Νά μή πουλήσουμε τήν ψυχή μας στό φασισμό
Του Γιάννη Ζερβού
᾿Αγαπητοὶ φίλοι
῾Η διατήρηση τῆς ἱστορικῆς μνήμης τοῦ λαοῦ μας δὲν εἶναι ἔχει ἁπλὰ συμβολική ἀξία. ῎Εχει οὐσιαστικὴ σημασία γιὰ τὴ σημερινή μας πορεία. Διότι στὴ λήθη ἐπενδύουν οἱ βρυκόλακες τοῦ παρελθόντος γιὰ νὰ ἐπανέλθουν.
῾Ο Φασισμὸς καὶ ὁ Ναζισμὸς εἶναι δημιουργήματα τῶν ἀδιεξόδων τῶν εὐρωπαϊκῶν κοινωνιῶν τοῦ 20οῦ αἰώνα. Στὴν ᾿Ιταλία καὶ στὴ Γερμανία κυριάρχησαν μὲ ἐκλογικὲς διαδικασίες καὶ στὴ συνέχεια ἐπέβαλαν μονοκομματικὲς δικτατορίες. Δὲν εἶναι ἰδεολογία συστηματοιημένη ὅπως ὁ Μαρξισμός, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχουν πολλὲς παραλλαγὲς καὶ ὁρισμοί.
Παραθέτω ἕναν, ἀρκετὰ πλήρη κατὰ τὴ γνώμη μου· «῾Ο Φασισμὸς εἶναι ριζοσπαστικὴ αὐταρχικὴ ἐθνικιστικὴ πολιτικὴ ἰδεολογία καὶ μαζικὸ κίνημα ποὺ ἔχει ὡς στόχο νὰ θέσει τὸ ἔθνος, τὸ ὁποῖο ὁρίζει βάσει ἀποκλειστικῶν βιολογικῶν, πολιτισμικῶν ἢ/καὶ ἱστορικῶν συνθηκῶν, ὑπεράνω κάθε ἄλλης ἀξίας καὶ νὰ δημιουργήσει μία κινητοποιημένη ἐθνικὴ κοινότητα.» Κὸἇἂὃ Ρὰὖὖἣ῏ἶὸ, ᾁὖὴἂὖἣ· Α ῢὸἶὗ ὣ῍῏ἶὦ Ιὃὦἶ῏ὶ῟ὴὦἂ῏ὃ, σελ. 25-31. Οἷὺ῏ἶὶ ῒὃἂἇὸἶὖἂὦὗ Ρἶὸὖὖ, 2002.
῾Η ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία, πρὶν ἀκόμα τὴν ἐμφάνιση τοῦ Φασισμοῦ εἶχε καταδικάσει τὸν ᾿Εθνοφυλετισμό, μὲ τὴ Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1872, μὲ αἰτία τὴ δημιουργία τῆς βουλγαρικῆς ᾿Εξαρχίας σὲ ὅλο τὸ ἔδαφος τῆς τότε ᾿Οθωμανικῆς αὐτοκρατορίας μὲ κριτήρια ἔνταξης σὲ κάποια ἐθνότητα, τὴ βουλγαρική, καὶ ὄχι γεωγραφικά, ὅπως ὁρίζουν οἱ κανόνες τῆς ᾿Εκκλησίας.
῍Αν, κατὰ συνέπεια, ἀπὸ τόσο νωρὶς ἡ ᾿Εκκλησία εἶχε καταδικάσει τὸν ᾿Εθνοφυλετισμό, πόσο μᾶλλον ἡ διδασκαλία της εἶναι ἀσυμβίβστη μὲ τὸ φασισμό. Συνοπτικά, ἐπισημαίνουμε τὰ ἀκόλουθα σημεῖα·
1. Εἶναι ἀπαράδεκτη ὁποιαδήποτε διάκριση των ἀνθρώπων σὲ ἀνώτερους καὶ κατώτερους μὲ βάση τὴ φυλή, τὴν ἐθνικότητα ἢ τὴ δοξασία· ῾Ο κάθε ἄνθρωπος, ἀνεξάρτητα ἀπὸ φυλή, ἐθνικότητα ἢ δοξασία, εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μὲ τὴ Γένεση· «καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν» (γεν. 1,26), γιὰ νὰ συμπληρώσει ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος· «Πάντες γὰρ υἱοὶ Θεοῦ ἐστὲ διὰ τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος, οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος, οὐδὲ ἐλέυθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ πάντες γὰρ ὑμεῖς, εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ». (Γαλ. 3,27-28).
2. ῾Η σωτηρία τῆς ψυχῆς τοῦ καθενός μας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ στάση μας ἀπέναντι στοὺς φτωχούς, στοὺς ἀρρώστους, στοὺς φυλακισμένους καὶ στοὺς ξένους. Μὲ τὸν καθένα ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς «ἐλαχίστους», τοὺς ἀπόβλητους τῆς κοινωνίας ποὺ τὸ σύστημα πέταξε στὸ περιθώριο, ταυτίζεται ὁ ἴδιος ὁ Χριστός.
Στὸ Εὐαγγέλιο τῆς κρίσεως, (Ματθ. 31-46) ὁ Χριστὸς ταυτίζεται μὲ τοὺς ξένους, τοὺς φυλακισμένους, τοὺς ἀρρώστους, τοὺς πεινασμένους, ᾿Αντίστοιχα, ὅσοι κάνουν τὰ ἀντίθετα, δὲν ἔχουν ἐλπίδα σωτηρίας. Σὰν ἀπόηχος τῆς βιβλικῆς περικοπῆς, ἔρχεται ὁ ῾Ιερὸς ῾Υμνογράφος στὸν ὄρθρο τοῦ Μεγάλου Σαββάτου νὰ βάλει στὸ στόμα τοῦ ᾿Ιωσὴφ ἀπὸ ᾿Αριμαθαίας τὸ «Δός μοι τοῦτον τὸν ξένον» καθὼς ζητοῦσε ἀπὸ τὸν Πιλάτο τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ γιὰ ταφή. Τὸ τροπάριο περιγράφει τὸ Χριστὸ ὡς «ξένον… ὅστις οἶδε ξενίζειν πτωχούς τε καὶ ξένους». κάθε λογῆς «ἐλαχίστους»· «Ξένος ἤμην καὶ συνηγάγετέ με» («Ξένος ἤμουν καὶ μὲ περιμαζέψατε»), θὰ πεῖ στοὺς «εὐλογημένους τοῦ πατρός μου», έξηγώντας ὅτι «ἐφ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου των ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε» («ὅ,τι κάνατε γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἀσήμαντους τούτους ἀδελφούς μου, τὸ κάνατε γιὰ μένα»).
᾿Αγάπη χωρίς διακρίσεις
῾Η ρητορικὴ τοῦ μίσους εἶναι ἀντίθετη μὲ τὸ κήρυγμα τῆς ἀγάπης· «᾿Αγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν… Μείζων τούτων ἄλλη ἐντολὴ οὐκ ἔστι… τὸ ἀγαπᾶν τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν πλεῖον ἐστι πάντων τῶν ὁλοκαυτωμάτων.»
῾Η ἰδεολογία τῆς φυλετικῆς ὑπεροχῆς ποὺ δηλώνει τὸ χιτλερικὸ σύνθημα «αἷμα καὶ τιμή» («Β῝῟ὦ ῟ὃὶ Β῏ὶὸὃ») εἶναι καὶ αὐτὴ ξένη μὲ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία. ῾Ο ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Πρόδρομος προειδοποίησε τοὺς Φαρισαίους, ὅτι ἡ καταγωγή τους ἀπὸ τὸν ᾿Αβραὰμ δὲν σημαίνει ὅτι ἐξσφάλισαν τὴ σωτηρία· «Μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, πατέρα ἔχομεν τὸν ᾿Αβραάμ λέγω γὰρ ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἐκ των λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ ᾿Αβραάμ» (Ματθ. 3,8-9) γιὰ νὰ ἐπισημάνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ὅτι «πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν ἥξουσι καὶ ἀνκληθήσονται μετὰ ᾿Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ ᾿Ιακὼβ ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 8,11).
῾Η ᾿Εκκλησία μας ἔχει καταδικάσει τὸν ἐθνοφυλετισμό στὸν ῞Ορο τῆς τοπικῆς συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, τὸ 1872. Συγκεκριμένα, στὸν πρόλογο τῆς ἀποφάσεως ἡ Σύνοδος χαρακτηρίζει τοὺς κήρυκες τοῦ ᾿Εθνοφυλετισμοῦ «λύκους τε βαρεῖς μὴ φειδομένους τοῦ ποιμνίου καὶ ἄνδρας διεστραμμένα λαλοῦντας, τοῦ ἀποσπᾶν τοὺς μαθητάς…».
῾Η ἀγάπη πρὸς τὴν πατρίδα εἶναι προέκταση τῆς ἀγάπης μας γιὰ τὸ Θεὸ καὶ τὸν πλησίον. Τὸ ἔθνος καὶ ἡ πατρίδα δὲν μποροῦν νὰ μποῦν στὴ θέση τοῦ Θεοῦ· ῾Ο ᾿Αβραὰμ κλήθηκε νὰ ἐγκαταλείψει τὴν πατρογονική του γῆ (Γεν. 12,1), ἐνῶ ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος ἐπισημαίνει ὅτι «Οὐκ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν», (Πρὸς ῾Εβραίους 13, 14). ᾿Απὸ τὴ δεκαετία τοῦ 60, ἔγραφε ὁ ἱδρυτὴς τῆς Χ.Δ. ἀείμνηστος Νίκος Ψαρουδάκης «᾿Εθνικισμὸς σημαίνει θεοποίηση τῆς πατρίδας καὶ τοῦ κράτους… Μὲ τὸν ἐθνικισμὸ ἡ πατρίδα γίνεται σκοπός, ἀντικείμενο λατρείας, παίρνοντας τὴ θέση τοῦ Θεοῦ. Οἱ Χριστιανοὶ πρέπει νὰ ξέρουν πὼς ὁ ἐθνικισμὸς εἶναι ἐπικίνδυνη μορφὴ εἰδωλολατρίας, ὄργανο τοῦ διαβόλου καὶ ἄρνηση τῆς φιλοπατρίας τῶν ἄλλων» («῾Η Χριστιανικὴ ᾿Επανάσταση», σσ. 144-150).
῾Η πρωτόγονη λατρεία τῆς πυγμῆς, ἡ βία καὶ ἡ αὐτοδικία δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὸ ἦθος τοῦ «ὅστις σὲ ραπίσει ἐπὶ τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην» (Ματθ. 5,39 βλ. καὶ Ρωμ. 12,17).
᾿Απὸ τὰ παραπάνω προκύπτει ὅτι ὄχι μόνον εἶναι ἀσύμβατος ὁ Φασισμὸς μὲ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία, ἀλλὰ καὶ ὅτι οἱ στόχοι τους εἶναι διαμετρικὰ ἀντίθετοι· ῾Η χριστιανικὴ διδασκαλία, μὲ ἐπίκεντρο τὴν ᾿Ανάσταση τοῦ Κυρίου καὶ τὴ νίκη τῆς ζωῆς πάνω στὸ θάνατο, ἐπικεντρώνει στὸ στόχο τῆς ἀποκατάστασης αὐτοῦ τοῦ «κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν» κάθε ἀνθρωπου, ὅπως ἦταν τὰ πράγματα πρὶν τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἀπομάκρυνσή του ἀπὸ τὸ Θεό. ῾Ο Φασισμὸς κάνει ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετο· ᾿Ανάγει σὲ σκοπὸ καὶ ἰδεολογία του τὴ διαιώνιση τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς πτώσης, ποὺ εἶναι ὁ νόμος τῆς ζούγκλας μὲ τὴν κατίσχυση τῶν ἰσχυρῶν στοὺς ἀδύναμους καὶ τὶς συνακόλουθες ἐθνικὲς καὶ κοινωνικὲς διακρίσεις. Θεοποιώντας τὸ ἔθνος, κηρύσσει τὴν ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸ Θεό.
Μὲ ἀφορμὴ τὴν ἄνοδο τοῦ ᾿Εθνικοσοσιαλισμοῦ στὴ Γερμανία, ὁ Ρῶσος ᾿Ορθόδοξος φιλόσοφος Νικολάι Μπερντιάγεφ κάνει τὶς ἀκόλουθες ἐπισημάνσεις στὸ βιβλίο του «Τὸ πεπρωμένο τοῦ ἀνθρώπου στὸ σύγχρονο κόσμο» «῍Αν στὸ παρελθὸν ἡ κατάφαση καὶ ἡ ἀνάπτυξη τῶν ἐθνικῶν ἀτομοκρατισμῶν σήμαινε μιὰ ἔνδειξη ἀνθρωπισμοῦ, ὁ σύγχρονος ἐθνικισμὸς εἶναι μιὰ ἀπόδειξη ἀποκτηνώσεως… Τὰ ἀποτελέσματα τῆς πορείας τοῦ ἐκχριστιανισμοῦ καὶ τοῦ ἐξανθρωπισμοῦ, ποὺ εἶχαν σὰ σκοπὸ τὴν ἑνοποίηση τῆς ἀνθρωπότητας, ἀρχίζουν νὰ ἐκφυλίζονται. ῎Εχουμε μιὰ εἰδωλοποίηση τῶν χριστιανικῶν κοινωνιῶν. ῾Ο ἐθνικισμὸς εἶναι ἕνας πολυθεϊσμὸς ποὺ δὲ δέχεται νὰ συμβιβαστεῖ μὲ τὸ μονοθεϊσμό. Αὐτὴ ἡ πορεία τῆς εἰδωλοποιήσεως παίρνει πραγματικὰ τραγικὲς μορφὲς στὴ Γερμανία ποὺ δὲ θέλει πιὰ νὰ εἶναι ἕνα χριστιανικὸ ἔθνος. Στὴ θέση τοῦ Σταυροῦ ὕψωσε τὴ ὖἧὰὖὦἂὂὰ καὶ ἀπαιτεῖ ἀπὸ τοὺς Χριστιανοὺς νὰ ἀποκηρύξουν τὶς βασικὲς ἀρχὲς τῆς πίστεως καὶ τῆς εὐαγγελικῆς ἠθικῆς (…) ῾Η πνευματικὴ καὶ προσωποκρατικὴ ἀντίληψη γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ μιὰ φυσιοκρατικὴ καὶ ζωολογική. ῾Η ὀργάνωση τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς ἀντμετωπίστηκε μὲ μεθόδους κτηνοτροφίας (…) ῾Ο ἐθνικισμὸς καὶ ὁ διεθνισμὸς ἔβλαψαν στὸν ἴδιο βαθμὸ τὴν ἀκεραιότητα τῆς ἀνθρωπότητας. ῾Ο σύγχρονος ἐθνικισμὸς καὶ ὁ κρατικὸς παρεμβατισμὸς τῆς ἐποχῆς μας εἶναι τύποι εἰδωλολατρίας. ῾Η χριστιανικὴ ἀλήθεια ποὺ διακηρύσσει «οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην» καὶ ποὺ δὲν ἦταν φυσικὰ μιὰ ἄρνηση τῆς ἐθνικῆς ἀτομικότητας, ἀνατρέπεται μὲ βία καὶ μίσος καὶ οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης ἐπιστρέφουν στὴν εἰδωλολατρικὴ καὶ πρωτόγονη συμπεριφορά.» Νικολάι Μπερντιάγεφ «Τὸ πεπρωμένο τοῦ ἀνθρώπου στὸ σύγχρονο κόσμο» σ.σ. 93-96 ᾿Εκδόσεις Πουρνάρα.
Τὸ γεγονὸς ὅτι τότε, ὁ Ναζισμὸς ἐπικράτησε μὲ ἐκλογὲς, δείχνει ὅτι εἶχε γίνει ἀποδεκτὸς ἀπὸ τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ, διότι ὑπῆρχαν οἱ προϋποθέσεις νὰ τὸν διαβρώσει. Γράφει ὁ Μπερντιάγεφ καὶ γιὰ τὴ Γαλλία· ῞Οτι ἀποχριστιανοποιήθηκε πολὺ πιὸ πρίν, ἀλλὰ ὁ ἀνθρωπισμὸς καὶ ἡ διαφώτιση εἶχαν εἰσχωρήσει τόσο βαθιὰ ποὺ τὴν ἐμπόδισαν νὰ μεταβληθεῖ σὲ εἰδωλολατρικὸ ἔθνος. Αὐτὰ τὰ ἔγραφε τὸ 1934. ῞Ομως, τὸ 1940, ἡ ἥττα στὸν πόλεμο ὁδήγησε καὶ τὰ δύο νομοθετικὰ σώματα, Βουλὴ καὶ Γερουσία, νὰ ἐκχωρήσουν πλήρεις ἐξουσίες στὸ στρατάρχη Πετέν καὶ στὴν ἐπιβολὴ καὶ ἐκεῖ φασιστικοῦ καθεστῶτος μὲ λαϊκὴ νομιμοποίηση καὶ ἀποδοχή.
῾Η δικτατορία καί ἡ ἀντίσταση τοῦ λαοῦ
Στὴν ῾Ελλάδα, ἐπιβλήθηκε τὸ καθεστὼς τῆς 4ης Αὐγούστου το 1936. ῞Ομως, τοῦτο ἔγινε πραξικοπηματικά ἀπὸ τὸν Γεώργιο Β καὶ τὸν ᾿Ιωάννη Μεταξᾶ, ποὺ ἂν καὶ πρωθυπουργὸς διέθετε ἐλάχιστους βουλευτές. ῎Ετσι, ἔγινε μιὰ κρατικὴ δικτατορία χωρὶς τὴ δυνατότητα γιὰ τὴν ἐπιβολὴ μονοκομματικοῦ συστήματος. ῾Η ἀπρόκλητη ἰταλικὴ ἐπίθεση τῆς 28ης ᾿Οκτωβρίου 1940 ἦταν μιὰ ἐκδήλωση τῶν χαρακτηριστικῶν τῆς φασιστικῆς ἰδεολογίας. ῾Ο λαὸς ἀντιστάθηκε στὴν ἀδικία καὶ βρῆκε τὴν εὐκαιρία νὰ ἐκδηλώσει τὰ ἀντιφασιστικά του αἰσθήματα. Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ μεταξικὸ καθεστὼς ἀκολουθοῦσε τὰ πρότυπα των φασιστικῶν καθεστώτων, ὁ ἑλληνικὸς λαὸς δὲν εἶχε ἀποδεχθεῖ τὴ φασιστικὴ ἰδεολογία. Δὲν παρασύρθηκε ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄξονας τότε κυριαρχοῦσε. Τὸ ΟΧΙ στὸ Φασισμὸ ἦταν παλλαϊκό.
Τὸ φρόνημα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ παρέμεινε ὑψηλό, παρὰ τὸ σὸκ τῆς κατάρρευσης καὶ τῆς ἥττας μὲ τὴ γερμανικὴ εἰσβολή. Τοῦτο δείχνει καὶ ἡ ἡρωικὴ πράξη ἀντίστασης τοῦ Μανώλη Γλέζου ποὺ ἔχουμε τὴν τιμὴ νὰ εἶναι σήμερα κοντά μας, ἕνα μόλις μήνα μετὰ τὴν κατάληψη τῆς ᾿Αθήνας ἀπὸ τοὺς Γερμανούς. ῾Ο ἑλληνικὸς λαὸς ἦταν ἤδη ταλαιπωρημένος καὶ ἐξαθλιωμένος ἀπὸ τὴ σχετικὰ πρόσφατη μικρασιατικὴ καταστροφή καὶ τὴν οἰκονομικὴ κρίση τῆς δεκαετίας τοῦ 1930 ποὺ χτύπησε καὶ τὴν ῾Ελλάδα. ῾Η οἰκονομικὴ κατάρρευση ὁλοκληρώθηκε κατά τὴν Κατοχή. ῾Η χώρα μπορεῖ νὰ κατακτήθηκε. ῞Ομως, οἱ ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων ἔμειναν ἀδούλωτες. Παρὰ τὴν ἀφάνταστη δυστυχία, τὸ ὅραμα γιὰ μιὰ καλύτερη ῾Ελλάδα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση κρατοῦσε ὄρθιους τοὺς ἀνθρώπους ἀπ ὅλες τὶς παρατάξεις.᾿Εκτὸς ἀπὸ μιὰ μικρὴ μειοψηφία, ἀκόμα καὶ οἱ συνεργάτες των Γερμανῶν δὲν κινήθηκαν κατὰ κανόνα ἀπὸ ἰδεολογικὰ κριτήρια, ἀλλὰ ἀπὸ ὑπολογισμὸ καὶ συμφέρον ἢ – δυστυχῶς – ὡς συνέπεια τοῦ διχασμοῦ ποὺ κυριάρχησε μεταξὺ των ἀντιστασιακῶν ὀργανώσεων.
Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι καὶ ἡ ῾Ελλάδα εἶχε πέσει θύμα οἰκονομικῆς κρίσης καὶ τότε, ὁ Φασισμὸς δὲν βρῆκε γόνιμο ἔδαφος, ὅπως σὲ ἄλλες εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Θὰ μποροῦσαν νὰ δοθοῦν πολλὲς ἑρμηνεῖες γι' αὐτό. ᾿Εμεῖς συγκρατοῦμε τὴν ἐπισήμανση τοῦ Μπερντιάγεφ, ὅτι εἶχαν ἀρχίσει νὰ ἐκφυλίζονται «Τὰ ἀποτελέσματα τῆς πορείας τοῦ ἐκχριστιανισμοῦ καὶ τοῦ ἐξανθρωπισμοῦ, ποὺ εἶχαν σὰ σκοπὸ τὴν ἑνοποίηση τῆς ἀνθρωπότητας», μὲ ἀποτέλεσμα «μιὰ εἰδωλοποίηση τῶν χριστιανικῶν κοινωνιῶν».
Τὸ σύμπτωμα αὐτὸ δὲν τὸ εἴχαμε στὴν ῾Ελλάδα τοῦ 40-44. ῾Η ἑλληνικὴ κοινωνία εἶχε πολλὰ προβλήματα, παρέμενε ὅμως συνδεδεμένη μὲ τὴν ᾿Ορθόδοξη Παράδοσή της. Καὶ ἡ ᾿Αριστερὰ κατανόησε ὅτι ὁ σεβασμὸς τῆς τελευταίας ἦταν προϋπόθεση γιὰ τὴν ἀνάπτυξη παλλαϊκοῦ ἀντιστασιακοῦ κινήματος.
᾿Αναφέρουμε χαρακτηριστικὰ ὅτι στὴ διακήρυξη τοῦ Ε.Α.Μ. ποὺ ἔγραψε ὁ Δημήτρης Γληνὸς οἱ ἱερεῖς περιλαμβάνονται ρητά στὴν πνευματικὴ ἡγεσία τοῦ τόπου ποὺ εὐθύνεται νὰ ὁδηγήσει τὸ λαό. ῾Ο Γιῶργος Θεοτοκᾶς ἐκφράζει τὴν κατάπληξή του γιὰ τὸ πλῆθος των ἱερέων ποὺ συμμετεῖχαν στὴν ἐαμικὴ ἀντίσταση, ἐνῶ Μητροπολίτες συμμετεῖχαν στὴν Π.Ε.Ε.Α. ῾Ο μακαριστὸς ἡγούμενος Γερμανὸς Δημάκης, μὲ τὸ ψευδώνυμο παπα-᾿Ανυπόμονος, ἦταν συνεχῶς στὸ πλευρὸ τοῦ ῎Αρη Βελουχιώτη καὶ δίνει σημαντικὲς μαρτυρίες γιὰ τὸ σεβασμὸ τοῦ τελευταίου πρὸς τὴν ᾿Εκκλησία καὶ στοὺς λειτουργούς της, πρᾶγμα ποὺ μαρτυρεῖται καὶ ἀπὸ ἄλλους συγγραφεῖς.
῾Ο ἀρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, πέρα ἀπὸ τὴν ἔμπρακτη συμπαράσταση στοὺς ῾Εβραίους σέ κείμενο πού ὑπέγραφαν καὶ ἄλλες προσωπικότητες, κατάγγειλε τὶς ἐκτοπίσεις μὲ τὸ ἑξῆς αἰτιολογικό· «Στὴν ἐθνική μας συνείδηση, ὅλα τὰ παιδιὰ τῆς Μητέρας ῾Ελλάδας ἀποτελοῦν μιὰ ἀναπόσπαστη ἑνότητα· εἶναι ἰσότιμα μέλη τοῦ ἐθνικοῦ σώματος ἀνεξαρτήτως θρησκείας. ῾Η ἁγία ᾿Ορθόδοξη θρησκεία μας δὲν ἀναγνωρίζει ἀνώτερη ἢ κατώτερη ποιότητα μὲ βάση τὴ φυλὴ ἢ τὴ θρησκεία, καὶ ἡ θρησκεία μας ἀναφερει πώς· «Δὲν ὑπάρχει οὔτε ῾Εβραῖος οὔτε ῞Ελληνας» καὶ, συνεπῶς, καταδικάζει κάθε ἀπόπειρα διακρίσεων ἢ δημιουργία φυλετικῶν ἢ θρησκευτικῶν διαφορῶν. Εἶναι κοινὴ ἡ μοίρα μας τόσο στὶς μέρες τῆς δόξας ὅσο καὶ σὲ περιόδους ἐθνικῆς ἀτυχίας, καὶ εἶναι ἄρρηκτοι οἱ δεσμοὶ μεταξὺ ὅλων τῶν ῾Ελλήνων πολιτῶν, χωρὶς ἐξαίρεση, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ φυλή …»
Σήμερα, ἀντιμετωπίζουμε διαφορετικὲς προκλήσεις. Οἱ μνημονιακὲς πολιτικὲς ἔχουν ὁδηγήσει στὴν κατάλυση τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας καὶ στὴν κατάργηση τοῦ κράτους δικαίου καὶ τοῦ κοινωνικοῦ κράτους. ῾Η ἐξόφληση των δανειστῶν ἔχει ἀφήσει στὴν ἄκρη προτεραιότητες ποὺ προβλέπει τὸ Σύνταγμα γιὰ τὴν ἀξιοπρεπῆ διαβίωση τοῦ λαοῦ. Παράλληλα, ἡ ἔλλειψη ὑποδομῶν, σὲ συνδυσμὸ μὲ τὴν ἀνυπαρξία ὑπεύθυνης μεταναστευτικῆς πολιτικῆς ἔχει καταστήσει ἐκρηκτικὸ κοινωνικὸ πρόβλημα τὴν αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μεταναστῶν. Πολλῶν ἀπ' αὐτοὺς ἡ ῾Ελλάδα δὲν ἦταν οὔτε κἂν ὁ προορισμός τους. ῎Εχουν ὅμως ἐγκλωβιστεῖ ἐδῶ ἐξαιτίας τῆς ἄδικης γιὰ τὶς περιφερειακὲς χῶρες τῆς ΕΕ κοινοτικῆς νομοθεσίας. ῾Η κατάρρευση τῆς ἀξιοπιστίας τοῦ πολιτικοῦ κόσμου ἔχει ὑπονομεύσει τὴ λειτουργία τοῦ κοινοβουλευτικοῦ πολιτεύματος. ῞Ολο καὶ πιὸ μεγάλο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἀρχίζει νὰ ἀποδέχεται ὅτι τὰ προβλήματά του θὰ λυθοῦν μὲ αὐταρχικὲς λύσεις. ῎Ετσι, βλέπουμε ραγδαία αὔξηση τῆς ἐπιρροῆς τοῦ νεοναζισμοῦ στὴν ῾Ελλάδα, μὲ κυρίαρχο φαινόμενο τὴ θεαματικὴ αὔξηση τῆς ἐπιρροῆς τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς. ῾Η ὀργάνωση αὐτὴ μέσα ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο ἔντυπό της, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ εἶχε ἀνοικτὰ ἐξυμνήσει τὸ Χίτλερ καὶ τὸν ᾿Εθνικοσοσιαλισμό, καθὼς καὶ τὸν Νεοπαγανισμό.
Πιὸ πρόσφατα, περιορίζεται νὰ ἐπικαλεῖται τὴν ἐθνικιστικὴ ἰδεολογία, ἐνῶ ἐμφανίζεται νὰ ἀποδέχεται καὶ τὴν ᾿Ορθοδοξία. Στὴν πράξη ὅμως, ἐκτιμοῦμε ὅτι οὐδέποτε ἀποκήρυξε τὶς παλαιότερες ἀναφορὲς στὸν Ναζισμὸ καὶ στὸν Νεοπαγανισμό, τὸν ὁποῖον ἀνοικτὰ ἀσπάζονται στελέχη της. ῾Η ἐπίσημα ἐκφρασμένη καὶ ἀπὸ τὸ βῆμα τῆς Βουλῆς ἄποψη, ὅτι κατηγορίες συνανθρώπων μας μποροῦν νὰ χαρακτηρίζονται «ὑπάνθρωποι» καὶ «σκουπίδια» καὶ κατ᾿ ἐπέκταση «γιὰ πέταμα», ἤτοι β κατηγορίας, ἀποτελεῖ βασικὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ναζιστικῆς ἰδεολογίας καὶ τῶν συναφῶν ρατσιστικῶν δοξασιῶν. Σημειώνουμε τὸ γεγονὸς ὅτι ἤδη, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς μετανάστες, ἡ λογικὴ τοῦ μίσους πλήττει καὶ ἄλλες κατηγορίες συνανθρώπων καὶ συμπολιτῶν μας, ποὺ στοχοποιοῦνται ὡς ἀποδιοπομπαῖοι τράγοι καὶ δῆθεν ὑπαίτιοι γιὰ τὰ προβλήματα.
Κατὰ συνέπεια, τὸ πρὀβλημα δὲν εἶναι μόνο πολιτικό. Εἶναι καὶ πνευματικό, ἀπὸ τὴ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία μπαίνει σὰ πειρασμὸς στὸν δοκιμαζόμενο πολίτη νὰ ἀναζητήσει λύσεις αὐταρχικὲς στὰ προβλήματά του.
῍Αν τὸ 1943 ὁ ἀρχιεπίσκοπος Δαμασκηνὸς ἀπευθύνθηκε στὶς ναζιστικὲς ἀρχὲς Κατοχῆς καὶ στὴν κατοχικὴ κυβέρνηση, σήμερα, ὁ Μητροπολίτης Σισανίου καὶ Σιατίστης, ἀπευθύνεται μὲ παρόμοια λόγια στὸν ἴδιο τὸν ἑλληνικὸ λαό· «Ξεχάσατε ἀγαπητοί μου Χριστιανοί τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ «ἐφ' ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε»; (Ματθ. 25· 40) Δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ὅποιος καὶ ἐὰν εἶναι; Δὲν εἶναι ἕνας μετανάστης, ἕνας πρόσφυγας, ἐλάχιστος ἀδελφός τοῦ Χριστοῦ; Δὲν εἶναι ὁ «πλησίον» τῆς παραβολῆς τοῦ καλοῦ Σαμαρείτη; Σύμφωνα λοιπὸν μὲ τὴν χρυσαυγίτικη ἀντίληψη θὰ ἔπρεπε ὁ Σαμαρείτης, βλέποντας τὸν πληγωμένο ᾿Ιουδαῖο, νὰ τὸν πετάξει στὰ σκουπίδια· τότε θὰ ἦταν «καλός»!
Κάθε ἐναγκαλισμός καὶ χάϊδεμα Χριστιανοῦ ἢ πολὺ περισσότερο ἱερωμένου πρὸς τὴν Χ.Α. δείχνει μπέρδεμα φρικτὸ καὶ ἀκύρωση τῆς πίστης. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ παίζει «ἐν οὐ παικτοῖς»! ῾Ο λόγος τοῦ Θεοῦ ἔχει ἀπόλυτο καὶ αἰώνιο κύρος. Εἶναι ἄλλο τὸ θέμα τῶν προσφύγων καὶ τῶν προβλημάτων ποὺ μιὰ ἀνίκανη πολιτικὴ ἡγεσία ἄφησε νὰ δημιουργηθοῦν καὶ ἄλλο ἡ ἀπόλυτη ἀξία τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Δὲν θὰ ἀκυρώσουμε τὴν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ λύσουμε τὰ προβλήματά μας. ᾿Αντιθέτως τὰ προβλήματα δημιουργήθηκαν γιατὶ τὴν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ τὴν ἀντικαταστήσαμε μὲ τὴν ἀλαζονεία μας καὶ τὴν ἐπιπολαιότητα μας.
Μεγάλη, κατὰ συνέπεια, εἶναι ἡ εύθύνη τῆς διοικούσας ᾿Εκκλησίας, μὲ τὸν κατηχητικό της λόγο νὰ ὁριοθετήσει τὴν ἀγάπη πρὸς τὴν πατρίδα ὡς συνέχεια τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον ἀπὸ τὸν ἐθνικισμὸ ὡς ἔκφραση μίσους γιὰ τὸν ἄλλο.
Σὲ πολιτικὸ ἐπίπεδο, μεγάλη εἶναι ἡ εὐθύνη τοῦ πολιτικοῦ κόσμου νὰ ἀναδείξει ὑπεύθυνη πολιτικὴ πρόταση γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων ὅπως αὐτὸ τῆς μετανάστευσης, ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει μόνον ἀνθρώπινα καὶ δημοκρατικά. Κατὰ συνέπεια, τιμοῦμε ἔμπρακτα τὴν ἀντίσταση τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ τὸ 1940. Σήμερα ἀντιστεκόμαστε στὸν ἐκφασισμὸ τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας ποὺ προκαλοῦν οἱ μνημονιακὲς πολιτικές καὶ ἡ νέου τύπου κατοχὴ ποὺ ὑφίσταται ἡ Χώρα μας. ῾Η ἀποκατάσταση τῆς ἐθνικῆς ἀνεξαρτησιας, τοῦ κράτους δικαίου καὶ τοῦ κοινωνικοῦ κράτους εἶναι προϋπόθεση γιὰ τὴν κάλυψη τοῦ κενοῦ ποὺ ἔρχεται νὰ καλύψει ὁ σύγχρονος ᾿Εθνοφυλετισμὸς στὴν ῾Ελλάδα.
᾿Αντιστεκόμαστε καὶ στὸν πειρασμὸ νὰ ὑποκύψουμε σὲ ἐπιλογὲς ἀντιδημοκρατικὲς καὶ τυραννικὲς ποὺ παραβιάζουν τὰ δικαιώματα τῶν συνανθρώπων μας, προκειμένου νὰ λύσουμε τὰ προβλήματά μας. ᾿Απευθυνόμαστε μὲ ἀγάπη ἀκόμα καὶ σ' ὅσους καλοπροαίρετα υἱοθετοῦν τὴν κατεύθυνση αὐτὴ καὶ τοὺς καλοῦμε ν' ἀλλάξουν ρότα. Οἱ τυραννικὲς λύσεις φαίνονται εὔκολες, ἀλλὰ τελικὰ ἀποδεικνύονται ἐπικίνδυνες. ῍Ας θυμηθοῦμε τὴν προειδοποίηση τοῦ Γιώργου Σεφέρη τὸ 1968·
«῞Ολοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. ῞Οσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.»
῍Ας θυμηθοῦμε πόσο βγῆκε ἀληθινή καὶ πόσο διαψεύστηκαν ὅσοι, στις 21 ᾿Απριλίου τοῦ 1967, χάρηκαν ἔνοχα καὶ ἐνδόμυχα, ποὺ «βρῆκαν τὴν ἡσυχία τους» μὲ τὴ Δικτατορία, ἀφοῦ 7 χρόνια ἀργότερα ὁδηγηθήκαμε στὴν τραγωδία τῆς Κύπρου.
Σήμερα, τιμοῦμε τὸ ΟΧΙ καὶ τὴν ἀντίσταση τοῦ λαοῦ μας, ἀντιστεκόμενοι στὸν ἐκφασισμὸ τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας ποὺ προκαλοῦν τὰ Μνημόνια καὶ ταυτόχρονα στὴ διάδοση τῆς νεοναζιστικῆς ἰδεολογίας καὶ πρακτικῆς ἀπ ὅπου καὶ ἂν αὐτὴ προέρχεται.
Καλούμαστε νὰ μὴ πουλήσουμε τὴν ψυχή μας στὸ φασισμό!
