ΣΕΝΑΡΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ:
Καμία από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις δεν θα μπορούσε μόνη της να κερδίσει μία ενδεχόμενη, τελική μάχη, για την ηγεσία του πλανήτη – εάν όμως οι δύο από αυτές τις δυνάμεις ενώνονταν μεταξύ τους, με στόχο την τρίτη, τότε ο πόλεμος θα εξελισσόταν διαφορετικά
Του Βασίλη Βιλιάρδου*
"Ένας από τους βασικότερους κανόνες του πολέμου είναι το να μην υποθέτεις πως δεν θα παρουσιαστεί ποτέ εχθρός – αλλά να είσαι πάντοτε έτοιμος να αντιμετωπίσεις οποιαδήποτε απειλή, οποτεδήποτε εμφανιστεί. Δεν πρέπει λοιπόν να εφησυχάζει κανείς, θεωρώντας πως δεν θα αντιμετωπίσει εχθρική επίθεση – αντίθετα, οφείλει να έχει τοποθετήσει με τέτοιον τρόπο τα στρατεύματα του, ώστε να είναι αδύνατον ποτέ να νικηθεί" (Sun Tsu, η τέχνη του πολέμου).
Ανάλυση
Όπως έχουμε αναφέρει στο πρώτο μέρος της ανάλυσης μας (ο υπόγειος παγκόσμιος πόλεμος), καθώς επίσης στο δεύτερο μέρος της (το όπλο της ενέργειας), τα οποία συμπληρώσαμε με ορισμένες σημαντικές ιδιαιτερότητες της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α. (το αμερικανικό πείραμα), ευρίσκεται ήδη σε εξέλιξη μία παγκόσμια σύρραξη – με θανατηφόρα οικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής.
Στο τέταρτο και τελευταίο τώρα μέρος, αφού περιγράψουμε ορισμένα ακόμη χαρακτηριστικά των αντιμαχομένων δυνάμεων, καθώς επίσης των κυριότερων «δορυφόρων» τους, θα επικεντρωθούμε σε κάποια από τα πολλά «σενάρια πολέμου», τα οποία είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν – χωρίς φυσικά να αποκλείουμε οποιοδήποτε άλλο. Αναλυτικότερα τα εξής:
ΟΙ Η.Π.Α.
Η υπερδύναμη είναι αναμφίβολα μία πάρα πολύ πλούσια χώρα, όσον αφορά ορισμένους πολίτες (ελίτ) και επιχειρήσεις της – γεγονός που τεκμηριώνεται από τον Πίνακα Ι, με κριτήριο τα καθαρά χρηματικά περιουσιακά στοιχεία των Αμερικανών, τα οποία ανέρχονται στα 38,6 τρις $ (ακολουθείται από την Ιαπωνία, με 15,5 τρις $).
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Συνολική μικτή χρηματική περιουσία σε δις € το 2011, διαφορά με το προηγούμενο έτος, κατά κεφαλήν μικτή περιουσία, κατά κεφαλήν καθαρή περιουσία – κατάταξη με κριτήριο τα κατά κεφαλήν καθαρά χρηματικά περιουσιακά στοιχεία
|
Α/Α
|
Χώρα
|
Συν. περιουσία
|
Διαφορά
|
Κατά κεφαλήν μικτά
|
Κατά κεφ. καθαρά
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
Ελβετία
|
1.654
|
2,5%
|
214.794
|
138.062
|
|
2
|
Ιαπωνία
|
15.572
|
-0,4%
|
123.099
|
93.087
|
|
3
|
Η.Π.Α.
|
38.693
|
1,7%
|
123.586
|
90.417
|
|
4
|
Βέλγιο
|
940
|
4,4%
|
87.455
|
68.491
|
|
5
|
Ολλανδία
|
1.832
|
3,6%
|
109.943
|
61.315
|
|
6
|
Ταιβάν
|
1.646
|
2,1%
|
70.938
|
60.893
|
|
7
|
Καναδάς
|
3.281
|
-0,5%
|
95.530
|
59.913
|
|
8
|
Σιγκαπούρη
|
435
|
5,5%
|
83.911
|
58.215
|
|
9
|
Βρετανία
|
5.128
|
-0,4%
|
82.162
|
52.600
|
|
10
|
Ισραήλ
|
482
|
-2,2%
|
63.695
|
51.562
|
|
11
|
Δανία
|
632
|
2,9%
|
113.463
|
49.220
|
|
12
|
Ιταλία
|
3.549
|
-3,1%
|
58.380
|
42.875
|
|
13
|
Γαλλία
|
4.002
|
-0,2%
|
63.392
|
42.643
|
|
14
|
Σουηδία
|
736
|
-2,4%
|
77.962
|
42.104
|
|
15
|
Αυστρία
|
509
|
0,0%
|
60.509
|
40.648
|
Σημείωση: Στην πρώτη δεκαπεντάδα δεν περιλαμβάνονται οι Γερμανοί πολίτες – οι οποίοι δεν είναι τόσο πλούσιοι, όσο το κράτος τους (άρθρο μας).
Πηγή: Allianz. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως φαίνεται από τον Πίνακα Ι, οι πολίτες της υπερδύναμης προηγούνται όλων των υπολοίπων χωρών, έχοντας στην κατοχή τους ποσά που υπερβαίνουν σημαντικά το συνολικό δημόσιο χρέος – ενώ συνεχίζουν να αυξάνονται (+1,7%) σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο έτος.
Εν τούτοις, οι Η.Π.Α. αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλα προβλήματα, μεταξύ άλλων λόγω της υπερβολικά μη ισορροπημένης κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, καθώς επίσης των εισοδημάτων (μισθών, συντάξεων κλπ.) των πολιτών τους. Έχοντας αναλύσει πολλές ιδιαίτερες «πτυχές» τους στο παρελθόν (Η.Π.Α., ο χάρτινος πύργος, Η μητέρα των κρίσεων), θα περιορισθούμε εδώ στο θέμα της αδυναμίας ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού να επιβιώσει, χωρίς τη βοήθεια της Πολιτείας.
Ειδικότερα, ο αριθμός των πολιτών που λαμβάνουν «κουπόνια διατροφής» από το δημόσιο (food stamps), αυξήθηκε στα 47.791.996 άτομα το Δεκέμβριο του 2012 – σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο γεωργίας. Το γεγονός αυτό σημαίνει προφανώς ότι, παρά την «ανάρρωση» της αμερικανικής οικονομίας, όλο και λιγότεροι άνθρωποι συμμετέχουν στην κατανομή των κερδών. Ίσως οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, με τα σύγχρονα κουπόνια διατροφής, τα οποία δίδονται στους ασθενέστερους πολίτες από το κράτος, «επιδοτείται» η αγορά τροφίμων με πιστωτική κάρτα, συνολικής αξίας 133,72 $ ανά άτομο το μήνα.
Ο πραγματικός αριθμός τώρα των Αμερικανών, οι οποίοι θα είχαν ανάγκη επιδότησης της διατροφής τους, είναι πολύ μεγαλύτερος. Αυτό οφείλεται στο ότι, για να δικαιούται κανείς μία πιστωτική κάρτα αγοράς τροφίμων (Electronic Benefit Transfer – EBT), θα πρέπει να είναι ενήλικος, ηλικίας μεταξύ 16 και 60 ετών, άνεργος, ικανός για εργασία, καθώς επίσης να αποδείξει ότι έχει αναζητήσει απασχόληση – επίσης, να είναι πρόθυμος να αποδεχθεί ορισμένες εργασίες ή να συμμετέχει σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.
Υπάρχουν πολλές άλλες ιδιαιτερότητες, οι οποίες όμως δεν είναι απαραίτητες στο σημερινό κείμενο – ιδίως ο τρόπος μέτρησης της ανεργίας, ο οποίος είναι τουλάχιστον παραπλανητικός, εάν όχι σκανδαλώδης. Εάν προσθέσουμε δε τους αστέγους, αυτούς που κοιμούνται σε υπόγειες σήραγγες, καθώς επίσης τους ανθρώπους που ζουν «φυλακισμένοι» σε γκέτο, ακόμη και σε ελάχιστη απόσταση από το Λευκό Οίκο, θα έχουμε μία εφιαλτική εικόνα της αμερικανικής κοινωνίας – η οποία φυσικά δεν ταιριάζει σε μία τόσο ανεπτυγμένη οικονομία.
Η ΙΑΠΩΝΙΑ
Βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα φαίνεται να καλυτερεύουν τα θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας της – αφού η οι καταναλωτικές δαπάνες αυξήθηκαν (+1,9%), ενώ η βιομηχανική παραγωγή παρουσίασε σημάδια βελτίωσης (+1%), αν και επιβοηθήθηκε σημαντικά από την υποτίμηση του γεν.
Μακροπρόθεσμα όμως, η κατάσταση της Ιαπωνίας δεν φαίνεται καθόλου ευχάριστη – αφού το δημόσιο χρέος της υπερβαίνει το 220% του ΑΕΠ της, το εμπορικό ισοζύγιο μετατράπηκε σε αρνητικό (2012), ενώ το έλλειμμα του προϋπολογισμού της ξεπέρασε το 9% του ΑΕΠ. Όλα αυτά παρά το ότι το επιτόκιο δανεισμού της (1%), είναι ένα από τα μικρότερα σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Η υποτίμηση τώρα του γεν, μεταξύ άλλων λόγω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης της κεντρικής τράπεζας, αντίστοιχων με αυτά των Η.Π.Α. (QE), θα οδηγήσει σε ακριβότερες εισαγωγές, οπότε σε αύξηση του πληθωρισμού – με πιθανότερο αποτέλεσμα την εκτόξευση των επιτοκίων δανεισμού, τα οποία θα μπορούσε να οδηγήσουν στη χρεοκοπία της χώρας (το απόλυτο μέγεθος του χρέους της πλησιάζει αυτό των Η.Π.Α., παρά το ότι η Ιαπωνία έχει κατά πολύ χαμηλότερο ΑΕΠ από την υπερδύναμη – 5,9 τρις € $ έναντι 15,65 τρις $).
Σημαντικό γεωπολιτικά είναι το γεγονός ότι, η σχέση της με την Κίνα είναι εξαιρετικά «τεταμένη», κάτι που φάνηκε από τη στρατιωτική αντιπαράθεση τους για κάποια ξερονήσια, τα οποία όμως ευρίσκονται πολύ μακριά από την Ιαπωνία και δίπλα σχεδόν στην Κίνα – καθώς επίσης από το εμπάργκο της «κίτρινης γάγγραινας», όσον αφορά τις εξαγωγές σπανίων γαιών προς την Ιαπωνία, απαραίτητων για τα μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας.
Η Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ (ΕΥΡΩΠΗ)
Πρόκειται για έναν από τους βασικότερους δορυφόρους των Η.Π.Α., σε πολύ σημαντική θέση – αφού αφενός μεν ολοκληρώνει το χρηματοπιστωτικό σύστημα της υπερδύναμης, αφετέρου ελέγχει κατά κάποιον τρόπο την Ευρώπη. Δυστυχώς όμως, η οικονομία της υποφέρει, έχοντας βυθιστεί στην ύφεση – παρά την υποτίμηση της στερλίνας (25%), τα αρνητικά πραγματικά επιτόκια δανεισμού, καθώς επίσης τα 375 δις στερλίνες προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης.
Η βιομηχανική της παραγωγή περιορίζεται συνεχώς (-1,2%), ενώ το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών είναι της τάξης των 2,4 δις – με τις εξαγωγές, εξαιρουμένου του πετρελαίου, να εμφανίζουν μείωση της τάξης του 5,4%. Το πραγματικό εισόδημα των πολιτών περιορίζεται σημαντικά, λόγω του πληθωρισμού, ενώ η υποτίμηση του νομίσματος θα συνεχιστεί – κυρίως όταν η Μ. Βρετανία αναγκαστεί να μειώσει ακόμη περισσότερο το βασικό της επιτόκιο, καθώς επίσης να αυξήσει τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (τύπωμα χρημάτων), για να αναθερμάνει τη ζήτηση και τις επενδύσεις. Με συνολικό χρέος δε, δημόσιο και ιδιωτικό, της τάξης του 550% του ΑΕΠ της, η κατάρρευση της οικονομίας της δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκλεισθεί.
Με στόχο να έχουμε μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα της Μ. Βρετανίας, σε σύγκριση με την Ιαπωνία και με τη Γερμανία, παραθέτουμε εδώ τον Πίνακα ΙΙ:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Οικονομικά μεγέθη 2012 σε $, προβλέψεις
|
Μεγέθη
|
Μ. Βρετανία
|
Ιαπωνία
|
Γερμανία
|
|
|
|
|
|
|
ΑΕΠ
|
2,43 τρις
|
5,98 τρις
|
3,19 τρις
|
|
Ρυθμός ανάπτυξης
|
-0,1%
|
2,2%
|
0,9%
|
|
ΑΕΠ κατά κεφαλή (ΡΡΡ)
|
36.700
|
38.200
|
39.100
|
|
Εργαζόμενοι
|
31,90 εκ.
|
65,27 εκ.
|
44,01 εκ.
|
|
Ανεργία
|
7,8%
|
4,4%
|
6,5%
|
|
Έλλειμμα προϋπολογισμού
|
-7,7%
|
-9,1%
|
*0,0%
|
|
Δημόσιο χρέος / ΑΕΠ
|
88,7%
|
218,9%
|
80,5%
|
|
Έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών
|
-57,7 δις
|
84,7 δις
|
208,1 δις
|
|
Εξαγωγές
|
481 δις
|
792 δις
|
1,49 τρις
|
|
Εισαγωγές
|
646 δις
|
857 δις
|
1,28 τρις
|
|
Εξωτερικό χρέος
|
9,84 τρις
|
2,72 τρις
|
5,62 τρις
|
|
Εξωτερικό χρέος / ΑΕΠ
|
404,9%
|
45,5%
|
176,2%
|
* Διαμορφώθηκε τελικά αρνητικό. Η Γερμανία έχει πολύ μεγάλο πλεόνασμα στο εμπορικό της ισοζύγιο (περί τα 210 δις $), όπως η επίσης μερκαντιλιστική Κίνα, σε αντίθεση με τις δύο άλλες χώρες.
Πηγή: CIA. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως φαίνεται από τον Πίνακα ΙΙ, η Μ. Βρετανία αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα – επίσης η Ιαπωνία, η οποία ακόμη επιβιώνει λόγω του εσωτερικού δανεισμού της (45,5% εξωτερικό χρέος). Φυσικά το δημόσιο χρέος της αυξάνεται γεωμετρικά – λόγω του τεραστίου ελλείμματος του προϋπολογισμού της (-9,1%), το οποίο βέβαια προστίθεται κάθε φορά στο δημόσιο χρέος.
Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες εκτός Ευρωζώνης, όπως η Μ. Βρετανία, τα προβλήματα δεν είναι αμελητέα – με τη Σουηδία να απειλείται από μία συνδυασμένη κρίση ακινήτων και τραπεζών, καθώς επίσης από τη συνεχή αύξηση της ισοτιμίας του νομίσματος της, η οποία δυσκολεύει σε μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές της.
Η ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΚΑΙ Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η νομισματική ένωση αντιμετωπίζει ουσιαστικά τα ίδια προβλήματα με την Ελλάδα – ενδεχομένως ακόμη χειρότερα, αφού η πατρίδα μας είχε ένα από τα χαμηλότερα ιδιωτικά χρέη στη Δύση, ενώ δεν θα είχε οδηγηθεί στη χρεοκοπία, εάν δεν μεσολαβούσε η εισβολή του ΔΝΤ, η άθλια στάση της Γερμανίας απέναντι της, καθώς επίσης το εγκληματικό PSI (άρθρο μας).
Ειδικότερα η κρίση δημοσίου χρέους, η οποία επιδεινώθηκε από το χειρισμό της Γερμανίας (πολιτική λιτότητας), έφερε στην επιφάνεια τη βραδυφλεγή τραπεζική βόμβα μεγατόνων στα θεμέλια της νομισματικής ένωσης – γεγονός που προκάλεσε την πιστωτική παγίδα, με αποτέλεσμα να επιδεινωθούν τα μέγιστα οι προοπτικές και τα μεγέθη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Οι ιταλικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι ισπανικές, οι γαλλικές, οι ολλανδικές και πολλές άλλες, ευρίσκονται πλέον στα όρια της επιβίωσης – σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες, οι οποίες συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης, μεταξύ άλλων μέσω της έκδοσης δικών τους ομολόγων. Παράλληλα, οι ευρωπαϊκές ασυμμετρίες, οι οποίες έχουν προκληθεί επίσης από τη Γερμανία (άρθρο μας), δεν επιτρέπουν μεγάλες ελπίδες για το μέλλον του κοινού νομίσματος – πόσο μάλλον όταν οι διαφορές μεταξύ των οικονομιών είναι σχεδόν αδύνατον να «γεφυρωθούν» (Πίνακας ΙΙΙ).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Σύγκριση συνολικού χρέους Γερμανίας και Ιταλίας, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, το 2012
|
Μεγέθη
|
Γερμανία
|
Ιταλία
|
|
|
|
|
|
Δημόσιο
|
80%
|
127%
|
|
Νοικοκυριά
|
59%
|
51%
|
|
Επιχειρήσεις
|
63%
|
112%
|
|
Τράπεζες
|
97%
|
97%
|
Σημείωση: Οι επιχειρήσεις της Ισπανίας οφείλουν το 186% του ΑΕΠ, της Πορτογαλίας το 158%, της Γαλλίας το 134% και της Ιρλανδίας το 289% – ενώ η παροχή πιστώσεων από τις τράπεζες συνέχισε να μειώνεται (-1,5% τον Ιανουάριο στην Ευρωζώνη, κατά μέσον όρο). Η Γαλλία απείλησε ακόμη και με κρατικοποίηση την Arcelor Mittal, λόγω υπερχρέωσης της.
Πηγή: MM (IMF, Morgan Stanley, Eurostat, EU). Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως φαίνεται καθαρά από τον Πίνακα ΙΙΙ, οι διαφορές στο παράδειγμα των δύο χωρών είναι τεράστιες – κάτι που συμβαίνει και με πολλά άλλα κράτη. Το «χάσμα» δε αυτό είναι αδύνατον να καλυφθεί, με την εφαρμογή μίας κοινής νομισματικής πολιτικής, εάν δεν ακολουθήσει άμεσα η τραπεζική, η δημοσιονομική και η πολιτική ένωση της Ευρωζώνης – κάτι που θεωρείται σχεδόν απίθανο να συμβεί. Ο Πίνακας ΙV που ακολουθεί απεικονίζει ένα ακόμη από τα συγκριτικά προβλήματα των δύο χωρών του παραδείγματος μας:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: Επιχειρήσεις με ετήσιο τζίρο μεγαλύτερο των 200 εκ. €
|
Τζίρος
|
Γερμανία (5.000 επιχειρήσεις)
|
Ιταλία (1.500 επιχειρήσεις)
|
|
|
|
|
|
200 εκ. – 1 δις €
|
79% του συνόλου
|
84% του συνόλου
|
|
1 δις – 5 δις €
|
19% του συνόλου
|
14% του συνόλου
|
|
Από 5 δις € και άνω
|
2% του συνόλου
|
2% του συνόλου
|
Σημείωση: Η μεσαία τάξη συμπιέζεται επικίνδυνα στην Ευρώπη – τόσο από την ανώτερη, η οποία πλουτίζει μέσω των τραπεζών, όσο και από την κατώτερη (η οποία επιβιώνει πλέον από τα επιδόματα ανεργίας, τα οποία όμως χρηματοδοτούνται από την εργαζόμενη μεσαία τάξη). Επομένως, οι κίνδυνοι εσωτερικών εξεγέρσεων, εμφυλίων πολέμων, καθώς επίσης διακρατικών συρράξεων, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Πηγή: R. Berger. Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Με κριτήριο όλα τα παραπάνω, καθώς επίσης με προηγούμενες αναλύσεις μας, η Ευρώπη, ο τρίτος πυλώνας της Δυτικής Τρόικας, είναι ένα καζάνι που βράζει – πολύ περισσότερο αφού λεηλατείται από τις Η.Π.Α., στα πλαίσια των ευρύτερων αναγκών επιβίωσης μίας υπερδύναμης σε καθοδική πορεία. Εκτός αυτού, αν και η Ιταλία φαίνεται σήμερα να αποτελεί το μεγαλύτερο «ενεργό ηφαίστειο», τουλάχιστον όσον αφορά την υιοθέτηση εθνικού νομίσματος, η Γερμανία δεν υπολείπεται καθόλου.
Αναλυτικότερα, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποθέτουν ότι, η Γερμανία σχεδιάζει μυστικά την αποχώρηση της από το Ευρώ, παράλληλα δε τη στενότερη συνεργασία της με τη Ρωσία – έτσι ώστε αφενός μεν να οχυρωθεί στρατιωτικά απέναντι στις οικονομικές επιθέσεις των Η.Π.Α., αφετέρου να καλύψει τα ενεργειακά της ελλείμματα (ενδεχομένως με στόχο τη συγκυριαρχία στην Ευρασία).
Ίσως οφείλουμε να τονίσουμε εδώ ότι, η Γερμανία αφενός μεν δεν διαθέτει ενεργειακές εταιρείες, όπως η Ιταλία (Eni), η Γαλλία (Total) και η Μ. Βρετανία (BP, Shell), οπότε είναι πολύ δύσκολο να δραστηριοποιηθεί στην εξόρυξη φυσικού αερίου ή πετρελαίου στη Μεσόγειο (αν και θα το επιδιώξει, με τη βοήθεια της υπερχρέωσης της Ιταλίας και της Γαλλίας), αφετέρου η Ρωσία αποτελεί εν δυνάμει «πολεμικό εταίρο» των Η.Π.Α. – αφού είναι μάλλον αδιανόητη η απόσυρση της υπερδύναμης από τα «Ευρασιακά» τεκταινόμενα.
Η ΚΙΝΑ
Έχοντας αναφερθεί περιληπτικά στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Δυτική Τρόικα (Η.Π.Α., Ευρώπη-Ευρωζώνη και Ιαπωνία), καθώς επίσης στη Ρωσία (άρθρο μας), θεωρούμε σκόπιμο να συμπληρώσουμε περαιτέρω την αναφορά μας στην Κίνα – αφού αποτελεί τον πλέον πιθανό διάδοχο της υπερδύναμης, εάν πράγματι καταρρεύσει η παγκόσμια ηγεμονία της (όπως συνέβη στο παρελθόν με τη Μ. Βρετανία, με την Ισπανία κλπ.).
Στα πλαίσια αυτά, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία της ιστορίας της Κίνας, είναι η συχνή και ξαφνική εναλλαγή της τάξης με το χάος – κάτι που δεν μπορεί να αποκλεισθεί ούτε σήμερα, παρά την οικονομική δυναμική της. Η πιθανότητα εμφάνισης μεγάλου πληθωρισμού, το σπάσιμο της φούσκας ακινήτων, η εξασθένιση της ανάπτυξης λόγω περιβαλλοντικών και ενεργειακών φυσικών περιορισμών, καθώς επίσης διάφορα άλλα, τα οποία θα μπορούσαν να συμβούν, είναι φυσικά δυνατόν να προκαλέσουν ξαφνικά χάος στο εσωτερικό της Κίνας.
Ο σημαντικότερος όμως κίνδυνος για την Κίνα είναι αναμφίβολα η αύξηση της ανεργίας – ιδιαίτερα σε συνδυασμό με τυχόν απώλεια των ευκαιριών για κοινωνική άνοδο των πολιτών της, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της συνοχής της χώρας. Εάν προσθέσουμε εδώ το δημογραφικό πρόβλημα της Κίνας (το οποίο προκλήθηκε ουσιαστικά από τον έλεγχο των γεννήσεων), όπου ο ανδρικός πληθυσμός είναι περισσότερος κατά 24 εκ. από το γυναικείο, θα διαπιστώσουμε πως το χάος απέχει ελάχιστα από την τάξη – η οποία βασιλεύει παντού σήμερα (είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο το ότι, οι μη έγγαμοι άνδρες τείνουν ευκολότερα στην εγκληματικότητα – γενικότερα στην «άνομη», μη κοινωνική συμπεριφορά).
Σε κάθε περίπτωση, τυχόν εσωτερική κοινωνική αστάθεια, λόγω κυρίως των δημογραφικών ιδιαιτεροτήτων, σε συνδυασμό με μία πληθωριστική αύξηση των τιμών των τροφίμων, καθώς επίσης με μία μαζική αύξηση της ανεργίας, αποτελεί μία κατά πολύ μεγαλύτερη απειλή για την πολιτική ηγεσία της Κίνας, σε σχέση με μία στρατιωτική εισβολή των Η.Π.Α. ή οποιασδήποτε άλλης χώρας.
Πόσο μάλλον όταν μία ενδεχόμενη στρατιωτική αντιπαράθεση, δημιουργεί θέσεις εργασίας στην εξοπλιστική βιομηχανία (ήδη η Κίνα επενδύει περί τα 90 δις $ ετήσια) – οι οποίες είναι σημαντικότερες για την ανερχόμενη υπερδύναμη, σε σχέση με τα «φυσιολογικά» ανθρώπινα θύματα μίας πολεμικής σύρραξης.
Για να μπορέσει τώρα η Κίνα να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, επενδύοντας σε έργα υποδομής κλπ., χρειάζεται απαραίτητα τα συναλλαγματικά της αποθέματα – τα οποία όμως κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό από την πληθωριστική πολιτική των Η.Π.Α., από το δολάριο δηλαδή, στο οποίο η Κίνα έχει τοποθετήσει σχεδόν το 40% των χρηματικών αποθεμάτων της (άμεσα, μέσω της αγοράς ομολόγων από τη Fed, αλλά και έμμεσα, μέσω άλλων διαπραγματευτών – όπως, για παράδειγμα, της Fannie Mae και της Freddie Mac).
Η υποτίμηση λοιπόν του δολαρίου, με βάση την οποία επιτυγχάνεται ουσιαστικά η «υπεξαίρεση» των περιουσιακών στοιχείων της Κίνας από τις Η.Π.Α., αποτελεί μία τεράστια «υπαρξιακή απειλή» για την ανερχόμενη υπερδύναμη – με αποτέλεσμα να προειδοποιεί η Κίνα τις Η.Π.Α. ότι, δεν θα ανεχθεί τον σκόπιμο πληθωρισμό του δολαρίου, λαμβάνοντας τα μέτρα της.
ΤΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ
Η αγορά των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου αποτελεί την κυριότερη επαφή της Κίνας με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα – ενώ, όπως έχουμε αναλύσει, ο μεγαλύτερος φόβος της είναι η υποτίμηση του δολαρίου, με τη βοήθεια της μαζικής εκτύπωσης χρημάτων εκ μέρους της Fed.
Εάν τώρα η Κίνα επιθυμούσε να εκδικηθεί τις Η.Π.Α., επιβάλλοντας αντίποινα, θα μπορούσε να πουλήσει μαζικά τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, τα οποία έχει στην κατοχή της (υπολογίζεται ότι υπερβαίνουν το 1 τρις $). Στην περίπτωση αυτή, το επιτόκιο δανεισμού των Η.Π.Α. θα εκτοξευόταν στα ύψη – ενώ το δολάριο, σε όλες τις αγορές συναλλάγματος, θα κατέρρεε σε χρόνο αναπνοής.
Το αποτέλεσμα θα ήταν υψηλότερο κόστος για τα ενυπόθηκα δάνεια, κατάρρευση των τιμών των ακινήτων, ραγδαία άνοδος του πληθωρισμού, «απογείωση» του ελλείμματος του προϋπολογισμού της υπερδύναμης, εκτόξευση του δημοσίου χρέους, ενδεχομένως τεράστια πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών, χρεοκοπίες τραπεζών, κοινωνικές εξεγέρσεις και πάρα πολλά άλλα.
Εν τούτοις, οι περισσότεροι θεωρούν ότι, οι φόβοι αυτοί είναι ατεκμηρίωτοι – επειδή η Κίνα θα υποχρεωνόταν σε μεγάλες ζημίες, αφού είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης των ομολόγων των Η.Π.Α., ενώ οι εξαγωγές της εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό (30%) από τους Αμερικανούς καταναλωτές. Επομένως, η μαζική «εκποίηση» των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου θα αντιστοιχούσε με οικονομική αυτοκτονία της Κίνας – κάτι που μάλλον δεν θα επιχειρούσε.
Εν τούτοις, δεν φαίνεται να γίνεται κατανοητό το ότι, η Κίνα θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ζημία στις Η.Π.Α. με άλλους τρόπους – πολύ λιγότερο πολυέξοδους. Ειδικότερα, τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου διαπραγματεύονται με διαφορετικές ημερομηνίες λήξης – από 30 ημέρες έως και 30 χρόνια. Στα πλαίσια αυτά, οι Κινέζοι θα μπορούσαν να μειώσουν σταδιακά τα αποθέματα τους σε τριακονταετή ομόλογα, αγοράζοντας άλλα, μικρότερης λήξης – χωρίς να αλλάξει απολύτως τίποτα, όσον αφορά τις συνολικές τους τοποθετήσεις.
Περαιτέρω, τα βραχυπρόθεσμα ομόλογα έχουν πολύ μικρότερη μεταβλητότητα (volatility), σε σχέση με τα μακροπρόθεσμα – δεν διαφοροποιούνται δηλαδή σημαντικά οι τιμές πώλησης τους, με αποτέλεσμα η Κίνα να είναι καλύτερα προετοιμασμένη, απέναντι στο ενδεχόμενο κατάρρευσης τους.
Εκτός αυτού, οι Κινέζοι θα μπορούσαν να μειώσουν την έκθεση τους στα συγκεκριμένα ομόλογα, χωρίς να προκαλέσουν πανικό στις αγορές με τη μαζική εκποίηση τους – αφού απλά θα περίμεναν να τελειώσει η χρονική διάρκεια των βραχυπρόθεσμων αυτών ομολόγων (κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες) και να εξοφληθούν στη λήξη, χωρίς να αγοράσουν καινούργια. Κάτι τέτοιο θα το παρομοίαζε κανείς εύλογα με έναν βραδυφλεγή εκρηκτικό ωρολογιακό μηχανισμό, η ενεργοποίηση του οποίου θα είχε περιορισθεί χρονικά.
Παράλληλα οι Κινέζοι, οι οποίοι έχουν επίσης ομόλογα άλλων χωρών στην κατοχή τους, θα μπορούσαν να αυξήσουν τις τοποθετήσεις τους σε αυτά – αν και η ποιότητα, καθώς επίσης το μέγεθος της αγοράς των αμερικανικών ομολόγων, δεν επιτρέπει την εξ ολοκλήρου αντικατάσταση τους από ομόλογα άλλων χωρών.
Από την άλλη πλευρά όμως, η Κίνα δεν είναι υποχρεωμένη να περιορισθεί στα ομόλογα, όσον αφορά τις τοποθετήσεις της – αφού έχει τη δυνατότητα να αγοράσει πρώτες ύλες και εμπορεύματα από τα διεθνή χρηματιστήρια (πράγμα που ήδη κάνει), μετοχές εταιρειών εξόρυξης ενέργειας, μετάλλων κλπ., καθώς επίσης πρώτες ύλες απ' ευθείας από άλλα κράτη (όπως από την Αφρική, στην οποία η παρουσία της Κίνας είναι «συντριπτική»).
Ίσως οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, το πλέον πολύτιμο όλων των εμπορευμάτων σήμερα είναι τι νερό – ενώ υπάρχουν πάρα πολλά επενδυτικά κεφάλαια παγκοσμίως, τα οποία εξειδικεύονται στην εξαγορά δικαιωμάτων γλυκού νερού, σε όλες τις περιοχές του πλανήτη.
Ολοκληρώνοντας, η Κίνα διπλασίασε μυστικά, μεταξύ των ετών 2004 και 2009, τα συνολικά αποθέματα χρυσού που έχει στην κατοχή της – μέσω ενός ειδικού επενδυτικού κεφαλαίου (SAFE), με το οποίο (δήθεν) η κεντρική της τράπεζα δεν είχε καμία σχέση. Κατ' επακόλουθο, η Κίνα μειώνει διαρκώς την εξάρτηση της από τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, καθώς επίσης από το δολάριο – με αποτέλεσμα να μπορεί κάποια στιγμή στο μέλλον να επιτεθεί, χωρίς να υποστεί η ίδια σοβαρές ζημίες.
ΤΑ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ
Ο μεγάλος κύκλος της αύξησης των τιμών των εμπορευμάτων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα κλπ.), με βάση τον οποίο οι τιμές φτάνουν σε επίπεδα ρεκόρ, ενώ στη συνέχεια μειώνονται, σε ένα επίπεδο όμως συνεχώς υψηλότερο από το αμέσως προηγούμενο χαμηλό, δεν έχει ολοκληρωθεί – σύμφωνα με μία σειρά εξειδικευμένων αναλυτών.
Παρά τις ελπίδες λοιπόν από την ανακάλυψη νέων μεθόδων και νέων πηγών (σχιστόλιθος), καθώς επίσης παρά τον χαμηλό παγκόσμιο ρυθμό ανάπτυξης, σαν αποτέλεσμα της κρίσης χρέους, οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν αυξηθεί πάνω από 150% τα τελευταία χρόνια – μία εξέλιξη που φαίνεται ότι θα συνεχισθεί, εντείνοντας το ρίσκο του πληθωρισμού, ο οποίος ήδη λειτουργεί αυξητικά λόγω της Fed, κυρίως όσον αφορά τις τιμές των τροφίμων παγκοσμίως (άρθρο μας).
Το συμπέρασμα αυτό στηρίζεται βασικά στην Κίνα – η ανάπτυξη της οποίας, σε συνδυασμό με την αστικοποίηση του πληθυσμού της, καθώς επίσης με την καλυτέρευση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της, αυξάνει τη ζήτηση σε ενέργεια, σιτηρά, μέταλλα κοκ. Εάν δε συνειδητοποιήσει κανείς ότι, οι Αμερικανοί καταναλώνουν «κατά κεφαλήν» εννέα φορές περισσότερο πετρέλαιο από τους Κινέζους (κάτι που συμβαίνει σχεδόν με όλα τα άλλα εμπορεύματα) θα διαπιστώσει ότι, η ζήτηση θα συνεχίσει να αυξάνεται – επομένως και οι τιμές. Πόσο μάλλον εάν η Κίνα επιλέξει να επενδύσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε εμπορεύματα – εγκαταλείποντας σταδιακά τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου.
Από την άλλη πλευρά, με δεδομένο το ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας (επίσης άλλων αναπτυσσόμενων οικονομιών) υπερβαίνει ετήσια το 7% ως προς το ΑΕΠ της, ενώ η αύξηση της ποσότητας (εξόρυξη) όλων σχεδόν των εμπορευμάτων είναι της τάξης του 2% ετήσια, θα καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα: στη διαχρονική αύξηση των τιμών τους.
Επομένως, τα εμπορεύματα αποτελούν αφενός μεν έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο για το μέλλον, αφετέρου μία κατά πολύ ασφαλέστερη επένδυση ή/και αντίκρισμα απέναντι στα νομίσματα, από τα χάρτινα χρήματα που παράγουν οι τράπεζες από το πουθενά – μεταξύ άλλων, λόγω της μονεταριστικής διαχείρισης της οικονομίας, εκ μέρους της Fed.
ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Χωρίς καμία αμφιβολία, το ισχυρότερο (μη συμβατικό) όπλο της υπερδύναμης, είναι η χρηματοπιστωτική της βιομηχανία – πόσο μάλλον σε συνδυασμό με τη Μ. Βρετανία, καθώς επίσης με την υπόλοιπη Δύση (Ευρώπη και Ιαπωνία). Εάν δε καταφέρει να ανεξαρτητοποιηθεί από την ενέργεια, γεγονός που ίσως συμβεί μετά την ανακάλυψη νέων μεθόδων εκ μέρους της (σχιστόλιθος κλπ.), τότε η ισχύς της θα αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό.
Στα πλαίσια αυτά, οι επιθέσεις της, καθώς επίσης ο τρόπος «εκτέλεσης» τους (ΜΜΕ, επενδυτικά κεφάλαια, αστέρες οικονομολόγοι, Fed, εταιρείες αξιολόγησης, hedge funds κλπ.), είναι πλέον γνωστές σε όλους – αφού έχουν προ πολλού «δρομολογηθεί», συνεισφέροντας τεράστια ποσά στον προϋπολογισμό της υπερδύναμης (κυρίως από την ΕΕ και ειδικά από τη Γερμανία).
Όσον αφορά τη Ρωσία, η ενέργεια είναι το μεγάλο όπλο της – ειδικά σε σχέση με την κεντρική Ευρώπη, ιδίως με τη Γερμανία, η οποία δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να αντιμετωπίσει μία «ενεργειακή» επίθεση.
Μία τέτοιου είδους επίθεση θα μπορούσε να ενορχηστρωθεί με το ξαφνικό σταμάτημα της τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο (με μία αιτιολογία αντίστοιχη με τις προηγούμενες φορές, ουκρανικό πρόβλημα) – με αποτέλεσμα αφενός μεν να προκληθούν ζημίες στη βιομηχανία, αφετέρου να αυξηθούν οι τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Με τον τρόπο αυτό θα εκτοξευόταν στα ύψη το κόστος της βιομηχανικής παραγωγής, όπως συνέβη με την πετρελαϊκή κρίση του '70 – οπότε θα μειώνονταν σημαντικά οι εξαγωγές, θα κατέρρεαν τα χρηματιστήρια, θα δημιουργούνταν μεγάλες κοινωνικές αναταραχές κλπ.
Μία άλλη θα ήταν η σύνδεση του νομίσματος της με το χρυσό, η δημιουργία μίας ζώνης ρουβλίου, καθώς επίσης η απαίτηση της να εξοφλούνται τα εμπορεύματα της (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, μέταλλα κλπ.) είτε σε ρούβλια συνδεδεμένα με το χρυσό, είτε σε ένα άλλο νόμισμα, συνδεδεμένο με ένα καλάθι εμπορευμάτων – μία απαίτηση στα πλαίσια της λογικής, αφού η σύνδεση ενός νομίσματος με τα εμπορεύματα δεν προκαλεί πληθωρισμό, επειδή η ετήσια παραγωγή τους δεν υπερβαίνει το 2% (όπως συμβαίνει και με το χρυσό).
Τέλος, η ισχύς της Κίνας είναι η παραγωγική της βιομηχανία (εφόσον καταφέρνει να εξασφαλίζει την ενέργεια, καθώς επίσης τις πρώτες ύλες που απαιτούνται), σε συνδυασμό με τα τεράστια, διαρκώς αυξανόμενα συναλλαγματικά της αποθέματα – με τη βοήθεια των οποίων θα μπορούσε ίσως να κερδίσει τη μάχη με τις Η.Π.Α., εάν λειτουργούσε σε βάθος χρόνου, μεθοδικά και ήρεμα.
Η επίθεση εκ μέρους της, εναντίον των Η.Π.Α., θα μπορούσε να εξελιχθεί στη βάση των αντιποίνων που περιγράψαμε προηγουμένως – με την παράλληλη απαίτηση της να παραχωρήσει το δολάριο τη θέση του σε ένα άλλο αποθεματικό νόμισμα, συνδεδεμένο με ένα καλάθι διεθνών νομισμάτων ή εμπορευμάτων.
Όσον αφορά την Ευρώπη, η διάθεση των τεράστιων συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κίνας στην εξαγορά επιχειρήσεων, ειδικά στη σημερινή εποχή κρίσης, θα μπορούσε εύκολα να την αναδείξει στον απόλυτο κυρίαρχο του παιχνιδιού – ειδικά λόγω της ανόητης πολιτικής της Γερμανίδας καγκελαρίου η οποία κατάφερε, δυστυχώς για τους Γερμανούς, να «ξεθάψει» το τέρας του ναζισμού.
ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΙΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ
Παρά τα όσα αναφέραμε έχουμε την άποψη ότι, καμία από τις τρεις παραπάνω δυνάμεις δεν θα μπορούσε μόνη της να κερδίσει μία ενδεχόμενη, τελική μάχη, για την ηγεσία του πλανήτη – με πιθανότερη μελλοντική εξέλιξη την απομόνωση της κάθε μίας, στο δικό της ζωτικό χώρο.
Εάν όμως οι δύο από αυτές τις δυνάμεις ενώνονταν μεταξύ τους, με στόχο την τρίτη, τότε ο οικονομικός πόλεμος θα ήταν δυνατόν να εξελιχθεί υπέρ τους – αν και όχι τόσο εύκολα. Στα πλαίσια αυτά, θα αναφερθούμε στα εξής «σενάρια»:
(α) Μία ενδεχόμενη συμμαχία των Η.Π.Α. με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, θα ήταν θανατηφόρα για την Ευρώπη, για τη Γερμανία ειδικά, καθώς επίσης εξαιρετικά επικίνδυνη για την Κίνα – όπως και για όλο τον υπόλοιπο πλανήτη.
(β) Μία συμμαχία των Η.Π.Α. με την Κίνα, δεν θα απειλούσε ιδιαίτερα τη Ρωσία – πόσο μάλλον αφού γνωρίζει πολύ καλά να επιβιώνει, ακόμη και όταν απομονώνεται, όπως έχει αποδείξει πολλές φορές στην Ιστορία της. Στην περίπτωση αυτή, οι πιθανότητες να συμμαχήσει η Ρωσία με την Ευρώπη, θα ήταν αρκετά μεγάλες.
(γ) Αυτό που φαίνεται πιθανότερο, είναι η συνεργασία της Κίνας με τη Ρωσία. Στα πλαίσια αυτά, θα μπορούσαν να συντονίσουν μυστικά αφενός μεν τις συναλλαγματικές, αφετέρου τις ενεργειακές τους επιθέσεις εναντίον της Δυτικής Τρόικας – αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την ισχύ τους με τη χρήση των παραγώγων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, με τα οποία εξασφαλίζεται η μόχλευση των διατιθεμένων κεφαλαίων. Σε μία τέτοια περίπτωση, θα συντονιζόταν ασφαλώς πολύ πιο πριν, κερδίζοντας παράλληλα τεράστια ποσά – αφού θα προέβλεπαν με σιγουριά το μέλλον.
Εάν δε προκαλούσαν ταυτόχρονα έναν περιορισμένο συμβατικό πόλεμο, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, με τη βοήθεια του Ιράν και με στόχο τις Η.Π.Α. (καθώς επίσης τους συμμάχους της, κυρίως δε το Ισραήλ), η εκδίωξη των Η.Π.Α. από την Ευρώπη και την Ασία θα ήταν μάλλον δεδομένη.
Η Ευρώπη φυσικά θα αποτελούσε το μεγάλο λάφυρο του πολέμου, καθώς επίσης η Μέση Ανατολή – προφανώς δε η Ιαπωνία και πολλές άλλες μικρότερες χώρες, οι οποίες θα ήταν αδύνατον να αντισταθούν σε μία τέτοια συντονισμένη επίθεση.
Ο χωρισμός τότε του πλανήτη σε δύο βασικές περιοχές, με την Αμερική, Βόρεια και Νότια, στη μία πλευρά, καθώς επίσης την Ευρασία στην άλλη, θα ήταν ίσως η μοναδική ειρηνική διέξοδος – χωρίς να χρησιμοποιηθούν εκείνα τα όπλα, τα οποία θα κατέστρεφαν ολόκληρη την υφήλιο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Υπάρχουν φυσικά πολλά άλλα σενάρια, λιγότερο ή περισσότερο ευφάνταστα, καθώς επίσης «παραλλαγές» των υφισταμένων. Εν τούτοις, η καλύτερη δυνατή εξέλιξη θα ήταν ασφαλώς η συνεργασία όλων των μεγάλων δυνάμεων μεταξύ τους – χωρίς να υπάρχουν οι πλεονασματικές, καθώς επίσης οι ελλειμματικές οικονομίες (ασυμμετρίες), οι οποίες ουσιαστικά προκαλούν τις συνεχείς παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές κρίσεις.
Άλλωστε, το σημαντικότερο όλων είναι η διατήρηση της ειρήνης – με την παράλληλη προστασία του πλανήτη από τα περιβαλλοντικά, καθώς επίσης από τα άλλα μεγάλα προβλήματα, τα οποία δημιουργεί αφενός μεν το εξαιρετικά επικίνδυνο «δόγμα της ανάπτυξης», αφετέρου η ανθρώπινη πλεονεξία.
* Βασίλης Βιλιάρδος (copyright), Αθήνα, 16. Μαρτίου 2013, viliardos@kbanalysis.com. Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
ΠΗΓΗ: http://www.casss.gr/PressCenter/Articles/2834.aspx
