Οι Διαδρομές του Παν. Α. Μπούρδαλα με τη ματιά του Αντώνη Μάλλιαρη*

Κέρτεζη 11.08.2024 & Καλάβρυτα 04.11.2024

   Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

   Θα ήθελα κατ’ αρχήν να ευχαριστήσω το συγγραφέα, τον Παναγιώτη Μπούρδαλα, που μου έκανε την τιμή να με καλέσει να συμμετάσχω στην παρουσίαση του βιβλίου του «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ – Η πρωτογενής παραγωγή και η Κέρτεζη», το οποίο εκδόθηκε τον Ιούνιο 2024, από τις εκδόσεις ΑΡΜΟΣ.

   Είναι το έκτο (6ο) κατά σειρά βιβλίο και είναι αποτέλεσμα μιας κοπιώδους, επίπονης και μακρόχρονης προσπάθειας, βασισμένης στην έρευνα, στις συνεντεύξεις και στην προσωπική, βιωματική γνώση. Αναφέρεται με κάθε λεπτομέρεια στην ανάπτυξη της οικονομίας της περιοχής από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι τις μέρες μας. Μιλάμε για μια περίοδο δύσκολη, σκληρή, που τα πάντα γίνονται χειρωνακτικά. Κάθε σπιθαμή γης που καλλιεργείται ποτίζεται με ποτάμια ιδρώτα. Ο κλήρος είναι μικρός για τους πολλούς και έτσι αναγκάζονται να καλλιεργούν στις πλαγιές (πεζούλες) με την αξίνα για να πάρουν μερικά χερόβολα σιτάρι ή κριθάρι. Ιδιαίτερα η δεκαετία του ’50 αλλά και αργότερα, μεταπολεμική περίοδος, τότε που αρχίζει η προσωπική βιωματική γνώση για εμένα και τον Παναγιώτη, είναι η περίοδος που η πατρίδα μας προσπαθεί να συνέλθει από την καταστροφή του πολέμου. Με γλώσσα απλή, κατανοητή, ο Παναγιώτης προσεγγίζει όλους τους τομείς ανάπτυξης της πρωτογενούς παραγωγής, φυτικής και ζωικής, και περιγράφει την αντιμετώπιση των διάφορων προβλημάτων (άρδευση, ύδρευση, τρόπους καλλιέργειας, κατασκευή εργαλείων). Οι παροιμίες που χρησιμοποιεί σε πολλές παραγράφους, ξεκουράζουν τον αναγνώστη και δίνουν ανάλαφρο τόνο στο κείμενο. Η χρήση δε, από το συγγραφέα, όχι μόνο των ονομάτων των οικογενειών αλλά και των προσωνυμίων (τα παρατσούκλια τους δηλαδή) δίνει τη δυνατότητα στους αναγνώστες, ιδιαίτερα ντόπιους, να γνωρίζουν ποιος είναι ποιος, μιας και με το ίδιο επώνυμο υπάρχουν πολλές οικογένειες.

Ο Γεώργιος Σφραντζής και το «Χρονικό της Άλωσης»

Της Γιούλας Κωνσταντοπούλου*

     Ο Γεώργιος Σφραντζής είναι γνωστός ως ένας από τους τέσσερις Βυζαντινούς «ιστορικούς της Άλωσης». Το έργο του (εν μέρει τα «απομνημονεύματά» του) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453), παρά τις μεταγενέστερες διαστρεβλώσεις που υπέστη. Ο κυριότερος λόγος γι ’ αυτό δεν είναι άλλος από τη θέση του συγγραφέα ως γραμματέα του τελευταίου αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, η οποία του επέτρεπε να γνωρίζει σκοτεινές πτυχές πολλών γεγονότων.

     Ο 13ος αιώνας αποτέλεσε μία περίοδο ση­μαντικών εξελίξεων για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Στο διάστημα των δύο περίπου αι­ώνων (1261-1453), κατά τους οποίους κατείχαν την εξουσία οι Παλαιολόγοι, εντάθηκαν οι εμφύ­λιες διαμάχες, καθώς κορυφωνόταν ο αγώνας για τη διαδοχή του θρόνου. Βούλγαροι και Σέρβοι αναδιοργάνωσαν τα κράτη τους, ενώ στα μικρα­σιατικά υψίπεδα εμφανίσθηκαν οι Οθωμανοί Τούρκοι.

Στην αυγή του 15ου αιώνα, ο οποίος άρ­χιζε με δυσοίωνες προβλέψεις για τον βυζαντινό κόσμο, γεννήθηκε ο Γεώργιος Σφραντζής, ένας από τους σημαντικότερους ιστοριογράφους της Άλωσης, η δραστηριότητα του οποίου εξακτινώθηκε σε ποικίλους τομείς της πολιτικής, διπλω­ματικής και στρατιωτικής ζωής. Τα προ της Άλωσης και τα μετά την Άλωση γεγονότα καταγράφηκαν, μεταξύ άλλων, στο χρονικό του Σφραντζή (Minus), καθώς και σε αυτό που του αποδόθηκε ψευδεπίγραφα (Majus).

Ο Βυζαντινός χρονογράφος της Αλώσεως Γεώργιος Σφραντζής,

ο μετονομασθείς Γρηγόριος Μοναχός διά του Θείου και Αγγελικού Σχήματος

Του Μάξιμου Ιβηρίτη (Νικολόπουλου)*

[Αφιερωτική ιστορική μελέτη δίκην Συναξαριακού αναγνώσματος,

αφθάστου τιμής και μακαρίας μνήμης]

{Μέρος α ́}:

Ο Γεώργιος Σφραντζής υπήρξε σημαίνων διπλωμάτης, μυστικοσύμβουλος, ιστοριογράφος και ανώτατος αξιωματικός των τελευταίων ετών της εναπομεινάσης Βυζαντινής αυτοκρατορίας, και ο μόνος εκ των τεσσάρων ιστορικών όστις έζησεν ως αυτόπτης μάρτυς τα γεγονότα της Αλώσεως.

Οι άλλοι τρεις ιστορικοί και χρονογράφοι της Αλώσεως: Μιχαήλ Δούκας, Μιχαήλ Κριτόβουλος και Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, συνεπλήρωσαν τας ιστορίας αυτών εκ διαφόρων πληροφοριών. Ο περιώνυμος Έλλην έφερε το Βυζαντινόν επώνυμον Σφραντζής, το οποίον όπως υποστηρίζεται υπέστη φωνητικήν απλοποίησιν και εγένετο Φραντζής εντός του περιγύρου της Βενετοκρατουμένης Κερκύρας, όπου έζησε κατά τα τελευταία έτη της ζωής του, καθότι εις τους Δυτικούς ήσαν γνώριμα τα ονόματα Frances και Francesko.

Η άποψις αύτη, ότι Σφραντζής είναι ο ορθός τύπος υπό της χειρογράφου παραδόσεως, αντί του Φραντζής δι’ ου εγένετο ευρύτερον γνωστός, εύρε δικαίωσιν εις τους νεωτέρους ερευνητάς· υπάρχουν όμως και τινες αντιδρώντες, ισχυριζόμενοι ότι το παλαιόν του επώνυμον ήτο Φραντζής.

Παρακμή, πόλεμος και νέοι αμπελώνες στα βουνά μας

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ 

Η Ευρώπη γερνά δημογραφικά, αλλά γερνά και οικονομικά και πολιτικά. Ο πόλεμος έκλεισε επίσημα ήδη ένα έτος από τις 24 Φλεβάρη του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας του νεοτσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύγχρονη και νεαρή Ουκρανία. Δεν γνωρίζουμε εάν έπεσε στην παγίδα των Η.Π.Α., αλλά τα πράγματα δείχνουν περίπλοκα για το αν θα πάνε οι ισχυροί σε διπλωματική λύση ή ο πόλεμος θα αναβαθμιστεί σε Γ΄ παγκόσμιο και με πυρηνικά…

Βλέπετε η Κίνα αποτελεί κρίκο με τη Ρωσία κι από την άλλη οι Η.Π.Α. και οι χώρες της Ε.Ε. μέσω του Ν.Α.Τ.Ο., όχι μόνο συντηρούν τον πόλεμο, αλλά και τον εκτείνουν στο χρόνο και φαίνεται να τον αναβαθμίζουν. Αν και το κύριο είναι το αίμα που χύνεται, οι σακατεμένοι, η προσφυγιά και ο πολλαπλός πόνος των νέων παιδιών σε Ουκρανία και Ρωσία, υπάρχουν ισχυρές επιπτώσεις οικονομικής και γεωπολιτικής φύσης σ’ όλη την Ε.Ε..

Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη πέραν της Ρωσίας -επομένως και στην Ελλάδα- δεν έχουν σχέση μόνο με την ενέργεια μονομερώς, αλλά ακόμη στα σιτηρά, στους σπόρους, στην κτηνοτροφία, στην ευρύτερη εργασία στα ορεινά κι επομένως στην επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην ορεινότητα αυτά όλα σχεδόν αποτελούν το τελειωτικό κτύπημα, αν δεν ληφθούν άμεσα ευρωπαϊκά και ελλαδικά μέτρα στήριξης.

Να ελπίσουμε ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει και δεν θα ξεκινήσει η ηγεσία της Ρωσίας με πυρηνικά για να μη χάσουν τον στρατιωτικό πόλεμο που ξεκίνησαν για να νικήσουν… Γιατί τότε όλα αυτά που συζητούμε δεν θα έχουν κανένα νόημα, αφού οι βοριάδες στη χώρα μας δεν θα αστειεύονται…

Μετανάστευση και μετανάστες από θε-ανθρωπολογική σκοπιά

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Μια σύντομη θε-ανθρωπολογική τοποθέτηση

Κατά την Παλαιά Διαθήκη, οι πνευματικοί απόγονοι του Άβελ και οι σαρκικοί του Κάϊν διασκορπισμένοι στο χώρο της όλης γης και διαμοιρασμένοι στο χρόνο της ιστορίας, παλεύουν για την τελική επικράτηση. Η γη, ακόμη και κατά την παλαιά διαθήκη, ανήκει στο δημιουργό του «σύμπαντος κόσμου», ο οποίος έχει και την «ψιλή κυριότητα», ενώ οι άνθρωποι αποτελούν τους διαχειριστές και έχουν την «επικαρπία». «Του Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής». Ο δημιουργός έχει λοιπόν και την «ψιλή κυριότητα» στο πλήρωμά της, δηλαδή στη φύση, στη βιοποικιλότητα και φυσικά στην ανθρωπότητα. Όλη την ανθρωπότητα, και όχι μόνο κάποιους εκλεκτούς. «Ανατέλλει τον ήλιο επί δικαίους και αδίκους». Η ανθρωπότητα, λοιπόν, ουσιαστικά αποτελείται από δύο έθνη: Τους πνευματικούς απογόνους του δικαίου Άβελ και τους σαρκικούς του άδικου φονιά Κάϊν.

Με την εκλογή του Άβραμ από τα βάθη της Μεσοποταμίας, την νέα ονομασία του συμβολικά σε Αβραάμ, και την μετατροπή του σε νέο γεννήτορα του έθνους των δικαίων, η αντίληψη περί των δύο «εθνών» ξεφεύγει από το φυλετικό και πάει στο ουσιαστικό. Γι’ αυτό ο Θεός δεν ενδιαφέρεται μόνο για τους απογόνους του νόμιμου τέκνου του Ισαάκ, αλλά και για τους «εθνικούς» απογόνους του Ισμαήλ. Εξάλλου η αποστολή του προφήτη Ιωνά -άνθρωπος σύμβολο του Ιησού-, που η ιστορία του διαβάζεται στον εσπερινό προ του Πάσχα, γίνεται προς τους εθνικούς, στους Θαρσείς της σημερινής Ισπανίας, μεταναστεύοντας, διακινδυνεύοντας, κηρύττοντας και φέρνοντας ανέλπιστα αποτέλεσμα. 

Εν τέλει, ενώ ο Αδάμ και η Εύα δεν ήταν τοπικοί μετανάστες από τον «Παράδεισο», αλλά πνευματικοί, ο Αβραάμ ήταν με βάση τις εντολές στα βάθη της συνείδησής του, ο πρώτος γήϊνος μετανάστης προς τη «Γη της επαγγελίας». Τα συναποτελούντα πρόσωπα κάθε ενός από τα δύο «έθνη» συχνά δεν είναι όπως φαίνονται, αλλά όπως αισθάνονται, όπως βούλονται, όπως δρουν, όπως σχετίζονται, όπως ζουν και εν τέλει όπως πεθαίνουν. Και φυσικά δεν είναι αυτά όπως τα δείχνουν οι δυνατοί και οι συστημικοί, αφού αυτοί συνήθως ανήκουν στο «έθνος» του Κάϊν. 

Η τουρκική διείσδυση στην Αφρική και η Λιβύη

Του Αλέκου Αναγνωστάκη*

Σιγά αλλά σταθερά, μέρα με τη μέρα, συγκροτούνται τα στρατόπεδα στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Οι αντιθέσεις εκδηλώνονται και παίρνουν μορφή και περιεχόμενο ενός διευρυνόμενου πλέγματος στο οποίο περιπλέκονται όλες οι μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία), οι ισχυρές δυνάμεις της περιοχής (Τουρκία, Αίγυπτος, Ισραήλ, Κατάρ) και η Ελλάδα. Το επίκεντρο είναι η Λιβύη και η θάλασσα της εξ αιτίας των υψηλών αποθεμάτων σε πετρέλαιο και αέριο και ακολουθούν η Ελλάδα και η Κύπρος.

Τώρα πια που οι θάλασσες δεν είναι μόνο δρόμος ταξιδιών και περιοχές αλιείας αλλά διαφιλονικούμενα ενεργειακά οικόπεδα που ορίζει (εν πολλοίς αυθαίρετα) η κάθε χώρα όπως οι καουμπόηδες στην άγρια Δύση: Από δω ως που έφτανε το μάτι τότε, από δω ως που επιτρέπουν το σκάψιμο στους βυθούς τα σύγχρονα θερμοαντοχικά υλικά, η σκληρότητα και η ισχύς άντλησης των πρωτόγνωρων αντλητικών μηχανών.

Αλλά τι ακριβώς σχεδιάζει η Τουρκία υπό το ΑΚΡ και τον Ερντογάν στην περιοχή;

Η κεντρικότητα του Ισλάμ συνδυασμένη με την παγκόσμια ενεργειακή πολιτική

Ἀπέναντι στήν τουρκική πρόκληση

Του Βασίλη Ξυδιά*

ΜΕΡΟΣ Α΄

Μπλεγμένη στὴ μεγάλη γεωπολιτική δίνη ἀπὸ τὴν Οὐκρανία ὣς τὴ Μέση Ἀνατολή –δὲν τῆς ἔφταναν ὅλα τ’ ἄλλα– ἡ Ἑλλάδα καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίσει τὴν ἄνευ προηγουμένου τουρκικὴ προκλητικότητα. Τούτη τὴν περίοδο ἡ αἰχμὴ εἶναι τὰ γεωτρύπανα στὴν Κύπρο, ἀλλὰ εἶναι σαφὲς ὅτι ἡ Τουρκία κλιμακώνει δυναμικὰ τὶς διεκδικήσεις της σὲ ὅλο τὸ μῆκος τῶν δυτικῶν της συνόρων, Θράκη-Αἰγαῖο-Κύπρος. Δὲν εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ συμβαίνει κάτι τέτοιο· τώρα ὅμως τὰ πράγματα εἶναι πολὺ χειρότερα ἀπὸ παλαιότερες περιπτώσεις, ὅπως π.χ. τὸ 1976 και τὸ 1986-87 μὲ τὸ Χόρα (μετέπειτα Σισμίκ), ἢ τὸ 1996 μὲ τὰ Ἴμια.

«Πνίγουν» το Ιόνιο οι υδρογονάνθρακες

Του Τάσου Σαραντή

Σύμφωνα με το WWF τα νησιά είναι περικυκλωμένα από έξι «οικόπεδα» συνολικής έκτασης σχεδόν 17.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που έχουν παραχωρηθεί για εργασίες έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων. 43 προστατευόμενες περιοχές γειτνιάζουν με αυτά τα «οικόπεδα».

Συνέχεια →

Ας χαμηλώναν τα βουνά…

Παραλλαγή του παραδοσιακού

Του Χρήστου Σκανδάμη*

Ας χαμηλώναν τα βουνά

να ζούσα τ’ όνειρό μου

να ‘βλεπα την ανατολή

ενός καινούργιου κόσμου.

Συνέχεια →

Γάμος στα Βαλκάνια και μπαλοθιές

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Με ρωτούν: Υπέρ ή κατά;

Ακόμα σκέφτομαι, απάντησα, σήμερα.

Η «Μακεδονία είναι ελληνική» φωνάζουν.

Ναι, σήμερα η ιστορική

δόθηκε στη χώρα μας, οριστικά,

μ’ όλα τα σύμβολά της.

Συνέχεια →