Το τελευταίο αντίο… Για το Γιώργο Τσανανά

Του Χριστόφορου Γ. Παπασωτηρόπουλου*

«Ζωή σημαίνει να έχεις γεννηθεί, τέχνη να είσαι ζωντανός»

(Ε. Ε. Cummings, αμερικανός ποιητής)

Θυμάμαι τον έβλεπα ν' ανεβαίνει γρήγορα-γρήγορα τα σκαλιά της Σχολής και να προβάλλει από το βάθος του διαδρόμου. Διέσχιζε το γκρίζο της σοβαρότητας και της σοβαροφάνειας με την αποφασιστικότητα που το φως σκίζει την ομίχλη. Κοιτούσε πάντα μπροστά και λίγο πιο ψηλά από τα ανθρώπινα βλέμματα, με τα γαλάζια μάτια του κι ένοιωθες ότι κάθε φορά ερχόταν έτοιμος για μια καινούργια συναρπαστική παράδοση-«παράσταση» απ' την οποία όλοι θα βγαίναμε κερδισμένοι και πλουσιότεροι.

Μια από τις πρώτες φορές που τον πλησίασα τον ρώτησα: «Δάσκαλε, γιατί φοράς πάντα χρωματιστά πουκάμισα;» και μου απάντησε: «Γιατί αγαπώ τα χρώματα και γιατί τους ανθρώπους τους διδάσκεις με τα λεπτά πράγματα κι όχι πάντα με τα λόγια!». Και από τότε κατάλαβα τη σημασία των απλών μικρών πραγμάτων που μας γλυτώνουν απ' την τσαπατσουλιά της καθημερινότητας…

Χρησιμοποιούσε πάντα λόγια ακονισμένα, μετρημένα, λέξεις που τις χάιδευε πρώτα να μαλακώσουν για να μην πονέσουν ,θαρρείς και είχε για χρόνια παιδέψει τον τρόπο να μιλά και να λέει αυτό που θέλει χωρίς να προσβάλει και χωρίς να πονά τον άλλον. Κουβέντιαζε πάντοτε με υπομονή, άκουγε – πόσο σπάνιο – και χωρίς να βιάζεται μοιραζόταν τις σκέψεις του. Στο γραφείο του, στο υπόγειο, άναβαν φωτιές κι έσβηναν ηφαίστεια από φοιτητές κι από καθηγητές. Για τους περισσότερους ήταν ο τελευταίος λόγος, η τελευταία συμβουλή. Κι όταν κάποιες φορές θύμωνε κι ήθελε να ξαναβάλει στην κουβέντα το δίκιο και το ανθρώπινο, ήταν σαν εκείνη τη στιγμή να στριμώχνονταν οι δαίμονες.

Σε χαιρετούσε κάθε φορά σαν έκπληξη ,μ' ενθουσιασμό παιδιάστικο, σαν να' χε να σε δει καιρό, σα να σ' αγάπησε και χάθηκες, κι άνοιγε την ψυχή του ν' ακουμπήσεις πάνω της. Τόσο σπάταλος στην αγάπη…

Στα πολύ δύσκολα, ύψωνε με πάθος τη γροθιά του σφιχτά κι έκανε μ' αυτή το σημείο του σταυρού, ίσα μπροστά στον ορίζοντα! Η ελπίδα του σταυρού, η ενδόμυχη βεβαιότητα της νίκης…

Σε κάθε καινούργια ιδέα ήταν μπροστάρης, κι έβαζε πλάτη με σεμνότητα και πείσμα, σαν εργάτης στρατευμένος που δε τον τρομάζει η δουλειά όταν αξίζει τον κόπο. Πετούσε τη σκούφια του σαν παιδί μπροστά σε κάθε καινούργιο ταξίδι!

Ο Τσανανάς ήταν ένας άνθρωπος χαριτωμένος. Η συνεργασία μαζί του ήταν πάντοτε μέσα στο γέλιο και τη χαρά. Η πίστη και η ελπίδα του στο Θεό και τη στρατευμένη Εκκλησία προεκτεινόταν πάντοτε στα Παιδαγωγικά και τη Διδακτική, που υπηρετούσε πάντοτε με ταπείνωση και μακριά από φιλοδοξίες και αυτοπροβολή. Αφιέρωσε με πείσμα και σύνεση όλη του τη ζωή και το έργο του στη σχολική τάξη, το δάσκαλο, τους μαθητές. Γι' αυτό και τα τελευταία τουλάχιστον τριάντα χρόνια τα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά βιβλία χρωστούν τη δυναμική τους κατά ένα μεγάλο μέρος και σ' αυτόν.

Υπηρέτησε το όραμα ενός ανοικτού και πρωτοποριακού μαθήματος και μάλιστα σε καιρούς όπου τις περισσότερες φορές το μάθημα των θρησκευτικών ψυχορραγούσε μέσα στη μιζέρια, την κατάθλιψη, την οπισθοδρομικότητα, την απαξίωση. Άνοιξε δρόμους στη θρησκευτική Εκπαίδευση στην Ελλάδα για τους οποίους θα τους είμαστε πάντοτε ευγνώμονες.

Τώρα φεύγει γλυκά κι ανθρώπινα.

Λένε πως οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν τους ξεχνάμε. Μα δάσκαλοι σαν τον Τσανανά, δε φεύγουν ποτέ, τους κουβαλάς κάθε στιγμή στην ψυχή σου, στις σκέψεις σου ακόμη και στις κινήσεις σου μέσα στην τάξη, μέσα στο σχολείο, στον τρόπο που ζεις και συναναστρέφεσαι. Κι αυτή είναι η γλυκιά και παρήγορη συνέχεια.

Θαρρώ πως φεύγει με τη βάρκα του την «Ελπίδα» για το «άλλο» Στρατώνι κι έχει μαζί του κι άλλους αγαπημένους, το Στογιάννο, το Ματσούκα, τον Αγουρίδη. Τους έταξε να τους πάει να τους δείξει εκείνη τη μεριά με τα ωραία ψάρια, πίσω απ' τα βράχια! Κι εκεί με πρόφαση την πετονιά, ν' αγναντέψουν, να ρουφήξουν τη μυρωδιά και τη δύναμη της θάλασσας για πάντα. Κι εκεί να την μετουσιώσουν σε προσευχή, σε αγώνα, σε φως.

Θαρρώ πως αν ο Χριστός ήθελε να δείξει ένα παράδειγμα Δασκάλου γι' αυτά που είπε και γι' αυτά που έκανε, απ' όλο το σινάφι, τον Τσανανά θα κλήρωνε χωρίς δεύτερη σκέψη. Κι αυτοί που μαθητεύσαμε δίπλα του κι αφέθηκαν στο ταξίδι μαζί του, το ξέρουν καλά αυτό…

Καλοτάξιδος, Δάσκαλε…

Πάτρα, 11 Σεπτεμβρίου 2012

* Ο Χριστόφορος Γ. Παπασωτηρόπουλος είναι εκπαιδευτικός θεολόγος στο Γυμνάσιο Σαραβαλίου, Πάτρα

Δυό λόγια για τον Νεοκλή, τον φίλο και αδελφό

Του Γιάννη Μαύρου

Τα λόγια είναι πάντα φτωχά για να εκφράσουν το συναίσθημα. Αυτό θα το εκφράσει η φωνή. Και η φωνή βγαίνει μέσα από τη θλίψη -αλλά και από τον θυμό. Γιατί πολλοί ήσαν εκείνοι που θέλαν’ να σου κλείσουν τη φωνή – και κάποιοι ίσως να νομίζουν ότι το κατάφεραν.

Γιατί βέβαια ενοχλούσες. Όχι μόνο γιατί ήξερες – και δεν μάσαγες τα λόγια σου. Περισσότερο γιατί έδινες, με τη στάση σου και το παράδειγμά σου, το μέτρο της τόλμης και της αρετής, επικίνδυνα πράγματα, απαγορευμένα από τις εξουσίες για τους ραγιάδες. Οι εξουσίες όμως τουλάχιστον σε σέβονταν. Αυτοί που σε φθονούσαν – ή θέλαν’ να σε περιφρονούν –  ήσαν οι λακέδες τους που ούτε μετά θάνατον δεν βρήκαν μπέσα να σε μνημονεύσουν.                 

Θα ανησυχούσα διαφορετικά. Θα θύμωνα περισσότερο για την υποκρισία τους, την ανανδρία τους να σε προσεταιριστούν νεκρό και ανυπεράσπιστο.

Έτσι σε αποχαιρετούμε σήμερα μόνο εμείς που σε αγαπήσαμε, που ήσουν για μας αυτό που λέει τ’ όνομά σου Νεοκλή:

Ν  – όπως νέος

Ε  – όπως ελεύθερος, όπως Έλληνας

Ο  – όπως ορθός

Κ  – όπως καλός

Λ  – όπως λατρευτός

Η  – όπως ηθοποιός, όπως ηρωϊκός

Σ  – όπως σοφός

Σε αποχαιρετούμε σήμερα Νεοκλή με την υπόσχεση να συνεχίσουμε τον αγώνα σου, για την Ελλάδα και την Κύπρο, δίχως να μας πτοούν υπεροπλίες, συσχετισμοί και προδοσίες, με ακλόνητη την πίστη στο δίκιο και την τιμή.

Και κάτι ακόμη, κάτι που μόνο εσύ ίσως τώρα το μπορείς: συμφιλίωσε επιτέλους τον Γιάννη τον Ζίγδη με τον Γεώργιο Μαύρο, μπας και γίνει κάνα’ θάμα!

  Αθήνα, 22 Νοέμβρη 2011

Νεοκλής Σαρρής – Η αποβίωση ενός μεγάλου ανθρώπου

Του Παναγιώτη Ήφαιστου*

Τον Νεοκλή θα τον θρηνήσει η οικογένειά του και θα λείψει στο αμούστακο παιδί του. Θα λείψει και σε όσους από εμάς έτυχε να τον γνωρίσουμε από κοντά και νοιώσαμε την ανθρωπολογική του βαθύτητα, τη δύναμη του πνεύματός του και τον τίμιο και ακέραιο χαρακτήρα του.

Θα λείψει όμως και από όσους τον γνώρισαν σαν πανεπιστημιακό δάσκαλο, σαν πνευματική μορφή και σαν μοναδικά εμβριθή γνώστη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε δύσκολα πεδία όπου η γνώση σπανίζει και οι γνώμες κυριαρχούν. Όλοι όσοι τον γνωρίσαμε θα θυμόμαστε αυτό που συνολικά ήταν: Μια μεγάλη ανθρώπινη μορφή και ένα σπανίζων είδος προικισμένου φορέα της μακραίωνης ελληνικότητας.  

Δύο λόγια  μόνο θα πω όπως τον γνώρισα ως ακαδημαϊκό, ως άνθρωπο και ως φίλο. Συναντηθήκαμε πριν δύο περίπου δεκαετίες, όταν εντάχθηκα στο Πάντειον Πανεπιστήμιο όπου και αυτός δίδασκε. Ακαριαία με εντυπωσίασε η ευθύτητά του, η ειλικρίνειά του, η καλοσύνη του και η βαθιά πρωτογενής και βιωματική συνάμα και ακαδημαϊκή γνώση της Τουρκίας. Επίσης ο μετριοπαθής του χαρακτήρας και η μετριοφροσύνη του. Συνδυασμός προτερημάτων που δεν συναντάς εύκολα. Περισσότερο με εντυπωσίασε το γεγονός ότι ακόμη και γι’ αυτούς που του επιτίθονταν ανελέητα και άδικα δεν ένοιωθε μίσος. Λίγη πίκρα μόνο, συμπάθεια για την κατάντια τους και ετοιμότητα να συζητήσει μαζί με όλους και για όλα.

Πιο καλά, αν όχι πολύ καλά, τον γνώρισα όταν έκανε την επιμέλεια του βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου, Στρατηγικό Βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας το οποίο εγώ μεν πρότεινα να κυκλοφορήσει στην ελληνική γλώσσα, πλην τη μετάφρασή του ο Νεοκλής επιθυμούσε διακαώς. Πέραν της γνωστής θέσης «να γνωρίσουμε τον αντίπαλό μας» οι λόγοι είναι βαθύτεροι. Πρωτίστως ήθελε οι συμπατριώτες του να ακούσουν από έναν κορυφαίο τούρκο ηγέτη και ακαδημαϊκό αναλυτή τα ίδια πράγματα που ο ίδιος επί δεκαετίες τους έλεγε, όταν ανάλυε την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. 

Ο Νεοκλής Σαρρής εδώ και πολλές δεκαετίες πρόσφερε στους νεοέλληνες κάτι ανεκτίμητο: Μια βαθιά, μοναδικά εξειδικευμένη και απίστευτα ακριβής γνώση της διαδρομής, της συγκρότησης, του χαρακτήρα, της φυσιογνωμίας και του τρόπου σκέψης των Τούρκων. Λαό που όχι μόνο δεν μισούσε αλλά και που ένοιωθε πως, αν και βαθύτατα Έλληνας, ο ίδιος υπήρξε γέννημα θρέμμα της ταραχώδους, αντιφατικής και τραγικής πορείας του νεοτουρκικού κράτους. Μαζί τους μεγάλωσε, βίωσε την τουρκική κοινωνία και τις αντιθέσεις της και μελέτησε επιστημονικά τη συγκρότησή της και την εξέλιξή της. Τελικά, όπως οι  περισσότεροι Έλληνες της Ανατολής ξεριζώθηκε και βρέθηκε στο νεοελληνικό κράτος. Είχε την πνευματική και ηθική δύναμη, εν τούτοις, να μην βλέπει εχθρικά τον τουρκικό λαό. Παρέμεινε φίλος με όσους τούρκους γνώριζε και επικοινωνούσε συχνά μαζί τους. Ο Σαρρής ουσιαστικά βίωσε απέραντα την αντιφατική συγκρότηση του νεοτουρκικού κράτους, την επικινδυνότητά του, την ποικιλόμορφη ανθρωπολογική σύνθεση της κοινωνίας του και τις τραγικές αντιθέσεις της αλλά και τις συγγένειες μαζί μας. Αναμφίβολα, ο Νεοκλής Σαρρής όσο κανείς άλλος ήταν σπάνιος γνώστης της διαφοροποιημένης ανθρωπολογικής δομής του λαού του νεοτουρκικού κράτους και των ιδιομορφιών της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Τα δύο τελευταία χρόνια και κυρίως στη φάση της επιμέλειας του Στρατηγικού Βάθους είχαμε πολύωρες συζητήσεις, οπότε και τον κατάλαβα βαθύτερα και πλατύτερα. Ο Νεοκλής Σαρρής, συνθέτοντας με μοναδικό και απαράμιλλο τρόπο βιωματική γνώση και ακαδημαϊκή γνώση, πολλές φορές μου εξιστορούσε τη διαδρομή των προπάππων του, της οικογένειάς του, των φίλων του στη Μικρά Ασία μέχρι και τον ξεριζωμό τους. Μεταξύ σοβαρού και αστείου του πρότεινα να του πάρω συνέντευξη για να γράψω την προσωπική και πολιτική βιογραφία του. Θα άξιζε τον κόπο γιατί ο Νεοκλής Σαρρής, πνευματικά, βιωματικά και γνωστικά, κυριολεκτικά ενσάρκωνε τη νεότερη ιστορία των νεοελλήνων.

Ο Νεοκλής μιλούσε πάντοτε ισορροπημένα, δίκαια, σωστά και με ακρίβεια που τσάκιζε κόκκαλα. Έλαχε να βρεθώ μαζί του με τούρκους φίλους του και συναδέλφους του. Με άφησε άφωνο ο σεβασμός των Τούρκων για τον Σαρρή. Τον θεωρούσαν τον καλύτερο τουρκολόγο. Αυτό όμως ήταν και το πρόβλημα στην προσωπική και ακαδημαϊκή παρουσία του στο νεοελληνικό κράτος. Τα εγχώρια καθωσπρέπει τρωκτικά, τα ίδια που τελικά κατέστρεψαν το νεοελληνικό κράτος, τον κτυπούσαν ασταμάτητα και ανελέητα. Μιλούμε για τα γνωστά σε όλους μας τρωκτικά στα ποικίλα πεδία της πολιτικής, της επικοινωνίας και της δήθεν επιστήμης που δεν ήθελαν μια τέτοια φωνή να ακούγεται. Το εγχώριο ξενοκρατικό σύστημα που υιοθετούσε μια καταστροφική κατευναστική στάση απέναντι στην Άγκυρα, δεν ήθελε να ακούγεται η φωνή του Σαρρή. Ανθρώπους όπως τον Σαρρή η συμβατική σοφία επιχειρεί πάντοτε να τους κλείσει το στόμα. Είναι όμως σαν να προσπαθεί  κανείς να δέσει έναν γίγαντα με κλωστές. Δεν κατάφεραν να τον καταδικάσουν σε σιωπή. Μόνο δολοφονούσαν τον χαρακτήρα του νυχθημερόν και είναι αλήθεια μερικές φορές τον εκνεύριζαν. Ο Νεοκλής παρέμεινε πάντα ο ίδιος: Ένας εγγενώς ήπιος άνθρωπος, γεμάτος καλοσύνη για όλους, ταυτόχρονα δυνατός, αδέκαστος και ακλόνητος, κύρια έγνοια του οποίου ήταν να διατυπώνει απερίφραστα εδραία και αληθή επιχειρήματα και να μην αδικεί κανέναν.

Μεγάλες ανθρώπινες μορφές όπως ο Νεοκλής Σαρρής, όταν αποχωρούν από τον γήινο κόσμο, συνεχίζουν να είναι μαζί μας με το πνεύμα τους, την πανίσχυρη προσωπικότητά τους και τις βαθυστόχαστες αναλύσεις τους. Η επιβλητική παρουσία του Νεοκλή Σαρρή ήταν πάντα ζωντανή και δυνατή και έτσι θα συνεχίσει να είναι. Ο Νεοκλης Σαρρής θα είναι πάντα μαζί μας. Καλό ταξίδι Νεοκλή.

Παναγιώτης Ήφαιστος 19.11.2011

* Π. Ήφαιστος – P. Ifestos, www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Αυτός ο τόπος δεν είναι η Ελλάδα μου

+ Του Γεωργίου-Αλέξανδρου Μαγκάκη*

«Σαλπάρω ήρεμος για τον άλλο κόσμο. Αυτόν που αφήνω πίσω μου σίγουρα δεν είναι πια η Ελλάδα μου. Αυτός είναι άλλος τόπος με ανθρώπους άλλης φυλής. Δεν με αφορούν. Τι θέλω εγώ ανάμεσά τους; Να 'στε όλοι καλά.

Στον τάφο μου να γράψετε: Αντιστάθηκε το 1941-1944 στη ναζιστική κατοχή, το 1967-1974 στη στρατιωτική δικτατορία και το 1989-1996 στην ηθική σήψη. Μετά, στην πλημμύρα του άνοου, δεν υπάρχει αντίσταση και το μετά από την πλημμύρα αυτή δεν υπάρχει πια».

Το τελευταίο ιδιόχειρο σημείωμα του Γεώργιου – Αλέξανδρου Μαγκάκη με τίτλο «Η ζωή πάνω στο νήμα», λίγες ημέρες πριν φύγει από τη ζωή. Σε κίτρινο χαρτί με διορθώσεις και σημειώσεις, αφήνει τις τελευταίες του σκέψεις, παρά τα σοβαρά προβλήματα της υγείας του.

Χθες, παρουσία συγγενών, συνεργατών και φίλων, στο Α' Νεκροταφείο τελέστηκε σαρανταήμερο τρισάγιο στη μνήμη του νομικού, αγωνιστή της δημοκρατίας, πανεπιστημιακού, υπουργού και πολιτικού.

[Ο Γεώργιος Αλέξανδρος-Μαγκάκης ως πρόεδρος του κόμματος της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας έχοντας δίπλα του τον νυν αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Οικονομικών Βαγγέλη Βενιζέλο, στέλεχος της Νεολαίας του (1977)]

Επίκαιρα όσο ποτέ τα λόγια του από το κελί του στις φυλακές του Κορυδαλλού, Φεβρουάριος του 1971. Στρέφει το μυαλό του στην Ευρώπη και, εκτός από την προσμονή βοήθειας, προχωρά, αρκετά προφητικά, και σε σκέψεις για το μέλλον. «Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους»:

«Τρέμουμε για την τύχη της χώρας μας, που τη λέμε Ευρώπη. Γιατί ξέρουμε πως σ' αυτήν κρατιέται η ελπίδα και πως γι' αυτόν το λόγο απειλείται. Είναι πολύ επικίνδυνο να συντηρείς την ελπίδα του ανθρώπου. Της Ελλάδας η υποδούλωση τι άλλο νόημα έχει; Φτιάξανε προγεφύρωμα. Άλλο ένα δίπλα σ' εκείνα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Φοβούνται την Ευρώπη. Αυτήν την βασανισμένη νερομάνα ιδεών. Στα παμπάλαια χώματά της υπάρχουν πάντα οι σπόροι τους. Οι απλοί της άνθρωποι τους συντηρούνε μέσα στον κόρφο τους μ' αυτήν την τόσο αυτονόητη εδώ ανησυχία του πνεύματος. Σωστά την φοβούνται οι δήθεν πάμπλουτοι και πάνοπλοι. Εδώ, όταν λέμε για άνθρωπο, καταλαβαίνουμε νόημα. Αυτό που τον κάνει να είναι το μέτρο για όλα τα πράγματα. Αυτή η πιο παλιά, η πιο σοφή και η πιο εκρηκτική μας σκέψη. Γι' αυτήν τη σκέψη φοβούνται την Ευρώπη. Ξέρουνε πως κάποτε αναπόφευκτα θα παίξει το ρόλο της. Ετσι κι εμείς φοβόμαστε σήμερα γι' αυτήν. Αυτήν έχουμε έγνοια. Εμείς, τα πιο αδύναμα πλάσματα. Κι όμως αυτό δεν είναι καθόλου αστείο».

Γ.Α.Κ.

ΠΗΓΗ: Έντυπη Έκδοση, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011,  http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=316775

* O Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης, του Αντωνίου ήταν ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και δικηγόρος ποινικολόγος.

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 25 Ιουνίου του 1922 και απεβίωσε στις 5 Σεπτεμβρίου 2011. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου έλαβε το πτυχίο το 1946. Στη διάρκεια της κατοχής έλαβε μέρος στην εθνική αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΔΕΣ. Την επαγγελματική του σταδιοδρομία ως δικηγόρος ξεκίνησε στην Αθήνα το 1947. Αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Ποινικού Δικαίου από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1953 και το 1955 εξελέγη υφηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά το διάστημα 1962-1963 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ της Γερμανίας ως επισκέπτης καθηγητής, ενώ το 1968 εξελέγη παμψηφεί έκτακτος καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών. Όμως η δικτατορία δεν ενέκρινε τον διορισμό του. Τον Φεβρουάριο του 1969 τον απομακρύνει και από τη θέση του υφηγητή. Οι παραδόσεις του στη Νομική Σχολή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας αποτέλεσαν ευθείες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις, γεγονός που τον οδήγησε τον Ιούλιο του 1969 στη σύλληψη. Για πέντε μήνες παρέμεινε σε απομόνωση και υποβάλλεται σε βασανιστήρια, ενώ τον Απρίλιο του 1970 καταδικάζεται σε κάθειρξη 18 ετών. Από τη φυλακή γράφει αντιστασιακά κείμενα καταγγέλλοντας το καθεστώς. Ένα από τα κείμενα αυτά, το Γράμμα από τη φυλακή, δημοσιεύεται εκτενώς από τα Μέσα Ενημέρωσης του Εξωτερικού ενώ ένα άλλο με τίτλο Η Ελλάδα μου συμπεριλαμβάνεται στην αντιστασιακή έκδοση Νέα Κείμενα που κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1971. Το 1972, ενώ ήταν έγκλειστος στις φυλακές, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης τον εξέλεξε τακτικό καθηγητή του Ποινικού Δικαίου και της Φιλοσοφίας του Δικαίου. Τον Απρίλιο του 1972 αποφυλακίζεται, για λόγους υγείας και καταφεύγει στη Χαϊδελβέργη όπου διδάσκει Ποινικό Δίκαιο χωρίς να σταματά ούτε στιγμή τον αντιδικτατορικό του αγώνα.

Μετά την πτώση της δικτατορίας (1974) επιστρέφει στην Ελλάδα και μετέχει στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ως υπουργός Δημοσίων Έργων (24/07/1974-09/10/1974). Παράλληλα αρχίζει ξανά τις παραδόσεις του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συγκεκριμένα στη πανηγυρική έναρξη των παραδόσεων ξεκίνησε τον λόγο του προς τους φοιτητέςμε την περίφημη φράση: "Κύριοι και τώρα συνεχίζουμε από εκεί που μας σταμάτησαν".
Η φράση αυτή προκάλεσε ξέφρενο ενθουσιασμό και συγκίνηση όπου οι ακροατές του όρθιοι επί 15 λεπτά της ώρας τον χειροκροτούσαν, μη μπορώντας και ο ίδιος να κρύψει την συγκίνησή του.

Εξελέγη βουλευτής με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και διετέλεσε υπουργός σε τρεις κυβερνήσεις του (υπό την πρωθυπουργία του Α. Παπανδρέου): Δικαιοσύνης (1982-84, 1984-85, 1985-86), Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (1987) και, τέλος, αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών (1995). Είναι μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ποινικού Δικαίου, της Διεθνούς Αμνηστίας, καθώς και της Διεθνούς Ένωσης Νομικών. Έχει συμμετάσχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και σε πολλά διεθνή σοσιαλιστικά και επιστημονικά συνέδρια

Ήταν παντρεμένος με την Αγγελική Γονατά, κόρη του Στυλιανού Γονατά, ομιλούσε επίσης αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά και ήταν μόνιμος κάτοικος κεντρικής συνοικίας της Αθήνας.

ΠΗΓΗ: http://el.wikipedia.org/wiki/….82

Η αρχή της ζωής στη γη και οι εξωγήινοι

Τι λένε οι επιστήμες της Βιολογίας της Φυσικής και των Μαθηματικών

Του + Γιώργου Μακρή*

Μια συχνή ερώτηση είναι το, αν και πως, σε αυτό το αχανές Σύμπαν, ο Θεός έπλασε νοήμονα όντα μόνο στη Γη και μόνο σε αυτά «αποκαλύφθηκε». Επίσης ρωτούν, αν οφείλουν να είναι υποχρεωτικά «Χριστιανοί», πόσο μάλλον «Ορθόδοξοι», όλα τα νοήμονα όντα που τυχόν φιλοξενεί μέσα του αυτό το αχανές Σύμπαν. Αν και θεωρούμε αυτή την ερώτηση άτοπη και υποθετική, η μελέτη αυτή εξετάζει λογικά το ερώτημα αυτό.

Από τη στιγμή που θα δεχθούμε την ύπαρξη του Θεού, οι πιθανότητες και οι μαθηματικές δυσκολίες που θα αναφέρουμε στη συνέχεια, δεν έχουν σημασία, γιατί Εκείνος ξέρει και μπορεί να δημιουργήσει οτιδήποτε, οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Αλλά επειδή αυτοί που κάνουν τέτοια ερωτήματα συνήθως είναι άθεοι, θα ακολουθήσουμε το δικό τους τρόπο σκέψεως, για "συμπτωματική" δημιουργία (κάτι βέβαια εντελώς αδύνατον από όποια πλευρά και αν εξετασθεί). Έτσι, με την ευκαιρία αυτή, παράλληλα με την έρευνα για τις πιθανότητες, θα δείξουμε το αδύνατον της συμπτωματικής δημιουργίας, κάτι που οι εύπιστοι και αντιεπιστημονικοί αθεϊστές, δεν είναι σε θέση να σκεφθούν.

Υπολογίζεται ότι ένα κύτταρο χρειάζεται τουλάχιστον 255 γονίδια για να μπορεί να επιβιώσει(δηλαδή να παίρνει ύλη κι ενέργεια από το περιβάλλον, να αναπαράγεται κλπ).Το απλούστερο γονιδίωμα στην Γη περιέχει 472 γονίδια (και είναι μύκητας).

Υπάρχουν 4 διαφορετικές βάσεις – μονομερή στην αλυσίδα του DNA (με αρχικά A, T, G, C). Μια μόνο πρωτεΐνη 100 αμινοξέων χρειάζεται 300 βάσεις DNA (ανά τρεις κωδικοποιούν ένα αμινοξύ). Οπότε υπάρχουν 4^300 =4,15E + 180 διαφορετικοί συνδυασμοί για μια ομάδα 300 αντικειμένων από 4 (όπως υπάρχουν και 10 μονοψήφιοι αριθμοί, 100 διψήφιοι, 1000 τριψήφιοι κοκ). Λέμε 10 εις την 180 δύναμη, όμως πόσο μεγάλος είναι αυτός ο αριθμός;

Νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς ούτε καν να φανταστεί, αλλά ας κάνουμε μια προσπάθεια:

Ένας κύβος γεμάτος με 4,15E + 180 άτομα υδρογόνου εφαπτόμενα έχει μήκος έδρας 1,61E + 60 άτομα υδρογόνου (η κυβική ρίζα όπως αν έχει 8 άτομα θα έχει έδρα 2) ή: 1,61E + 50 μέτρα 1 μέτρο = 1,E + 10 άτομα υδρογόνου ή: 1,70E + 34 έτη φωτός 1 έτος φωτός = 9,47E + 15 μέτρα ή: 1,70E + 29 διαμέτρους του Γαλαξία μας. Η διάμετρος του Γαλαξία μας = 1,E + 05 έτη φωτός. Το ορατό Σύμπαν περιέχει 10^80 πρωτόνια και έχει ηλικία περίπου: 15 δισεκατομμύρια έτη = 4,73364E + 17 δευτερόλεπτα. Είναι *μεγάλο* το σύμπαν αν συγκριθεί με αυτήν την πληροφορία; ΟΧΙ ΒΕΒΑΙΑ!

Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι πρώτες μορφές ζωής εμφανίστηκαν επάνω στη Γη τουλάχιστον πριν από 3,6 δισεκατομμύρια χρόνια, (και εξετάζονται ευρήματα με μεγαλύτερη ακόμα παλαιότητα), ενώ η ηλικία της Γης υπολογίζεται από την αναλογία ουρανίου και μολύβδου στα πετρώματά της σε 4,5 δισεκατομμύρια έτη.

Αν αναλογιστούμε ότι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα από την στιγμή τις δημιουργίας της Γης, οι συνθήκες δεν ήταν κατάλληλες ώστε να ευνοηθεί η ανάπτυξη ζωής, μπορούμε με αρκετή βεβαιότητα να συμπεράνουμε ότι αυτή θα έπρεπε να δημιουργήθηκε σ' ένα χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός δισεκατομμυρίου ετών.

Ήταν όμως αυτό το χρονικό διάστημα αρκετό προκειμένου να δημιουργηθεί ζωή επάνω στην Γη;

Ειδικοί ερευνητές έχουν ήδη υπολογίσει ότι για να τοποθετηθούν στη σωστή τους θέση όλα τα αμινοξέα ενός απλούστατου έμβιου συστήματος πρέπει να επιτελεστούν περίπου 10^2.000.000 αντιδράσεις. Κάθε αντίδραση, όμως, δεν μπορεί να γίνει σε χρόνο μικρότερο από 0,3 x 10^ (-18) sec, γεγονός που σημαίνει ότι σε ένα δισεκατομμύριο χρόνια μπορούν να συμβούν μόνο 10^35 αντιδράσεις, αριθμός βέβαια ασυγκρίτως μικρότερος από τον απαιτούμενο αριθμό αντιδράσεων (10^2.000.000) σε διάστημα ενός δισεκατομμυρίου ετών. Πόσο μάλλον αν ο χρόνος είναι ακόμα μικρότερος όπως σύντομα προφανώς θα αποδειχθεί.

[Στοιχεία από το βιβλίο «ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ, Εισαγωγή στην Αστροφυσική» (Β΄ τόμος) των επίκουρων καθηγητών του πανεπιστημίου Αθηνών Μάνου Δανέζη και Στράτου Θεοδοσίου συμπληρωμένα με νεώτερα στοιχεία των παλαιοντολόγων για την ηλικία της πρώτης ζωής].

Αυτό σημαίνει ότι η ζωή πάνω στην Γη πρέπει να δημιουργήθηκε με έναν τρόπο που σήμερα δεν είμαστε σε θέση ακόμα να γνωρίζουμε.

Άρα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν υπάρχει νοημων ζωή αλλού, αφού δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως δημιουργήθηκε η πόσο σπάνια είναι.

Βεβαίως, μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι η ζωή στις πρώτες μορφές της, μεταφέρθηκε εδώ στη γη από το διάστημα, μια υπόθεση λογική, και πιθανή. Όμως και πάλι, στην πραγματικότητα το πρόβλημα μετατίθεται χωρίς να λύνεται. Αν υποτεθεί ότι υπήρχε ήδη κάποιος μικροοργανισμός κάπου έξω από τη γη, και μεταφέρθηκε εδώ με κάποιον μετεωρίτη, πάλι θα πρέπει να εξηγηθεί το πως δημιουργήθηκε αυτός κάπου αλλού. Και οι πιθανότητες για την κατασκευή ενός απλού μονοκύτταρου οργανισμού συμπτωματικά, είναι περίπου 10 στην 78.000 δύναμη! Σύμφωνα όμως με τα μαθηματικά, ένα γεγονός με πιθανότητα μικρότερη από 10 στην 50 δύναμη, δεν θα συμβεί ΠΟΤΕ στη διάρκεια των 13ών δισεκατομμυρίων χρόνων ύπαρξης του σύμπαντος που ζούμε!!!

Αλλά ας δεχτούμε πως ο Θεός έφτιαξε και αλλού υλικά νοήμονα όντα, χάριν συζητήσεως. Άλλωστε και οι Άγγελοι είναι νοήμονα όντα.

Γιατί να μην είναι Χριστιανοί; Γιατί ο Θεός να μην έχει αποκαλυφθεί και σε αυτούς; Ο Ιησούς, είναι πανταχού παρών!

Σημείωση: 10^35 σημαίνει τον αριθμό 1 ακολουθούμενο από 35 μηδενικά. Δηλαδή 100.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000. Ο αριθμός 10^2.000.000 είναι το ίδιο μόνο που τώρα έχουμε 2.000.000 μηδενικά και, με συγχωρείτε, αλλά δεν πρόκειται να τον γράψω! Τέλος, ο αριθμός 10^(-18) είναι ο 0,000000000000000001.

* Χημικός μηχανικός Γεώργιος Μακρής. Σημείωση από το ΜτΒ: Ο Γιώργος Μακρής κοιμήθηκε από μια σπάνια ασθένεια το Σάββατο 03-09-2011. Το κοιμένο αυτό δημοσιεύεται στη μνήμη του. Αντί επικήδειου δείτε την ανάρτηση: + Γεώργιος Μακρής: Εις Μνήμην…αντί επικηδείου… Posted on Σεπτεμβρίου 4, 2011 by manitaritoubounou

ΠΗΓΗ: Δημιουργία αρχείου: 17-06-2004. Τελευταία ενημέρωση: 24-11-2004. http://www.oodegr.com/oode/asynithista/dimzwi1.htm