Η εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος

Του Χαράλαμπου (Χάρη) Ανδρεόπουλου*

Η εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση. Διδακτικό υλικό για το μάθημα των Θρησκευτικών και της Ιστορίας.

Περίληψη:

Η παρούσα εργασία αντιμετωπίζει την εκκλησιαστική πτυχή του Μακεδονικού ζητήματος ως μελέτη περίπτωσης (case study) επιδιώκοντας να εισφέρει επικουρικό εκπαιδευτικό υλικό το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί / χρησιμοποιηθεί από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς (Θεολόγους/ΠΕ01 και Φιλολόγους/ΠΕ02) για την διδασκαλία σχετικών θεματικών ενοτήτων του θρησκευτικού και ιστορικού μαθήματος. Στη ερευνητική – ιστορική και νομοκανονική – προσέγγιση του θέματος κεντρική θέση κατέχουν ερωτήματα όπως σχετικά με το «γιατί;» και το «πως;» χρησιμοποιήθηκε από την πολιτική εξουσία της γείτονος χώρας («Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» [«FYROM»], νυν «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας») ο εκκλησιαστικός οργανισμός προκειμένου να υπηρετηθούν ευρύτερες γεωπολιτικές σκοπιμότητες στο χώρο της Βαλκανικής μετά το πέρας του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Στη μελέτη αναπτύσσεται λεπτομερώς η εκκλησιαστική πτυχή του εν λόγω (μακεδονικού) ζητήματος σ΄ όλες τις επιμέρους ιστορικές φάσεις (1945 μέχρι σήμερα) και νομοκανονικές / εκκλησιολογικές του διαστάσεις. Περιγράφεται η όλως αντικανονική ανακήρυξη (1967) της ανεξαρτησίας της «Μακεδονικής Ορθοδόξου Εκκλησίας», η κατάσταση του σχίσματος στην οποία περιήλθε (και διατελεί μέχρι σήμερα) η εν λόγω Εκκλησία και αναλύεται η πρόταση για την επίλυση του προβλήματος μέσω της (μετ-) ονομασίας της «ΜΟΕ» σε «Aρχιεπισκοπή Αχρίδος» επί τη βάσει της «Συμφωνίας του Νις» (2002) και των προϋποθέσεων περί (διοικητικής) αυτονομίας μιας τοπικής Εκκλησίας τις οποίες έθεσε η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η συνελθούσα τον Μάϊο του 2016 στη Κρήτη

Λέξεις κλειδιά: «Μακεδονικό» ζήτημα, «Μακεδονική Εκκλησία», εθνοφυλετισμός, σχίσμα, αυτονομία, αυτοκεφαλία.

Ἡ ἱστορία τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Filioque

Οἱ θεολογικές, γλωσσικές καί πολιτικές προϋποθέσεις τῆς ἐπιβολῆς τοῦ Filioque

Τοῦ Φώτη Σχοινᾶ*

Τό Filioque, ὅτι δηλαδή τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ, συνιστᾶ αἱρετική ἀπόκλιση τῆς Δύσεως καί ὄχι ζήτημα θεολογούμενον, ὅπως ὑποστηρίζουν ὁρισμένοι σύγχρονοι θεολόγοι καί θεολογοῦντες. Λέγεται ὅτι τό πρῶτον ἐμφανίσθηκε σέ δύο συνόδους τοῦ Τολέδου τό 547 καί τό  589 [1]. Οἱ σύνοδοι αὐτές πρόσθεσαν στό Σύμβολο τῆς Πίστεως τό Filioque. Πολλοί δογματολόγοι ἀμφισβητοῦν τό γεγονός αὐτό καί θεωροῦν ὅτι ἐμφανίσθηκε ἀργότερα σέ ἄλλες συνόδους τῆς Δύσεως [2]. Προτοῦ ὅμως προβοῦμε στήν ἱστορική πλευρά τοῦ ζητήματος, θεωροῦμε σκόπιμο νά ἐξετάσουμε ἐν ἄκρᾳ συντομίᾳ τίς θεολογικές, γλωσσικές καί πολιτικές προϋποθέσεις τοῦ Filioque στή Δύση.

Συνέχεια →

Θρησκεία και Επιστήμη: η εσχατολογική διαλεκτική

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Η ΕΣΧΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Του Χριστόφορου Αρβανίτη*

1.  Εισαγωγή

Αναζητώντας η μοντέρνα χριστιανική σκέψη την κοινωνική και ανθρωπολογική διάσταση του λόγου της, ανακαλύπτει ότι, αν θέλει η πορεία και η εξέλιξή της να συγκινεί, θα πρέπει πρωτίστως να διαλέγεται με όλα αυτά που την περιβάλλουν. Σε αντίθετη περίπτωση, θα θεωρούσε την ανθρώπινη ιστορία ως γεγονός ξένο προς την ιστορία της ελευθερίας του ανθρώπου και θα αποτελούσε άρνηση κοινωνικοποίησης της θεολογίας. Η θεολογική σκέψη, ως σκέψη, την οποία γεννά το ανθρώπινο πνεύμα, είναι και αυτή σάρκα της ιστορίας του κόσμου. Αποκαλύπτει τον άνθρωπο ως πρόσωπο της δράσης και αναζητεί τρόπους διαλόγου με τα υπόλοιπα ρεύματα της ανθρώπινης σκέψης, αποκλείοντας, η καλλίτερα θα έπρεπε να επιδιώκει να αποκλείει, οποιαδήποτε a priori δεδομένα.

Συνέχεια →

Extra pauperes nulla salus

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Εισήγηση στην στρογγυλή τράπεζα «Πλούσιοι και φτωχοί στην Καινή Διαθήκη, τον πρώιμο μοναχισμό και το Βυζάντιο» (Θεολογική Σχολή ΑΠΘ, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, Τομέας Ιστορίας, Δόγματος και Διαχριστιανικών Σχέσεων), Πέμπτη 21 Μαρτίου 2019.

Το 1935 ο Μπέρτολντ Μπρεχτ  μας χάρισε το ποίημα «Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει». Με το ποίημα αυτό, ως γνωστό, ο Μπρεχτ διατύπωσε υπό τύπον ερωτήσεων την εξής απλή διαμαρτυρία: Πίσω από πολλά έργα υψηλού πολιτισμού (πίσω από την επτάπυλη Θήβα, από το Σινικό τείχος, από τις αψίδες της Ρώμης, από τα παλάτια του Βυζαντίου) υπάρχει κάτι πραγματικό, αλλά αθέατο: Ο κόπος και ο πόνος των φτωχών, οι οποίοι έστησαν αυτά τα έργα, κι όμως, όχι απλώς μένουν ανώνυμοι, αλλά ούτε καν υπάρχουν στον οπτικό ορίζοντα του ανθρώπου που θαυμάζει αυτά τα επιτεύγματα.

Κι αν άραγε ο Μπρεχτ συναντούσε τον άγιο Ισίδωρο Πηλουσιώτη, στα τέλη του 4^ου αιώνα;

Συνέχεια →

Οικουμενισμός και Ουκρανική Αυτοκεφαλία

Toυ Κώστα Νούση*

Τι σχέση άραγε έχουν μεταξύ τους; Προφανή: όσοι «μισούν» το Οικουμενικό Πατριαρχείο για πολλούς και διάφορους λόγους, βρίσκουν μέσα από το Ουκρανικό πρόβλημα μια αγαστή ευκαιρία να τοξεύσουν κατά της Μητρός εν Κων/πόλει Εκκλησίας. Δεν είναι τυχαίο που οι γνωστοί και σεσημασμένοι «αντιοικουμενιστάδες» κληρικοί και λαϊκοί βάλλουν κατά του Πατριάρχη με αφορμή και πρόφαση το Ουκρανικό ζήτημα. Μάλιστα, ένιοι εξ αυτών κάθονται και συντάσσουν εκτενείς μελέτες, στηρίζοντας την επιχειρηματολογία τους σε ιερούς Κανόνες και στο χρονίζον «έθος» της εκκλησιαστικής παράνομης «προσάρτησης» των Ουκρανών υπό της Μοσχοβίτικης Εκκλησίας τους τελευταίους αιώνες. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, προφανή και πρόδηλα, όπως θα ήθελαν οι αντιπατριαρχικοί συντάκτες των κειμένων αυτών να τα παρουσιάσουν.

Συνέχεια →

Τεμπλώες εικόνες ορθοδόξων ναών: υπόδειγμα λατρευτικό του συλλογικού ανθρώπου  

Το παράδειγμα του κεντρικού πολιούχου ναού της Κέρτεζης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

α. Κάλεσμα για τον «τριαδικό» άνθρωπο

Ο «μεταπτωτικός» άνθρωπος έχασε την συλλογικότητά του εκφρασμένη στο θεολογικό τρίγωνο Αδάμ-Εύα-Δημιουργός. Μπήκε στον φαύλο κύκλο της ατομικότητάς του κατηγορώντας ο Αδάμ την Εύα του. Νωρίτερα είχαν αποκοπεί από την «Πηγή της Ζωής», τον Δημιουργό. Γι αυτό στην ορθόδοξη θεολογία ο μεταπτωτικός άνθρωπος είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος-άτομο[1]. Η διάσπαση αυτή πήρε γενικότερα χαρακτηριστικά, που μπορούν συνοπτικά να ονομαστούν «αλλοτρίωση» και έφτασε κατόπιν μέχρι τα κατάβαθα της κτίσης.

Συνέχεια →

Η οικουμενική Ορθοδοξία, το εθνικό και το αληθές

Εισήγηση στο συνέδριο «Εθνική συνεννόηση: Παρόν και μέλλον».

Διοργάνωση: Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, Περιφέρεια Κρήτης και Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κρήτης, Κολυμπάρι Χανίων, 28-04-2018.

 Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Ποια μπορεί να είναι η στάση της Εκκλησίας απέναντι στο ερώτημα της «εθνικής συνεννόησης»;

Πιθανολογώ ότι η απάντηση εκ μέρους εκκλησιαστικών ανθρώπων αναμένεται πανεύκολη και στερεότυπη: «Η Εκκλησία πάντα πρωτοστάτησε στους εθνικούς αγώνες», «Η Εκκλησία είναι εθναρχούσα», ή ακόμα «Ορθοδοξία και ελληνικό έθνος ταυτίζονται». Κατά την ταπεινή μου άποψη, ωστόσο, ακριβώς το γεγονός ότι αυτές οι απαντήσεις αναμένονται ως αυτονόητες, μάλλον αποτελεί πρόβλημα για μια στιβαρή προσέγγιση.

Συνέχεια →

Το μυστήριο του αίματος, ο τριπλός νεοπαγανισμός και το όραμα υπέρβασης

Από το ΜτΒ

Με αφορμή τα χθεσινά γεγονότα στη Βουλή και το ανθρωποκυνηγητό του Αιτωλοακαρνάνα χρυσαυγίτη βουλευτή Κ. Μπαρμπαρούση, επ-αναρτώ άρθρο μας για το θεολογικό υπόβαθρο του εθνοφυλετισμού (Posted on Ιουλίου 13, 2012 by manitaritoubounou)!

*****

Η αντίθεση μεταξύ Ισχύος και Αγάπης, Δύναμης και Αλληλεγγύης, Ημετέρων και Ξένων, Κεφαλαίου και Εργασίας, Κράτους και Πολιτισμού είναι αυτά που όλα μαζί έρχονται στην επιφάνεια και στο δικό μας «πρώτο κόσμο», πριν και κυρίως κατά την παρούσα καπιταλιστική κρίση.

«Αίμα και Γη»

α) Αίμα και Πνεύμα: Όλα τα μέλη του «ζωϊκού βασιλείου» μεταφέρουν στα κύτταρά τους τη [βιολογική] ζωή (οξυγόνο, μέταλλα, νερό και χρήσιμες θρεπτικές ουσίες) μέσω του αίματος, αλλά και μέσω αυτού καθαρίζουν τα κύτταρα. Με το αίμα μεταφέρεται η ζωή στα έμβρυα και με αυτό καθαρίζει και η μήτρα. Ο άνθρωπος ως ζώο (θεούμενο για τα καθ’ ημάς) πραγματοποιεί τα ίδια.

Κατά την ιστορία της ανθρωπότητας αναπτύχθηκαν οι γνωστές ομάδες αίματος με τις υποομάδες τους. Και παρά την αρχική τους γεωγραφική συγκέντρωση, διαχύθηκαν και διεσπάρησαν σε όλη τη γη.  Το ίδιο συμβαίνει και με  τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του DNA, μόνο που αυτό βρίσκεται και στο ζωντανό ιστό του αίματος, αλλά είναι διάσπαρτο και σε όλους τους άλλους (ακόμα και στις τρίχες). Το αίμα λοιπόν αξίζει την τιμή μας για τη βιολογική ζωή που μας χαρίζει.

Συνέχεια στο: Το μυστήριο του αίματος, ο τριπλός νεοπαγανισμός και το όραμα υπέρβασης

Ο Ιερομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε΄, ο Οικουμενικός Πατριάρχης του Γένους

(Δημητσάνα Αρκαδίας 1745 – Κωνσταντινούπολη 10-04-1821)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Εορτή: 10 Απριλίου

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Α. Γέννηση – ανατροφή

Ο διαπρεπής αυτός Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως γεννήθηκε στην Δημητσάνα Αρκαδίας το 1745 από πτωχούς γονείς. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης Αγγελόπουλος και η μητέρα του Ασημίνα (το γένος Παναγιωτόπουλου). Βαφτίστηκε και πήρε το όνομα Γεώργιος. Είχε έναν αδελφό και δύο αδελφές. Το  μικρό αυτό τσοπανόπουλο έμαθε τα πρώτα γράμματα στην Δημητσάνα, στη Σχολή που λειτουργούσε εκεί από το 1764 από τον θείο του και ανάδοχό του  ιερομόναχο Μελέτιο και τον ιερομόναχο Αθανάσιο Ρουσόπουλο.

Β. Σπουδές

Συνέχεια →

Η Είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα ή «Βαϊοφόρος»

Εικόνα 1 Βαϊοφόρος, Χειρόγραφο Ευαγγέλιο Rossano (Purpureus Rossanensis), f. 2, 6^ος αιώνας μ.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

1.1. Εισαγωγικά:

Η θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, είναι γνωστότερη ως «Εορτή των Βαΐων» ή «Βαϊοφόρος». Συνέβη κατά την τότε Κυριακή προ του Πάσχα, 29^η Μαρτίου του 33 μ.Χ. Ο Ιωάννης, ο οποίος κάνει λόγο για 5 ημέρες πριν το Πάσχα, προφανώς μετράει από την παραμονή, είτε ως ημέρα και αυτή των Αζύμων, είτε γιατί οι Απόστολοι κατά την παραμονή εόρτασαν το Καινό Πάσχα μετέχοντας στον Μυστικό Δείπνο, τον υπό του παρόντος Χριστού προσφερόμενο[1]. Εκείνη την χρονιά το Πάσχα συνέπεσε σε ημέρα  Σαββάτου (5 Απριλίου). Στους Ιουδαίους δεν τελείται σε σταθερή ημέρα, αλλά ημερομηνία[2]. Για το έτος υπάρχει βεβαιότητα παρά τα διάφορα θεολογούμενα: το πάθος του Χριστού εξαρτάται από τη γέννηση του και αυτή από τον θάνατο του Ηρώδη, ο οποίος συνέβη μετά από έκλειψη σελήνης[3]. Τότε έκλειψη, ολική και ορατή στην Ιεριχώ, είχαμε στις 9/10 Ιανουαρίου του 1 π.Χ.[4]

Συνέχεια →