ΜΟΙΡΑΙΑ ΛΑΘΗ, ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ:
Το ευρώ, το πιο επικίνδυνο νόμισμα του πλανήτη, διαφέρει ελάχιστα από ένα δομημένο ομόλογο – αφού αντιπροσωπεύεται από δεκαεπτά εχθρικές μεταξύ τους χώρες, με μεγάλες αποκλίσεις στις οικονομίες τους και με ανεπαρκή ηγεσία – Μέρος Ι
Του Βασίλη Βιλιάρδου*
“Καθοδηγούμενο από την Ουάσιγκτον, το ΔΝΤ έχει επανειλημμένα υποχρεώσει χώρες, ο οποίες ευρίσκονταν σε οικονομική κρίση, να προβούν σε επώδυνα μέτρα αναπροσαρμογής – ένα «πικρό φάρμακο», το οποίο δύσκολα θα επιβάλλαμε στον εαυτό μας. Η Παγκόσμια Τράπεζα (ο εντολοδόχος του ΔΝΤ), φημίζεται για τη χρηματοδότηση εξαιρετικά δαπανηρών προγραμμάτων, τα οποία ωφελούν τους υψηλόμισθους συμβούλους, καθώς επίσης τις δικτυωμένες τοπικές ελίτ, χωρίς να προσφέρουν τίποτα στους απλούς πολίτες – αν και οι τελευταίοι καλούνται να πληρώσουν τη νύφη, όταν έλθει η ώρα της εξόφλησης” (B. Obama).
Ανάλυση
Οι Η.Π.Α., λίγα χρόνια πριν, αρνήθηκαν παραδόξως να βοηθήσουν τη Lehman Brothers, παρά το ότι η διάσωση της θα κόστιζε «μόλις» 10 δις $. Πιθανότατα (τίποτα δεν είναι σίγουρο, αφού η Ιστορία είναι γεμάτη από προδότες), η Ευρώπη πίστεψε τελικά στις καλές προθέσεις του τότε προέδρου Bush – ενώ η καγκελάριος αποδέχθηκε τη μεγαλύτερη, «νόμιμη ληστεία» στην ιστορία της Γερμανίας, χωρίς να διαμαρτυρηθεί ιδιαίτερα.
Η νέα Ελληνική κυβέρνηση, πριν από δύο έτη, ανασκεύασε τις προβλέψεις της σε σχέση με το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ έκανε ότι της ήταν δυνατόν για να το διογκώσει περαιτέρω, με τη «συνενοχή» της Eurostat – ακολουθώντας ενδεχομένως πιστά τις «συμβουλές» των συνδίκων του διαβόλου, του ΔΝΤ δηλαδή, με το οποίο ευρισκόταν σε επαφή πολύ πριν από την επίσημη «πρόσκληση» του. Ταυτόχρονα, προκάλεσε το μεγαλύτερο δυνατό θόρυβο γύρω από τα οικονομικά της προβλήματα, αναγκάζοντας η ίδια τις αμερικανικές εταιρείες αξιολόγησης να «καταδικάσουν» την Ελλάδα.
Μερικούς μόνο μήνες αργότερα, η Γερμανία αρνήθηκε πεισματικά να βοηθήσει την Ελλάδα, παρά το ότι η «διάσωση» της θα κόστιζε ελάχιστα. Παράλληλα, η ανατολικογερμανίδα καγκελάριος επέτρεψε αδικαιολόγητα στο ΔΝΤ να εισβάλλει στην Ευρωζώνη – μαζί με το πλήθος των κερδοσκόπων, οι οποίοι το συνόδευαν, δια μέσου της Ελληνικής κερκόπορτας. Έτσι λοιπόν, το ΔΝΤ βρήκε την ευκαιρία να «βγάλει στο φως» όλα τα κρυμμένα προβλήματα των διαφόρων χωρών της Ευρωζώνης (η αποστολή του συνεχίζεται ακόμη), ενισχύοντας το δολάριο και δίνοντας την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να κερδίσουν τεράστια ποσά, εις βάρος όλων μας – από τα στοιχήματα, από τα αυξημένα επιτόκια δανεισμού κλπ.
Πρόσφατα δυστυχώς η Γαλλία, σε συνεργασία με τη Γερμανία (σύσκεψη κορυφής της Deauville), απαίτησε ακατανόητα στη συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών – όσον αφορά τη διαγραφή μέρους των δημοσίων χρεών της Ελλάδας, καθώς επίσης το διακανονισμό των υπολοίπων. Καμία από τις δύο χώρες δεν συνειδητοποίησε ότι, η συγκεκριμένη απαίτηση θα είχε σαν αποτέλεσμα, τα «πάλαι ποτέ» σίγουρα ευρωπαϊκά ομόλογα, να αντιμετωπίζονται πλέον σαν επενδύσεις αυξημένου ρίσκου – με ανάλογα υψηλά επιτόκια και ασφάλιστρα κινδύνου (CDS). Ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με το ΔΝΤ τα μισά περίπου από αυτά τα ομόλογα θεωρούνται πλέον από τις αγορές ως «τοξικά» – ενώ αρκετές αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Βραζιλία και η Κολομβία, χρηματοδοτούνται με φθηνότερα επιτόκια, από την Ιταλία και την Ισπανία. Στον Πίνακα Ι εμφανίζονται τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα των πλέον επικίνδυνων χωρών της Ευρωζώνης, καθώς επίσης το δημόσιο χρέος τους:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Δημόσιο χρέος 2010 σε δις €, λήξη ομολόγων του δημοσίου σε δις €, με ημερομηνία καταγραφής τις 17.11.2010
Χώρα
|
Χρέος
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
|
|
|
|
|
|
|
Ιρλανδία
|
148,00
|
10,640
|
5,876
|
6,028
|
11,857
|
0,191
|
Ελλάδα
|
329,00
|
38,872
|
31,735
|
27,722
|
31,535
|
51,386
|
Πορτογαλία
|
161,00
|
28,156
|
9,454
|
9,768
|
15,370
|
11,922
|
Ισπανία
|
639,00
|
128,312
|
73,653
|
66,192
|
46,887
|
37,926
|
Ιταλία
|
1.843,00
|
264,601
|
144,399
|
123,745
|
90,821
|
122,241
|
Πηγή: Bloomberg, Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Αργότερα, η Γερμανία έθεσε υπό αμφισβήτηση/αναθεώρηση τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου (άρθρο μας), παρά το ότι είχε αποφασισθεί από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης – «πληροφορώντας» ουσιαστικά τις αγορές ότι, η μέχρι πρότινος αδιανόητη αθέτηση ειλημμένων αποφάσεων/υποχρεώσεων, θα είναι πλέον μέρος του «παιχνιδιού». Παράλληλα, απείλησε μία χώρα-εταίρο της, την Ελλάδα δηλαδή, με πτώχευση – γεγονός επίσης αδιανόητο και επομένως μη τιμολογημένο μέχρι τότε από τις αγορές.
Σήμερα, η υπερδύναμη πιέζει ασφυκτικά την Ευρώπη, να ενισχύσει τις τράπεζες της με 200 δις € νέα κεφάλαια. Η Γερμανίδα καγκελάριος υπόσχεται, σχεδόν αμέσως μετά, να συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία θα αντιμετώπιζαν πρόβλημα – ενώ τόσο η Γαλλία, όσο και το Βέλγιο, παρέχουν ήδη τις «πρώτες βοήθειες» στην υπερχρεωμένη Dexia Bank. Την ίδια στιγμή όμως απειλείται ξαφνικά με αρνητική αξιολόγηση το Βέλγιο, ενώ υποτιμούνται μαζικά από τις αμερικανικές εταιρείες η Ισπανία, η Ιταλία, δώδεκα βρετανικές τράπεζες, οκτώ πορτογαλικές, καθώς επίσης η μεγαλύτερη τράπεζα της Αυστρίας – μέτοχος της οποίας είναι η ιταλική Unicredit. Ταυτόχρονα, ο δρόμος της διάσωσης των τραπεζών μέσω του EFSF, θεωρείται από τις αγορές απολύτως ανεπαρκής (τα χρήματα του ταμείου σταθερότητας φθάνουν μόλις για 22 εβδομάδες, εάν δεν χρειασθούν βοήθεια οι γαλλικές τράπεζες – κάτι που είναι μάλλον δεδομένο).
Συνεχίζοντας οι αγορές καταλαβαίνουν ότι, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σχεδιάζεται να ενισχυθούν με νέα κεφάλαια, έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν με διαγραφές δημοσίων χρεών – κατ’ αρχήν της Ελλάδας και στη συνέχεια της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, του Βελγίου, της Ιταλίας κοκ. (ίσως οφείλει να σημειωθεί εδώ ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η ενίσχυση θα σημάνει την κρατικοποίηση τραπεζών).
Το μήνυμα λοιπόν προς τις αγορές είναι ουσιαστικά το εξής: «Όταν ασφαλίσουμε τις τράπεζες, τότε θα επιτρέψουμε τη χρεοκοπία κρατών», γεγονός το οποίο, αφενός μεν θα εκδιώξει όλους τους σοβαρούς επενδυτές, αφετέρου θα οδηγήσει τα επιτόκια δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης στα ύψη – επιταχύνοντας τη χρεοκοπία τους, καθώς επίσης διευρύνοντας τον αριθμό τους. Για παράδειγμα η επενδυτική Nomura, η οποία έχει αντιληφθεί επακριβώς το ακατανόητο μήνυμα της Γερμανίας προς τις αγορές, υπολόγισε ότι, η διαγραφή χρεών ποσοστού 21% της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας θα κοστίσει στις ευρωπαϊκές τράπεζες νέα κεφάλαια ύψους 400 δις € – ένα ποσόν το οποίο θα μπορούσε πολύ γρήγορα να αυξηθεί, εάν τυχόν αυξανόταν το ποσοστό διαγραφής ή εάν χρεοκοπούσαν περισσότερα κράτη, αφού τα συνολικά χρέη της Ευρωζώνης είναι της τάξης των 6.500 δις €.
Οι απορίες τώρα που διατυπώνουν εύλογα οι ειδικοί, είναι σε γενικές γραμμές οι παρακάτω: Πως θα μπορούσε η Ευρωζώνη να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες της, όταν θα πρέπει ταυτόχρονα να διασώσει τόσα πολλά κράτη; Από πού αλήθεια θα δανείζονται στο μέλλον οι τράπεζες, όταν η άγρια αγέλη των αγορών «καταληφθεί» ολοκληρωτικά από τον πανικό ευρύτερων χρεοκοπιών; Εάν από την ΕΚΤ, όπως συμβαίνει σήμερα, πόσο θα αντέξει η κεντρική τράπεζα, χωρίς την έκδοση Ευρωομολόγων, για τα οποία θα εγγυώνται όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες με την ιδιωτική περιουσία τους; Πως είναι δυνατόν να επιβιώσουν οι πολίτες (νοικοκυριά), καθώς επίσης οι επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας όταν τα κράτη, στα οποία εδρεύουν, χρεοκοπήσουν; Κατά πόσον θα είναι διατεθειμένες οι αγορές να δανείσουν αυτές τις επιχειρήσεις; (ήδη για τις εισαγωγές προϊόντων στην Ελλάδα απαιτούνται πληρωμές μετρητοίς). Πως θα επιζήσουν οι ανακεφαλαιοποιημένες τράπεζες, όταν χρεοκοπήσουν οι επιχειρήσεις, οπότε θα αυξηθούν οι επισφάλειες τους;
Πως θα αντιδράσουν οι πολίτες, όταν αρχίσουν να λεηλατούνται τα εισοδήματα και οι περιουσίες τους από τα χρεοκοπημένα κράτη και τις τράπεζες, έτσι ώστε να εξοφλούνται τα δάνεια των αγορών; Τέλος, πόσο ακόμη θα καθυστερήσει η μαζική επίθεση (Bank run) των πολιτών στις τράπεζες, όταν πολλαπλασιάζονται καθημερινά τα «κίνητρα» τους; Πρόκειται λοιπόν, συμπεραίνουν οι «αγορές», για «μοιραία» (crucial) λάθη, για ακατανόητες καταστάσεις και για αποφάσεις πολιτικών, οι οποίοι έχουν χάσει πλέον την επαφή τους με την πραγματικότητα, λίγο πριν ξεκινήσει το 2012 – ένα «δίσεκτο» έτος, το οποίο μάλλον θα κρίνει το μέλλον του πλανήτη μας. Έχοντας την άποψη ότι, εντός του 2012 θα έλθουν στην επιφάνεια πολλά άλλα προβλήματα, θα αναφερθούμε σε μερικά από αυτά στη συνέχεια του κειμένου μας.
ΦΑΝΕΡΑ ΚΑΙ ΚΡΥΦΑ ΧΡΕΗ
«Η Φύση εξισορροπεί τα πάντα – πληρώνει τα χρέη και εξοφλεί τις υποχρεώσεις της. Τα πλεονασματικά κράτη, αυτά δηλαδή που εξάγουν περισσότερα προϊόντα από όσα εισάγουν, λειτουργώντας εις βάρος των ελλειμματικών, υποχρεώνονται να δανείσουν τα έσοδα από τα πλεονάσματα τους – κινδυνεύοντας φυσικά να χάσουν τις απαιτήσεις τους. Οι χώρες με υψηλές κοινωνικές παροχές, έχουν αυξημένα κρυφά χρέη, αυτές που παρέχουν ασφάλεια περιορίζουν την ελευθερία, ενώ η ευημερία αποβλακώνει. Η ισορροπία είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση – οπότε οφείλουμε να προσέχουμε ιδιαίτερα τις επιθυμίες μας, αφού η εκπλήρωση τους πάντοτε κοστίζει»
Έχουμε επισημάνει πολλές φορές πως, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των αξιολογήσεων των χωρών μεταξύ τους είναι το ότι, δεν καταγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία τους, αλλά μόνο τα χρέη τους (άρθρο μας). Έτσι, συγκρίνονται ανόμοια μεγέθη μεταξύ τους, με αποτέλεσμα κράτη όπως η Ελλάδα, με δημόσια περιουσία άνω των 300 δις €, να αξιολογείται σαν να μην είχε καθόλου – όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τη Μ. Βρετανία ή με τις Η.Π.Α., οι οποίες έχουν ιδιωτικοποιήσει τα πάντα, καθώς επίσης με χώρες, οι οποίες έχουν μηδαμινές υποδομές (αναπτυσσόμενες).
Ένα επόμενο «σφάλμα» είναι η μη αναφορά στο ιδιωτικό χρέος, φυσικά σε συνδυασμό με τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία, αφού τελικά είναι οι πολίτες αυτοί οι οποίοι συμβάλλουν στην εξόφληση των χρεών του δημοσίου – μέσω της αυξημένης φορολόγησης τους. Έτσι κράτη όπως η Ελλάδα, με 125% του ΑΕΠ της ιδιωτικό χρέος, τοποθετούνται στην ίδια θέση με άλλα, τα οποία έχουν υπερβολικό ιδιωτικό χρέος – όπως για παράδειγμα η Ιρλανδία, το ιδιωτικό χρέος της οποίας ξεπερνάει το 1.000 % του ΑΕΠ της. Ένα τρίτο μεγάλο «λάθος», το οποίο οφείλει άμεσα να διορθωθεί, είναι η μη καταγραφή των κρυφών χρεών ενός κράτους, στους Ισολογισμούς του – όπου ως τέτοια θεωρούνται οι πάσης φύσεως μελλοντικές υποχρεώσεις, τις οποίες έχει αναλάβει απέναντι στους Πολίτες του. Για παράδειγμα οι συντάξεις, οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία (ασφαλιστικό), από την στιγμή και μετά που οι πολίτες, συνταξιοδοτούμενοι, παύουν πλέον να εργάζονται κλπ.
Αν και πολλοί πιστεύουν ότι, αυτού του είδους οι παροχές είναι δεδομένες, επειδή υπάρχουν «ικανά» αποθεματικά κεφάλαια στα ταμεία του δημοσίου, πιθανότατα θα απογοητευτούν σε μεγάλο βαθμό στο μέλλον – ειδικά στις χώρες, οι οποίες παύουν να αναπτύσσονται ή/και χρεοκοπούν. Άλλωστε, το νέο θέμα της «εργασιακής εφεδρείας», για το οποίο ξανά η Ελλάδα «διαδραματίζει» το ρόλο πειραματόζωου (με την έννοια της μέτρησης των κοινωνικών αντιδράσεων), ευρίσκεται προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση – αφού με το συγκεκριμένο «τέχνασμα» επιδιώκεται η κατάλυση κάποιων ειδικών προνομίων, τα οποία συνοδεύουν την ηλικία της συνταξιοδότησης. Στον Πίνακα ΙΙ που ακολουθεί αναφέρονται τα συνολικά χρέη (φανερά και κρυφά) ορισμένων χωρών, για τις οποίες υφίστανται «εσωτερικές» μετρήσεις:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Φανερά και κρυφά δημόσια χρέη, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ
Χώρα
|
Φανερά και κρυφά δημόσια χρέη
|
|
|
Η.Π.Α.
|
659%
|
Μ. Βρετανία
|
613%
|
Γαλλία
|
347%
|
Γερμανία
|
335%
|
Αυστρία
|
258%
|
Ισπανία
|
103%
|
Πηγή: Bank Wegelin, Ελβετία, Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως συμπεραίνουμε με ευκολία από τον Πίνακα ΙΙ, υπάρχει μία ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του δυτικού συστήματος, η οποία δεν βρίσκεται τόσο στην Ευρωζώνη, όσο στη Μ. Βρετανία και, κυρίως, στις Η.Π.Α. Τόσο η Γαλλία, όσο και η Γερμανία ακολουθούν με απόσταση, ενώ η Αυστρία είναι σε καλύτερη θέση – με την Ισπανία να έχει τα μικρότερα συνολικά χρέη. Αν και αυτά τα μεγέθη οφείλουν να αντιμετωπίζονται με μεγάλη προσοχή, επειδή βασίζονται σε εκτιμήσεις σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη των πληθυσμών, εν τούτοις μας προσφέρουν μία πολύ καλή εικόνα – ειδικά για τη σύγκριση των κρατών μεταξύ τους (δυστυχώς, δεν βρήκαμε τα μεγέθη της Ελλάδας). Σε κάθε περίπτωση, τρία σημεία είναι ιδιαίτερα σημαντικά:
(α) Το τεράστιο χρέος της αγγλοσαξονικής περιοχής – των Η.Π.Α. δηλαδή και της Μ. Βρετανίας. Ειδικά το συνολικό χρέος των Η.Π.Α., υπολογιζόμενο στα 90 τρις $ περίπου, είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το παγκόσμιο ΑΕΠ – ενώ η υπερδύναμη δεν φαίνεται να επιλέγει το δρόμο της λιτότητας, με ανυπολόγιστα αποτελέσματα για την παγκόσμια ειρήνη (αλλά και για την κοινωνική συνοχή των Η.Π.Α., όπως και για τη διατήρηση της αμερικανικής «ομοσπονδίας» – η οποία κινδυνεύει τα μέγιστα – άρθρο μας). (β) Το πολύ χαμηλό χρέος της Ισπανίας, η οποία είναι κατά πολύ υγιέστερη από χώρες της Ευρωζώνης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία – παρά την καταδίκη της από τις χρηματαγορές (αν και εκτός από την ανεργία, καθώς επίσης από την κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας, οι δήμοι της είναι σε πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση – ειδικά η Βαρκελώνη). (γ) Το σχετικά μεγάλο χρέος τόσο της Γαλλίας, όσο και της Γερμανίας – οι οποίες δεν είναι υγιείς, όπως πιστεύουμε όλοι μας, οπότε δεν είναι σε θέση να διασώσουν τόσο την υπόλοιπη Ευρωζώνη, όσο και τις τράπεζες της.
Όσον αφορά ειδικά τη Γερμανία, ίσως οφείλουμε να τονίσουμε ότι, από τα 82 εκ. των κατοίκων της, το 26% είναι άνω των 60 ετών, το 20% άνω των 65, ενώ το 5% άνω των 80. Ένα μεγάλο μέρος τους λοιπόν εισέρχεται σε περίοδο σύνταξης (ο μέσος όρος της ηλικίας των Γερμανών είναι σήμερα 44, ενώ θα αυξηθεί στα 51 εντός των επομένων ετών) – γεγονός που σημαίνει ότι, θα πάψουν να πληρώνουν φόρους και εισφορές, με δυσμενή αποτελέσματα για τα ταμεία του κράτους τους.
Εκτός αυτού, σύμφωνα με πολύ γνωστό γερμανικό περιοδικό “Στα τελευταία δέκα χρόνια, ο μέσος όρος της «εξυπνάδας» (IQ) στο γερμανόφωνο χώρο, μειώθηκε στο 98 – από 107 προηγουμένως. Τρεις από τους τέσσερις νέους, μεταξύ αυτών που αναζητούν εργασία, έχουν τεράστια προβλήματα στη γραφή, καθώς επίσης στην αριθμητική. Μόνο στο Βερολίνο, από το πρόσφατο καλοκαίρι, δεν ήταν δυνατόν να καλυφθούν 1.500 θέσεις εργασίας, λόγω του ότι η εκπαίδευση, ειδικά το IQ των υποψηφίων, ήταν δυστυχώς πολύ χαμηλό. Η Γερμανία «αποβλακώνεται», εξελισσόμενη σε μία ιδιότυπη Δημοκρατία πνευματικά ανεπαρκών πολιτών” (C. Ruetlisberger).
* Βασίλης Βιλιάρδος (copyright), Αθήνα, 09. Οκτωβρίου 2011, viliardos@kbanalysis.com. Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – ενώ έχει εκδώσει πρόσφατα το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Η κρίση των κρίσεων».
ΠΗΓΗ: http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2448.aspx
Συνέχεια στο Μέρος ΙΙ