Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ (+ 1993)
αφηγήθηκε κάποτε μια συνομιλία του δασκάλου του, αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (+
1938), με έναν ερημίτη μοναχό. Ο μοναχός έλεγε: «Ο Θεός θα τιμωρήσει όλους τους
άθεους. Θα καίγονται στο πυρ το αιώνιο».
Πριν όμως προχωρήσει στην παρουσίαση της
συνομιλίας μοναχού και Σιλουανού, ο ίδιος ο Σωφρόνιος σχολίασε την στάση του
μοναχού: «Προφανώς», έγραψε, «η ιδέα πως οι άθεοι θα ετιμωροῦντο στο
αιώνιο πυρ, του προκαλούσε ευχαρίστηση, κατά το ψαλμικό “εὐφρανθήσεται δίκαιος,
ὅταν ἴδῃ ἐκδίκησιν” (Ψαλμ. νζ΄ 11-12)».
Νομίζω πως το σχόλιο αυτό (τρεις αράδες όλο κι όλο στο σχετικό βιβλίο) έχει συγκλονιστική δυναμική, μ’ όλη την ηρεμία με την οποία διατυπώνεται. Το να βεβαιώνει κάποιος ανενδοίαστα και σαρωτικά την αιώνια καταδίκη κάποιων ανθρώπων, ο Σωφρόνιος το αποδίδει σε ένα είδος πνευματικού σαδισμού. Ο Σωφρόνιος δηλαδή βλέπει κάτι νοσηρό, χαιρεκακία, παρ’ όλο που (προσοχή!) ο βεβαιώσας βασιζόταν σαφώς σε φράσεις και έννοιες της Αγίας Γραφής. Όντως ο Ψαλμός μιλά για χαρά των δικαίων μπροστά στην απόδοση δικαιοσύνης, και όντως η Καινή Διαθήκη μιλά για αιώνια κόλαση. Όμως εδώ ακριβώς είναι το καίριο σημείο, πάνω στο οποίο γεννιούνται διαφορές αγεφύρωτες: Ο μοναχός είχε υπέρ του χωρία, ο Σωφρόνιος είχε μαζί του την αλήθεια, είχε δηλαδή το πνεύμα που ζωοποιεί, σε αντιδιαστολή προς το γράμμα που αποκτείνει (το ειδωλοποιημένο γράμμα, καθόσον το γράμμα έχει νόημα ως διάκονος του πνεύματος). Και συνεχίζει ο Σωφρόνιος παραθέτοντας τον διάλογο του Γέροντα Σιλουανού με τον μοναχό:
Συνέντευξη του π. Νικόλαου Λουδοβίκου* στην Ειρήνη Καρύδη
Ερώτηση:Η εκκλησία μέχρις στιγμής, από την
εμφάνιση της πανδημία μέχρι και τώρα, έχει δεχτεί ένα καίριο πλήγμα. Τρεις
μεγάλες εκκλησιαστικές γιορτές, το Πάσχα, ο Δεκαπενταύγουστος και τα
Χριστούγεννα δεν εορτάστηκαν. Θεωρείτε ότι υπάρχει ένας κατά μέτωπο πόλεμος από
την πολιτεία προς την εκκλησία;
Απάντηση: Όχι, δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος
κατά μέτωπο πόλεμος, αφού η απαγόρευση ισχύει για τις συνάξεις όλων των
θρησκειών.
Ωστόσο, αυτού του είδους οι απαγορεύσεις, όταν ιδίως είναι τόσο επιθετικά απόλυτες, την στιγμή μάλιστα που κάποιες άλλες συνάξεις κατ’ ουσίαν αμνηστεύονται, σημαίνουν κάτι για την κοινωνία που τις ανέχεται και εκείνους που τις επιβάλλουν.Σημαίνουν, για τις πολιτικές αυτές, την ενδοϊστορική αποκλειστικά αυτο-δικαίωσή τους, χωρίς καμμιά δηλαδή ανάγκη εξωτερικής αναφορικότητας που θα είχε, εξίσου ή και περισσότερο, νόημα για την ζωή και την ύπαρξη – και αυτό αποτελεί άλλωστε γενικότερη τάση της νεωτερικής πολιτικής φιλοσοφίας.
Παρότι αποφεύγω ν΄ ασχολούμαι από
οδύνη με την θλιβερή θεολογική και πνευματική κατάσταση στην Ελλάδα (και όχι
μόνο), νομίζω πως ήρθε η στιγμή να σχολιάσω και πάλι το γνωστό πρόβλημα των
αποτειχίσεων, του οποίου κατεξοχήν έκφραση είναι η τέλεση ιερών ακολουθιών
χωρίς την μνημόνευση του τοπικού επισκόπου. Εξάλλου σημαντικό επίκεντρο αυτών
των εν Ελλάδι ενεργειών των λεγομένων ζηλωτών χριστιανών είναι η πατρίδα μου, η
οποία υπάγεται εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Φλωρίνης Πρεσπών και Εορδαίας. Εκεί
λοιπόν ελάχιστοι ιερωμένοι, επικαλούμενοι αστόχως τον 15ο Κανόνα
της Πρωτοδευτέρας Τοπικής Συνόδου, κήρυξαν τον τοπικό μητροπολίτη Θεόκλητο
αιρετικό και σταμάτησαν να τον μνημονεύουν. Η ιστορία αυτή συνεχίζεται εδώ και
κάποια χρόνια στην Ι. Μ. Αγίας Παρασκευής Μηλοχωρίου Εορδαίας. Πρόσφατα συνέβη
επεισόδιο μεταξύ του ιερομονάχου π. Ιγνατίου Καλαϊτζόπουλου και
μιας πιστής η οποία φορούσε μάσκα, για την οποία αναφέρεται πως επιτίμησε και
ζήτησε την αποχώρησή της κάνοντας λόγο για καρναβάλια στην Εκκλησία. Φίλοι και
αντικείμενοι του εν λόγω αρχιμανδρίτου, έχουν επιδοθεί σε πολλά σχόλια και
ύβρεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ένα ερώτημα το οποίο τέθηκε με
αφορμή αυτό το περιστατικό, είναι το εάν ιερέας έχει την αρμοδιότητα να οδηγεί
εκτός των τελουμένων έναν πιστό. Εδώ πρέπει να πούμε τα εξής: Ο Χριστιανισμός
είναι μυστηριακή λατρεία πράγμα που σημαίνει πως ο καθ ύλην αρμόδιος ιερέας
μπορεί για λόγους, καθορισμένους όμως και όχι ό,τι του «κόψει», να απαγορέψει
την είσοδο κάποιου. Πρακτικά αυτό σημαίνει να συντρέχουν κανονικοί λόγοι.
Μια δεύτερη συζήτηση έγινε για το
τι ακριβώς ειπώθηκε πραγματικά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν ήμουν παρών και
δεν γνωρίζω τί ειπώθηκε και τί όχι, για να λάβω θέση. Όμως ο εν λόγω κληρικός
είναι «σεσημασμένος» για πολλά ανάλογα περιστατικά στο παρελθόν. Λ.χ. πριν λίγα
χρόνια, κατά την Θεία Λειτουργία του Πάσχα και όταν ήρθε η ώρα της Θείας
Κοινωνίας, δεν μετέλαβε όσους δεν εξομολογούνταν στη μονή. Μάλιστα σε μία
γυναίκα βαθειά πιστή και εκκλησιαστική, η οποία εξομολογούνταν όντως στη μονή (και
συνεπώς δεν μπορούσε να αρνηθεί να την μεταλάβει γι΄ αυτό τον λόγο), την
κοίταξε σαν τον καραβανά στην στρατιωτική επιθεώρηση της Παρασκευής που ψάχνει
να κόψει εξόδους και της είπε «δεν φοράς μαντήλα» και δεν την κοινώνησε. Το
περιστατικό βέβαια είχε και συνέχεια, αφού ζητήθηκαν από τηλεοπτικό κανάλι
δηλώσεις από τον εν λόγω ιερομόναχο. Εκεί πραγματικά μου προκάλεσε θλίψη το ότι
τον ρωτάγανε για την μάσκα μέσα στην Εκκλησία και το γνωστό περιστατικό και
άρχισε «ψεκασμένο» πρόλογο περί Ρότσιλντ και Ροκφέλερ, αλλά και
λέγοντας πως πληρώνουν τους συγγενείς των νεκρών για να δηλώνουν αποδοχή του
θανάτου από covid-19. Θεολογία επιπέδου μακελειού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως
«ακατοίκητοι ζηλωτές, εθνικάρες και προοδευτικοί», έχουν βρει στα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης την αγιά χαρά τους. Η καραντίνα το ανέδειξε με τον ποιο
έντονο τρόπο. Ούτε υπάρχει αμφιβολία πως στην επιδημία θα «πατήσουν» επιτήδειοι
για να επιχειρήσουν να εφαρμόσουν μια σειρά από πράγματα. Αυτό γίνεται στην
πολιτική, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται.
Όμως το ένα δεν ακυρώνει το άλλο, ο ιός είναι εδώ, στο βαθμό που είναι.
Δυστυχώς διαρκώς επιζητούμε ν΄ αποδεχόμαστε, αυτό το οποίο μας είναι ευάρεστο
στ΄ αυτιά, την εικόνα και την συμπεριφορά μας.
Για μεγάλο τμήμα των λεγόμενων
«ζηλωτών», το γεγονός ότι δεν αποτελούν πλέον οι κληρικοί της μονής ιερείς της
Εκκλησίας και της Μητροπόλεως όντας αποτειχισμένοι, είναι μια μικρή λεπτομέρεια
και γενικά είναι απλώς Τρίτη, Τετάρτη ή Πέμπτη. Οι περισσότεροι έχουν παντελή
άγνοια του κανονικού δικαίου και του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί. Αυτό δεν
θα ήταν κακό, αν δεν εκδήλωναν όπου βρεθούν και όπου σταθούν κανονική άποψη με
την κριτική τους να πηγαίνει ροδάνι. Στην πραγματικότητα, όποιος πηγαίνει σε
ιερές ακολουθίες μονής ή ναού, οι οποίες είναι αντικανονικές ελέω
αποτειχισμένων λειτουργών, εμπίπτει ο ίδιος στις διατάξεις των νόμων του
ορθόδοξου κανονικού δικαίου και ας θεωρούν εαυτούς υπερ-ορθοδόξους. Έχουν
αναρωτηθεί όλοι αυτοί οι «ζηλωτές» τι επιτίμιο έχει η συμπροσευχή, δηλαδή η
συμμετοχή σε ιερή ακολουθία και μυστήριο η οποία τελείται από αντικανονικούς
ιερείς; Και δεν νοείται στο κανονικό δίκαιο η οποιαδήποτε εκκλησιαστική
δραστηριότητα άνευ της αδείας του τοπικού επισκόπου, πολύ περισσότερο της
τέλεσης Θείας Ευχαριστίας. Ό,τι και να επικαλεστείς για την Μεγάλη Σύνοδο της
Κρήτης δεν αλλάζει την εξής πραγματικότητα: Μια τοπική Σύνοδος η οποία δεν έχει
επικυρωθεί από Οικουμενική Σύνοδο (όπως ο 15ος Κανόνας της
Πρωτοδευτέρας Συνόδου τον οποίο έχουν κάνει «σημαία»), δεν μπορεί να αλλάξει το
κανονικό πρωτόκολλο το οποίοι προβλέπεται για την διακοπή του εκκλησιαστικού
μνημοσύνου αρχιερέων και έχει αποφασισθεί από μια Οικουμενική Σύνοδο. Ένας
πρεσβύτερος δεν μπορεί να τελεί Θεία Λειτουργία αυτόνομα του επισκόπου του
(ψιλά βέβαια γράμματα για τους φωνασκούντες). Επίσης άνευ οριστικής καταδίκης
δηλαδή και σχετικής απόφασης σε εφέσιμο βαθμό, ουδείς αρχιερέας παύει να είναι
κανονικός αρχιερέας. Αντίστοιχα ακόμα και αν κάποιος αρχιερέας, ακόμα και ο
«άγιος του αιώνα» να καταδικαστεί έστω άδικα αλλά τελεσίδικα, δεν επιτρέπεται
έως την ενδεχόμενη αποκατάστασή του η εκκλησιαστική μνημόνευσή του. Αρχή της
έννοιας του δικαίου είναι να μην επιτρέπει την υποκειμενική και κατά το δοκούν
πράξη του υποκείμενου στο νόμο πολίτη (αυτό μας έλειπε), παρότι προφανώς
υπάρχει και η δικαστική πλάνη. Το δικαστήριο χαρακτηρίζει επίσημα, όχι η
αφεντομουτσουνάρα μας. Συνεπώς σε επίσημα γεγονότα, όπως ένα εκκλησιαστικό
μνημόσυνο, επικαλούμαστε μόνο επίσημες (εκκλησιαστικές) πράξεις.
Παρότι και εμένα με ενοχλεί ως ορθόδοξο
η απουσία πίστης απέναντι στο ύψιστο μυστήριο της Θείας Κοινωνίας και κατά
συνέπεια η χρήση μάσκας εντός του ναού, δεν μπορώ ν΄ επικαλεστώ την προσωπική
μου ενόχληση και να επιτιμήσω αυτόν ο οποίος έκρινε πως πρέπει να την φέρει. Αν
η Εκκλησία ορίσει την χρήση μάσκας ως κατακριτέα, μόνο τότε μπορώ και εγώ να το
επικαλεστώ δημόσια και να το επικρίνω. Και παρότι προσωπικά δεν νιώθω κανένα
φόβο να κωλύσω νόσημα μέσα στην Εκκλησία, αυτό αποτελεί δική μου πεποίθηση και
όχι καθολικό αξίωμα. Και ένας που ήταν πιο μεγάλος μοναχός από τον ιερομόναχο
της αγίας Παρασκευής, ο Μέγας Παχώμιος της Αιγύπτου, απαγόρευε την
είσοδο ασθενούς στο ναό και την τράπεζα της μονής. Συνεπώς ας μην κάνουμε
εύκολα τους κλειδούχους του επιγείου παραδείσου σε πιστούς και ας «ξεκαβαλάμε»
που και που από την υψιπετή καθέδρα μας.
* Ο Κωνσταντίνος
Κόττης είναι πτυχιούχος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης, Ιεροψάλτης, Μεταπτυχιακός φοιτητής του Ελληνικού Ανοικτού
Πανεπιστημίου, konstantinosoa@yahoo.gr.
Ο Χριστός αποτελεί το πλέον αμφιλεγόμενο ιστορικό πρόσωπο. Για κανένα άλλο δεν χύθηκαν τόσοι ποταμοί αίματος πιστών σ’ αυτόν και κανένα άλλο δεν πολεμήθηκε τόσο είτε με διωγμούς των πιστών του είτε με λοιδορίες, βλασφημίες ακόμη και αμφισβήτηση της ιστορικής του ύπαρξης, πόσο μάλλον της ανάστασής του! Η ιστορία έχει γραφεί και γράφεται κατά τους νεότερους χρόνους από ανθρώπους, που στην πλειοψηφία τους είναι καθηλωμένοι στην ενδοκοσμικότητα και αρνούνται τον Θεό ως κατευθύνοντα την ιστορική πορεία του ανθρωπίνου είδους. Γι’ αυτό ελάχιστα έχουν ασχοληθεί με το πρόσωπο, το οποίο, έστω και αν δεν τους αρέσει, διαίρεσε την ιστορία στην προ αυτόν και μετά από αυτόν εποχή!
Τα Χριστούγεννα έχουν καταντήσει στις δυτικές κοινωνίες γιορτή προετοιμασίας και μόνο. Αγνοούν γιατί προετοιμάζονται και τί εορτάζουν. Η εμπορευματοποίηση της γιορτής στα πλαίσια της καταναλωτικής κοινωνίας φαίνεται να έχει επιφέρει το τελειωτικό κτύπημα στη γιορτή προς μεγάλη τέρψη όλων εκείνων που επείγονται να περάσει ο πλανήτης μας στη μεταχριστιανική εποχή. Βέβαια κάποια στοιχεία της ακόμη μαρτυρούν την προέλευσή της. Οι δήμοι εγκαθιστούν στις πλατείες φάτνες και οι γονείς οδηγούν εκεί τα παιδιά τους να δουν τον «Χριστούλη», τον μικρό, τον ανήμπορο, τον ξεπερασμένο. Τα παιδιά θα ακούσουν και θα δουν τους μάγους, τους βοσκούς και κάποια ζώα, τα οποία ζωντανά θα αργήσουν πολύ να αντικρίσουν, καθώς οι δυτικές κοινωνίες αποκόπτονται με γοργότατο ρυθμό από τη φύση! Όμως όλα τα σχετικά με τη γέννηση του Χριστού φαντάζουν ανούσια και καχεκτικά μπροστά στον ευτραφή γέρο, ο οποίος έχει επιβληθεί με την παρουσία του και κυριαρχεί όχι μόνο κατά το εορταστικό δωδεκαήμερο αλλά και πολλές ημέρες πριν από αυτό.
«Ο Θεός είναι νεκρός. Τον έχουμε σκοτώσει και είμαστε ορφανοί».
Με τα λόγια αυτά που καταρχήν ξαφνιάζουν, σοκάρουν, ο 78χρονος ιερέας π. Φιλόθεος Φάρος αποτιμά τη σημερινή σχέση μεγάλης μερίδας πιστών με το Θείο, μια σχέση «καταναλωτική» την οποία όπως υποστηρίζει ενισχύουν με τη στάση ζωής τους πολλοί κληρικοί. Με λόγο τολμηρό, ενίοτε καυστικό αλλά και αυτοκριτικό ο π. Φιλόθεος είναι ο πρώτος ιερέας που δεν διστάζει να χαρακτηρίσει σωστή την απόφαση για το «σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης» αφού η Πολιτεία απευθύνεται σε πολίτες και όχι σε πιστούς. Χαρακτηρίζει «φαρισαίους» και «υποκριτές» ιεράρχες και κληρικούς που έσπευσαν να μιλήσουν για «πορνεία» και «κουσούρια», υποστηρίζοντας ότι όσοι εμφανίζονται αυστηροί στην πραγματικότητα αναζητούν «άλλοθι» για να αποπροσανατολίσουν από δικές τους «αμαρτωλές» πράξεις. Αυτούς μάλιστα θεωρεί υπεύθυνους για το γεγονός ότι πολλοί νέοι άνθρωποι καταλήγουν σε ψυχιάτρους φορτωμένοι ενοχικά σύνδρομα.
Επέλεξα να ξεκινήσω την παρουσίαση με το πρώτο κείμενο του βιβλίου του πατέρα Χαράλαμπου. Ένα κείμενο γύρω από το ζήτημα της αγιότητας των ανθρώπων στο χώρο της εκκλησίας. Γράφει ο πατήρ Χαράλαμπος:
«ο άγιος αγαπά ακόμη και τα μη αξιαγάπητα. Εκείνον που όλοι θα περιφρονούσαν με μεγάλη χαρά, η αγιότητα τον μαζεύει, τον αγκαλιάζει, τον φιλά με πάθος μέχρι να τον θεραπεύσει». Αυτή η ουσιώδη περιγραφή της αγιότητας ως αγάπης, ως αγαπητικής σχέσης ενός ανθρώπου με τους κοινωνικά περιφρονημένους και περιθωριακούς μου έφερε στο μυαλό την εικόνα του αγίου Φραγκίσκου. Ενός αγίου που περιφρόνησε τα πλούτη του πατέρα του, τα χρήματα, την πολυτέλεια και ερωτεύθηκε την φτώχεια, τους φτωχούς, τους αρρώστους, του λεπρούς, ερωτεύθηκε τους περιφρονημένους και τους περιθωριακούς.Όλους αυτούς που αγκαλιάζει, που φιλά, που αγαπά, όλους αυτούς, τους ελαχίστους αδελφούς που αποτελούν γι’ αυτόν την πρώτη μοναστική αδελφότητα που τον περιβάλλει.
