Η Ανώτατη Εκκλησιαστική
Ακαδημία Αθήνας στέκει με σεβασμό μπροστά στην συμπλήρωση μισού αιώνα από την
εμβληματική εξέγερση του Πολυτεχνείου (17 Νοεμβρίου 1973). Εύχεται, η δίψα για
ελευθερία και το αδούλωτο φρόνημα να εμπνέουν όλες τις γενιές, μακριά από κάθε
υστεροβουλία, ευτελισμό εννοιών και καπηλεία θυσιών.
Το κεντρικό σύνθημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (το οποίο πλέον ακούγεται σαν στερεότυπο και από πολλούς προσπερνιέται ως κάτι παρωχημένο) διατηρεί πλήρη ζωντάνια και εξαιρετική επικαιρότητα: «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»: και τα τρία μαζί και αδιαίρετα.
Περικλής Κοροβέσης (1941-2020): Ο άνθρωπος που ξεμπρόστιασε τη χούντα
Του Xρήστου Ρέππα*
Έφυγε από τη ζωή στις 11 Απριλίου ο Περικλής Κοροβέσης, δημοσιογράφος, συγγραφέας και αγωνιστής της Αριστεράς και της αντιδικτατορικής αντίστασης. Γεννήθηκε στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς στις 20 Απριλίου 1941. Σπούδασε Θέατρο με τον Δημήτρη Ροντήρη, σημειολογία με τον Ρολάν Μπαρτ και παρακολούθησε τα μαθήματα του Ιστορικού Πιέρ Βιντάλ, του Κορνήλιου Κστοριάδη κ.α. στο Παρίσι στο οποίο έφτασε μετά την αποφυλάκισή του με την αμνηστία της Χούντας. Όπως έλεγε ο ίδιος, βρήκε το Παρίσι στον απόηχο του Μάη του 1968, όπου ό,τι είχα ψελλίσει εγώ, εκεί ήταν κάτι το δεδομένο.[1] Στην αντίσταση κατά της δικτατορίας συμμετείχε από τον πρώτο καιρό συγκροτώντας αντιστασιακή ομάδα από τις πρώτες ενέργειες της οποίας ήταν το τύπωμα του συνθήματος «δημοκρατία» σε τηλεφωνικούς θαλάμους της Αθήνας και στη συνέχεια η ένταξη στο «Πατριωτικό Μέτωπο», ένταξη που δεν τον ικανοποίησε ιδιαίτερα γιατί, όπως έλεγε ο ίδιος, «μπλέξαμε με τις πολιτικές γραφειοκρατίες». Με τη σύλληψή του θα περάσει από τη γνωστή ταράτσα της Μπουμπουλίνας, τις φυλακές Αβέρωφ και τις φυλακές της Αίγινας.
Με το σημαντικό του έργο «Ανθρωποφύλακες» (1969) περιγράφει τα βασανιστήρια του καθεστώτος μέσα από την προσωπική του εμπειρία όταν συνελήφθη από τη χούντα. Η κυκλοφορία του έργου πρώτα κρυφά και στη συνέχεια με τη μετάφρασή του σε πολλές γλώσσες έκανε γνωστό στο εξωτερικό τον πραγματικό, καταπιεστικό χαρακτήρα του χουντικού καθεστώτος και τα βασανιστήρια που επέβαλλε στους πολιτικούς του αντιπάλους και συντέλεσε με αποφασιστικό τρόπο στη διεθνή καταγγελία της δικτατορίας. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται, εκτός από τους «Ανθρωποφύλακες», «Οι παράπλευρες καθημερινές απώλειες», «Γυναίκες ευσεβείς του πάθους», «Στο Κέντρο του Περιθωρίου», θεατρικά έργα, όπως «Tango bar», συνεργάστηκε με πολιτικά και λογοτεχνικά περιοδικά.
Ως δημοσιογράφος αρθρογράφησε στην «Ελευθεροτυπία», την «Εποχή» και την «Εφημερίδα των Συντακτών». Τη δημοσιογραφία την είδε στον αντίποδα της λογικής της καριέρας και του οικονομικού οφέλους, σαν ένα πεδίο με το οποίο συνέχιζε τους αγώνες του και πραγμάτωνε τις αξίες του. «Αν ακολούθησα αυτό το επάγγελμα δεν ήταν ούτε για καριέρα ούτε για οικονομική εξασφάλιση. Είναι για την περιπέτεια, τα μακροβούτια στην ιστορία αλλά και στην τρέχουσα πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, καθώς και για τις συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους». Είναι ακριβώς αυτός ο αντισυμβατικός τρόπος αντίληψης και η μη ένταξη στο αναδυόμενο βαθύ συντηρητικό πνεύμα του τέλους της δεκαετίας του ’80 που τον έκανε εξιλαστήριο θύμα της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας των ΜΜΕ της εποχής με το γνωστό συκοφαντικό δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ (29/09/1989) «Ιδού ο δολοφόνος», με το οποίο ο Περικλής Κοροβέσης υποδεικνύονταν, χωρίς ν’ αναφέρεται τ’ όνομα του, ως εκτελεστής της 17Ν.
Το 1998 εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος
με τον Λέοντα Αυδή (ΚΚΕ) στον Δήμο Αθηναίων και το 2007-2009 βουλευτής με τον
ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο εγκατέλειψε το 2009 βλέποντας ήδη από τότε τη δεξιά στροφή
του και τη μετατροπή του σε αρχηγικό κόμμα.
Αναμετρήθηκε με τον βαθύ κοινωνικό, αξιακό και πολιτικό συντηρητισμό της δικής μας εποχής, όχι μόνο με τη μαχητική αρθρογραφία του και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων κοινωνικών μειονοτήτων (φυλακισμένων, ομοφυλόφιλων κ.λπ.) αλλά και με τη διαπίστωσή του ότι σήμερα «χρειαζόμαστε, καταρχάς έναν νέο Διαφωτισμό. Γιατί με τον σκοταδισμό δεν τελειώσαμε, ακόμα παραμονεύει στους διαδρόμους της εξουσίας, στον λαϊκισμό και στα τηλεοπτικά παράθυρα».[2]
Η διακήρυξη της αναγκαιότητας ενός νέου διαφωτισμού για το σήμερα ξεκινούσε από την πίστη του για τη δυνατότητα της κοινωνικής αλλαγής. «Οι επαναστάσεις και οι επαναστάτες δεν θα εκλείψουν ποτέ όσο υπάρχει αδικία και καταπίεση. Τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα στην Ιστορία. Για την ακρίβεια, τέτοιες επαναστάσεις συμβαίνουν ήδη! … Χαίρομαι πάντα σαν βλέπω μια μικρή πρασινάδα να αγωνίζεται να ριζώσει στο τσιμέντο, αύριο μπορεί να γίνει δάσος, κάνοντας τη μοναξιά της θρίαμβο –έτσι βλέπω και τις προσπάθειές μας.» (Πηγή: www.lifo.gr)
Παρακάτω ακολουθούν δύο
σημαντικές συνεντεύξεις του Περικλή Κοροβέση για τα μαύρα χρόνια της χούντας
των συνταγματαρχών.
Σχεδόν πάντα, η ανάγνωση της ιστορίας είναι ησιόδεια, τουλάχιστον από όσους δεν την προσεγγίζουν με επαγγελματική αυστηρότητα, αλλά επιτρέπουν στο συναίσθημα να τρυπώνει ανάμεσα στα εργαλεία τους. Το βλέπουμε αυτό σε κάθε επέτειο, ελληνική ή διεθνή· την επέτειο της Επανάστασης του 1821, λ.χ., ή κάποιας από τις επαναστάσεις της παραγωγικής Γαλλίας, 1789, 1848, 1968: Στις αναπαραστάσεις μας, όλα τα φωτεινά χρώματα αφορούν το παρελθόν (κι όσο πιο πίσω τόσο φωτεινότερο), όλα τα γκρίζα το παρόν, κι όλα τα σκοτεινά το μέλλον.
Όνειρο έβλεπα χθες, επετειακό. Πως ήμουν τάχα στην εσωτερική αυλή του Πανεπιστημίου, ανήμερα δεκαεφτά Νοέμβρη, είκοσι και βάλε χρόνια πίσω, λίγο πριν την καθιερωμένη πορεία προς τη Νομαρχία και πίσω πίσω απ’ το πανό των Ρηγάδων. Με τα χέρια στις τσέπες, με σκούφο για το κρύο, συντονισμένος, καλοκουρδισμένος, έτοιμος. Κατέβαινα εκστασιασμένος τη Δωδώνης κι ο φρέσκος αέρας που μου μαστίγωνε το πρόσωπο, δρόσιζε τα πλακάτ του μυαλού, φούσκωνε το νεανικό μου στήθος. Μέρες του ‘90. Τι κι αν ο υπαρκτός ο ανύπαρκτος κατέρρεε ανατολικά; την είχα κάνει εγώ την κριτική μου. Κι ο οίστρος της επετείου με είχε απόλυτα συνεπάρει. Όπως κι η πορεία, που κατηφόριζε με παλμό.
Ο δολοφονημένος άγνωστος ήρωας του Πολυτεχνείου Γιάννης Καΐλης
Της Βάσως Βέτσικα*
«Δεν μπορούσαμε ούτε να τον κλάψουμε»
Στις 22 Φεβρουαρίου 1974, τρεις μήνες μετά την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο, σε ένα οικόπεδο της οδού Βαλτετσίου, δίπλα σε μια νεοανεγειρόμενη οικοδομή της Αθήνας, περαστικοί ανακάλυπταν το πτώμα ενός 24χρονου άνδρα. Χτυπημένος μέχρι θανάτου, με σπασμένα τα δάχτυλα και κατακρεουργημένο το κεφάλι, ο νεκρός παρουσίαζε μια εικόνα που δεν δικαιολογούσε την επίσημη αιτία θανάτου. Η εκδοχή της «αυτοκτονίας» δεν έπειθε κανέναν. Τις αμφιβολίες ενίσχυε το γεγονός ότι ο 24χρονος φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών καταζητούνταν από τη χούντα, είχε εξαφανιστεί επί μέρες από τους οικείους του και οι πληροφορίες έλεγαν ότι είχε ήδη συλληφθεί. Ονομαζόταν Γιάννης Καΐλης. Ηταν ο φοιτητής που είχε γράψει με το πινέλο του στην πύλη του Πολυτεχνείου τα δύο συνθήματα που έμειναν άσβηστα στην Ιστορία: «Έξω αι ΗΠΑ», «Έξω το ΝΑΤΟ»…
Το φερμουάρ, όπως είναι γνωστό, είναι ένας χρήσιμος και αναγκαίος υλικός μηχανισμός για να γίνουν κατάλληλα προς ένδυση ορισμένα μέρη του ρουχισμού μας. Υπάρχει όμως και το άυλο φερμουάρ, που χρησιμοποιείται για να κλείνουν το στόμα τους, σε κρίσιμες στιγμές και περιόδους για τον Άνθρωπο και την Κοινωνία, εκείνοι που λόγω της θέσης τους και κυρίως του αυτοπροσδιορισμού τους, ως διανοουμένων, φιλοσόφων και ανθρώπων του Πνεύματος, έπρεπε να έχουν στόμα ελεύθερο και ανυπότακτο και με θάρρος να παίρνουν ξεκάθαρη θέση, με την προσωπική τους στάση ζωής, απέναντι στα δρώμενα της εποχής, για να γίνονται φως και οδοδείκτες για τον λαό.
Χ.Ρ.: «Η στρατιωτική δικτατορία των συνταγματαρχών που κηρύχτηκε στις 21 Απριλίου 1967, ξεμερώνοντας το Σάββατο του Λαζάρου, κράτησε τελικά μέχρι τις 24 Ιουλίου του 1974. Αφορμή ήταν η κήρυξη πολέμου 4 μέρες πριν από τους τούρκους στη Μεγαλόνησο της Κύπρου με ευθύνες και της ίδιας της χούντας. Ακολούθησε μια επιστράτευση – παρωδία και στην Ελλάδα.
Κορυφαία εκδήλωση, πριν τη πτώση της, υπήρξε η εξέγερση του Πολυτεχνείου μεταξύ 15 και 17 Νοέμβρη του 1973 σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Γιάννενα.
Ο αγώνας συνεχίζεται για Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία!
Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
44Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και τα ιδανικά, όπως εκφράζονται από το συμπυκνωμένο τρίπτυχο «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» παραμένουν αδικαίωτα διατηρώντας την ιστορικότητά τους και εκφράζοντας σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.
Οι σχέσεις Εκκλησίας-κράτους στη χώρα μας συγκροτούν ένα ακόμη εθνικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα, το οποίο γίνεται αντικείμενο εν πολλοίς επιπόλαιων και ανιστόρητων σκοπιμοτήτων, που τελικά δεν βοηθούν στην ομαλοποίηση και στο αναγκαίο ξεκαθάρισμα αυτών των σχέσεων. Είμαστε μια χώρα με μπόλικη και μακρόχρονη ιστορία και εκκωφαντική απουσία εθνικής ταυτότητας και συνείδησης. Ο λόγος μας είναι ισοπεδωτικός, εριστικός και εμφορείται περισσότερο από κομματικές σκοπιμότητες και κάθε λογής ιδεοληψίες. Με αυτό τον τρόπο ανακυκλώνουμε μονίμως έναν θορυβώδη φαύλο κύκλο συζητήσεων, που βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η άγνοια της ουσίας των ζητημάτων για τα οποία αποφαινόμαστε με χαρακτηριστική ευκολία. Οι σχέσεις της πολιτείας με την Εκκλησία είναι ανάγκη, πριν διευθετηθούν, να διατυπωθούν με ακρίβεια, γνώση και αντικειμενικότητα ως ένα πρόβλημα εθνικό που κάποτε οφείλουμε ως κοινωνία να το λύσουμε.
Του Μητρ. Αρκαλοχωρίου, Καστελίου και Βιάννου Ανδρέα Νανάκη*
Η δικτατορία του 1967 δεν ήλεγχε την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχής γενομένης από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο Β΄. Το 1967 συνεχίστηκε η προσπάθεια του Μεταξά για τη χειραγώγηση της Ιεραρχίας, με την επιβολή ως Αθηνών του από Τραπεζούντος Χρυσάνθου, το 1938. Τότε, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή του κανονικώς εκλεγέντος, υπό του Σώματος της Ιεραρχίας, Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Η ηρωική έξοδος του Χρυσάνθου, που αρνήθηκε να ορκίσει τη γερμανόφιλη κυβέρνηση της Κατοχής (1941), όταν χωρίς να παραιτηθεί αποχώρησε από την Αρχιεπισκοπή, επανέφερε στον Θρόνο τον από την Ιεραρχία εκλεγέντα, Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό.
