αγροτικής πολιτικής), σε συνδυασμό με την απότομη αύξηση του κόστους παραγωγής (ανατίμηση ενέργειας, λιπασμάτων και ζωοτροφών), πλήττουν σκληρά τους μικρομεσαίους παραγωγούς. Η κατάσταση γίνεται δυσκολότερη στον ευρωπαϊκό νότο, όπου τα κυριότερα «μεσογειακά προϊόντα» (λάδι, ελιές, κρασί, οπωροκηπευτικά, κά), πλήττονται από τα μέτρα αναδιάρθρωσης της ΚΑΠ και έχουν οδηγήσει σε μεγάλη μείωση της παραγωγής. Η ελληνική ύπαιθρος και συνολικά η ελληνική κοινωνία, βιώνει την τελευταία πενταετία τις δραματικές συνέπειες της συγκεκριμένης πολιτικής.

Η απότομη άνοδο της τιμής των τροφίμων, αποτελεί μεγάλη ευκαιρία υψηλών κερδών για τους εμπόρους, κερδοσκόπους και μεταποιητές, σε βάρος των λαϊκών καταναλωτών και των μικρομεσαίων παραγωγών. Ακόμα κι οι παραγωγοί σιτηρών παρά τις ανατιμήσεις, πολύ λίγο ωφελούνται, γιατί το μεγαλύτερο μέρος των αυξήσεων πάνε στις εταιρίες-ενδιάμεσους που αγοράζουν και επεξεργάζονται τα σιτηρά για την παραγωγή ειδών διατροφής. Ιδιαίτερα σκληρά πλήττονται από τις ανατιμήσεις ζωοτροφών (στάρι, καλαμπόκι, πίτουρα, κά) οι κτηνοτρόφοι, ενώ οι «τιμές παραγωγού» στο γάλα και κρέας που καθορίζουν τα διάφορα «καρτέλ», παραμένουν σχεδόν στα ίδια επίπεδα, ενώ στην κατανάλωση πωλούνται πανάκριβα. Οι κτηνοτρόφοι και λαϊκές οικογένειες στην Ελλάδα, βιώνουν με ιδιαίτερη ένταση το συγκεκριμένο φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Ανάμεσα στα θύματα της ανόδου των τιμών είναι και οι εργάτες γης, οι εργαζόμενοι με συμβόλαια παραγωγής και οι οικονομικοί μετανάστες, καθώς και τα φτωχά λαϊκά στρώματα στις πόλεις, οι περιθωριακές κοινωνικές ομάδες, οι άνεργοι, οι άστεγοι, κά, που ξοδεύουν πάνω από 80-90% του εισοδήματος τους στη διατροφή. Επίσης σημαντικός παράγοντας επιδείνωσης της «διατροφικής κρίσης», είναι οι ανατιμήσεις πετρελαίου και η στροφή της ζήτηση αγροτικών προϊόντων για την παραγωγή «βιοκαυσίμων» ή ορθότερα «αγροκαυσίμων».

Τελευταία πολλές πολυεθνικές από ισχυρές χώρες (ΗΠΑ, ΕΕ, κά), για οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, έχουν περάσει στην ανάπτυξη της παραγωγής «βιοντίζελ» (πετρελαίου) και «βιοαιθανόλης» (βενζίνης), με επιχορηγήσεις επενδύσεων από το κράτος, αποκαλύπτοντας την υποκρισία των νεοφιλελεύθερων θεωρητικών ότι οι επιδοτήσεις στους αγρότες στρεβλώνουν στους κανόνες ανταγωνισμού. Αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των καλλιεργούμενων εκτάσεων καλύπτεται με προϊόντα παραγωγής «βιοκαυσίμων», ενώ πολύ μεγάλο μέρος των προϊόντων για είδη διατροφής (σιτηρά, καλαμπόκι, τεύτλα, κά), πάει για παραγωγή «βιοκαυσίμων» μειώνοντας αντίστοιχα την παραγωγή των πρώτων. Η στροφή στα «βιοκαύσιμα» εντείνει από την άλλη την αναζήτηση νέων εκτάσεων και μοιραία οδηγεί σε εκχερσώσεις και καταστροφή δασών, ενίσχυση του μοντέλου της εντατικής γεωργίας και χρήσης αγροχημικών, αύξηση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, ένταση του φαινομένου θερμοκηπίου, επιτάχυνση των κλιματικών αλλαγών, αύξηση ξηρασίας και πλημμύρων, μείωση αγροτικής παραγωγής, κοκ.[10] Παρ’ ότι ο ρόλος των βιοκαυσίμων στην διατροφική κρίση παραμένει ακόμα μικρός,[11] δημιουργείται ωστόσο ηθικό πρόβλημα όταν εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη λιμοκτονούν. Κατά τον υπουργό οικονομικών της Ινδίας Σιταμπάραμ, η συγκεκριμένη επιλογή ισοδυναμεί με «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας» και θα πρέπει άμεσα να σταματήσει.[12]

Παραπομπές

[1] Οι τιμές των σιτηρών στην διεθνή αγορά στο διάστημα Μάρτιος '07-Μάρτιος '08, αυξήθηκαν κατά 130%, οι τιμές του ρυζιού κατά 80%, ενώ του καλαμποκιού κατά 35%. Οι χώρες που εξαρτώνται από εισαγωγές τροφίμων έχουν αυξήσει απότομα τις δαπάνες για τρόφιμα, ενώ οι φτωχές οικογένειες αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα γιατί δεν μπορούν να αγοράσουν τα βασικά μέσα συντήρησης. Σε πολλές χώρες οι τιμές των δημητριακών διπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν και έγιναν αιτία μεγάλων διαδηλώσεων και βίαιων επεισοδίων, όπως στην Αϊτή, Καμερούν, Αίγυπτο, Σομαλία, Φιλιππίνες, κά. Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία του «Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας» του ΟΗΕ (FAO), η τιμή του σταριού το 2010 αυξήθηκε κατά 47%, του καλαμποκιού 50%, της σόγιας 34% και προβλέπεται να αυξηθούν περαιτέρω. («Εξπρές», 14.1.11) Επίσης σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το καλοκαίρι 2011 οι τιμές των ειδών διατροφής σε παγκόσμια κλίμακα είχαν αυξηθεί κατά 33% σε σχέση με πέρυσι, ενώ οι τιμές πετρελαίου κατά 45% όπως και οι τιμές των λιπασμάτων. Ειδικότερα οι τιμές του καλαμποκιού αυξήθηκαν κατά 70% και της σόγιας κατά 43%. (Αγροτικός Συνεργατισμός, Σεπτέμβρης '11, σελ. 24)

[2] Σε άρθρο του ο «Economist» (24.2.11), αναφέρει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε χώρες εξαγωγής αγροτικών προϊόντων (Ρωσία, Αργεντινή, κά), οι πλημμύρες στον Καναδά και Πακιστάν, οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες Κίνας και Ινδίας, η αύξηση των μεγαλουπόλεων στις αναπτυσσόμενες χώρες, η μείωση του αγροτικού πληθυσμού, κά, έχουν οδηγήσει σε υστέρηση της αύξησης της παραγωγής τροφίμων σε σχέση με τη ζήτηση, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο ο πλανήτης θα μπορέσει να διαθρέψει 9 δισεκατομμύρια πληθυσμό το 2050 όταν σήμερα δεν μπορεί να διαθρέψει 7 δισεκατομμύρια.! (www.economist.com/node/…)

[3] Η παγκόσμια παραγωγή σιτηρών το 2007/2008 υπολογίζεται σε 2.108 εκατ.τόνους (αύξηση 4,7% σε σχέση με το 2006/2007). Η αύξηση ήταν αρκετά πάνω από τη μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας (2%). Η μέση κατανάλωση δημητριακών για την παραγωγή τροφίμων το 2007/2008 υπολογίζεται σε 1.009 εκατ.τόνους (αύξηση 1%), για ζωοτροφές 756 εκατ.τόνους (αύξηση 2%) και για άλλες χρήσεις 364 εκατ.τόνους, μεταξύ των οποίων και για «αγροκαύσιμα», ενώ τα παγκόσμια αποθέματα υπολογίζονται σε 405 εκτα.τόνους (μείωση 5%). Η μικρή υστέρηση της αύξησης της προσφοράς σε σχέση με τη ζήτηση, μπορεί άνετα να αντιμετωπιστεί, μακριά από τα κερδοσκοπικά παιγνίδια και να εξασφαλιστούν σταθερές τιμές σε παραγωγούς και καταναλωτές.

[4] Για αναλυτικότερη παρουσίαση βλέπε Γ.Τόλιος (2009), «Περιβάλλον και Αγροτική Πολιτική σε συνθήκες Παγκοσμιοποίησης. Εναλλακτική Πολιτική Αυτοδυναμίας Τροφίμων», εκδ. «Κ.Ψ.Κ.», Αθήνα, σελ. 47-73.

[5] Στα μέσα του 2010 στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων του Σικάγου, ένα «μπούσελ» σιτάρι (μονάδα μέτρησης δημητριακών) κόστιζε 5,5 δολάρια και στις αρχές 2011 κόστιζε 8,2 δολάρια, δηλαδή 50% ακριβότερο. Αντίστοιχα το καλαμπόκι από 4 δολ. ανέβηκε στα 6,6 δολ. και η σόγια από 9 σε 14 δολ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ το 2003 στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων ήταν τοποθετημένα 12 δις δολ., στο τέλος του 2008 οι τοποθετήσεις υπερέβαιναν τα 30 δις δολ. («Έθνος, 28.1.11)

[6] Για μεγαλύτερη ανάλυση βλέπε, Ευάγγελος Νικολαΐδης: «Γεωργία, Περιβάλλον, Διατροφή», Η Ελληνική Γεωργία στο Παγκόσμιο Αγροτοδιατροφικό Σύστημα», Εκδόσεις «Παπαζήσης», Αθήνα, 2010

[7] Στα πλαίσια των συμφωνιών του ΠΟΕ, υπάρχει δέσμευση για φιλελευθεροποίηση της αγοράς αγροτικών προϊόντων, με μείωση των δασμών (σημαντική απώλεια δημοσιονομικών εσόδων των αναπτυσσομένων χωρών) και εισαγωγές τουλάχιστον στο 5% της εγχώριας κατανάλωσης. Ταυτόχρονα οι πολυεθνικές προωθούν τα πλεονάσματα τροφίμων σε τιμές ντάμπινγκ (χρησιμοποιώντας άμεσες και έμμεσες μορφές εξαγωγικών επιδοτήσεων), ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις απέχουν από παρεμβάσεις και ρυθμίσεις στην αγορά, προκειμένου να προστατευθούν παραγωγοί και καταναλωτές από τις απότομες διακυμάνσεις των τιμών.

[8] Οι εικόνες εξαθλιωμένων από λιμό σε χώρες της Αφρικής, δεν είναι άσχετες από τις πολιτικές που προωθούν οι πολυεθνικές και η Παγκόσμια Τράπεζα. Η τελευταία διευκολύνει την αγορά τεράστιων εκτάσεων γης από ιδιωτικές εταιρίες, για παραγωγή αγροτικών προϊόντων με στόχο τις εξαγωγές παρά για τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού. Για παράδειγμα η Αιθιοπία, μια χώρα που πλήττεται από λιμό, το 2008 η κυβέρνηση διέθεσε 3.500.000 στρέμματα σε ξένες ιδιωτικές εταιρίες και πρόκειται να παραχωρήσει άλλα 250.000 το 2012. (Ελευθεροτυπία, 16.10.11) Το αποτέλεσμα είναι ο εκτοπισμός των μικρών αγροτικών εκμεταλλεύσεων με πολυάριθμο αγροτικό πληθυσμό από λίγα μεγάλα αγροκτήματα που απασχολούν λίγους αγρότες γης, διώχνοντας χιλιάδες ξεριζωμένους στις πόλεις. Παράλληλα με την εφαρμογή της «συμβολαιακής γεωργίας» μετατρέπουν μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού σε ένα νέο είδος «δουλοπάροικου», πλήρως εξαρτημένων από τις «αγρο-διατροφικές» εταιρίες.

[9] Σύμφωνα με στοιχεία του FAO (Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων), το διατροφικό έλλειμμα των χωρών της Δυτικής Αφρικής, αυξήθηκε κατά 81% στη δεκαετία 1995-2004. Στη διάρκεια της περιόδου, οι εισαγωγές δημητριακών αυξήθηκαν κατά 102%, ζάχαρης 83%, γαλακτοκομικών 152% και στα πτηνοτροφικά κατά 500%. Ωστόσο η περιοχή έχει μεγάλες δυνατότητες παραγωγής τροφίμων και υποκατάστασης εισαγωγών, με την προϋπόθεση εφαρμογή πολιτικής που αντιβαίνει τα δόγματα της «ελευθερίας των αγορών».

[10] Η παραγωγή «αγροκαυσίμων» (agrofuels), με τη χρήση αγροτικών προϊόντων (αμυλούχα, σακχαρούχα και ελαιούχα), παρά τις προσδοκίες που δημιούργησε για την απασχόληση των αγροτών, για πηγή ενέργειας και για μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, γρήγορα αποδείχτηκε ότι τα οφέλη είναι πολύ περιορισμένα, ενώ οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες ήταν άκρως αρνητικές. Γιαυτό χρειάζεται άμεσα να «παγώσει» η παραγωγή τους και να αναζητηθούν νέες πηγές ενέργειας κυρίως ανανεώσιμες (αιολική, φωτοβολταϊκά, υδρογόνο, κά).

[11] Σύμφωνα με το «αμερικανικό ομοσπονδιακό γραφείο γεωργίας», το 50% της ανόδου των τιμών στα τρόφιμα οφείλεται στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου και μόνο 15% στην παραγωγή βιοκαυσίμων, ενώ από πλευράς όγκου παραγωγής, μόνο το 1% προς το παρόν της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών χρησιμοποιείται για «αγροκαύσιμα».

[12]  Financial Times, 6.5.08

12.11.11

* O Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών επιστημών

ΠΗΓΗ: http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=6020:diatrofiki-krisi-koinonia-viopoikilotita&catid=54:anpolitiki&Itemid=284

 

 

Συνέχεια στο Μέρος ΙΙ

Η περιήγηση ως μέσο μάθησης: τοπία φύσης και πολιτισμού στην πόλη των Τρικάλων**

 

Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*

 

Υποθέματα ως όψεις και διαστάσεις του υπό προσέγγιση θέματος:

1. Το αστικό τοπίο της πόλης των Τρικάλων ως, άλλοτε ισορροπημένος κι άλλοτε ανισόρροπος, συνδυασμός, «πολιτισμού» και φύσης (επιτόπια μελέτη, λήψη φωτογραφιών, έρευνα).

2. Περιηγητές στην πόλη μας: μαθητές στην «Αειφορία». Η πόλη ως ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον.

Οι Παιδαγωγικοί στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος: Α) συνειδητοποίηση εκ μέρους των μαθητών/μαθητριών ότι η περιήγηση αποτελεί έναν από τους εναλλακτικότερους και αποδοτικότερους τρόπους-μέσα μάθησης, γιατί είναι βιωματικός και Β) έμπρακτη διαπίστωση εκ μέρους της περιβαλλοντικής ομάδας πως «μπορώ να ασκούμαι και να μαθαίνω ταυτόχρονα» σε συνάρτηση με τη Μέθοδο υλοποίησης:

1) Επιτόπια μελέτη χώρων-τοπίων του αστικού ιστού.

2) Λήψη φωτογραφιών μετά από κριτική και δημιουργική παρατήρηση. Βιβλιογραφική έρευνα, αποδελτίωση σχετικών παραθεμάτων και συσχετισμός τους με φωτογραφίες, παλιές και νεότερες), καταδεικνύουν τα Πεδία σύνδεσης  με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων: Τοπική και Γενική Ιστορία, Εικαστική-Καλλιτεχνική Παιδεία, Έκθεση Ιδεών(Περιγραφή, Αφήγηση, Κατάθεση Απόψεων με επιχειρήματα), Φυσική Αγωγή: η περιήγηση-πεζοπορία ως μέσο άσκησης και ταυτόχρονα μάθησης.

Η Διερεύνηση, επεξεργασία και παρουσίαση του θέματος με: α) Επιτόπιες κατοπτεύσεις χώρων-αστικών τοπίων: Φρούριο, Βαρούσι, Σιδηροδρομικός Σταθμός, Μύλος Ματσόπουλου. Παλιές Συνοικίες-Μανάβικα. Λήψη Φωτογραφιών. β) Υλοποίηση και ολοκλήρωση των επισκέψεων και δράσεων με παράλληλη επεξεργασία του υλικού προς δημοσίευση-ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου. γ) βιβλιογραφική έρευνα στο σχολείο και στη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Αποδελτίωση σχετικών παραθεμάτων και συσχετισμός τους με φωτογραφίες παλιές και νεότερες. Συνολική επεξεργασία του υλικού και δημιουργία παρουσίασης (σε power point) με το απόσταγμα, τα συμπεράσματα, τις διαπιστώσεις και προσωπικές εντυπώσεις των μαθητών/μαθητριών από το Πρόγραμμα και την εμπλοκή τους σε αυτό. Παρουσίαση του αποτελέσματος του Προγράμματος στο σύνολο της Σχολικής Κοινότητας (μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς) στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Σχολείου, καταδεικνύει, επίσης, το πόσο και σε ποιους τομείς μπορεί να απλωθεί η δημιουργικότητα, η πρωτοτυπία και η καλλιτεχνική ματιά των μαθητών/μαθητριών.

ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Επαφή των μαθητών με την πολιτιστική τους κληρονομιά. Η επιτόπια επίσκεψη των εμπλεκομένων στις παραδοσιακές συνοικίες της πόλης μας (π.χ. Βαρούσι) με τις πολλές και παλιές εκκλησίες, τα πλακόστρωτα σοκάκια, το κάστρο, τα σπίτια με τα σαχνισιά και τους ψηλούς μαντρότοιχους και στα σημεία ιστορικής αναφοράς (Σιδηροδρομικός Σταθμός, Φρούριο-Κάστρο, Μύλος Ματσόπουλου, Κουρσούμ Τζαμί, Κεντρική Γέφυρα, Παλιά Νεοκλασσικά Αρχοντικά κ. ά.), βοηθούνε στην ευαισθητοποίηση των παιδιών, στην εδραίωση και εμπέδωση του σεβασμού προς το δομημένο και φυσικό περιβάλλον, στην έναρξη υγιούς σχέσης ανθρώπου-φύσης και στην αναζήτηση επίλυσης των διαφόρων περιβαλλοντικών προβλημάτων που ενδεχομένως εμφανίζονται κατά καιρούς. Έτσι, τα σημεία αναφοράς μιας πόλης θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο μέλλον, ταξιδεύοντας στο χρόνο και αποτελώντας μάρτυρες  της ιστορίας κάθε τόπου.

Με τη σκέψη ότι οι μαθητές είναι οι αυριανοί πολίτες και ότι η σωστή ενημέρωση και αγωγή τους  είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα μας, η εκπαιδευτική-περιβαλλοντική ομάδα αναζητώντας μια θέση για το παραδοσιακό πρόσωπο της Ελλάδας στην κοινωνία του αύριο, προσπαθεί μέσα από ασκήσεις πεδίου, δραστηριότητες, φωτογράφηση, αναδίφηση σε ιστορικό υλικό, αποδελτίωση βιβλιογραφίας, συγκέντρωση εκπαιδευτικού υλικού, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, παιχνίδια ρόλων να βοηθήσει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν  ότι, η σοφή χρήση των πόρων, η διατήρηση της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ο εθελοντισμός  και η διάθεση συμμετοχής για την προστασία του περιβάλλοντος, είναι τα εκ των ων ουκ άνευ συστατικά μιας αυριανής Ελλάδας, όπου οι ίδιοι οι μαθητές σε θέσεις κλειδιά, μελλοντικά, θα παίρνουν σωστές αποφάσεις για την πορεία του τόπου τους. Απαιτείται προσπάθεια, λοιπόν, ευαισθητοποίησης και ταυτόχρονα συνειδητοποίησης των μαθητών και μαθητριών  μέσα από το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα της αξίας της παράδοσης ,στην ευρεία και στενή της έννοια, και της άμεσης ανάγκης διατήρησης της  λαϊκής μας κληρονομιάς.

Λέξεις κλειδιά: περιήγηση, μάθηση, πολιτιστική κληρονομιά, τοπική ιστορία, μνημεία, φύση, περιβάλλον, 3^ο Γυμνάσιο Τρικάλων.

1. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ

1. Η στενή σύνδεσή του με την ιστορία των Τρικάλων, την οποία πρέπει να γνωρίσουν οι μαθητές για τη διατήρηση του παραδοσιακού μας πολιτισμού, την προστασία και  διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, 

2. Η επιλογή ενός  τέτοιου θέματος θα προέτρεπε τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναλάβουν πρωτοβουλίες και δράση ώστε να λειτουργούν ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, βοηθώντας στη διατήρηση αρχικά και κατόπιν στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής στον αστικό ιστό μιας όμορφης πόλης της περιφέρειας.

3. Μέσα από την όλη διαδικασία ευαισθητοποιούνται οι μαθητές σε κοινωνικά-ιστορικά-πολιτιστικά-πολιτισμικά θέματα.

4. Η γνωριμία μέσω της περιήγησης, επιτόπιας έρευνας πεδίου και μελέτης με χώρους που διατηρούν την ταυτότητα του ελληνικού αστικού τοπίου και αντιστέκονται στην πολιτισμική αφομοίωση.

2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

– Να αποκτήσουν δεξιότητες και να μπορούν οι μαθητές να αυτενεργούν παίρνοντας πρωτοβουλίες και δρώντας σαν συνειδητοποιημένοι πολίτες στην τοπική τους κοινωνία και, ευρύτερα και συνολικά,  στη χώρα τους.

– Να συνειδητοποιήσουν τη δική τους ευθύνη και τη δυνατότητα συμμετοχής τους στην προστασία του ανθρωπογενούς-δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

– Να συνειδητοποιήσουν ότι η διαχείριση των φυσικών πόρων πρέπει να γίνεται ορθολογικά και αειφορικά.

– Να αποκτήσουν περιβαλλοντική-πολιτισμική συνείδηση και αλλαγή συμπεριφοράς ως αυριανοί πολίτες.

– Να κατανοήσουν τις αιτίες γέννησης  των περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων.

– Να κατανοήσουν και να εξοικειωθούν με τις  μεθόδους έρευνας, ανάλυσης και επεξεργασίας των πληροφοριών που σχετίζονται με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Να προσεγγίσουν στοιχεία λαϊκού πολιτισμού. Να γνωρίσουν χώρους που διατηρούν την ταυτότητα του ελληνικού τοπίου και αντιστέκονται στην πολιτισμική αφομοίωση.

-Να συνειδητοποιήσουν ότι η διατήρηση των παραδοσιακών οικισμών  και των μνημείων αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί σημαντικό τμήμα του πολιτισμού.

– Να συλλάβουν και να σχεδιάσουν δραστηριότητες και δράσεις για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων  και να δημιουργούν προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης.

– Να αναπτύξουν το πνεύμα του εθελοντισμού και τη διάθεση συμμετοχής σε δραστηριότητες για την προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

– Να προσεγγίσουν με διάθεση κατανόησης και εκτίμησης το λαϊκό πολιτισμό, να συναντήσουν δημιουργικά τα στοιχεία που απόμειναν στο χώρο παράγοντας εικαστικά έργα τέχνης και να καταδεικνύουν μια ιδεολογία σεβασμού προς τη φύση.

3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

– Μέθοδος Project (καθοδηγούμενη αυτενέργεια).

– Χρησιμοποίηση και προώθηση ατομικής και ομαδικής εργασίας.

– Επισκέψεις στο «πεδίο», παρατηρήσεις, φωτογραφήσεις, συνεντεύξεις, συλλογή στοιχείων, δημιουργία έργων ζωγραφικής με εικαστικές-καλλιτεχνικές αποδόσεις μνημείων και χώρων ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας, καταγραφή και ταξινόμηση σε μορφή παρουσίασης.

– Συναισθηματική μέθοδος για βελτίωση της αυτογνωσίας και ικανότητάς τους για προστασία του περιβάλλοντος.

– Βιωματική προσέγγιση (Παιχνίδι ρόλων).

4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

– Επισκέψεις στους σχετικούς χώρους (τοπία φύσης και πολιτισμού στην Πόλη των Τρικάλων) για εργασία πεδίου: παρατηρήσεις, φωτογραφήσεις, καταγραφή δεδομένων).

– Συγκέντρωση πληροφοριακού υλικού και προσπάθεια ταξινόμησής του. Φωτογράφηση των πέτρινων κτισμάτων  και δημιουργία συλλογής – άλμπουμ φωτογραφιών.

– Ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση της πορείας του προγράμματος. Επαναπροσδιορισμός στόχων.

– Προσπάθεια συγγραφής ιστορίας ή μικρού παραμυθιού με θεατρικά στοιχεία και διαλόγους. Επίσκεψη στο ΚΠΕ Δήμου Τρικκαίων και παρακολούθηση σχετικού προγράμματος τοπικής ιστορίας (Το Βαρούσι: η παραδοσιακή συνοικία των Τρικάλων). Εργασίες πεδίου στον αντίστοιχο παραδοσιακό οικισμό.

– Επεξεργασία των στοιχείων και προετοιμασία για την τελική παρουσίαση του προγράμματος τόσο στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του σχολείου μας, όσο και στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Τρικκαίων, στην σχετική ημερίδα που οργανώνεται σε συνεργασία με την υπεύθυνη Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων και Καινοτόμων Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων της Δ/νσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Τρικάλων, για την καλύτερη  διάδοση των αποτελεσμάτων της εργασίας μας.

5. ΔΡΑΣΕΙΣ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

– Σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση,  ανάληψη δράσης για την διατήρηση και ανάπτυξη της παραδοσιακής μας κληρονομιάς, με στόχο την τουριστική προβολή και αναβάθμιση των  παραδοσιακών οικισμών, χώρων και μνημείων  της πόλης. Προτάσεις για την καλύτερη αξιοποίησή τους.

– Δημοσιεύσεις στον έντυπο και ηλεκτρονικό τοπικό και θεσσαλικό τύπο, σε εκπαιδευτικές πύλες πανελλήνιας εμβέλειας και στην ιστοσελίδα του σχολείου μας.

– Δημιουργία εκπαιδευτικής παρουσίασης σε ηλεκτρονική-ψηφιακή μορφή.

6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Α) Τοποθέτηση και διατήρηση πινακίδων-σήμανσης για εύκολη πρόσβαση των επισκεπτών στους χώρους πολιτιστικού, ιστορικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και δημιουργία κινήτρων παραμονής στους επισκέπτες ώστε να υπάρξει άνθιση στην τοπική οικονομία.

Β) Δημιουργία χώρων στάθμευσης των αυτοκινήτων για διευκόλυνση των επισκεπτών και απαγόρευση της κυκλοφορίας των οχημάτων σε ορισμένα κομβικά σημεία περιβαλλοντικών  μονοπατιών-διαδρομών που προκύπτουν με την ενοποίηση πολιτισμικών χώρων.

Γ) Τοποθέτηση επαρκών κάδων απορριμμάτων. Σκουπίδια και  πολιτισμός είναι έννοιες αταίριαστες.

Δ) Εξεύρεση χρημάτων για αναπαλαίωση εγκαταλελειμμένων παλιών αρχοντικών γιατί τα διατηρητέα μνημεία είναι η ιστορία μας. Είναι η γέφυρα που ενώνει το χθες με το σήμερα.

Ε) Δημιουργία μουσείου σ’ ένα από τα βαρουσιώτικα σπίτια για τη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την προβολή της τοπικής μας ιστορίας με τη βοήθεια του υπολογιστή και των ψηφιακών μέσων ή και με άλλους πιο συμβατικούς τρόπους(φυλλάδια, αφίσες, δημοσιεύσεις).

Στ) Αναβάθμιση περιοχών με ενοποίηση χώρων πολιτισμού. Επί παραδείγματι, το «Βαρούσι», η παραδοσιακή αρχοντογειτονιά της πόλης των Τρικάλων, το μεσαιωνικό κάστρο, ο ζωολογικός κήπος και ο λόφος του Προφήτη Ηλία πρέπει να αναδειχθούν για να προσελκύσουν τουρίστες και ντόπιους στην περιοχή, μακριά από τους θορύβους του κέντρου της πόλης. Πολίτες μιας πόλης που τους σέβεται, έτοιμοι να την σεβαστούν με τη σειρά τους και να την αγαπήσουν.

Ζ) Διοργάνωση εκδηλώσεω, εορταστικών, επετειακών και πολιτιστικών στα μνημεία και τους χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος της πόλης για την ανάδειξη της περιοχής και τη γνωριμία της  με τους τουρίστες. Η επίσκεψη στα Μετέωρα, στο σημαντικότερο μνημείο του Νομού Τρικάλων, να περιλαμβάνει και μια παρατεταμένη στάση πολιτισμού και φύσης στην πόλη των Τρικάλων.

7. ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

– Αρχική αξιολόγηση των μαθητών και των ομάδων εργασίας  μέσα από φύλλα εργασιών και χρήση ερωτηματολογίων. Σε τακτά διαστήματα γίνεται διαμορφωτική αξιολόγηση ώστε η Περιβαλλοντική Ομάδα να κάνει επαναπροσδιορισμό των στόχων της.

– Τακτικές συναντήσεις των καθηγητών της Περιβαλλοντικής Παιδαγωγικής Ομάδας με την υπεύθυνη Π.Ε.

– Χρησιμοποιούνται φωτοτυπίες με κρυπτόλεξα – σταυρόλεξα και τεστ πολλαπλών επιλογών για να εκφράζουν οι μαθητές τις απόψεις τους και να κρίνουν κάθε φορά την επίτευξη των στόχων. Η τελική αξιολόγηση για την επίτευξη των στόχων γίνεται τόσο από τους μαθητές και τους καθηγητές,  όσο και από το τελικό αποτέλεσμα της όλης μας προσπάθειας (επιτυχείς δράσεις, εκδηλώσεις, παρουσιάσεις).

8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μαζί με τους μικρούς μας μαθητές θα συνειδητοποιήσουν και τα μέλη της τοπικής κοινωνίας τη σχέση και την αλληλεξάρτηση του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, καθώς επίσης και το πόσο σημαντικό είναι αυτοί οι χώροι να διατηρούν την ταυτότητά τους και να αντιστέκονται  στην πολιτισμική αφομοίωση. Πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν για κάθε λαός τροφοδοτείται αενάως από τις πολιτισμικές του ρίζες. Αν ξεκοπεί από αυτές παρουσιάζει προβλήματα ταυτότητας. Όπου και εφόσον χρειάζεται, πρέπει τα σημαντικά μνημεία φύσης και πολιτισμού του αστικού ιστού και περιβάλλοντος  να τύχουν παρεμβάσεων για τη σωτηρία τους. Σε περιπτώσεις που κινδυνεύουν από τον αφανισμό, να φροντίζουν οι μαθητές και οι μαθήτριες, άγρυπνοι φρουροί, για τη σωτηρία τους.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ν. Κατσόγιαννου, Τα Τρίκαλα και οι συνοικισμοί τους, Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Τρικκαίων.

2. Τσαπάλα-Βαρδούλη Φανή, «Τρίκαλα-Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική», Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα.

3. Περιοδικό «Τρικαλινά» του συνδέσμου ΦΙΛΟΣ

4. Τάκης Τλούπας, Μαρούλα Κλιάφα, Φανή Τσαπάλα-Βαρδούλη: «Στο Βαρούσι». Εκδόσεις Γνώση. Αθήνα 1988.

5. Αικατερίνη Κωστοπούλου-Μπαλαμώτη: «Η Συνοικία  Βαρούσι από τον 17^ο αιώνα μέχρι σήμερα». Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Τρικάλων «Το Βαρούσι», Αθήνα 1987.

6. ΠΗΓΗ: www.trikalacity.gr

7. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%B1

8.  Θεόδωρου Νημά : ΤΡΙΚΑΛΑ – ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ – ΜΕΤΕΩΡΑ – ΠΙΝΔΟΣ– ΧΑΣΙΑ (εκδ. ΑΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ  ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1987)

9. http://1tee-trikal.tri.sch.gr/varousi/arx/frm.htm

10. Σωτήριος Γοργογέτας, συγγραφέας, Βικιπαίδεια, Ιστοσελίδα Μύλου Ματσόπουλου και  Μύλου των Ξωτικών.

11. Συλλογή Εκπαιδευτικού υλικού στο πλαίσιο του ανωτέρω καινοτόμου εκπαιδευτικού προγράμματος: Στοιχεία τοπικής ιστορίας: τα μνημεία του πολιτισμού στην πόλη των Τρικάλων ή ένα γοητευτικό και επιμορφωτικό ταξίδι: Ιστοσελίδα του Σχολείου μας 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων: http://3gym-trikal.tri.sch.gr/

 

* Η Αμαλία Κ. Ηλιάδη είναι φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας από το Α.Π.Θ), Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων, e–mail: ailiadi@sch.gr

 

** Το 3^ο Γυμνάσιο Τρικάλων  για το Σχολικό Έτος 2011-2012 εκπονεί  Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Αγωγής με θέμα: «Η περιήγηση ως μέσο μάθησης: τοπία φύσης και πολιτισμού στην πόλη των Τρικάλων». Οι συντονιστές-υπεύθυνοι του προγράμματος κ. Αμαλία Ηλιάδη, φιλόλογος, Δ/ντρια και κ. Κωνσταντίνος  Γκούτας, Φυσικής Αγωγής, Υπο/ντής του Σχολείου, σε στενή συνεργασία με την περιβαλλοντική ομάδα των μαθητών-μαθητριών εντόπισαν τα Υποθέματα ως όψεις και διαστάσεις του υπό προσέγγιση θέματος.

Τρίκαλα, 20-12-2011