H  Ακαδημία Επιστημών της Αλβανίας  και το αλβανικό εγκυκλοπαιδικό λεξικό

 

Του Φάνης Μαλκίδη*

 

1. Ο εθνικιστικός ρόλος της Αλβανικής Ακαδημίας Επιστημών 

 

Σχετικά νεοσύστατη- ιδρύθηκε  το 1972- η Αλβανική Ακαδημία Επιστημών, είναι το πιο σημαντικό επιστημονικό ίδρυμα της χώρας. Περιλαμβάνει επιστημονικά ιδρύματα, κέντρα και οργανισμούς, και παρότι η   νομοθεσία μετά το 1991  καθορίζει το καθεστώς της  ως ανεξάρτητο ίδρυμα, εντούτοις  συνεχίζει να χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση.

Οι κύριοι στόχοι της  Ακαδημίας είναι η ανάληψη και η δημοσιοποίηση μελετών και ερευνών  σε διάφορους τομείς της επιστήμης, η συνεργασία με το δίκτυο των ιδρυμάτων της και άλλα  επιστημονικά ιδρύματα και πανεπιστήμια στην Αλβανία, η  συμμετοχή του επιστημονικού της δυναμικού σε ποικίλες δραστηριότητές τους, η συγκρότηση των διαδικασιών για την απόκτηση    επιστημονικών  βαθμών  και  τίτλων, η οργάνωση   εθνικών  και διεθνών  δραστηριοτήτων, η δημιουργία και η σύσφιγξη    σχέσεων καθώς και η συνεργασία με τις ξένες Ακαδημίες.

Η Ακαδημία Επιστημών ήδη επί καθεστώτος Χότζα και Κόματος Εργασίας της Αλβανίας, είχε δείξει κάποιες τάσεις προς την κατεύθυνση τεκμηρίωσης και ανάληψης της πρωτοπορίας στο εθνικό ζήτημα, όταν σε έκδοσή της με τον τίτλο «Οι Αλβανοί και οι περιοχές τους» (1982) είχε συμπεριλάβει κείμενα πανεπιστημιακών από το Κοσσυφοπέδιο. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, η ίδια Ακαδημία θα έλθει πολλές φορές σε αντιπαράθεση με την ομόλογή της του Βελιγραδίου, πάνω στο  ερώτημα, κατά πόσον οι σημερινοί Αλβανοί είναι απόγονοι των αρχαίων Ιλλυριών, συνεπώς  οι αλβανικοί πληθυσμοί του Κοσσυφοπεδίου είναι αυτόχθονες πριν από την κάθοδο των σλαβικών φύλων.  Η αποφασιστική όμως τομή στη δράση  της Ακαδημίας ήρθε   με τη δημοσίευση της «Πλατφόρμας για την επίλυση του Αλβανικού Ζητήματος». (στα ελληνικά βλ. Μαλκίδης Θ. Ιωάννινα 2006).

 Το βιβλίο αυτό- αντίτυπα του οποίου θα πουληθούν σε μαζική κλίμακα  στην Αλβανία, στο Κοσσυφοπέδιο, τις αλβανικές επαρχίες της πΓΔΜ, και στην αλβανική Διασπορά- χαρακτηρίζεται από  αλυτρωτισμό,  αφού υποστηρίζεται η «ένωση όλων των Αλβανών σε ένα εθνικό κράτος» και  γίνεται λόγος για «το σύνολο του Κοσσυφοπεδίου, με την πρωτεύουσά του τα Σκόπια», ενώ τα όρια του «ιστορικά εθνικού αλβανικού χώρου» απλώνονται πολύ πέρα από τις κατοικούμενες από Αλβανούς περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, για να περιλάβουν την «μείζονα Τσαμουριά» (μέχρι την Πρέβεζα), την Καστοριά και τη Φλώρινα.

 

2. Ο εθνικισμός και ανθελληνισμός συνεχίζεται

 

Πρόσφατα, η Ακαδημία Επιστημών της Αλβανίας κυκλοφόρησε τον πρώτο και δεύτερο τόμο του Αλβανικού Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού. Στη εισαγωγή του Λεξικού η Αλβανική Ακαδημίας, υπογραμμίζεται ότι το συγκεκριμένο λεξικό είναι «εθνικού χαρακτήρα». Το περιεχόμενό του «αφορά το αλβανικό έθνος και την πατρίδα του».

Στους δύο πρώτους τόμους το Αλβανικό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό δεν παραιτείται από τους γνωστούς  εθνικιστικούς ισχυρισμούς «επιβεβαίωσης» της  αλβανικής καταγωγής και εθνικότητας της Ηπείρου, της Άρτας, των Ιωαννίνων, Πρέβεζας και Ηγουμενίτσας, περιοχές οι οποίες, σύμφωνα με το Λεξικό, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα με τη χάραξη των Ελληνο-αλβανικών συνόρων.

 

Επίσης, έντονη είναι η παραχάραξη και η οικειοποίηση της ελληνικής ιστορίας κυρίως σε σχέση με την Ήπειρο, ενώ  δυσφημιστική είναι η στάση του Λεξικού προς την εθνική ελληνική μειονότητα, την καταγωγή και τον πολιτισμό της. Το λεξικό δεν έχει διαφορετικό λήμμα για τον εθνικό, δημογραφικό και γεωγραφικό προσδιορισμό της εθνικής ελληνικής μειονότητας και ούτε για το ρόλο της στο αλβανικό κράτος.

Στο λήμμα «Δρόπολη» μια από τις περιοχές με συμπαγή ελληνικό μειονοτικό πληθυσμό, περιοχή στην οποία στο  καθεστώς Χότζα, αναγνωρίστηκε ως μειονοτική περιοχή και προπαγανδιστικά  δόθηκε ρόλος συμβόλου εκπροσώπησης του συνόλου της εθνικής ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία, οι Έλληνες κάτοικοί της δεν θεωρούνται αυτόχθονες, αλλά ερχόμενοι, χωρίς να προσδιορίζει χρονικά το πότε εγκαταστάθηκαν εδώ οι Έλληνες.

Ειδικότερα στη σελίδα 537, (Α΄τόμος) επισημαίνονται τα εξής: « Σε σχέση με το πότε και τις συνθήκες κατά τις οποίες εγκαταστάθηκε ελληνικός πληθυσμός στη Δρόπολη, καθώς και με το μέρος καταγωγής τους, έχουν εκδηλωθεί διάφορες απόψεις». Επίσης το Λεξικό αναφέρει ότι  δύο χωριά της Δρόπολης είναι αλβανικής εθνικότητας και ειδικότερα η  Φράστανη και η Λιούγκαρη.

Για άλλες περιοχές με αμιγή ελληνικό πληθυσμό, όπως η Φοινίκι, το Αλίκο, η Δίβρη, το Μεσοπόταμο κλπ, δεν αναφέρεται η καθαρότητα του ελληνικού στοιχείου. Για τη δημογραφική σύσταση αυτών των περιοχών  αναφέρεται  ότι  «στην πλειοψηφία ο πληθυσμός ανήκει στην ελληνική μειονότητα».

Για τον πληθυσμό της περιοχής της Λιβαδιάς  με αμιγή ελληνικό πληθυσμό, δεν αναφέρεται καν η ελληνική του εθνικότητα, ενώ το αποκορύφωμα αυτής της ιστορικής διαστρέβλωσης αποτελεί η περιοχή της Χιμάρας, η οποία αποτελεί διαχρονικό στόχο της αλβανικής εθνικιστικής και ανθελληνικής πολιτικής.

Εντούτοις παρατεταμένη είναι η προσπάθεια που καταβάλλεται στο Λεξικό να κατασκευαστεί τεχνητά η εικόνα ότι στις σημερινές περιοχές με αμιγή ελληνικό πληθυσμό, ιστορικά ήταν έντονο το αλβανικό στοιχείο.

Οι συντάκτες του λεξικού σε καμιά περίπτωση δεν λησμονούν να αναφέρουν τα ονόματα που οι Αλβανοί  είχαν δώσει στα ελληνικά χωριά, παραχωρημένα σ΄ αυτούς από την οθωμανική αυτοκρατορία. Ή τα αναφέρουν με τα αλβανικά ονόματα που έδωσε στα  το καθεστώς του Κόμματος εργασίας της Αλβανίας, το οποίο παραχάραξε την ιστορία της περιοχής.

Στο λεξικό δεν αναφέρονται  οι προσωπικότητες της εθνικής ελληνικής μειονότητας , ενώ στις ελάχιστες αναφορές προς τέτοιες προσωπικότητες, ή αναφέρεται απλώς ότι «κατάγεται από οικογένεια με γονείς ελληνικής εθνικότητας» , ή παρουσιάζονται ως Αλβανοί.

Ο εθνικισμός και ο ανθελληνισμός  όπως αναλύεται στα κείμενα της Ακαδημίας Επιστημών των Τιράνων  συμπίπτει με τα οράματα των Αλβανών λίγο πριν τη δημιουργία του αλβανικού κράτους για ένωση των αλβανικών πληθυσμών της  Βαλκανικής και την παραχάραξη της ιστορίας. Η Ακαδημία εκφράζει στο ιδεολογικό επίπεδο, το όραμα   και τους εθνικούς πόθους, καθώς και το διαχρονικό ανθελληνισμό έναντι της ελληνικής μειονότητας. Ζήτημα σοβαρό το οποίο απειλεί την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών και συνεχίζει την πολιτική καταπίεσης και  εξαφάνισης μίας από τις καταπιεσμένης εθνικής ομάδας στην περιοχή. Της ελληνικής εθνικής μειονότητας.

 

* Ο Φάνης Μαλκίδης είναι διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών και διδάσκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Έχει γράψει τα βιβλία «Η εθνική ελληνική μειονότητα στην Αλβανία» (στην ελληνική, αγγλική, και αλβανική γλώσσα), «Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις» και «Το αλβανικό εθνικό ζήτημα».

Ιμάμ μπαϊλντί

 

Του Στάθη Σταυρόπουλου

 

Ενας παλιός φίλος, μόνος του, κοιτάζει στο παράθυρό του συχνά (για να μην ξεχάσει τον κόσμο απ' έξω) και πάντα βλέπει τα όνειρα της σημυδιάς: τα τοπία δηλαδή που δεν μεταναστεύουν.

Για να είμαι όπως πάντα καθαρός. Προς τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες. Τους μόνους προς τους οποίους αισθάνομαι την ανάγκη να δίνω εξηγήσεις και να απολογούμαι.

Την Κυριακή 6.ΙΧ.2009 ο κ. Αλέξης Τσίπρας, σε συνάντηση μεταξύ μας, μου ζήτησε να τεθώ επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ. Θεώρησα μεγάλη την τιμή, αλλά και την ευθύνη κι ως εκ τούτου του αντιπρότεινα να μπω στο ψηφοδέλτιο μεν, αλλά στην τελευταία θέση δε. Ο κ. Τσίπρας δεν το δέχθηκε, επέμεινε στην πρότασή του. Μου ζήτησε να το σκεφτώ και να έχουμε νέα επικοινωνία.

Ακολούθως, ως όφειλα εκ της φύσεως της δουλειάς μου, ενημέρωσα τον διευθυντή και τον εκδότη της «Ε» για την πρόταση αυτή. Η συμμετοχή μου στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας δεν ήταν πρόβλημα -άλλωστε είχα συμμετάσχει ξανά στις εκλογές του 2004 στην τελευταία θέση- όμως η πρώτη θέση ήταν. Η άποψη του εκδότη της «Ε» ήταν πως η ένταξη σε πιθανόν εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο θα ακύρωνε την ανεξαρτησία της γνώμης μου ως σκιτσογράφου και σχολιαστή. Σεβαστή.

Η άποψη η δική μου ήταν και είναι ότι ουδέποτε είχα γνώμη ανεξάρτητη απ' την ιδεολογία μου. Η οποία ιδεολογία φανερά και διαρκώς όλα αυτά τα χρόνια διαπερνά και τα σκίτσα και τα σχόλιά μου, καθώς καλά γνωρίζετε όλοι σας, είτε συμφωνείτε είτε διαφωνείτε με όσα λέω και κάνω.

Στη συνέχεια μίλησα με λίγους εκλεκτούς ανθρώπους που όλοι με παρότρυναν να δεχθώ την πρόταση του κ. Τσίπρα -μεταπείσθηκα και τη δέχθηκα. Ενημέρωσα τον Αλέξη και χάρηκε, ενημέρωσα και τον εκδότη της «Ε» και προβληματίσθηκε. Επανέθεσε το θέμα του ασυμβίβαστου βουλευτή – σκιτσογράφου σε μια εφημερίδα που θέλει να είναι ανεξάρτητη από τις κομματικές εξαρτήσεις των εργαζομένων σε αυτή. Αποψη σεβαστή (παρ' ότι τέτοιαν εξάρτηση εις ό,τι με αφορά δεν έβλεπα) και ζήτησα από τον κ. Τεγόπουλο την απόλυσή μου. Δεν την αρνήθηκε, αλλά και δεν προχώρησε σε αυτήν. Μείναμε με τις σκέψεις μας.

Τη Δευτέρα 7.ΙΧ.2009 ενημέρωσα την κυρία Μάνια Τεγοπούλου για την υποψηφιότητά μου περί την οποίαν δεν εξέφρασε αντίρρηση. Ομως το βράδυ της ίδιας ημέρας με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να αποσυρθώ από επικεφαλής υποψήφιος. Αρνήθηκα.

Στη συνέχεια μού ζήτησε την παραίτησή μου αν εκλεγώ, αλλά επίσης την παραίτησή μου κι αν δεν εκλεγώ, διότι η ανεξαρτησία της γνώμης μου θα έχει και στη μια περίπτωση και την άλλη τρωθεί. Αρνήθηκα. Διότι η ανεξαρτησία της γνώμης μου πριν από όλα αυτά, μετά από όλα αυτά και για πάντα θα είναι συνάρτηση της ιδεολογίας μου – όπως πιστεύω ότι συμβαίνει με όλους τους πολίτες. Ζήτησα λοιπόν από την κυρία Τεγοπούλου την απόλυσή μου. Αρνήθηκε. Ζήτησε την παραίτησή μου. Αρνήθηκα.

Ακολούθησαν έντονες συζητήσεις και θυελλώδεις διαβουλεύσεις όλων με όλους (συνηθίζεται αυτό στην «Ε»), αποδραματοποιήθηκαν ορισμένα πράγματα και εις ό,τι με αφορούσε η απαίτηση για παραίτηση και η ανταπαίτηση για απόλυση ανακλήθηκαν αμοιβαίως, αφήνοντας στον καιρό και τη σκέψη την ίαση ή τον χωρισμό των πραγμάτων και των προσώπων.

Το πρωί της Πέμπτης 17 Σεπτεμβρίου 2009 με κάλεσε ο κ. Τσίπρας στο τηλέφωνο και μου ανακοίνωσε ότι από ορισμένους συντρόφους του στον ΣΥΝ κι ορισμένες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ ηγέρθησαν αίφνης ορισμένες αντιρρήσεις για την υποψηφιότητά μου ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας. Θα το (ξανα)συζητούσαν στα όργανα! Τον ευχαρίστησα και του είπα ότι θα περιμένω τι θα πουν τα όργανα.

Τα όργανα μίλησαν λίγο αργότερα και μου είπαν (ο κ. Θεωνάς εκ μέρους τους) αν θα μπορούσα να μπω σε μιαν άλλη θέση στο ψηφοδέλτιο, τους ευχαρίστησα και αρνήθηκα. Υποψήφιος με το ζόρι, ή υποψήφιος που θα έκανε ζημιά στον αγώνα τους, ή υποψήφιος απότοκο ενός ακόμη συμβιβασμού (ποίων με ποίους;) δεν ήθελα να γίνω.

Τα ίδια είπα και τον κ. Αλέξη Τσίπρα που με πήρε αμέσως μετά τηλέφωνο. Τον ευχαρίστησα για την τιμή που μου έκαμε με αυτήν του την πρόταση, η οποία όμως, απ' ό,τι φάνηκε, δεν είχε την καθολική αποδοχή στον ΣΥΡΙΖΑ, όπως απαιτείται σε αυτές τις περιστάσεις, και του ευχήθηκα καλόν αγώνα.

Κατόπιν όλων τούτων, αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες, θα φύγω άδειαν ολιγοήμερη προς κάθαρσιν αναγκαίαν (μια ψυχή την έχουμε, μην την μπαϊλντίζουμε) και θα επιστρέψω σύντομα στην παρέα μας.

Αν δεν βάλουν τα γέλια οι θεοί…

ΥΓ. Η εξαίρεσή μου από το ψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ είναι θεμιτή. Η προσπάθεια όμως, προκειμένου να αιτιολογηθεί αυτή η εξαίρεση, να σπιλωθεί από ορισμένους του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ η υπόληψή μου με την κατηγορία ότι είμαι «εθνικιστής» ή ότι ως εκλεγμένος βουλευτής θα μπορούσα να ψήφιζα θέσεις του ΚΚΕ ή του ΛΑΟΣ, είναι απλώς χυδαίες. Και συνιστούν ντροπή για αυτούς που τις υιοθέτησαν και τις αποδέχθηκαν.

 

ΣΤΑΘΗΣ Σ. 18.ΙΧ.2009 stathis@enet.gr

 

ΠΗΓΗ:  Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου 2009,  http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=83591

Τι θα ψηφίσουμε; (Η Χριστιανική μας τοποθέτηση στο πολιτικό φάσμα.)

 

                                                            Του φιλαλήθη/philalethe00

 

Όπως όλοι ξέρουμε, οι εκλογές, οπότε θα ασκήσουμε στο προαντιπροσωπευτικό μας πολιτικό “μας” σύστημα τα… πλέρια πολιτικά μας δικαιώματα,  επέρχονται. Αλλά ποια είναι η δική μας τοποθέτηση στον (κοινωνικό) πολιτικό άξονα; Είμαστε… δεξιοί, καπιταλιστές, μαρξιστές; Συντήρησις ή πρόοδος, όπως ρωτούσε και ο Αλ. Τσιριντάνης-Μελίτης παληότερα;

Ας δούμε τι έγραψε περί τούτου ο παλαίμαχος γνωστός συγγραφέας, δοκιμιογράφος κτλ. Κώστας Σαρδελής, που δεν διεκρίνετο για την “πολιτική” του στράτευση: 

“Θέλω, αγαπητοί μου, να σταθώ, ακόμα λίγο στο σημείο αυτό, για να πω, ότι η δική μας παράδοση δεν είναι ούτε καπιταλιστική, ούτε σοσιαλιστική, ούτε μαρξιστική. Είμαστε π ι ο  α ρ ι σ τ ε ρ ά   κ α ι  α π ό  τ ο ν  π ι ο  α ρ ι σ τ ε ρ ό. Γιατί η παράδοση η δική μας, η ελληνική, είναι κοινοβιακή-ασκητική, που προϋποθέτει ορθόδοξη πνευματικότητα  και το ήθος της καθ’ ημάς Ανατολής. Αυτό είναι το δικό μας Πολίτευμα.” (Η προδομένη παράδοση, οι Γραικύλοι της σήμερον, σ. 36)

 

Υστερόγραφον: Οι εντονοποιήσεις και οι υπογραμμίσεις του φιλαλήθη/philalethe00. Τα αραιά γράμματα του συγγραφέως/εκδότη.

 Υστερόγραφον2: Yπ’ όψει των οπαδών της “καθεστηκυΐας τάξης” “Χριστιανών”

Η πρόκληση Νταβούτογλου

 

Tου Χρήστου Γιανναρά

 

(με απάντηση του Γιώργου Καραμπελιά*)

Σε δύο άρθρα του στην εφημερίδα το «Εθνος» (2 και 4 Αυγούστου 2009) ο καθηγητής και ακαδημαϊκός κ. Βασίλειος Μαρκεζίνης πρόσφερε στο ελλαδικό κοινό μια συντομογραφική παρουσίαση του «φαινομένου Νταβούτογλου»: Σκιαγράφησε την προσωπικότητα, τις απόψεις και τη σημασία του ρόλου που διαδραματίζει σήμερα στη διεθνή σκηνή ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, η δυναμική των ιδεών του.

Η ανάγνωση των άρθρων γεννάει την ανάγκη να ευχαριστήσει κανείς τον καθηγητή Μαρκεζίνη για την εξαιρετικά γόνιμη πρόκληση και τη σοβαρότητα που κομίζουν οι προβληματισμοί του. Κατατίθενται στο κενό, στο τίποτα – η στελέχωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών από τη σημερινή κυβέρνηση υπηρετεί αποκλειστικά μικροκομματικές σκοπιμότητες απίθανης φτήνειας, η ανικανότητα και η μικρόνοια καταντούν γραφική την εξωτερική μας πολιτική. Και το σκηνικό συμπληρώνεται από τους ανάλογης στάθμης «αρμόδιους» εκπροσώπους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Οσο για τις «δεξαμενές σκέψης» και «μελετών» διεθνολογικού προβληματισμού στην Ελλάδα, μοιάζει να κοπιάρουν τα μεταπτυχιακά ινστιτούτα της αλλοδαπής, όπου κάποτε σπούδασαν οι επιτελείς τους, ή την επεξεργασμένη πληροφόρηση με την οποία τους τροφοδοτούν «συμμαχικές» πρεσβείες. Το φαινόμενο Νταβούτογλου τούς είναι μάλλον «εξωτικό», υπερβαίνει τα ενδιαφέροντά τους.

Αλλά έστω και χωρίς ορατή ελπίδα, οι προβληματισμοί του καθηγητή Μαρκεζίνη παραμένουν γόνιμοι: υπάρχει ακόμα δυναμική ζύμη στην ελληνική κοινωνία, ανίσχυρη εκλογικά, αλλά φορέας των ζυμώσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε εκρήξεις ανατροπών. Αξίζει λοιπόν να συζητηθεί η πρόκληση Νταβούτογλου και ποια θα μπορούσε να είναι η ελληνική αξιοποίησή της.

Η συζήτηση δεσμεύεται από πολύ συγκεκριμένα δεδομένα: το 1926, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, η Τουρκία είχε 13 εκατομμύρια κατοίκους και η Ελλάδα 6,5 εκατομμύρια. Σήμερα η Τουρκία έχει 75 εκατομμύρια και η Ελλάδα 10. Το 2020 οι στατιστικές προβλέπουν για την Τουρκία 100 εκατομμύρια και για την Ελλάδα, το 2080, 2,5 εκατομμύρια.

Το δόγμα περί αναλογίας εξοπλισμών 7 προς 10 έχει από χρόνια εγκαταλειφθεί. Η ελλαδική ρητορεία για το «αξιόμαχον και ετοιμοπόλεμον» των Ενόπλων Δυνάμεων μοιάζει με συναισθηματική γραφικότητα, όταν όλοι (φίλοι και επίβουλοι) ξέρουν ότι:

Η θητεία μειώνεται συνεχώς με τη λογική της ψηφοθηρίας, όχι των αναγκών της άμυνας.

Ο εξοπλισμός της χώρας είναι η χρυσή ευκαιρία για λεηλασία δημόσιου χρήματος από τους πολιτικούς, τα κόμματα, τους μεσάζοντες, όχι για εκσυγχρονισμό της άμυνας.

Το κράτος, στο σύνολο των λειτουργιών του είναι «μπάχαλο» ανοργανωσιάς, ραστώνης και διάλυσης, δεν γίνεται να αποτελούν εξαίρεση οι Ενοπλες Δυνάμεις.

Το πιο ασφυκτικό από τα δεδομένα που οριοθετούν τη συζήτηση για την «πρόκληση Νταβούτογλου» είναι η διαφορά στο «φρόνημα» των δύο λαών: η τουρκική πολιτεία, με οποιαδήποτε κυβέρνηση, καλλιεργεί στα σχολειά και στον δημόσιο βίο ένα ζωντανό πατριωτισμό, εξωραϊσμένη (συχνά και πλαστογραφημένη) ιστορική συνείδηση, αίσθημα συλλογικής αξιοπρέπειας, περηφάνιας, ισχύος και διεθνούς κύρους της τουρκικής πατρίδας. Στην Ελλάδα η εκπαιδευτική πολιτική όλων των κομμάτων καλλιεργεί μεθοδικά τον αφελληνισμό της νεολαίας σαν προετοιμασία «αντίστασης» σε μια φαντασιωδώς επερχόμενη εθνικιστική χούντα. Κατασυκοφαντεί η εκπαίδευση στις συνειδήσεις των παιδιών την ιστορία του λαού τους. Τύπος και τηλεοράσεις χλευάζουν σαν περίπου φασισμό κάθε αναφορά σε πατρίδα, παράδοση, πολιτισμό. Στόχος και «νόημα» της οργανωμένης συλλογικότητας είναι μόνο να εξασφαλίζει με δάνεια τη μεγιστοποίηση της καταναλωτικής ευχέρειας των συνδικαλισμένων.

Εγκλωβισμένος στα ασφυκτικά αυτά δεδομένα ο τυχόν ανήσυχος Ελληνας πρέπει να διαλεχθεί με τα ρεαλιστικά και οξυδερκή πολιτικά οράματα του κ. Νταβούτογλου από θέσεως μηδενικής, κυριολεκτικά, ισχύος. Δεν έχει πια η Ελλάδα περιθώρια να διαπραγματευθεί παρά μόνο, έναντι οποιουδήποτε τιμήματος, την ιστορική συνέχεια ελληνικής παρουσίας στον 21ο αιώνα, τη διάσωση (αποτροπή εξαφάνισης) του ελληνόφωνου κρατιδίου. Οι Τούρκοι αποκλείεται να αγνοούν ότι μπορούν, οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν, να καταλύσουν το διαλυμένο και διεφθαρμένο κρατίδιο που μόνο «επανίδρυση» θα το έσωζε. Βλέπουν και κρίνουν πόσο ανίκανοι είναι οι ελλαδίτες πολιτικοί να διαχειριστούν τα απλούστερα των προβλημάτων, πόσο το ενδιαφέρον τους εξαντλείται αποκλειστικά και αρρωστημένα στην εκλογή ή επανεκλογή τους.

Θα συζητούσαν, ίσως, οι Τούρκοι να δώσουν εγγυήσεις παράτασης της ελληνικής παρουσίας, αν πεισθούν ότι υπάρχει συμφερότερη γι' αυτούς πολιτική από την τμηματική ή συνολική προσάρτηση των ελληνικών εδαφών. Το ενδεχόμενο διαπραγμάτευσης υποδηλώνεται στην περίπτωση Νταβούτογλου: Με τη δική του πολιτική λογική, συμφερότερη για την Τουρκία είναι η οθωμανική προοπτική αυτοκρατορίας, όχι η κεμαλική προοπτική του εθνικιστικού κρατισμού. Η αυτοκρατορία σήμαινε πάντοτε «τάξη πραγμάτων» (ordo rerum), το είδος της ειρηνικής συνύπαρξης διαφορετικών λαών και εθνοτήτων που εγκαινίασε η Ρώμη (pax romana), με άξονα ενότητας έναν ηγεμονικό λαό διαχειριστή κοινών για όλους πολιτιστικών προτεραιοτήτων.

Ο κ. Νταβούτογλου μοιάζει να θέλει την Τουρκία όχι σε ρόλο κρατικής «περιφερειακής υπερδύναμης» που υπηρετεί μιαν αμερικανική Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων και προϋποθέτει την «εσωστρέφεια» του κεμαλικού εθνικισμού. Θέλει την Τουρκία φορέα του ισλαμικού πολιτισμού, με ηγετικό ρόλο στην προαγωγή της συνύπαρξης χωρών που βρίσκονταν κάποτε κάτω από την οθωμανική κυριαρχία. Να αποκτήσει ο ισλαμικός πολιτισμός, στον γεωγραφικό χώρο της άλλοτε οθωμανικής επικράτειας, πολιτική προτεραιότητα έναντι του εθνικού κράτους, το οποίο, ως τυπικά δυτικό προϊόν, είναι δυσαφομοίωτο στην Ανατολή. Αρνείται ο Αχμέτ Νταβούτογλου την αφελή επιδίωξη των ΗΠΑ σήμερα: να ομογενοποιηθεί ο μουσουλμανικός κόσμος με βάση τον εκδυτικισμό του. Προσβλέπει όμως σε ένα Ισλάμ ανοιχτό προς τη Δύση, μετριοπαθές και συμβιβασμένο, γι' αυτό και ζητάει την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Με αυτή την πολιτική λογική οι μόνοι με τους οποίους θα μπορούσε να συζητήσει ο κ. Νταβούτογλου (και τους χρειάζεται ως καταλύτη ρεαλισμού των στόχων του) είναι οι Ελληνες. Οχι οι «κεμαλικοί» Ελληνες, εθνικιστές κοραϊκοί, που συγκροτούν το σημερινό πολιτικό σύστημα και έχουν αναγάγει τον μηδενισμό σε επίσημη κρατική ιδεολογία. Αλλά οι Ελληνες που ξέρουν ότι για να μετέχουν δημιουργικά (και όχι παρασιτικά) στο γίγνεσθαι της δυτικής πρωτοπορίας, πρέπει να «μην ανήκουν» στη Δύση: να διασώζουν ενεργό και δυναμική την πολιτιστική τους ετερότητα. Με ποιες προϋποθέσεις η προτεραιότητα του πολιτισμού μπορεί να αναδείξει την Τουρκία άξονα μιας αυτοκρατορικής «ειρήνης» στον χώρο της άλλοτε οθωμανικής κυριαρχίας με όρους όχι αντιπαλότητας, αλλά συνεργασίας με τη Δύση; Αυτό μπορούν οι Ελληνες, για δεύτερη φορά στην Ιστορία, να το χειριστούν για λογαριασμό των Τούρκων αποτελεσματικά.

Αλλά η ανάλυση των προϋποθέσεων χρειάζεται μια δεύτερη επιφυλλίδα.

 

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Της ΚΥΡΙΑΚΗΣ,  Hμερομηνία δημοσίευσης: 30-08-09http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_30/08/2009_327431

 

* Και η άμεση απάντηση σε βίντεο του Γιώργου Καραμπελιά, Ρήξη-κέλευθα: Για τον νεο-οθωμανισμό (31/08/09), http://www.ardin.gr/node/1737

Η νεοοθωμανική Toυρκία και η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων

 

Του Θόδωρου Μπατρακούλη*

 

Σχετικά με την αξιολόγησή των δηλώσεων Ερντογάν, ήταν σωστές οι ουσιαστικές επισημάνσεις που έγιναν στο σχετικό άρθρο της Ρήξης[1].

Συμπληρωματικά:

Πρώτον, αυτές έγιναν κατά την διάρκεια Συνεδρίου του κόμματός του, ενώ είχε προκληθεί θόρυβος λόγω της υπόθεσης εκκαθάρισης ναρκοπεδίων στην τουρκοσυριακή παραμεθόριο. Το Γενικό Επιτελείο παραδέχτηκε ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις δεν διαθέτουν τα αναγκαία μέσα για την υλοποίηση της. Η κυβέρνηση, μετά από διαγωνισμό, αναμενόταν να αναθέσει το έργο σε ισραηλινή εταιρεία. Την συγκεκριμένη τοποθέτηση του Τούρκου ηγέτη με το προφίλ ‘‘ήπιου ισλαμιστή'' επέβαλαν λόγοι, οι οποίοι σχετίζονται τόσο με την στρατηγική της Τουρκίας, όσο και με τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Ο Ερντογάν αισθάνεται για την ώρα αρκετά ισχυρός ώστε να αμφισβητήσει τη νεοτουρκική/κεμαλική παράδοση, η οποία συχνά αξιοποιείται από τους εθνικιστές και το τουρκικό παρακράτος.

Δεύτερον, πρέπει να εξετασθεί αν η δήλωση είναι συμβατή με το νεοοθωμανισμό, ως αυτοκρατορική ιδεολογία, και πως εξυπηρετεί τους σχεδιασμούς του. Ο διφυής στόχος του τουρκικού εθνικισμού (Νεοτούρκων και κεμαλισμού) επιτεύχθηκε: α) Από τα υπολείμματα της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας[2] διαμορφώθηκε μια τουρκική εθνική ταυτότητα και ένα κράτος-έθνος. β) Αντιμετωπίστηκαν με κατασταλτικές μεθόδους όλες οι διεκδικήσεις διαφορετικών εθνικοτήτων, εκτός του κουρδικού κινήματος. Η ‘‘εκκοσμίκευση'' έγινε ο νέος παρονομαστής του τουρκικού έθνους μόνον ως συμπλήρωμα της τουρκικότητας και του ισλάμ[3].

Ωστόσο, τα έθνη και η πολιτισμική ιδιοπροσωπεία τους δεν είναι εύκολο να εξαφανιστούν ως δια μαγείας. Αυτό ισχύει και στην Τουρκία. Στη Μικρά Ασία και στον Εύξεινο Πόντο υπήρχαν ποικίλες εθνότητες. Και μετά τον αφανισμό ορισμένων, εμφανίστηκαν άλλες στο προσκήνιο. Οι Κούρδοι πήραν τη σκυτάλη ενός εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, που εξακολουθεί να συγκλονίζει την Τουρκία.

Και οι δια της βίας εξισλαμισμένοι, όπως οι εναπομείναντες στην ιστορική κοιτίδα τους Ελληνοπόντιοι[4] και Αρμένιοι, δεν έχασαν τη μνήμη τους, διατηρούν την ιδιοπροσωπία τους καθώς και στοιχεία της συλλογικής μνήμης τους. Υπάρχουν όχι λίγες μαρτυρίες για την ύπαρξη κρυπτοχριστιανών πολλά χρόνια μετά τους διωγμούς της περιόδου 1915-1922[5]. Πολλοί από τους εξισλαμισμένους Ποντίους, ιδιαίτερα κοινότητες των περιοχών της Τραπεζούντας, της Τόνιας, του Οφη, των Σουρμένων, της Ματσούκας, και ορισμένες κοινότητες που έχουν εγκατασταθεί στους περιφερειακούς δήμους της Κωνσταντινούπολης, έχουν διατηρήσει ακέραια την Ποντιακή τους γλώσσα. Ωστόσο, η γλώσσα αυτή είναι σήμερα παράνομη στον Πόντο και σε ολόκληρη την επικράτεια της σημερινής Τουρκίας. Οι μαθητές/μαθήτριες του Πόντου στερούνται σχολείων για την εκμάθηση, καλλιέργεια και ανάπτυξη της μητρικής γλώσσας τους.

Ο νεοοθωμανισμός επιχειρεί το ξεπέρασμα της στενότητας του τουρκικού εθνικισμού. Προωθεί από την περίοδο Οζάλ τον ‘‘μετριοπαθή ισλαμισμό'' και επέλεγε από τότε την συνένωση των μουσουλμάνων από τις ακτές της Αδριατικής ως την Κεντρική Ασία (Κούρδων, Αζέρων, Τουρκμένων, Ουζμπέκων, των διαφόρων μουσουλμάνων των Βαλκανίων[6], αλλά και του Ιράκ κτλ.) και την Κίνα (Ουιγούροι του Ξινγκιάνγκ)[7]. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, ο Ερντογάν διευκολύνεται να αναγνωρίσει κάποια εγκλήματα του (κεμαλικού και νεοτουρκικού) παρελθόντος που εμποδίζουν τους μελλοντικούς στόχους του. Αφετέρου, παρά την επίσκεψη στην Τουρκία του Προέδρου Ομπάμα, που θεωρήθηκε ως ανανέωση της προτεραιότητας που δίνει η Ουάσιγκτον στην συνεργατική σχέση με την Αγκυρα, υπάρχουν σοβαρές δυσχέρειες, που ενδεχομένως να αποδειχθούν αδιέξοδα της τουρκικής στρατηγικής. Η επικράτηση έναντι των Κούρδων με στρατιωτικά μέσα γινόταν όλο και πιο δύσκολη και πολυδάπανη.

Τρίτον, κατά πόσο οι δηλώσεις αυτές του Ερντογάν θα έχουν συγκεκριμένες συνέπειες στα θέματα που αφορούν τους εκδιωχθέντες από την Τουρκία Ελληνες, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την αναγνώριση των γενοκτονικών σφαγών εναντίον των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων; Οι κατά καιρούς εξαγγελίες του Ερντογάν απέχουν πολύ από το να μετουσιωθούν σε πραγματικές αλλαγές στην αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών από το τουρκικό κράτος. Πόσο μάλλον όταν η Αγκυρα συνδέει την προώθησή τέτοιων αλλαγών με την ικανοποίηση των διεκδικήσεών της στο πλαίσιο της αυτοκρατορικής στρατηγικής της. Οι πρόσφατες εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήρθαν να επιβεβαιώσουν τις προθέσεις της Αγκυρας. Η ματαίωση την τελευταία στιγμή της επίσκεψης Ερντογάν για τα εγκαίνια του Μουσείου της Ακρόπολης σχετίζεται με την τουρκική δυσφορία για την απαίτηση Ελλάδας και Ε.Ε. Οσον αφορά την ουσία της υπόθεσης, αποκαλυπτική ήταν η συνέντευξη στην Καθημερινή του Εγκεμέν Μπαγίς, υπεύθυνου για τις ευρωτουρκικές σχέσεις (πρώην συμβούλου Εξωτερικής Πολιτικής του Ερντογάν).

Ο Μπαγίς δηλώνει ότι το ελληνοτουρκικό πρωτόκολλο επανεισδοχής των λαθρομεταναστών δεν θα εφαρμοστεί έως ότου η Ε.Ε. καταλήξει σε συμφωνία με τις χώρες προέλευσής τους (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ). Αλλά προχωρεί και σε μια ηγεμονική τοποθέτηση όσον αφορά την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., δηλώνοντας ότι αυτοί που βλέπουν «τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη τα επόμενα 20 – 30 χρόνια, την τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, τη γήρανση του εργατικού δυναμικού, τις κλιματικές αλλαγές, τις ενεργειακές κρίσεις», διαπιστώνουν ότι «όλα αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο με την εμπλοκή της Τουρκίας», διευκρινίζοντας αμέσως ότι η Αγκυρα συζητά μόνο την πλήρη ένταξη. Δηλαδή ο πιο «Αμερικανός» από τα στελέχη του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος λέει ωμά στην Ε.Ε.: «Η δέχεστε την ένταξη της Τουρκία, ή σας περιμένει το χάος»!!! Επί πλέον, επαναλαμβάνει την σύνδεση της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης με την αποδοχή των αξιώσεών της που αφορούν τους μουσουλμάνους της ελληνικής Θράκης, οι οποίοι για την Άγκυρα είναι συλλήβδην ‘‘τουρκική μειονότητα''. «Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει ταυτόχρονα και αυτή να σκύψει σε αυτά τα προβλήματα και να δώσει λύσεις για τους ιερωμένους, τις αργίες, για την ηγεσία και τις οργανώσεις της μειονότητας»[8].

Αφού ο Ερντογάν αναγνώρισε ότι άλλες εθνότητες υπέστησαν διώξεις, επόμενο βήμα θα ήταν η επιστροφή στους δικαιούχους των τεράστιων περιουσιών που είχε δημεύσει το τουρκικό κράτος. Πέραν της απαίτησης για αποκατάσταση των περιουσιακών δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, απαιτείται η συστηματική διεκδίκηση από την πλευρά της Ελλάδας της δημιουργίας συνθηκών ασφάλειας για την επιστροφή της μειονότητας, καθώς και στην Ιμβρο και την Τένεδο. Καθυστερεί η διαμόρφωση ειδικού νομικού καθεστώτος που να καθορίζει την προστασία των πολιτιστικών και θρησκευτικών Μνημείων και πνευματικών Ιδρυμάτων στην επικράτεια της Τουρκίας, αλλά και σε άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής, όπου επιβίωσαν τα δημιουργήματα του ελληνικού-ρωμαïκού πολιτισμού.
Η μνήμη των εθνοθρησκευτικών εκκαθαρίσεων μπορεί να συμβάλει στην αποτροπή σύγχρονων βαρβαροτήτων. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η υποστήριξη και η ευόδωση των προσπαθειών να γίνει γνωστή η γενοκτονία των Ελλήνων που ζούσαν στην Οσμανική Αυτοκρατορία. Και μάλλον χρειάζεται να γίνει μια επαναξιολόγηση των διαφόρων ενεργειών οι οποίες επιδιώκουν την αναγνώριση της γενοκτονίας ή Γενοκτονίας των Ποντίων και των άλλων Μικρασιατών Ελλήνων. Το ζήτημα αυτό τίθεται με ενδιαφέρουσα επιχειρηματολογία από ένα σχετικό κείμενο[9]. Γίνεται αναφορά στο πρόβλημα που δημιουργείται από το ότι σχεδόν όλα τα βιβλία που αναφέρονται στην γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι γραμμένα στα ελληνικά (δυσκολία γνωστοποίησης π. χ. ευρύτερα στην Αμερική της γενοκτονίας ώστε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα το αίτημα της αναγνώρισης). Αλλά, το πρόβλημα της γλώσσας δεν είναι το μοναδικό. Μέχρι το Μάιο του 2009 περίπου επτά πόλεις των ΗΠΑ προχώρησαν σε αναγνωρίσεις.

Το 2005 αναγνωρίστηκε η Γενοκτονία που διαπράχθηκε στον Πόντο και στη Μικρά Ασία στην πόλη Ωλμπανυ, αλλά στο κείμενο της σχετικής απόφασης αναφερόταν ότι έχασαν τη ζωή τους συνολικά 353.000 άνθρωποι. Είναι γνωστό στην ελληνική βιβλιογραφία ότι αυτός ο αριθμός αφορά μόνο τους θανάτους των Ελλήνων Ποντίων. Το 2003 στη Γερουσία της Πολιτείας Πενσυλβάνια αναγνωρίστηκε ότι υπήρξαν 353.000 Έλληνες, Αρμένιοι και Ασσύριοι θύματα των τουρκικών σφαγών στον Πόντο.

Αντίστοιχες ανακρίβειες σημειώθηκαν στην προετοιμασία της αναγνώρισης που έγινε από το τοπικό Κοινοβούλιο της Νότιας Αυστραλίας τον Απρίλιο του 2009. Αφενός λοιπόν, απαιτείται προσοχή, πνεύμα ιστορικής ακρίβειας και σωστή πληροφόρηση των παραγόντων των χωρών στις οποίες γίνονται σχετικές κινήσεις. Αφετέρου, στην ήδη υπαρκτή δυσκολία να προχωρήσουν σε αναγνώριση χώρες που δεν γνωρίζουν την ιδιαιτερότητα του Ποντιακού Ζητήματος, προστίθεται μια επί πλέον με την επιλογή να διαχωρίζονται οι Πόντιοι από τους Ελληνες άλλων περιοχών της Ανατολής, που και αυτοί έχουν υποστεί τους τουρκικούς διωγμούς και έχουν βιώσει την οδύνη του ξεριζωμού.

Ασφαλώς οι απανταχού Πόντιοι έχουν στην ψυχή και στη λαλιά τους τον Πόντο. Αλλά, οι Πόντιοι είναι Ελληνες και είναι γνωστοί παγκοσμίως ως Ελληνες. Όπως Ελληνες ήταν κι αυτοί που κατοικούσαν μέχρι το 1922 σε τόσες και τόσες περιοχές της Μικράς Ασίας, της Ιωνίας: στη Σμύρνη, στο Αïβαλί, στην Καππαδοκία, στην Ανατολική Θράκη. Και όλοι οι Ελληνες της Ανατολής ζούσαν μακριά από το αθηνοκεντρικό, μιμητικό και υποτελές έναντι της Δύσης ελλαδικό κράτος. Το ότι μιλούσαν σε διαφορετικές διαλέκτους Ελληνικά δεν αφορά το απαράγραπτο αίτημα της αναγνώρισης της Γενοκτονίας τους.

Οι Αρμένιοι, οι οποίοι έχουν επιτύχει τόσο πολλά, δεν διαχωρίζουν έναν Αρμένιο της Κωνσταντινούπολης από άλλον που ζούσε στην Αμάσεια, στην Κιλικία ή στη Σμύρνη. Ενωμένοι είναι ισχυροί και η ενότητά τους έφερε αποτελέσματα. Αλλά, εκτός της ενότητας, ό,τι πέτυχαν οφείλεται και στη σοβαρή, τεκμηριωμένη έρευνα της Αρμενικής Γενοκτονίας, στην απόφαση να γνωστοποιήσουν προς τους άλλους αυτή τη σοβαρή προσπάθειά τους, στην οργάνωση και στον συντονισμό των κινήσεών τους.

Η Γενοκτονία του Πόντου αποτέλεσε μέρος αυτής που ξετυλίχτηκε σε όλα τα μέρη όπου ζούσαν Ελληνικοί πληθυσμοί. Οι Έλληνες από τις διάφορες οργανώσεις που εκπροσωπούν τους απογόνους των θυμάτων της Γενοκτονίας ας συμφωνήσουν σε μια κοινή μέρα κατά την οποία θα τιμάται η μνήμη όλων των Ελλήνων της Γενοκτονίας. Έτσι θα γνωρίζει ο μη Έλληνας ότι υπήρξε μία γενοκτονία, η Γενοκτονία των Ελλήνων.

* Θεόδωρος Μπατρακούλης,  theobatrak@gmail.com

Τo παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ρήξη, φ. 54, της 4.7.2009, σ. 7

 

ΠΗΓΗ: Αναρτήθηκε από Θεόδωρος Μπατρακούλης στις 5:21 πμ,  Τετάρτη, 2 Σεπτέμβριος 2009, http://theodorosbatrakoulis.blogspot.com/2009/09/blog-post.html

 

---

[1]  Γ. Ξένος, ‘‘Αυτοκρατορική πρόβα;'', Ρήξη, φύλλο 53, 30.5.2009, σ. 20.

[2] Βλ. ενδεικτικά Γεώργιος Κλ. Σκαλιέρης, Λαοί και φυλαί της Μικράς Ασίας, Αθήνα: Pήσος, 1990. Ιδίου, Τα Δίκαια των εθνοτήτων εν Τουρκία 1453-1921, Αθήνα: Τροχαλία, 1997.

[3] Βλ. και Hamit Bozarslan, Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, Αθήνα: Σαββάλας, σσ. 48 και εξής.

[4] Ömer Αsan, Pontos Kültürü, Istanbul, 1996 (ελληνική έκδ. Ομέρ Ασάν, Ο Πολιτισμός του Πόντου, Θεσ/νίκη: Κυριακίδης, 1999).

[5] Α. Bryer, Τhe cryptochristianics of the Pontos, Athens: 1983. G. Andreadis, The Cryptocristians, Thessaloniki: 1998. K. Φωτιάδης, Οι εξισλαμισμοί της Μικράς Ασίας και οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου, Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης, 1997. Ο. Ασάν, Ο Πολιτισμός του Πόντου, 1999, όπ. παρ.

[6] Βλ. και Θ. Μπατρακούλης, «H στρατηγική της Τουρκίας και τα Βαλκάνια», Aρδην, Τεύχος 72, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2008, σσ. 49-54. Ιδίου, «H Bουλγαρία και οι μουσουλμάνοι της στα Βαλκάνια της Νέας Τάξης», Ρήξη, φύλλο 32, 5 Απριλίου 2008, σ. 10.

[7] Βλ. και Εtienne Copeaux, Espace et temps de la nation turque, Analyse d'une historiographie nationaliste, 1931-1993, Paris: CNRS Editions, 1997.

[8] Εγκεμέν Μπαγίς, ‘‘Δεν θα γίνουμε ο μεγαλύτερος καταυλισμός προσφύγων'', Η Καθημερινή, 28.06.2009.

[9] ‘‘Άλλη μια χρονιά πέρασε….'',

http://pontosworld.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1330&Itemid=87     

Το χελιδόνι…

 

Του παπα Ηλία Υφαντή*

 

Το Ευαγγέλιο μιλάει για λύκους, που κατασπαράζουν τα πρόβατα και διαλύουν τα κοπάδια. Μιλάει και για κλέφτες και ληστές, που σφάζουν και καταστρέφουν. Και για μισθωτούς, που αδιαφορούν και κοιμούνται. Όταν δεν συνεργάζονται με του λύκους, τους ληστές και τους κλέφτες…

Και μιλάει και για τον καλό τσοπάνη, που πονάει τα πρόβατα. Όλα αδιακρίτως και το καθένα χωριστά. Και που προσπαθεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες τους και να λύσει τα προβλήματά τους. Θυσιάζοντας ακόμη και τη ζωή του. Κι όχι από ιδιοτέλεια. Γιατί κανένας δεν θυσιάζει τη ζωή του από ιδιοτέλεια. Παρά μόνο από αγάπη. Για το Θεό και το συνάνθρωπο:

«Aδελφοί μου, λέει ο Πατροκοσμάς (η μνήμη του στις 24 Αυγούστου), ο Θεός έχει πολλά ονόματα. Αλλά το κύριο όνομά του είναι Αγάπη. Κι εμείς, για να 'μαστε παιδιά του Θεού, πρέπει να 'χομε αγάπη. Αγάπη προς το Θεό και το συνάνθρωπό μας…».

«Όπως το χελιδόνι χρειάζεται δυο φτερούγες, για να πετάξει, έτσι κι εμείς, για να φτάσουμε στη σωτηρία χρειαζόμαστε αυτές τις δυο αγάπες. Αυτή η αγάπη μ' έκαμε και μένα ν' αφήσω το μοναστήρι και να βγω στον κόσμο. Ας χαθώ, είπα, εγώ, για να σωθεί το Γένος. Και παρακαλώ το Χριστό, που σταυρώθηκε απ' την αγάπη του για μένα να μ' αξιώσει να μαρτυρήσω για τη δική του αγάπη…».

Αυτές ήταν οι συντεταγμένες της ζωής και δράσης του Πατροκοσμά. Και πάνω σ' αυτές ακουμπώντας  αγωνίστηκε να γίνει το χελιδόνι για την Ανάσταση του Γένους…

Στην αρχή του επέτρεπαν να κηρύττει παντού ελεύθερα. Γιατί πίστεψαν ότι δεν θα 'κανε τίποτε διαφορετικό απ' τους συνηθισμένους  ιεροκήρυκες, που συντηρούν τα νεκροταφεία των συνειδήσεων. Αλλά διαψεύστηκαν. Γιατί ο Πατροκοσμάς, αντί για υπνοφόρες τιποτολογίες, παιάνιζε  το εγερτήριο σάλπισμα του Ευαγγελίου.

Αφότου άρχισε τη δράση του, διέκρινε αφενός  την αγνότητα των ανθρώπων του λαού και αφετέρου την πονηρία των αρχόντων. Και η ψυχή του επαναστάτησε: Χτύπησε την αρχοντική τάξη, που καταπίεζε το λαό.  Κεραυνοβόλησε τις καταχρήσεις των αρχών και την εκμετάλλευση των εμπόρων. Kαι, προπάντων, επεσήμανε την καταχθόνια τακτική των Εβραίων…

Κλειδί για την απόδραση απ' την κοινωνική εξαχρείωση,  δεν μπορούσε να ήταν άλλο απ' την παιδεία. «Καλύτερα αδελφέ μου, έλεγε, να έχεις στο χωριό σου ελληνικό σχολείο, παρά βρύσες και πηγάδια. Καλύτερα τα παιδιά σας να είναι φτωχά και γραμματισμένα παρά πλούσια και αγράμματα».

Τούρκοι, Ρωμιοί, Βλάχοι και Αρβανίτες ακολουθούσαν ξοπίσω του. Οι Τούρκοι  με θαυμασμό παρακολουθούσαν τις ομιλίες του και ξενυχτούσαν όλη νύχτα, για να πάρουν την ευχή του. Οι γυναίκες έριχναν στα πόδια του ο, τι φορούσαν πολύτιμο. Και μ' όλες αυτές τις συνεισφορές κατόρθωσε το απίστευτο. Να ιδρύσει περί τα 250 σχολεία, εκ των οποίων 10 σχολαρχεία.. .

Από το άλλο όμως μέρος, όσο οι ομιλίες του φρονημάτιζαν το λαό, τόσο σκανδάλιζαν το αρχοντολόι. Που μαζί με τους Εβραίους παρατάχθηκαν σε θέση μάχης.  Και βέβαια, προτού τον δολοφονήσουν βιολογικά, φρόντισαν να τον δολοφονήσουν ηθικά: Τον παρουσίασαν ως «αντεθνικώς» δρώντα. Γιατί ξεσήκωνε , λέει, το λαό εναντίον των Τούρκων. Αφού "έθνος" για τους πιστούς του Μαμωνά είναι όποιος τους προσφέρει τη μερίδα του λέοντος.

Ποια ήταν τα ανήθικα ηθικά στηρίγματα των εχθρών του; Πρώτο και καλύτερο το δεσποταριό και το βολεμένο στα αστικά κέντρα παπαδαριό. Ολόιδιοι με κάποιους, που σήμερα του ψάλλουν ύμνους και παιάνες και διεκτραγωδούν τα παθήματά του απ' τους αλλοτινούς ομοϊδεάτες τους…

Στο Αργυρόκαστρο ο Μητροπολίτης Δοσίθεος μαζί με τους προύχοντες. Στα Γιάννενα ο Μητροπολίτης με τους Εβραίους. Στη Ζάκυνθο το αρχοντολόι  με το Μητροπολίτη Κουτούβαλη. Που του επέβαλε επιτίμιο, για να τον στιγματίσει ως "αιρετικό". Και πολλοί άλλοι αλλού…

    Σαν πρώτο μέτρο εναντίον του ήταν ο αποκλεισμός του από τις πόλεις. Αλλά, ενώ αυτοί τον απέκλειαν από τις πόλεις ο λαός έτρεχε, κατά χιλιάδες, ξοπίσω του στην ύπαιθρο. Και πώς να τον αντιμετωπίσουν, αφού ακόμη και  οι κατάσκοποι, που έστελναν να τον παρακολουθούν, εύρισκαν ότι είχε  μεγάλη παιδεία και διέθετε μέγα τάλαντο, ώστε να γίνεται πειστικότατος; Ιδιαίτερα μάλιστα αφού τα λεγόμενά του τα επισφράγιζε με το προφητικό και θαυματουργικό του χάρισμα!

Κι όσο ο κλοιός εναντίον του γινόταν ασφυκτικότερος, τόσο το κατηγορητήριο εναντίον τους γινόταν δριμύτερο.  Και τόσο η συμπάθεια του και η αγάπη, που 'δειχνε στους ταπεινωμένους και καταφρονεμένους, τον ανέβαζε ψηλότερα στη συνείδησή τους.

 Οι τελευταίες περιοδείες του είχαν πάρει χαρακτήρα κοινωνικής επανάστασης. Κήρυττε την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα των δικαιωμάτων, την κατάργηση της πολυτέλειας. Έτσι  ώστε  ο κήρυκας της ευαγγελικής ηθικής να αντιμετωπίζεται  ως ανατροπέας του κοινωνικού συστήματος…

Και βέβαια η μαφία  του Μαμωνά τη χαριστική βολή την άφησε στους χαρισματικούς, για τις περιπτώσεις αυτές, Εβραίους. Οι οποίοι με 50 σακούλες άσπρα, που έδωσαν  στον Κουρτ Πασά, κατόρθωσαν, να πετύχουν τη δολοφονία του.

Είχαν όμως πολύ καθυστερήσει, γιατί στο μεταξύ πρόλαβε «να σπείρει το σπόρο του, απ' τον οποίο το γένος θα θέριζε τους γλυκείς καρπούς της λευτεριάς», όπως φέρεται να είπε και ο επίσης δολοφονημένος απ' τους Τούρκους Ρήγας Φεραίος. Αλλα…

Μήπως και σήμερα δεν περιζώνουν το γένος λύκοι; Και κλέφτες και ληστές! Ξένοι και ντόπιοι. Οι οποίοι μάλιστα δεν διστάζουν να ντύνονται, κάποτε, και δέρματα προβάτων. Και, ενώ παρουσιάζονται ως υπερασπιστές του λαού, στην πραγματικότητα έρχονται, για να «θύσουν και να απολέσουν».Και όχι, «ίνα ζωήν και περισσόν έχωσι» τα πρόβατα. Για να λύσουν, δηλαδή, τα προβλήματά τους…

Κι από το άλλο μέρος οι «μισθωτοί» τσοπάνηδες, που συμπράττουν-κατά κανόνα- με τους λύκους και τους ληστές. Για να εισπράττουν το μεράδι τους από τα λάφυρα της λεηλασίας.

Κι όσο για χελιδόνι, που-όπως κι ο ποιητής λέει-«θα δουλέψει, για να γυρίσει ο Ήλιος»; Ούτε ένα!…

 

Παπα-Ηλίας, 21-08-2009

 e-mail: papailiasyfantis@gmail.com

http://papailiasyfantis.blogspot.com

Παραμορφώσεις…

 

Του Παπα Ηλία Υφαντή

 

«Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο», λέει ο Ντοστογιέβσκυ. Και ο Πλάτωνας εξάλλου λέει πως η ομορφιά είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Θεού.

Αυτός, λοιπόν, ο Θεός της ομορφιάς έπλασε τον πανέμορφο τούτο κόσμο και μας τον πρόσφερε, για να προσπαθήσουμε, όσο μπορούμε να μοιάσουμε κι εμείς σ' αυτόν και να κάνουμε, όσο γίνεται περισσότερο όμορφη τη ζωής μας.

Αλλά εμείς, αντί να θαυμάσουμε και να δοξολογήσουμε το δημιουργό, θαυμάσαμε και λατρεύσαμε και προσκυνήσαμε τα δημιουργήματά του. Γεγονός που μας έσπρωξε σε ένα σωρό παραμορφώσεις και ασχήμιες.

Απ' τις οποίες, για να μας απαλλάξει ο Θεός, μας έστειλε διαφόρους πνευματικούς ανθρώπους: Προφήτες, φιλοσόφους, κλπ. Που και αυτούς εμείς φροντίσαμε-όπως λέει ο Χριστός- άλλους να τους σκοτώσουμε, άλλους να τους λιθοβολήσουμε κι άλλους -όπως εμείς οι Έλληνες πράξαμε με το Σωκράτη-να τους ποτίσουμε το κώνειο.

Γι' αυτό, τελικά, έστειλε το Γιο του. Ο οποίος με τη διδασκαλία του και τα θαύματά του προσπάθησε να μας βγάλει απ' τον κυκεώνα των παραμορφώσεων. Οπότε εμείς και πάλι του απαντήσαμε με την χειρότερη των παραμορφώσεων, που είναι ο παραλογισμός του Σταυρού.

Γιατί δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το Χριστό δεν τον σταύρωσαν κάποιοι-όπως συνηθίζουμε να λέμε -κακοποιοί και κακούργοι. Που η «καθωσπρέπει» κοινωνία του καλού υπόκοσμου τους κλείνει σε φυλακές υψίστης ασφαλείας. Αλλά ακριβώς ο ίδιος ο «καλός» υπόκοσμος της «καθωσπρέπει»κοινωνίας.

Ο οποίος «καλός» υπόκοσμος καταδίκασε -εν ονόματι των άδικων και δολοφονικών νόμων του- σε θάνατο και ουσιαστικά δολοφόνησε και σταύρωσε μεταξύ των κακούργων, όχι απλά και μόνο τον αθωότερο μεταξύ των ανθρώπων, αλλά-όπως και ο ποιητής λέει-τον ίδιο τον Ήλιο της Δικαιοσύνης, το Θεό. Για ν' αποδείξει για μια ακόμη φορά πόσο οι θεσμοί της νομιμοφρονούσας κοινωνίας βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση και μετωπική σύγκρουση με την ουσία και το πνεύμα της δικαιοσύνης…

Για να δώσει, λοιπόν, ο Χριστός στους μαθητές του ένα πνευματικό αντίβαρο απέναντι σ' αυτό το-πέραν παντός παραλογισμού- παραμορφωτικό γεγονός, πραγματοποίησε τη Μεταμόρφωσή του. Δείχνοντας έτσι ότι, πέρα απ' τον κόσμο των παραμορφώσεων υπάρχει ένας άλλος κόσμος. Ασύγκριτα ομορφότερος και ασύλληπτα ευφρόσυνος. Που κάνει τις παραμορφώσεις και ασχήμιες του κόσμου τούτου να φαίνονται σαν ηλίθια καμώματα μεθυσμένων πιθήκων.

Και μνημονεύουμε και τώρα το γεγονός της Μεταμορφώσεως και μιλούμε γι' αυτό, γιατί παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Ίσως και περισσότερο από άλλοτε. Αφού όλοι μας αισθανόμαστε να ασφυκτιούμε μέσα σε ένα δίχτυ πολύμορφων ασχημιών και παραμορφώσεων.

Ή μήπως δεν έχουμε παραμορφώσει και δηλητηριάσει τη γη μας και τις θάλασσες και τον αέρα μας! Και συνακόλουθα τις τροφές, που τρώμε. Γεγονός, που μας κάνει να νιώθουμε όλοι-περισσότερο ή λιγότερο- δημητηριασμένοι…

Ή μήπως στον κοινωνικό μας χώρο δεν υπάρχουν δεινές παραμορφώσεις.  Με τα ΜΜΕ, που «αποδεκατούν το άνηθον και το κύμινον», φλυαρώντας για τα ασήμαντα και σκόπιμα και εκ του πονηρού παραβλέποντας και αποσιωπώντας τα φλέγοντα και βοώντα προβλήματα. Με την άρχουσα αναρχία, που, αντί να λύσει τα προβλήματα του λαού, μεθοδεύει τη λεηλασία και καταλήστευσή του. Με τις μυριάδες άνομων νόμων και άρθρων, που εξαρθρώνουν και υπονομεύουν την οικονομική και κοινωνική μας υπόσταση.

Ή μήπως στο χώρο της Εκκλησίας δεν ισχύει το ίδιο; Όταν, ρίχνοντας κάποιος μια ματιά στη σημερινή θρησκευτική μας πραγματικότητα και συγκρίνοντάς την με το πνεύμα του Ευαγγελίου, διαπιστώνει τερατώδεις και αποκρουστικές παραμορφώσεις και ασχήμιες. Που μάλιστα δεν διστάζουν να τις παρουσιάζουν οι αρχιτέκτονές τους και σαν έκφραση της χριστιανικής παράδοσης.

Γιατί ποια σχέση μπορούν να έχουν με το Ευαγγέλιο οι πολυτελείς και πολυδάπανες αμφιέσεις κάποιων δεσποτάδων! Τη στιγμή, που μεγάλα τμήματα του χριστεπωνύμου πληρώματος πένονται και υποφέρουν. Ή η τυραννική εξουσία τους. Που κάποτε την μεταβιβάζουν και σε κάποιους κούφους και κάφρους φαρισαίους παπάδες τους. Ειδικούς στην κακομεταχείριση του λαού, αλλά και των συναδέλφων τους! Κλπ, κλπ, κλπ…

Ή μήπως δεν υπάρχουν και σήμερα εκατομμύρια «ελάχιστων αδελφών» του Χριστού, που σταυρώνονται απ' τους αρχιερείς του σιωνισμού και του-χωρίς Χριστό-«χριστιανισμού»! Που προκαλούν κρίσεις οικονομικές και δημιουργούν εστίες πολέμων. Και υπονομεύουν και αποσαθρώνουν τα ήθη και τα έθιμα και τις παραδόσεις των λαών. Με τις παγκοσμιοποιήσεις τους και τους οικουμενισμούς τους και το αιρετικό συνοθύλευμα της Νέας Εποχής τους και τη Νέα τάξη ναζιστικών σε βάρος των λαών εγκλημάτων. Για να ικανοποιούν την κακουργία τους και να γεμίζουν τα χρηματοκιβώτιά τους…

Ή μήπως εμείς ο καθένας μας δεν αισθανόμαστε παγιδευμένοι μέσα σε ένα λαβύρινθο ποικίλων παραμορφώσεων; Και πάνω απ' όλες δεν νιώθουμε ότι σε κάθε στιγμή καιροφυλακτεί και μας απειλεί η πιο φοβερή, που είναι η παραμόρφωση του θανάτου.

Και σ' αυτή και σ' όλες τις περιπτώσεις έρχεται ο Χριστός να μας πει:

Απέναντι σε όλες τις παραμορφώσεις εγώ σας προσφέρω τη μεταμόρφωση. Απέναντι σε όλες τις ασχήμιες σας προσφέρω την ομορφιά. Απέναντι στα σκοτάδια και στις παγίδες και στο θάνατο, εγώ σας προσφέρω το ανέσπερο και άδυτο φως της Ανάστασης.

Ο πραγματικός θάνατος δεν είναι το νομοτελειακά αναπότρεπτο βιολογικό γεγονός. Είναι η παραμονή μέσα στον κυκεώνα και το δίχτυ των παραμορφώσεων….

Απ όπου σας καλώ να αποδράσετε. Και μάλιστα τώρα. Γιατί το επόμενο  δευτερόλεπτο μπορεί να μην είναι δικό σας…

 

παπα-Ηλίας, 13-08-2009

Και ξάφνου όλοι αναφωνούν: Η γη είναι στρογγυλή!

 

του Γιώργου Ρακκά

 

Οι καθεστωτικοί μαθητευόμενοι μάγοι των «ανοιχτών συνόρων» ανακαλύπτουν τον κόσμο

 Τα «κορανικά» που εκτυλίχθηκαν στο κέντρο των Αθηνών, οι εντάσεις στον Άγιο Παντελεήμονα, αλλά και η άνοδος του ΛΑΟΣ στις ευρωεκλογές έσπασαν τη σιωπή που είχαν επιβάλει η πολιτική ελίτ, οι ολιγάρχες των καναλιών και οι μεγαλοεργολάβοι γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα. Αίφνης, όλοι ανακάλυψαν την… Αμερική – το τρομακτικό αδιέξοδο που έχει δημιουργήσει η απουσία οποιασδήποτε μεταναστευτικής πολιτικής, σε μια χώρα μάλιστα που συνιστά πύλη προς τη Δύση:

Ο… Γιωργάκης διακήρυξε τη «μηδενική ανοχή» (sic!) του κόμματός του στη λαθρομετανάστευση, οι Καμπύληδες και οι Γεωργελέδες ανακάλυψαν το «υποβαθμισμένο ιστορικό κέντρο», ενώ η Τρέμη και ο Πρετεντέρης μεταβλήθηκαν σε αγανακτισμένους – από τη διάλυση της χώρας –  δημοσιογράφους.

Οι φωνές των όψιμων ανησυχούντων της ελληνικής ολιγαρχίας, όμως, εκτός από υποκριτικές είναι και παραπλανητικές, διότι προσπαθούν να κατευθύνουν έτσι τον διάλογο, ώστε να συγκαλυφτούν πλήρως οι ευθύνες όσων μας έχουν φτάσει μέχρι εδώ.

Αν σήμερα έχουμε φτάσει σ' αυτή τη δεινή θέση, τούτο συμβαίνει διότι η στρατηγική που είχαν ακολουθήσει οι ελληνικές άρχουσες τάξεις και που ομολογουμένως είχαν τη συναίνεση ενός μεγάλου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας ήταν όχι μόνον αδιέξοδη, αλλά και αυτοκτονική. Αν η Ευρώπη μας έχει δέσει τα χέρια, όπως ομολογούσε ο Παυλόπουλος από τηλεοράσεως, τούτο συμβαίνει διότι οι οσφυοκάμπτες των κυβερνήσεων Σημίτη και Καραμανλή επέτρεψαν να συμβεί κάτι τέτοιο. Κι αν η Τουρκία μας γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων της και συνεχίζει σαδιστικά να προωθεί τις καραβιές των «λαθρομεταναστών» στην Ελλάδα, τούτο οφείλεται στη στρατηγική του νεο-οθωμανισμού, που συνεπέστατα ακολούθησαν όλα τα πολιτικά τζάκια και το μεγάλο κεφάλαιο στην Ελλάδα, τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια.

 

Κι εάν, σήμερα, η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα κοινωνικής και πολιτισμικής συνοχής, και βιώνει την ανάδυση του γκέτο και της αντιπαράθεσης στους κόλπους της, είναι διότι η εθνομηδενιστική άρχουσα τάξη υιοθέτησε μια παροξυστική εκδοχή της πολιτικής των ανοιχτών συνόρων, γιατί απλούστατα μ' αυτόν τον τρόπο οικοδόμησαν τις σχεδόν δουλοκτητικές συνθήκες της ανειδίκευτης εργασίας που μας επέτρεψαν να μπούμε στην ΟΝΕ, να πραγματοποιήσουμε την Ολυμπιάδα, να οικοδομήσουμε το εκσυγχρονιστικό θαύμα της περιόδου 1996-2008. Και, βεβαίως, τούτο συνέβη δίχως σοβαρές αντιδράσεις διότι, εκτός από τα λαϊκά κοινωνικά στρώματα, τα οποία είδαν τη ζωή τους να υποβαθμίζεται δραματικά, όλοι, οι άλλοι κάπως την είχαν βολέψει:

Ο αγρότης της Μανωλάδας και ο μικρομεσσαίος τουριστικός επιχειρηματίας διότι έτσι έβρισκαν μαύρα μεροκάματα, ο μισθωτός γιατί βρήκε φτηνά εργατικά χέρια για να του χτίσουν το εξοχικό του, ο «άνθρωπος της διπλανής πόρτας» γιατί βρήκε πάμφθηνες οικιακές βοηθούς, καθαρίστριες, μπέιμπι-σίτερ και βοήθεια στο σπίτι για τους ηλικιωμένους.

Τόσο οι άρχουσες τάξεις, όσο και μια μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού δεν είναι άμοιρες ευθυνών. Διότι αρχικώς εθίστηκαν στην «ευλογία» της δουλοκτησίας, αδιαφορώντας παντελώς για το μέλλον της χώρας. Συνεπώς, όλες εκείνες οι τοποθετήσεις που αναδεικνύουν τον μετανάστη ως τον «θύτη» του αδιεξόδου, ή άλλες, που τραβάνε στα άκρα το γεγονός ότι η αμερικανική αυτοκρατορία χρησιμοποιεί την πολυπολιτισμικότητα για να αποδυναμώνει τις αποικιακές και ημι-αποικιακές χώρες, αποκαλύπτοντας μια «οργανωμένη συνομωσία», κρύβουν συνήθως από πίσω τους μια αντανακλαστική μετάθεση ευθυνών.

 

Τι μπορεί να γίνει;

Στη χώρα μας υφίστανται δύο παράλληλες πολιτικές πραγματικότητες. Μια εικονική, ένα εσπερινό θέατρο σκιών που εκτυλίσσεται στους τηλεοπτικούς μας δέκτες, και το πεδίο, από την άλλη, της πραγματικής πολιτικής. Είναι δε γνωστό τοις πάσι ότι όλοι αρέσκονται στο να παρακολουθούν το απογευματινό θέατρο σκιών και να αδιαφορούν για την «πραγματική πολιτική», πιστεύοντας υποσυνείδητα ότι όλα έχουν παιχτεί κι ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε, πέρα από να καταστρώνουμε ατομικά σχέδια σωτηρίας. Τούτο οι πολιτικοί το γνωρίζουν πολύ καλά, γι' αυτό και πολιτεύονται διά της λαζοπούλειας αρχής, αλλάζοντας θέσεις σαν τα πουκάμισα, ακολουθώντας τις εφήμερες τάσεις που υιοθετεί το «έθνος των τηλεθεατών». Έτσι, για παράδειγμα, ο Παυλόπουλος πριν τις εκλογές εκθείαζε την πολυπολιτισμικότητα της χώρας, ενώ έπειτα από τη θεαματική άνοδο του ΛΑΟΣ έσπευσε να εισηγηθεί σκληρά μέτρα, ακόμα και αντισυνταγματικά, που θέλουν τους μετανάστες να απελαύνονται δίχως καν να δικάζονται, βάζοντας έτσι βούτυρο στο ψωμί στις θέσεις των εθνομηδενιστών!

Η χώρα όμως θέλει μεταναστευτική πολιτική. Μια μεταναστευτική πολιτική κοινωνικής και πολιτιστικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, ριζικής βελτίωσης των εργασιακών τους συνθηκών, εκμάθησης της γλώσσας, γνωριμίας με τον πολιτισμό της χώρας κ.ο.κ. Διάλυση των γκέτο και μεταφορά σε χώρους φιλοξενίας. Καταγγελία της Συνθήκης του Δουβλίνου και διευκόλυνση της μετάβασης των μεταναστών σε όποια χώρα της Ευρώπης επιθυμούν.

Και, βεβαίως, όλα αυτά καθίστανται μια φλύαρη υπεκφυγή, αν δεν αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης και των ορίων που πρέπει να μπουν στις μεταναστευτικές ροές. Διότι η λαθρομετανάστευση τροφοδοτεί τις συνθήκες του μόνιμου πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού. Και υπό τέτοιες συνθήκες είναι σίγουρο ότι εκ των πραγμάτων δυναμιτίζεται οποιαδήποτε απόπειρα ένταξης των μεταναστών στην κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε ότι, εξαιτίας αυτής της κατάστασης, στη Γαλλία οι μετανάστες δεύτερης γενιάς κατέληξαν να ψηφίζουν Λεπέν κι ας μην αποσιωπούμε το γεγονός ότι στον Άγιο Παντελεήμονα πολλοί Αλβανοί και Πολωνοί έχουν έρθει σε αντιπαράθεση με τους Αφγανούς και τους Πακιστανούς για τον ίδιο ακριβώς λόγο.

Επί πλέον  δε, όλοι οι θιασώτες των "ανοικτών συνόρων", ξεχνούν (;) πως η Ελλάδα δεν είναι μια οποιαδήποτε χώρα, έχει   ανοικτά εθνικά προβλήματα και το ζήτημα της εθνικής ομοιγένειας είναι ζήτημα επιβίωσης. Η Ελλάδα δεν είναι Γαλλία ή Ιταλία, δεν είναι παλιά αποικιακή δύναμη. Η Ελλάδα βρίσκεται στα σύνορα των κόσμων, έχει μικρά μεγέθη και μικρό πληθυσμό, και αντιμετωπίζει πρώτη απ' όλους τις μεγάλες πληθυσμιακές μετακινήσεις, όπως και άλλοτε στην ιστορία της. Κατά συνέπεια το μεταναστευτικό ζήτημα δεν αποτελεί απλώς ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά στην Ελλάδα είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα αυτά με τρόπο μη μανιχαϊστικό, και να συνδυάζουμε τον ανθρωπισμό και την ευθύνη μας απέναντι στον πλανήτη, και τους συνανθρώπους μας, με την πρωταρχική μας ευθύνη να συνεχίσει να υπάρχει αυτός ο τόπος και αυτός ο λαός. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο αιτήματα πρέπει να αναζητήσουμε τη δύσκολη χρυσή τομή, έστω και σήμερα που τόσα τετελεσμένα έχουν δημιουργηθεί.

Υπάρχουν δύο μόνο τρόποι  αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος. Ο πρώτος, δουλοκτητικός, αλά Μπερλουσκόνι. Και μια εναλλακτική θέση, που επιμένει ότι οι μετανάστες είναι θύματα της παγκοσμιοποίησης και γι' αυτό, εκτός από την αποτελεσματικότερη φύλαξη των συνόρων, επιδοτεί την επιστροφή στη χώρα τους ή στις χώρες που επιθυμούν, διατηρεί το καθεστώς πολιτικού ασύλου για εκείνους που πραγματικά το δικαιούνται, χρηματοδοτεί τις κοινωνικές και οικονομικές υποδομές στη χώρα απ' όπου προέρχονται, ώστε σταδιακά να εξαλειφθούν τα πραγματικά αίτια της μετανάστευσης… 

 

Σημείωση admin: Συνεχίζεται στη διεύθυνση με πολλά σχόλια και ενδιαφέροντα διάλογο….

 

 

Ι. Μ. Αγ. Διονυσίου εν Ολύμπω

 

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ (του εν Ολύμπω) Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ

 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 2009

 

1.  Μικρό ιστορικό.

 Το Μοναστήρι ιδρύθηκε από τον κτίτορά του Άγιο Διονύσιο το 1543 ως Πατριαρχικό και Σταυροπηγιακό. Λόγω της προσωπικότητας του Αγίου Διονυσίου έγινε σύντομα ευρύτερα γνωστό και ανέπτυξε μεγάλη πνευματική δραστηριότητα, κατά το πρότυπο του ιδρυτού του.

Αιώνες πριν, η φήμη του, ξεπέρασε τα όρια του Ελλαδικού χώρου, φτάνοντας ως την Ρωσία. Παράλληλα το Μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου έγινε αδιάσπαστο κομμάτι της μακραίωνης ιστορίας, της κοινωνίας και της παιδείας του τόπου και συνδέθηκε με όλους τους εθνικούς αγώνες.

Με την εγκατάσταση του Αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο η Ελληνική αντίσταση στην περιοχή αρχίζει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Δημιουργείται μια Ελληνική περιοχή στον Όλυμπο. Το Μοναστήρι συμμετέχει στην Επανάσταση του 1821, στην επανάσταση του Ολύμπου το 1878 και στον Μακεδονικό Αγώνα. Για όλα αυτά υπέστη βαρύ τίμημα. Πυρπολήθηκε το 1790 και το 1828, από τουρκικά στρατεύματα και ο ηγούμενος του κρεμάστηκε από τους Τούρκους μαζί με 12 ακόμη μοναχούς στην κεντρική πλατεία της Λάρισας. Το Μοναστήρι δέχεται το τελευταίο ολέθριο πλήγμα το 1943 από τα Γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, όταν καταστρέφεται σχεδόν ολοκληρωτικά.

Μετά την τελευταία καταστροφή του 1943 οι παλιοί μοναχοί, όσοι επέζησαν, διασκορπίζονται. Το Μοναστήρι διέρχεται μία βαθιά διοικητική κρίση και κινδυνεύει να διαλυθεί. Οι νέοι μοναχοί (δύο η τρεις), απλοί άνθρωποι, προσπαθούν να  διατηρήσουν στην ζωή το Μοναστήρι. Την περιουσία του Μοναστηριού είναι φυσικό να μη μπορούν να την διαφυλάξουν σωστά.

Το Μοναστήρι με την βοήθειά του Αγίου Διονυσίου ανασταίνεται, ανασυγκροτείται και λειτουργεί και πάλι ως Κοινόβιο. Προκύπτει η ανάγκη να προστατεύσει την περιουσία του, την οποία παρέλαβε από τον Άγιο Διονύσιο και για την οποία είχε τίτλους από αιώνες.

 

2.  Η Μοναστηριακή περιουσία.

 

Η Μοναστηριακή περιουσία είναι ιερό κειμήλιο που ανήκει στον Θεό, ιερά παρακαταθήκη που παρέλαβαν τα Μοναστήρια από τους αγίους κτίτορες και τους προηγουμένους πατέρες τους, οι οποίοι με προσωπικούς κόπους και θυσίες την δημιούργησαν και την διαφύλαξαν. Γι' αυτό οι  μοναχοί οφείλουν να προστατεύσουν την περιουσία των Μοναστηριών τους, στην οποία είναι απλοί διαχειριστές. Από σεβασμό προς τους κτίτορες και τους προηγουμένους πατέρες. Από σεβασμό προς την θέληση και επιθυμία των ευλαβών δωρητών οι οποίοι θέλησαν η περιουσία τους να περιέλθει και να παραμείνει στο Μοναστήρι. Από υποχρέωση στους νόμους του κράτους αφού τα Μοναστήρια είναι ν.π.δ.δ.  Τα υλικά πράγματα δεν είναι κακά από την φύση τους. Κακία «είναι η εσφαλμένη χρήση των νοημάτων, την οποία ακολουθεί η κακή χρήση των πραγμάτων», «και σε όλα τα πράγματα η κακή χρήση είναι αμαρτία». Οποιαδήποτε άλλη διδασκαλία καταδικάσθηκε ως αιρετική από την Εκκλησία.

Η περιουσία είναι απαραίτητη για να μπορούν τα Μοναστήρια να εκπληρώσουν τους σκοπούς τους, να ασκούν το πνευματικό, φιλανθρωπικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό τους έργο, να συντηρούν τους μοναχούς τους, να κτίζουν, καλλωπίζουν και αποκαθιστούν τα κτίρια, να διαφυλάττουν τα κειμήλια τους, να προστατεύουν την ύπαρξη και λειτουργία τους ελέγχοντας τις χρήσεις του περιβάλλοντος χώρου τους, να διακονούν τους προσκυνητές τους.

Στο νέο Μοναστήρι, αποκλειστικά με ιδίους πόρους, έγιναν σημαντικά έργα (Εκκλησία, Μουσείο, βιβλιοθήκη, αρχονταρίκι, αίθουσες συγκεντρώσεων) με σκοπό να διαφυλαχθούν τα κειμήλια και να εξυπηρετηθούν οι προσκυνητές. Υπό την ευθύνη ιερομονάχου της Ιεράς Μονής λειτουργεί εδώ και χρόνια με μεγάλη επιτυχία, μονάδα απεξάρτησης ναρκομανών, οι οποίοι συναντώνται σε χώρο που τους διαθέτει το Μοναστήρι.

Το σπουδαιότερο έργο, η αναστήλωση του παλιού Μοναστηριού (εκπόνηση μελετών, πλήρης αναστήλωση της Εκκλησίας, αποκατάσταση παρεκκλησίων, εργασίες στερεώσεως σε όλες τις πτέρυγες, έργα υποδομής κ.λ.π.), προχωράει κυρίως με πόρους του Μοναστηριού και προσωπική εργασία των μοναχών και με ελάχιστες κρατικές επιχορηγήσεις.  Δυστυχώς ο Δήμος Λιτοχώρου εκτός από κάποια χαλίκια για το στρώσιμο του δρόμου, δεν πρόσφερε τίποτε για την αναστήλωση του κατεστραμμένου Μοναστηριού.

Το Μοναστήρι δεν είναι καλό να επαιτεί συνεχώς και να εξαρτάται οικονομικά από τις προθέσεις των ισχυρών. Εξασφαλίζει στα Μοναστήρια την ελευθερία τους, η οικονομική αυτάρκεια. Όσοι θέλουν Μοναστήρια χωρίς περιουσία στην ουσία δεν θέλουν να υπάρχουν Μοναστήρια.

Οι πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική καταστροφή και οι περισσότεροι ακτήμονες σε περιουσίες Μοναστηριών αποκαταστάθηκαν. Σε περιουσίες που αν δεν ανήκαν σε Μοναστήρια το πιο πιθανό είναι ότι θα είχαν γίνει λεία κάποιων επιτηδείων. Στο παρελθόν επανειλημμένα διατέθηκε περιουσία του Μοναστηριού μας σε ακτήμονες η για άλλους κοινωφελείς σκοπούς χωρίς το Μοναστήρι να εισπράξει καμιά αποζημίωση. Ενδεικτικά αναφέρουμε 5.004  στρέμματα στην Πέλλα, 938,10 στρέμματα στον Βαρικό και πολλές άλλες μικρότερες εκτάσεις του Μοναστηριού και των Μετοχίων του.

 

3. Οι τίτλοι της περιουσίας του Μοναστηριού.

 

Οι τίτλοι της περιουσίας του Μοναστηριού υφίστανται από αιώνες. Ξεκινούν από την εποχή του Αγίου Διονυσίου και ανανεώνονται συνεχώς τα επόμενα χρόνια (1774, 1874, 1890, 1922, 1925, 1933 κ.λ.π.). Τα όρια που περιγράφονται στους τίτλους αυτούς επιβεβαιώνονται από παλιούς κατοίκους του Λιτοχώρου, τον Δημήτριο Φούντο, τον Γεώργιο Κάκαλο, το Νικόλαο Κλιτσινίκο και τον Αθανάσιο Νικόπουλο σε κατάθεση που δίνουν ενώπιόν του Ειρηνοδίκου Κατερίνης το 1922.

Το δάσος της Μονής και τα ακριβή όρια του, που περιλαμβάνουν γνωστά και αμετάβλητα στο χρόνο θέσεις και μορφολογικά χαρακτηριστικά (ρέματα, ράχες, κ.λ.π.) όπως περιγράφονται στους κατά καιρούς εκδοθέντες τίτλους του, τα λοιπά ιδιοκτησιακά έγγραφά του και τις μαρτυρικές καταθέσεις (του 1922 καθώς επίσης και προηγουμένων ετών) αναγνωρίζονται αμετάκλητα από τις αποφάσεις 42/1922 και 10/1925 του Διοικητικού Δικαστηρίου του Υπουργείου Γεωργίας και μεταγράφονται στο Υποθηκοφυλακείο Κατερίνης. Πλήθος άλλων εγγράφων ξαναεπιβεβαιώνει το γεγονός αυτό.

Πρόσφατα το Πρωτοδικείο Κατερίνης και στην συνέχεια το Εφετείο Θεσσαλονίκης και ο Άρειος Πάγος έκριναν τελεσίδικα και αμετάκλητα υπέρ του Μοναστηριού κάποιες αμφισβητήσεις του Δημοσίου σε 4.250 στρέμματα δασικής κυρίως εκτάσεως στην θέση παλαιός Άγιος Δημήτριος (Κούτρες).

Είναι πέρα από κάθε λογική η προσπάθεια να αμφισβητηθούν οι αποφάσεις αυτές, αποκλειστικά και μόνο επειδή στη σύνθεση του Πρωτοδικείου συμμετείχε και ο πρώην Πρωτοδίκης Λ. Στάθης, διότι αν γίνει αυτό, τότε θα πρέπει να αμφισβητηθούν και όλες οι αποφάσεις στις οποίες συμμετείχε κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας του ο ανωτέρω δικαστής. Άλλωστε ο ίδιος ποτέ δεν υπήρξε μέλος του Εφετείου Θεσσαλονίκης η του Αρείου Πάγου και φυσικά δεν ήταν δυνατόν να επηρεάσει τις αποφάσεις αυτές, οι οποίες είναι και οι τελικές αποφάσεις.

Τελευταία κάποιοι προσπαθούν να αμφισβητήσουν τους τίτλους του Μοναστηριού. Παρουσιάζουν την μετάφραση ενός απ' αυτούς και ισχυρίζονται ότι είναι πλαστή, διότι ο μεταφραστής του, καταδικάσθηκε δήθεν για πλαστογραφία την δεκαετία του 1920, χωρίς όμως να παρουσιάζουν κάποιο έγγραφο που να αποδεικνύει ότι όντως ο αναφερόμενος μεταφραστής καταδικάσθηκε, για όσα του καταλογίζουν. Αλλά ο τίτλος αυτός που εκδόθηκε το 1890 δεν είναι ο μοναδικός που υπάρχει. Υπάρχουν όλοι οι τίτλοι που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Ούτε είναι η μοναδική μετάφραση. Το 2005 με πρωτοβουλία του Μοναστηριού μεταφράσθηκε ξανά ο τίτλος από επίσημη μεταφράστρια. Το νέο περιεχόμενο της μεταφράσεως είναι ίδιο με το παλιό.

Ψευδώς ισχυρίζονται ότι η σημερινή έκταση του δάσους του Μοναστηριού είναι δήθεν 60.000 στρέμματα και ότι το Μοναστήρι δήθεν διεκδικεί, τον Μύτικα, την κορυφή του Ολύμπου και κατέχει σχεδόν όλον τον Όλυμπο. Στην πραγματικότητα το δάσος του Μοναστηριού είναι περίπου 29.000 στρέμματα και αντιστοιχεί σε λιγώτερο από το 3% του ορεινού όγκου του Ολύμπου. Από αυτά 20.500 στρέμματα ευρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας (Εθνικός Δρυμός Ολύμπου, περιοχή Natura 2000), όπου επιτρέπεται ελάχιστη η καθόλου διαχείρηση.

Μέχρι σήμερα δεν απαγγέλθηκε καμμία κατηγορία εναντίον του Μοναστηριού, όσον αφορά την εγκυρότητα η μη των τίτλων και των λοιπών ιδιοκτησιακών εγγράφων του, πολύ περισσότερο δεν καταδικάσθηκε το Μοναστήρι για κάτι τέτοιο. Άλλωστε όλα τα ανωτέρω έγγραφα, το Μοναστήρι τα χρησιμοποιεί εδώ και δεκαετίες, σε κάθε μορφής και βαθμού δικαστήρια (Άρειο Πάγο, Συμβούλιο της Επικρατείας, Εφετεία, Πρωτοδικεία κ.λ.π.), τα οποία, όλα ανεξαιρέτως, έχουν δεχθεί την εγκυρότητά τους. Θα ήταν παραλογισμός να δεχθεί κανείς ότι δεκάδες δικαστήρια, διαφορετικού βαθμού και διαφορετικών συνθέσεων και σε διαφορετικές εποχές έχουν, όλα ανεξαιρέτως, φερθεί, δήθεν ευνοϊκά στο Μοναστήρι η ότι δήθεν έχουν εξαπατηθεί από αυτό.

Σε όλη την ιστορία του το Μοναστήρι, από την εποχή του Αγίου Διονυσίου μέχρι σήμερα, αντιμετώπισε στο Λιτόχωρο δύο μερίδες ανθρώπων. Αυτών που το πολεμούσαν και αυτών (των περισσοτέρων) που το αγαπούσαν και το σεβόταν βαθιά.

Ο ίδιος ο Άγιος Διονύσιος διώχθηκε όταν, σύμφωνα με τον Συναξαριστή της αρχαίας ακολουθίας του, μερικοί κάτοικοι του Λιτοχώρου τον διέβαλαν στον Τούρκο διοικητή της περιοχής, ότι κτίζει χωρίς την άδειά του Μοναστήρι και ότι έτσι θα έχουν τόπο συγκεντρώσεως οι επαναστατημένοι Έλληνες και θα κινδυνεύουν δήθεν οι κάτοικοι της περιοχής. Αναγκάσθηκαν βέβαια να καλέσουν τον Άγιο πίσω όταν παρατεταμένη ανομβρία έπληξε τον τόπο τους μετά την φυγή του.

Αλλά και τα επόμενα χρόνια υπήρχαν παρενοχλήσεις και καταπατήσεις των κτημάτων του Μοναστηριού από μία μερίδα των κατοίκων του Λιτοχώρου με αποτέλεσμα το Οικουμενικό Πατριαρχείο να επέμβει πολλές φορές, στέλνοντας εξαρχίες και να αναγκασθεί να εκδόσει κάποιες φορές και αφορισμούς. Σε μία από αυτές και μετά την απόρριψη «των παντοίων ειρηνοποιών και συμβιβαστικών μέτρων προς λύσιν της πολυχρονίου ταύτης έριδος και διαφοράς» που είχαν προταθεί από τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωακείμ και το Μοναστήρι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο προέβη το 1877 στον αφορισμό όσων κατοίκων του Λιτοχώρου καταπατούσαν τα Μοναστηριακά κτήματα.

 

4. Το θέμα των ιδιωτών.

 

Στην δασική περιοχή του παλαιού Αγίου Δημητρίου, στην περιοχή δηλαδή των 4.250 στρεμμάτων για την οποία εκδόθηκαν οι πρόσφατες αποφάσεις του Αρείου Πάγου, τα τελευταία χρόνια δημιουργείται θέμα με διεκδικήσεις ιδιωτών σε ακίνητά του Μοναστηριού.

Τα ακίνητα αυτά είναι διάσπαρτες αγροτικές εκτάσεις συνολικού εμβαδού 200 περίπου στρεμμάτων. Σε μερικούς από αυτούς το Μοναστήρι παλαιότερα παραχώρησε προσωρινά με η χωρίς αντάλλαγμα την χρήση κάποιων κτημάτων για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που περνούσαν. Μερικοί τα καλλιέργησαν περιστασιακά. Οι περισσότεροι τα εγκατέλειψαν. Άλλοι τα διεκδικούν.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση του Β.Χ. Με ιδιωτικό συμφωνητικό που συντάχθηκε στις 13 Φεβρουαρίου του 1888 το Μοναστήρι είχε εκμισθώσει στον πρόγονό του, επίσης Β. Χ., στη θέση «Βλάχας Βρύση – Κούτρες» ένα χέρσο αγρόκτημα (δύο χωράφια). Με το μισθωτήριο αυτό συμφωνητικό ο τότε μισθωτής Β. Χ., ανέλαβε την υποχρέωση, με δαπάνη του, «…να ανοίξει δύο χωράφια δι' ιδίων εξόδων του και να τα νέμεται μη δίδων αντισπόρον δια μίαν δεκαετίαν εις την μονήν…». Μετά τη δεκαετία συμφωνήθηκε τα χωράφια να μείνουν στην κυριότητα του Μοναστηριού, χωρίς να μπορούν να μεταβιβασθούν σε άλλον. Σήμερα έρχεται ο απόγονός του και ισχυρίζεται ότι κατέχει το ακίνητο λόγω κληρονομιάς.

 

5. Η προτεινόμενη λύση.

 

Το Μοναστήρι τα τελευταία χρόνια παρ' όλο που δικαιώθηκε δικαστικά, χωρίς να έχει νομική η άλλη υποχρέωση, προτείνει λύσεις για το θέμα που προέκυψε, σύμφωνες με την εκκλησιαστική τάξη και πράξη.

Σε όσους μη νόμιμα κατείχαν κτήματα σε απομακρυσμένες από αυτό περιοχές («Τσαρούχα» κ.λ.π.), το Μοναστήρι προτίθεται να τους παραχωρήσει τα κτήματα αυτά, έστω και αν δεν έχουν χαρτιά. Για τους υπολοίπους, των οποίων τα κτήματα βρίσκονται κοντά στο Μοναστήρι, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ησυχία του περιβάλλοντος χώρου του, να τους παραχωρηθούν αντίστοιχες εκτάσεις σε άλλο μέρος του αγροκτήματος του Μοναστηριού.

 Η παραχώρηση θα γίνει δωρεάν, χωρίς αντάλλαγμα, τηρουμένων των νομίμων διαδικασιών. Με τον τρόπο αυτό το Μοναστήρι δείχνει στην πράξη το ενδιαφέρον του για όλους τους ανωτέρω ιδιώτες, οι οποίοι έτσι θα αποκτήσουν νομίμους τίτλους ιδιοκτησίας.

Όλα αυτά ήδη είχαν ανακοινωθεί από το 2005 στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Πιερίας που είχε συγκληθεί ειδικά για το θέμα αυτό, στα Μ.Μ.Ε. (πρόσφατα μάλιστα και στην εφημερίδα «Δημότης Λιτοχώρου» που εκδίδει ο Δήμος Λιτοχώρου) και μεμονωμένα σε ενδιαφερόμενους κατοίκους.

Τέλος για τις όποιες διαφορές υπάρχουν με τον Δήμο Λιτοχώρου, προτείνουμε μέσα στα πλαίσια μιας πολιτισμένης κοινωνίας που ζούμε, να γίνουν αμοιβαία σεβαστές οι όποιες τελικές αποφάσεις των Ελληνικών (η Ευρωπαϊκών) Δικαστηρίων.

 

6. Διακονήματα – δραστηριότητες της Ι. Μονής.

 Το πρόγραμμα των μοναχών χωρίζεται σε τρεις ίσες χρονικές περιόδους. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στην προσευχή, η δεύτερη στην εργασία (τα διακονήματα), και η τρίτη στην μελέτη και την ανάπαυση. Ο μοναχός με το διακόνημα του εκφράζει έμπρακτα την αγάπη του προς τους συμμοναστές του. Δεν αποσκοπεί σε προσωπικά οφέλη αλλά στο καλό του κοινοβίου. Πιστεύει στην κοινωνική πλευρά της εργασίας και όχι στην ιδιοτελή μορφή της. Ωφελείται πνευματικά και σωματικά από την εργασία του, συντηρεί το Μοναστήρι του και συγχρόνως του δίνει την δυνατότητα να μην εξαρτάται από κανένα οικονομικό παράγοντα. Η ευλάβεια καταστρέφεται από την οκνηρία και όχι από την εργασία.

Το διακόνημα δεν παρεμποδίζει αλλά διευκολύνει την προσευχή. Ο Απόστολος Παύλος εργαζόταν χειρωνακτικά ο ίδιος ως σκηνοποιός, για να εξασφαλίζει τα αναγκαία προς το ζειν μη θέλοντας να επιβαρύνει κανένα. Απαγόρευση της εργασίας υπήρχε μόνο από αιρετικές ομάδες όπως οι Μασσαλιανοί.

Τα αρχαία και νεώτερα εκκλησιαστικά κείμενα αναφέρονται σε πλήθος διακονημάτων όπως οι «υφάνται, ραφείς, σκυτοτόμοι, σκηνοποιοί, λεπτουργοί, οικοδόμοι, αλιείς, χαλκείς, βορδονάροιοι, ναυπηγοί, ξυλουργοί, αμπελουργοί» και ασχολίες όπως η διαχείριση των δασών, η εξορυκτική, η μεταλλευτική, η αλατουργία, η μελισσοκομία, η κτηνοτροφία υπήρχαν ανέκαθεν στα Μοναστήρια. Εφ' όσον αυτές οι δραστηριότητες πραγματοποιούνται από τα συντεταγμένα όργανα διοικήσεως των Μοναστηριών, είναι σύμφωνες με την Νομοκανονική και Εκκλησιαστική πράξη. Δεν τις διαφοροποιεί δε το γεγονός ότι αυτές γίνονται με κάποιο σύστημα, με σύγχρονα τεχνικά μέσα και έχουν κάποιο νομικό σχήμα, με την μορφή εταιρειών, προκειμένου να είναι η λειτουργία τους νόμιμη και διαφανής και να τηρούνται οι φορολογικές και άλλες υποχρεώσεις.

Το Κοινόβιο, προσφέρει στον μοναχό με τις νυχθήμερες και πολύωρες ακολουθίες, την κατ' ιδίαν προσευχή και το όλο εν γένει πρόγραμμά του, το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει (σύμφωνα με τα μέτρα του) την συνεχή παρουσία του Θεού. Όλα αυτά αποτελούν μία εγγύηση ότι ο μοναχός και με την βοήθεια των συμμοναστών του, μπορεί να χρησιμοποιήσει σωστά τα υλικά πράγματα χωρίς να εγκλωβισθεί σ' αυτά. Μεγαλύτερο κίνδυνο και παρεκτροπή για τον μοναχό αποτελεί η αποκλειστική ενασχόλησή του με έναν δυτικού τύπου "κοινωνικό μοναχισμό", έναν τύπο μοναχισμού που είναι ξένος με την Ορθόδοξη Παράδοση, τον οποίο δυστυχώς κάποιοι μέσα στην άγνοιά τους τον προβάλλουν ως πρότυπο.

Επομένως είναι εντελώς αβάσιμα και κατά την γνώμη μας συκοφαντικά, όσα, κατά καιρούς ακούγονται για τα διακονήματα και τις δραστηριότητες της Μονής, ότι δήθεν είναι εκτός της εκκλησιαστικής τάξεως, ότι δήθεν μετατρέπουν τον οίκο του Θεού σε οίκο εμπορίου και όσα παρόμοια λέγονται. Με τον τρόπο αυτό δεν πλήττονται μόνο τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται τα δημοσιεύματα, αλλά και ο θεσμός του μοναχισμού γενικώτερα, αφού πράξεις και ενέργειες που γινόταν ανέκαθεν από τα Μοναστήρια κρίνονται σαν αντίθετες στην διδασκαλία της Εκκλησίας. Άλλωστε είναι γνωστό ότι στο Μοναστήρι μας ανέκαθεν οι μοναχοί ασχολούνταν με την γεωργία και την κτηνοτροφία και παρήγαγαν τα σχετικά με αυτές προϊόντα.

 

7. Το Μοναστήρι και το φυσικό περιβάλλον.

 

Ο μοναχός αναχωρεί από τον κόσμο και καταφεύγει στην φύση. Το φυσικό περιβάλλον γίνεται το σπίτι του. Η στενή σχέση που αναπτύσσει με την φύση ο μοναχός του δίνει την δυνατότητα να εντάσσει αρμονικά τα μοναστηριακά κτίσματα στο περιβάλλον. Παράλληλα επειδή αγαπάει και σέβεται το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζει, κατορθώνει και τις ανάγκες διαβιώσεως του να καλύψει και να προστατέψει αυτό.

Παράδειγμα δημιουργικής και αρμονικής συνύπαρξης στον χώρο του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου είναι η παρουσία του Μοναστηριού του Αγίου Διονυσίου για 500 περίπου χρόνια, το οποίο κατόρθωσε και να συντηρηθεί και συγχρόνως να προστατεύσει και να διαφυλάξει την ωραιότητα και μοναδικότητα του χώρου στον οποίο ευρίσκεται, για τον οποίο όλοι καυχώμαστε σήμερα.

Αν εξετάσει κανείς αεροφωτογραφίες της περιοχής, θα διαπιστώσει, ότι στην περιοχή αυτή του Ολύμπου, μόνο το δάσος που ευρίσκεται υπό την προστασία του Μοναστηριού, φθάνει τόσο κοντά στην θάλασσα. Σε αντίστοιχες γειτονικές περιοχές δεν υπάρχουν πλέον δάση.

Επικριθήκαμε από τον προηγούμενο δήμαρχο Λιτοχώρου το 2004, ότι αποκλείσαμε την μελλοντική ανάπτυξη του Λιτοχώρου προς τη μεριά του Ολύμπου. Αν εννοείται ανάπτυξη η αλόγιστη ανοικοδόμηση και τσιμεντοποίηση που έγινε σε άλλες περιοχές στις παρυφές του Ολύμπου, στην περιοχή του Λιτοχώρου, οι μελλοντικές γενεές θα μας ευγνωμονούν που αποτρέψαμε τέτοιες επεμβάσεις.

Άλλωστε ποτέ δεν εμποδίσαμε κάποιον να απολαύσει το φυσικό περιβάλλον του Ολύμπου. Αντίθετα διευκολύναμε με κάθε τρόπο την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και ορειβατών του Ολύμπου (π.χ. δωρεά εκτάσεως στο Δημόσιο για την κατασκευή ορειβατικού καταφυγίου στην Πετρόστρουγγα). Σταθήκαμε όμως εμπόδιο στις εμπορικές επιθυμίες κάποιων για την αλόγιστη ανάπτυξη της περιοχής του Ολύμπου που βρίσκεται υπό την προστασία του Μοναστηριού. Αυτός ίσως είναι και ένας από τους βασικούς λόγους πολεμικής κατά του Μοναστηριού.

Παράλληλα είμαστε οι μόνοι που αντιδράσαμε για την επέκταση του πεδίου βολής αρμάτων Λιτοχώρου, διότι με την επέκταση αυτή κινδυνεύει σοβαρά το μοναδικό φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον του Ολύμπου, καθώς επίσης και η ζωή και η φυσική ακεραιότητα των μοναχών, εργατών, επισκεπτών και ορειβατών του Ολύμπου. Σεβόμαστε και εκτιμούμε βαθιά το έργο των Ενόπλων Δυνάμεων, πιστεύουμε όμως ότι αυτό δεν πρέπει να γίνεται εις βάρος των φυσικών και πολιτιστικών θησαυρών της Πατρίδος μας, την στιγμή που μπορεί να γίνει το ίδιο καλά σε άλλες περιοχές.

Για τον λόγο αυτό προσφύγαμε στα αρμόδια δικαστήρια (Συμβούλιο της Επικρατείας, Ειρηνοδικείο, Εισαγγελικές αρχές κ.λ.π.), προκειμένου να μην πραγματοποιηθεί η επέκταση του πεδίου βολής. Και όλα αυτά παρόλο που αν γίνει η επέκταση, θα δικαιούμαστε να εισπράξουμε ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσό ως αποζημείωση. Αλλά εκείνο που μας ενδιαφέρει, δεν είναι τα χρήματα, όσο η προστασία της περιοχής που την θεωρούμε το σπίτι μας και τον χώρο που μας συνδέει με τον Άγιο Διονύσιο και τους προαπελθόντες πατέρες του Μοναστηριού.

 

8. Η θέση του Μοναστηριού.

 

Η παρουσία του Αγίου Διονυσίου και του Μοναστηριού του στον Όλυμπο για 500 περίπου χρόνια είναι μια ιστορική πραγματικότητα.

Τελευταία το Μοναστήρι μας έχει γίνει στόχος και των ανθρώπων που προσπαθούν να αναβιώσουν το αρχαίο δωδεκάθεο. Θεωρούν ότι δήθεν δεν συνάδει η παρουσία του Μοναστηριού στον χώρο του Ολύμπου. Είναι βέβαια δικαίωμα του καθενός να πιστεύει ότι θέλει. Δεν μπορεί όμως κανείς να αρνείται την ιστορία και το γεγονός ότι ο Άγιος Διονύσιος και το Μοναστήρι του έχουν συνδεθεί άρρηκτα με την περιοχή του Ολύμπου.

Στο παρελθόν έχουμε αρνηθεί προτάσεις, που έγιναν με διάφορα οικονομικά ανταλάγματα, για την δημιουργία σε εκτάσεις του Μοναστηριού, αναπαραστάσεως αρχαίας πόλεως – πνευματικού κέντρου εκ μέρους διαφόρων οργανώσεων και σύλλόγων που εκφράζουν δωδεκαθεϊστικές και νεοειδωλολατρικές αντιλήψεις. Μήπως όλα αυτά εξηγούν και την παρουσία των ομάδων αυτών στην πρόσφατη «ειρηνική» διαδήλωση κατά του Μοναστηριού;

 

9. Επίλογος

 

Ο Μοναχισμός είναι ένα σημείο αντιλεγόμενο. Πολλοί άνθρωποι τον πολεμούν επειδή δεν τον κατανοούν. Άλλοι επειδή αντιλαμβάνονται τον δυναμισμό του, προσπαθούν να τον καταστήσουν ακίνδυνο και ανενέργητο, να τον υποβιβάσουν στην μορφή ενός φιλανθρωπικού σωματείου η μιας κοινωνικής οργανώσεως. Άλλοι με την βαθύτερη αίσθηση που διαθέτουν τον πλησιάζουν και βρίσκουν λύση στα υπαρξιακά προβλήματά τους. Κατανοούν ότι δημιουργεί ελεύθερα πρόσωπα και όχι ελεγχόμενα άτομα. Γι' αυτό τον αγαπούν και τον σέβονται απεριόριστα.

Σαν μοναχοί έχουμε την αίσθηση ότι δεν είμαστε ισάξιοι των παλαιοτέρων αλλά και των νεωτέρων αξίων μοναχών. Γνωρίζουμε ότι και εμείς σαν άνθρωποι συχνά σφάλουμε. Ωστόσο προσπαθούμε να ακολουθούμε τους Πατέρες μας. Δεν περιμένουμε να ακούσουμε επαίνους ούτε καταξίωση του έργου μας. Δεν μας ενοχλεί η καλόπιστη κριτική. Ο μοναχικός βίος είναι  ταπείνωση, "άσκηση σώματος και αφάνεια ψυχής". Δεν έχει ανάγκη από διαφήμιση. Το έργο του καθ' ενός "οποίον εστίν το πυρ δοκιμάσει" και «Πάσα φυτεία ην ουκ εφύτευσεν ο πατήρ μου ο ουράνιος εκριζωθήσεται».

Σε θέματα όμως που αφορούν την ακρίβεια της πίστεώς μας και τον θεσμό του μοναχισμού είμαστε ανυποχώρητοι. Δεν έχουμε ούτε την διάθεση ούτε το δικαίωμα να θυσιάσουμε στο ελάχιστο, ό,τι κράτησε το Μοναστήρι μας σε ζωή εδώ και πέντε αιώνες. Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους πως ό,τι παραλάβαμε από την μοναχική παράδοση, την παράδοση του Μοναστηριού μας και τους προαπελθόντες πατέρες του και κυρίως από τον κτίτορα και προστάτη μας Άγιο Διονύσιο το θεωρούμε αδιαπραγμάτευτο.

Την θέση μας αυτή την επιβάλει το χρέος μας προς τον Θεό, τον Άγιο Διονύσιο και τις μελλοντικές γενεές και όχι κάποια προσωπική αντίθεση η αντιπαλότητα. Για τον λόγο αυτό τελειώνοντας θα θέλαμε να απευθύνουμε πρόσκληση για συνεργασία προς τον Δήμο Λιτοχώρου, τους φορείς της περιοχής, αλλά και όλους τους πολίτες, όχι μόνο για την επίλυση των προβλημάτων που υπάρχουν αλλά και για δημιουργική συνεργασία μεταξύ μας, για το καλό του τόπου.

 Εκ της Ιεράς Μονής

Διαβάστε σε δύο pdf (μονοτονικό ή πολυτονικό) την παρέμβαση – από "Το Μανιτάρι του Βουνού",  με τίτλο:

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ (του εν Ολύμπω) Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ,

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 2009

Μονοτονικό: I.Moni-Agiou-Dionysiou-en-Olympw-se monotoniki-grafi-ioulios-2009

Πολυτονικό: I.Moni-Ag.Dionysiou-en-Olympw-se-polytoniki-grafi

Ελληνισμός – Χριστιανισμός: Η συνάντηση των δύο κόσμων*

 

Του Μητρ. Περγάμου  Ιωάννη   (Ζηζιούλα)**

 

Α. Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

Αντίθεση και αλληλεπίδραση

 

Το πρόβλημα των ιστορικών καταβολών του Χριστιανισμού δεν μας ενδιαφέρει εδώ σαν ερώτημα απόλυτο, αλλά μόνο στη σχέση του Χριστιανισμού με τον Ελληνισμό στους τρεις πρώτους αιώνες. Έτσι το ερώτημα των ιστορικών καταβολών του Χριστιανισμού παίρνει για μας συγκεκριμένα την ακόλουθη σειρά: ποιος ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Ελληνισμός στην πρώτη ιστορική εμφάνιση του Χριστιανισμού;

Υπήρξε άραγε κάποια παρουσία του ελληνικού πνεύματος στο ιστορικό αυτό υπέδαφος, που έφερε στο φως της Ιστορίας τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες μαζί με την πίστη τους στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού; Ποια είναι ή σχέση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στις ιστορικές καταβολές του τελευταίου;

Μετά τη δύση της λεγόμενης "Θρησκειολογικής Σχολής", που είχε τονίσει με ιδιαίτερη έμφαση τη σχέση του αρχικού Χριστιανισμού με τις μυστηριακές θρησκείες της εποχής του και ιδιαίτερα με τον Ελληνισμό, η σύγχρονη έρευνα έχει πλέον πεισθή ότι οι ιστορικές ρίζες του Χριστιανισμού δεν πρέπει να αναζητηθούν πρωταρχικά στον Ελληνισμό καθαυτό ή γενικά στο εξωβιβλικό θρησκειακό περιβάλλον της εποχής εκείνης, αλλά στον Ιουδαϊσμό των χρόνων εκείνων. Η αναγνώριση των πρώτων καταβολών του Χριστιανισμού έγινε κυρίως με την ανακάλυψη του εσχατολογικού χαρακτήρος, που φέρει ο αρχικός Χριστιανισμός και ιδιαίτερα η μορφή του Ιησού Χριστού, όπως μας παρουσιάζεται στα Ευαγγέλια. Η πεποίθηση αυτή της σύγχρονης έρευνας, που ξεκινά με τα έργα κυρίως των J. Weiss και Α. Schweitzer, έχει πλέον τόσο βαθιά εδραιωθή, ώστε κάθε προσπάθεια κατανοήσεως του προσώπου, των λόγων και του έργου του Ιησού Χριστού να συναρτάται αυτομάτως με την έρευνα του Ιουδαϊσμού των χρόνων εκείνων. Η πεποίθηση ότι o Ιησούς Χριστός ήταν "Ιουδαίος", ότι "η σωτηρία εκ των Ιουδαίων εστί" και ότι ο Χριστιανισμός ξεπήδησε στην Ιστορία σαν μια μορφή εκπληρώσεως των προσδοκιών του Ιουδαϊσμού της εποχής εκείνης, έχει σχεδόν πλήρως εκτοπίσει κάθε παλαιότερη προσπάθεια συσχετισμού του αρχικού Χριστιανισμού με τον Ελληνισμό.

Το άμεσο, λοιπόν, υπέδαφος πού εξέθρεψε τον αρχικό Χριστιανισμό πρέπει να αναζητηθή στον Ιουδαϊσμό και όχι στον Ελληνισμό της εποχής εκείνης. Σημαίνει άραγε τούτο ότι πρέπει να αποκλεισθή κάθε παρουσία και σημασία του Ελληνισμού στις ιστορικές καταβολές του Χριστιανισμού;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι απλή· αποτελεί ένα από τα περιπλοκώτερα προβλήματα της Ιστορίας. Η αιτία της δυσκολίας συνίσταται σε τούτο: Από το ένα μέρος ο Ιουδαϊσμός και ο Ελληνισμός αντιπροσωπεύουν για την εποχή εκείνη δύο πνευματικά και πολιτιστικά μεγέθη τόσο ασυμβίβαστα μεταξύ τους, ώστε αρκεί να διαπιστωθή η παρουσία του ενός για να αποκλεισθή αυτόματα η παρουσία του άλλου. Η αντίθεση μεταξύ Ιουδαϊσμού και Ελληνισμού υπήρξε τόσο σφοδρή, ώστε να οδηγήση σε σκληρούς, μακροχρόνιους και πολλές φορές αιματηρούς αγώνες αλληλοεξοντώσεως. Από το άλλο όμως μέρος, μέσα σ' αυτή την εξοντωτική πάλη πραγματοποιόταν μια σταθερή και βαθιά διείσδυση του Ελληνισμού στον Ιουδαϊσμό και αντίστροφα. Ο Ελληνισμός που κυριαρχούσε πολιτιστικά στον ιστορικό χώρο του Ιουδαϊσμού της εποχής εκείνης προκαλούσε την αντίδραση του Ιουδαϊσμού, ακριβώς γιατί με την αναπόφευκτη διείσδυσή του γινόταν απειλητικός για την ίδια την υπόσταση του Ιουδαϊσμού. Έτσι αντίθεση και επίδραση ενεργούν ταυτόχρονα και κάνουν την ιστορική εικόνα πιο πολύπλοκη από όσο εμφανίζεται συνήθως στα μάτια επιπόλαιων ερευνητών.

Η ιστορική πραγματικότητα εμφανίζεται μάλιστα ακόμη πιο πολύπλοκη, αν σκεφθή κανείς ότι οι παράγοντες που συγκροτούν το θρησκευτικό περιβάλλον του αρχικού Χριστιανισμού δεν είναι μόνον ο Ιουδαϊσμός και ο Ελληνισμός, αλλά και οι διάφορες ανατολικές θρησκείες της Αιγύπτου κλπ., καθώς και η περσική θρησκεία, που διαδραματίζει αποφασιστικότατο ρόλο στη διαμόρφωση τόσο του Ιουδαϊσμού, όσο και του Ελληνισμού της εποχής εκείνης. Από την άποψη, λοιπόν, τουλάχιστον της θρησκευτικής καταστάσεως της εποχής εκείνης οι όροι "Ιουδαϊσμός" και "Ελληνισμός" αποτελούν γενικεύσεις, που μπορούν να αποδειχθούν παραπλανητικές, αν δεν προσέξη κανείς πολύ. Οπωσδήποτε όμως παραμένει γεγονός ότι, παρά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων αυτών θρησκευτικών ρευμάτων, δεν παύει να ισχύη μια ουσιαστική διάκριση τόσο μεταξύ του Ιουδαϊσμού και του Ελληνισμού, όσο και των άλλων παραγόντων, που αναφέραμε προηγουμένως. Η διάκριση αυτή επιτρέπει να γίνη λόγος για ένα ιστορικό και θρησκευτικό περιβάλλον, που είναι βασικά "Ιουδαϊκό" και που σε αντιδιαστολή με τους άλλους παράγοντες, και ιδιαίτερα με τον Ελληνισμό, αποτελεί το περιβάλλον που οδηγεί στην εμφάνιση του αρχικού Χριστιανισμού.

Οι παρατηρήσεις αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, για να κατανοήσουμε τη σχέση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στις ιστορικές καταβολές του τελευταίου, είναι ανάγκη να αρχίσουμε από τη σχέση Ελληνισμού και Ιουδαϊσμού στα χρόνια που προηγούνται της εμφανίσεως του Χριστιανισμού. Με τον τρόπο αυτό θα φθάσουμε στη σχέση Ελληνισμού και αρχικού Χριστιανισμού όχι απευθείας, αλλά δια μέσου του Ιουδαϊσμού, που αναγνωρίζεται πια ως το άμεσο ιστορικό περιβάλλον που γέννησε τον Χριστιανισμό.

 

Οι ελληνικές επιδράσεις στον εβραϊκό χαρακτήρα του ιουδαϊσμού

 

Ο Ελληνισμός επιδρά στον Ιουδαϊσμό των ελληνιστικών χρόνων σε όλα σχεδόν τα επίπεδα (πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτιστικό, φιλοσοφικό και θρησκευτικό) τόσο σε περιόδους θρησκευτικής ανοχής κυρίως τότε, όσο και σε περιόδους συγκρούσεων και διωγμού. Η γνώμη ότι ο Ιουδαϊσμός της Παλαιστίνης (από τον οποίο γεννάται ιστορικά ο Χριστιανισμός) σε σύγκριση με αυτόν της Διασποράς παρέμεινε ουσιαστικά ανέπαφος από τον Ελληνισμό, αποδεικνύεται εσφαλμένη. Μέσα στην καρδιά του Ιουδαϊσμού κυοφορούνται στους χρόνους που εξετάσαμε αλλοιώσεις του παραδοσιακού εβραϊκού χαρακτήρος του Ιουδαϊσμού μεγάλης σημασίας για ό,τι θα συμβή αργότερα. Οι βασικότερες από αυτές τις αλλοιώσεις σχετίζονται με την εισαγωγή της συστηματικής και θεωρητικής σκέψεως στον Ιουδαϊσμό με τη συστηματική θεώρηση του κόσμου και της Ιστορίας, που συνεπάγεται μια διεύρυνση του πνευματικού ορίζοντος προς την κατεύθυνση της ενότητας και παγκοσμιότητας της Ιστορίας, μια κατεύθυνση που ήταν ήδη δυναμικά παρούσα στη βιβλική έννοια της δημιουργίας.

Παρ' όλα αυτά θα ήταν λάθος να νομισθή ότι η διείσδυση αυτή του Ελληνισμού εξαφάνισε εντελώς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ιουδαϊσμού. Η συσπείρωση γύρω από την torah και την προφητική παράδοση ήταν τόσο ισχυρή, ιδιαίτερα μετά την προσπάθεια του βίαιου εξελληνισμού των Ιουδαίων από τον Αντίοχο Δ΄, ώστε η επάνοδος στα αρχικά ουσιαστικά συστατικά της εβραϊκής θρησκείας να είναι δυνατή ακόμη και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Έτσι νέες μορφές θεωρήσεως του κόσμου, όπως η Αποκαλυπτική, αντί να εξαλείψουν τελικά, διαιωνίζουν την αρχαία εβραϊκή νοοτροπία. Στις ημέρες της εμφανίσεως του Χριστιανισμού η εσχατολογική προσδοκία, που είχε καλλιεργήσει η Αποκαλυπτική, δίνει τη βάση για την ανάπτυξη της νέας πίστεως σε καθαρά εβραϊκάπροφητικά σχήματα σκέψεως. Η θεώρηση του κόσμου κάτω από το πρίσμα της Ιστορίας και όχι του αφηρημένου θρησκευτικού στοχασμού ή της κοσμολογίας παραμένει το σημείο συνδέσεως της νέας πίστεως, που θα αναπτυχθή γύρω από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, με τον παραδοσιακά εβραϊκό Ιουδαϊσμό μάλλον παρά με τον Ελληνισμό.

Εν τούτοις ο Ελληνισμός διαδραμάτισε έναν καίριο διπλό ρόλο σε όλη την εξέλιξη αυτή από τον Ιουδαϊσμό στον Χριστιανισμό. Από το ένα μέρος με την απειλητική παρουσία του και τη διείσδυσή του στον Ιουδαϊσμό συνετέλεσε στο να στενέψη η καρδιά του Ιουδαϊσμού σε μια αποκλειστικότητα εθνικιστική, που ταύτιζε τον Νόμο με το γράμμα των διατάξεών του και την εσχατολογική προσδοκία με τα στενά πολιτικά και εθνικά συμφέροντα των Ιουδαίων, ήταν μια στάση αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας, που αναπτύχθηκε φυσικά μετά τις διεισδυτικές επιτυχίες του Ελληνισμού, και οδήγησε στην κατάσταση, στην οποία βρίσκουμε τον Ιουδαϊσμό στα χρόνια του Ιησού Χριστού. Από την κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με τις απέραντες προσηλυτιστικές δυνατότητες που είχε ο Ιουδαϊσμός στον ελληνορωμαϊκό χώρο, ύστερα από το κύρος που του έδωσαν οι επιτυχίες του Μακκαβαϊκού πολέμου και η υπεροχή και έλξη της μονοθεϊστικής και ηθικής διδασκαλίας του, δημιουργήθηκε το δίλημμα της ιουδαϊκής θρησκείας μεταξύ ενός ανοίγματος προς τα "έθνη" και μιας συντηρητικής αυτοπροστασίας της εθνικής του ταυτότητος. Ο μεγάλος αριθμός των "προσηλύτων" στα χρόνια του Ιησού, που διστάζουν να κάμουν το τελικό βήμα της πλήρους εντάξεώς τους στον Ιουδαϊσμό, μαρτυρεί την τραγικότητα του διλήμματος αυτού, που δημιούργησε ο Ελληνισμός στον Ιουδαϊσμό της εποχής εκείνης. Από αυτή ακριβώς την αδυναμία του Ιουδαϊσμού ξεπήδησε η δυνατότητα του Χριστιανισμού. Παρεξηγημένος σαν μια απειλή κατά του Νόμου και της ιουδαϊκής αυτοσυνειδησίας, ο Χριστιανισμός, με το προφητικό του πνεύμα ανοίγεται πρώτα προς τους μισητούς Σαμαρείτες και έπειτα στους μη Ιουδαίους γενικά.

Η ιστορική ευκαιρία του Χριστιανισμού προπαρασκευάζεται έτσι από τον διχασμό που δημιουργείται στην καρδιά του Ιουδαϊσμού ανάμεσα στις οικουμενικές δυνατότητες που έκρυβε η βιβλική πίστη του και στην ανάγκη της αυτοπροστασίας και επιβιώσεώς του ως εθνικής ομάδος. Αυτή είναι η μεγάλη συμβολή (αρνητικά) του Ελληνισμού στην εμφάνιση του Χριστιανισμού: η πρόκληση μιας γόνιμης "κρίσεως συνειδήσεως" στον Ιουδαϊσμό, μιας κρίσεως που θα προκαλέση αργότερα και στον Χριστιανισμό το ίδιο "προκλητικό" ελληνικό πνεύμα. Έτσι, όπως θα δούμε, οι πρώτοι που θα αναγνωρίσουν και θα εγκολπωθούν τις δυνατότητες του Χριστιανισμού θα είναι οι Ελληνιστές Ιουδαίοι, αυτοί δηλαδή που πιο πολύ από κάθε άλλον ζουν τον εσωτερικό αυτό διχασμό του Ιουδαϊσμού.

Αλλά η συμβολή αυτή του Ελληνισμού στην εμφάνιση του Χριστιανισμού συνοδεύεται, σαν την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, από κάτι πολύ πιο θετικό. Είδαμε πόσο σημαντική υπήρξε για τον Ιουδαϊσμό η τάση που απέκτησε κάτω από την επίδραση του ελληνικού πνεύματος να σκέπτεται "Οντολογικά", να συνδυάζη δηλαδή τα πρακτικά και ιστορικά διαφέροντα, που του κληροδότησε η εβραϊκή σκέψη, με το ερώτημα του όντος, του σταθερού σημείου αναφοράς της πραγματικότητος. Χάρη στο νέο αυτό στοιχείο που εισάγει ο Ελληνισμός, δύο τουλάχιστον θεμελιακές προϋποθέσεις δημιουργούνται για την εμφάνιση του Χριστιανισμού:

α) η ενότητα και παγκοσμιότητα της Ιστορίας, που θα χρησιμεύση ως υπέρβαση της εθνικιστικής στενότητος, που είχε κυριεύσει τον Ιουδαϊσμό, και ως αξιοποίηση της βιβλικής εννοίας της δημιουργίας με απέραντες δυνατότητες ιεραποστολής για τον Χριστιανισμό, και

β) η Χριστολογία, που χάρη στην ελληνική αυτή προεργασία θα αντικαταστήση την Οντολογία του Νόμου, του σταθερού αυτού σημείου αναφοράς της ιουδαϊκής συνειδήσεως, με την Οντολογία ενός προσώπου, του Ιησού Χριστού, που ταυτιζόμενος με τον ίδιο τον Θεό θα γίνη το σταθερό σημείο αναφοράς όλης της Ιστορίας. Έτσι η παρουσία της ελληνικής σκέψεως στις ιστορικές διεργασίες, που οδηγούν στην πρώτη Χριστολογία, αντιπροσωπεύει το βασικότερο θέμα που πρέπει να ελκύση την προσοχή μας.

 

Β. Η ΠΑΥΛΕΙΑ ΣΥΝΘΕΣΗ

 Η θέση του Παύλου στο θέμα της σχέσεως Ελλήνων και Ιουδαίων

 

Όπως φαίνεται από την επιχειρηματολογία που αναπτύσσει στην "Προς Γαλάτας" επιστολή του, η διαμόρφωση της θέσεως του Παύλου στο θέμα της σχέσεως Ελλήνων και Ιουδαίων στον Χριστιανισμό αρχίζει από τη ριζική αναθεώρηση της ραββινικής θεολογίας των Φαρισαίων, την οποία είχε μελετήσει και στην οποία ανήκε και ο ίδιος πριν γίνη χριστιανός ("κατά νόμον Φαρισαίος"). Προσεκτική μελέτη της επιχειρηματολογίας του αυτής δείχνει ότι το καίριο σημείο διαφωνίας του με τη θεολογία των Φαρισαίων αφορούσε την ιδέα τους ότι ο άνθρωπος δικαιώνεται έναντι του θεού μόνον αν τηρήση τον Νόμο και μάλιστα αν τον τήρηση ολόκληρο. Η ιδέα αυτή έφερε αυτόματα σε σύγκρουση τον Χριστιανισμό με τον Ιουδαϊσμό των Φαρισαίων, γιατί οι Ιουδαίοι που έγιναν Χριστιανοί μετέθεσαν τη βάση της δικαιώσεώς τους από τον Νόμο στο πρόσωπο του Μεσσία, του Χριστού.

Έτσι όλοι οι Χριστιανοί και όχι μόνον ο Παύλος ανοίγουν πια τον δρόμο για τη δικαίωση έναντι του θεού σε όλους όσοι δεν γνωρίζουν ή δεν τηρούν τον Νόμο, ολικά ή μερικά. Αυτό επιτρέπει στον Παύλο να θέση το καίριο ερώτημα (στον Πέτρο αλλά κατ' επέκταση και σε όλους τους εξ Ιουδαίων Χριστιανούς): "ει συ Ιουδαίος υπάρχων εθνικώς και ουχί ιουδαϊκώς ζης, πώς τα έθνη αναγκάζεις ιουδαΐζειν;" (Γαλ. 2, 14). Εδώ ακριβώς βρίσκεται το αποφασιστικό σημείο στη σχέση Χριστιανισμού και εθνικών. Εφόσον η σωτηρία του ανθρώπου στηρίζεται πια στην πίστη στο πρόσωπο του Χριστού και όχι στην τήρηση του Νόμου, η πόρτα ανοίγει αναπόφευκτα και σε όσους δεν τηρούν ή δεν γνωρίζουν καν τον Νόμο.

Αυτό φαίνεται να δημιουργή μια πλήρη εξίσωση Ιουδαίων και Ελλήνων έναντι του θεού. Έτσι μπορεί να διακήρυξη ο Παύλος ότι "ουκ έστι διαστολή Ιουδαίου τε και Έλληνος" και ότι στην κοινωνία της Εκκλησίας "ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην… πάντες γαρ υμείς είς έστε εν Χριστώ Ιησού". Ωστόσο υπάρχει πάντοτε, για τον Παύλο τουλάχιστον, μια διάκριση. Η διάκριση αυτή βρίσκεται στο γεγονός ότι, ενώ όλοι Ιουδαίοι και Έλληνες είναι πια δικαιωμένοι και ίσοι έναντι του Θεού, οι επαγγελίες και ο ίδιος ο Μεσσίας προήλθαν από τους Ιουδαίους και όχι από τους Έλληνες. Με αλλά λόγια οι Ιουδαίοι προηγούνται στον Χριστιανισμό από τους Έλληνες, όχι μόνο χρονικά αλλά και ουσιαστικά, αφού με το να γίνουν χριστιανοί οι Έλληνες γίνονται ουσιαστικά "σπέρμα του Αβραάμ", όπως βιάζεται να προσθέση ο Παύλος αμέσως μετά τη διακήρυξη ότι είναι πια ίσοι εν Χριστώ. Γι' αυτό ακριβώς το κήρυγμα του Χριστού πρέπει να αρχίση πρώτα από τους Ιουδαίους ("Ιουδαίω τε πρώτον και Έλληνι"). Γι' αυτό θα ευχόταν ο ίδιος να γίνη ανάθεμα, αρκεί να σωθούν οι Ιουδαίοι (Ρωμ. 9, 3). Γι' αυτό, για τον Παύλο τουλάχιστον, η Εκκλησία δεν είναι ολοκληρωμένη ωσότου εισέλθη και ο Ισραήλ σ' αυτήν. Τις ιδέες αυτές τις αναπτύσσει ο Παύλος διεξοδικά, στα κεφάλαια 911 της "Προς Ρωμαίους" επιστολής του. Απευθυνόμενος εκεί στους εθνικούς που έγιναν χριστιανοί βλέπει μπροστά του ένα συγκλονιστικό "μυστήριο" του ελέους του Θεού: η απείθεια των Ιουδαίων στο κήρυγμα περί Χριστού ανοίγει τον δρόμο στους μη Ιουδαίους να γίνουν δεκτοί στις επαγγελίες του Θεού που δόθηκαν στους Ιουδαίους. Τώρα όμως εδώ είναι ένα βαρυσήμαντο σημείο ο Ισραήλ θα σωθή πια μόνο περνώντας από τους εθνικούς ("τω υμετέρω ελέει ίνα και αυτοί Ιουδαίοι ελεηθώσι", Ρωμ. 11, 31).

Για κάποιον που πίστευε, όπως ο Παύλος, σε όλη του τη ζωή ότι ή σωτηρία του κόσμου βρίσκεται μόνο στον Ιουδαϊσμό, είναι συγκλονιστικό να σκεφθή ότι ο Ισραήλ τελικά θα σωθή περνώντας από μια κοινωνία, την Εκκλησία, που βασικά πια την αποτελούν οι Έλληνες εθνικοί: "Ω βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσεως Θεού! ως ανεξερεύνητα τα κρίματα αυτού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυτού", αναφωνεί στο τέλος του 11ου κεφαλαίου. Το γεγονός της παρουσίας των Ελλήνων και μάλιστα κατά πλειονότητα στην Εκκλησία είναι για τον Παύλο η ανατροπή κάθε λογικής και κάθε σοφίας, όπως την είχε μάθει στη θρησκευτική του διαπαιδαγώγηση. Γι' αυτό, όταν γράφεται η "Προς Εφεσίους" επιστολή, σε μια εποχή (αρχές ίσως του 60 μ.Χ.), που πιθανόν να είχε γίνει ήδη σαφές ότι βασικά η Εκκλησία συνδέεται πια ιστορικά με τον Ελληνισμό, το όλο θέμα της θέσεως των Ελλήνων μέσα στην Εκκλησία, δηλαδή της ενότητος Ιουδαίου και Έλληνος σε ένα σώμα, χαρακτηρίζεται ως ανεξερεύνητο μυστήριο, ως η κατ' εξοχήν απόδειξη της επεμβάσεως του Θεού στην Ιστορία.

 

Ο Παύλος και οι ελληνικές κατηγορίες σκέψεως

 

Αν επιχειρήσουμε τολμηρότατο μέσα σε λίγες γραμμές να δώσουμε μια εικόνα του τρόπου με τον οποίο αφομοιώνονται και αλλοιώνονται στη σκέψη του Παύλου τόσο οι εβραϊκές, όσο και οι ελληνικές κατηγορίες σκέψεως, για να βγη από αυτές το νέο, το καθαρά χριστιανικό ή Παύλειο, θα πρέπει να θυμηθούμε τα γενικά πλαίσια της θεολογικής σκέψεως του Παύλου και να τοποθετήσουμε μέσα σ' αυτά τις ειδικές περιπτώσεις των όρων ή νοημάτων πού υφίστανται την αλλοίωση. Βασικά ο Παύλος βλέπει τον άνθρωπο και γενικά το θέμα της αλήθειας μέσα στα βιβλικά πλαίσια της δημιουργίας και της ιστορίας της σωτηρίας, όπως αυτά πραγματοποιούνται στο πρόσωπο του Χριστού και στην κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, στην Εκκλησία. Κάθε έννοια, είτε εβραϊκή είτε ελληνική είναι η προέλευσή της, περνά μέσα από το διυλιστήριο αυτό, όπου αποκτά τη νέα σημασία της. Αυτό συμβαίνει π.χ. με τη χρήση του όρου "συνείδησις" (και του ρηματικού τύπου "σύνοιδα"), που τον συναντούμε πολύ συχνά στις επιστολές του Παύλου. Η ελληνική σκέψη αρχίζει, χρονολογικά και ουσιαστικά, από την αντίληψη του ανθρώπου ως σκεπτομένου όντος που αποκτά με αυτό τον τρόπο "συνείδηση" του κόσμου αλλά και του εαυτού του, μαζί με όλες τις πολώσεις που περιλαμβάνονται στον τελευταίο και που οδηγούν στα ηθικά διλήμματα και στους "ελέγχους". Από εκεί οδηγείται η ελληνική σκέψη στην ηθική έννοια της συνειδήσεως, που επικρατεί ιδιαίτερα στους χρόνους λίγο πριν από την Καινή Διαθήκη.

Στην εβραϊκή νοοτροπία, αντίθετα, η βάση της γνώσεως γενικά βρίσκεται στον θεό και στον λόγο του, ο οποίος δημιουργεί τη συνείδηση όχι πια στον ανθρώπινο νου, αλλά στην "καρδίαν" του ανθρώπου, στον χώρο της υπακοής και της αγάπης. Ο Παύλος με έναν τρόπο δημιουργικό συνθέτει τις δύο αυτές έννοιες και τις αλλοιώνει τοποθετώντας τες σε νέο φως: η συνείδηση είναι βέβαια και γι' αυτόν γνώση και αυτογνωσία, που περιλαμβάνει "έλεγχον", δεν πηγάζει όμως από τον άνθρωπο και τις νοητικές του ικανότητες, αλλά από την κρίση του Θεού. Ο άνθρωπος γνωρίζει μόνο γιατί γνωρίζεται από τον Θεό. Κάτοπτρο αυτής της συνειδήσεως είναι ο Χριστός και οι σχέσεις του ανθρώπου μέσα στο σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία. Έτσι φθάνει να πη ο Παύλος το πρωτότυπο αυτό, ότι η συνείδηση του ανθρώπου αξιολογείται ουσιαστικά, πραγματώνεται όχι από τον ίδιο ούτε απλώς από τον θεό, αλλά από τους άλλους, μέσα στην κοινότητα της Εκκλησίας (βλ. π.χ. Α΄ Κορ. 8, 7-13· Β΄ Κορ. 5, 11, και ιδιαίτερα Α΄ Κορ. 10, 29). Έτσι η όλη γνωσιολογία μεταφέρεται στον χώρο της αγάπης (Α΄ Κορ. 8,2-3) και η αγάπη από "πρακτική" και "συναισθηματική" κατηγορία γίνεται γνωσιολογική έννοια.

Με τον τρόπο αυτό η ελληνική σκέψη δεν απορρίπτεται: πρόκειται και πάλι για μια "συνείδηση" με γνωσιολογικό και κριτικό περιεχόμενο, που επιτρέπει τη χρήση του όρου και για τους εθνικούς (με την έννοια πού βρίσκουμε στην επιστολή προς Ρωμαίους 2, 15). Υφίσταται όμως μια βασική αλλοίωση που της αφαιρεί την ανθρωποκεντρικότητα και κάθε δυνατότητα αυτονομίας, που θα μπορούσε να της προσδώση πραγματικά και της προσέδωσε η ελληνική σκέψη. Της αφαιρεί επίσης κάθε αδιέξοδο και αρνητικότητα, που θα μπορούσε να της προσδώση η εβραϊκή αντίληψη περί θείας κρίσεως. Διαμορφωμένη στο πρόσωπο του Χριστού και στην κοινωνία του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή της χριστιανικής κοινότητος, η "συνείδηση" αποκτά κάτι το λυτρωτικό που βρίσκεται στην αγάπη.

Γενικά όλοι οι ανθρωπολογικοί όροι, όπως οι συναφείς μεταξύ τους σώμα-σαρξ-νους-πνεύμα κλπ., υφίστανται παρόμοιες αλλοιώσεις στη σκέψη του Αποστόλου. Ο άνθρωπος δεν ορίζεται πια από αυτό που είναι καθαυτός, από την ουσία του (την υλική ή την πνευματική), αλλά από τη σχέση του με τον Θεό και με τους άλλους. Πρόκειται για μια αλλοίωση της όλης Οντολογίας που, όπως θα δούμε αργότερα, διαδραματίζει βασικό ρόλο στη φιλοσοφία των Πατέρων της Εκκλησίας. Μια τέτοια αλλοίωση επιτρέπει στον Παύλο να χρησιμοποιή ελληνικά ανθρωπολογικά σχήματα, όπως οι αντιθέσεις "σαρξ πνεύμα" κλπ., χωρίς να δέχεται ή να δημιουργή με αυτό τον τρόπο οντικές κατηγορίες και δυαλιστικά σχήματα (νεο)πλατωνικής ή άλλης φύσεως. Έτσι μια έννοια, όπως το "σώμα", γίνεται γι' αυτόν το "σκήνος" από το οποίο "ευδοκούμεν μάλλον εκδημήσαι… και ενδημήσαι προς Κύριον" κάτι πού τόσο εύκολα μπορεί να παρεξηγηθή νεοπλατωνικά αλλά συγχρόνως και η πιο ιερή και θετική οντολογική κατηγορία, το νήμα του Χριστού, της Εκκλησίας, της Ευχαριστίας, του κάθε πιστού, δηλαδή ο όρος που εκφράζει όχι μόνο την αδιαίρετη ακεραιότητα του ανθρώπου, αλλά και την αιώνια ζωή και σωτηρία του.

Η διεργασία αυτή που υφίσταται η ελληνική "σοφία" στη σκέψη του Παύλου επεκτείνεται ουσιαστικά σε όλη τη θεολογία του και είναι ανάλογη προς εκείνη που πραγματοποιείται γενικά στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες.

 

Γ. Η ΑΛΛΗΛΟΠΕΡΙΧΩΡΗΣΗ

Εκχριστιανισμός του ελληνισμού και εξελληνισμός του χριστιανισμού

 

Ο 2ος αι. ήταν κρίσιμος για τις σχέσεις Ελληνισμού και Χριστιανισμού. Είχε γίνει πια σαφές ότι η ιστορική πορεία του Χριστιανισμού ήταν δεμένη οριστικά με τον Ελληνισμό. Ο δεσμός όμως αυτός δεν ήταν χωρίς κινδύνους για τον Χριστιανισμό. Ο πιο μεγάλος κίνδυνος ήταν να εξελληνισθή τόσο πολύ ο Χριστιανισμός, ώστε να αποτελέση ουσιαστικά ένα παρακλάδι, μιαν "αίρεση" του Ελληνισμού. Στις αιρέσεις ο κίνδυνος αυτός δεν αποφεύχθηκε. Κοσμοθεωριακά στοιχεία του Ελληνισμού αντικατέστησαν βασικές θέσεις του Χριστιανισμού με αποτέλεσμα να αλλάξη ριζικά ο χαρακτήρας του τελευταίου. Στην περίπτωση των Απολογητών η αντικατάσταση αυτή ήταν μόνο μερική. Χάρη στην εκλεκτικότητα των χριστιανών αυτών στοχαστών, πολλές από τις βασικές κοσμοθεωριακές θέσεις του Ελληνισμού δεν βρήκαν τον δρόμο τους στον Χριστιανισμό. Οι Απολογητές επέμεναν στη διατήρηση βασικών άρθρων της πίστεως της Εκκλησίας και απέρριπταν κάθε ελληνική διδασκαλία πού ήταν αντίθετη σ' αυτά.

Αλλά η ελληνική σκέψη δεν ήταν κάτι που μπορούσε να περιορισθή σε συγκεκριμένα "θέματα" ή άρθρα πίστεως. Διαπερνούσε τα πάντα και αποτελούσε σε τελευταία ανάλυση υπόθεση μεθοδολογίας, αφορούσε δηλαδή στη στάση που παίρνει ο άνθρωπος γενικά απέναντι στον κόσμο και στους θεούς. Και στο σημείο αυτό, όπως είδαμε, οι Απολογητές, στην προσπάθεια τους να εναρμονίσουν τον Χριστιανισμό με την ελληνική φιλοσοφία, άφησαν τον Ελληνισμό να διαπεράση τη χριστιανική στάση απέναντι στον κόσμο κατά ένα τρόπο επικίνδυνο. Το φαινόμενο αυτό το ονομάσαμε ήπιο εξελληνισμό του Χριστιανισμού. Οι Απολογητές δεν ήταν οι ίδιοι αιρετικοί – και αυτό χάρη στην εκλεκτικότητα τους. Έριξαν όμως τα σπέρματα τρομερών αιρέσεων που ταλαιπώρησαν την Εκκλησία στον 3ο και τον 4ο αι.

Ο τρόπος, με τον όποιο αντιμετώπισε ή Εκκλησία τόσο τις πρώτες αιρέσεις που εξετάσαμε όσο και αυτές που προέκυψαν αργότερα από τον "ήπιο εξελληνισμό" του Χριστιανισμού από τους Απολογητές, συνδέεται ουσιαστικά με το όλο πρόβλημα της σχέσεως Ελληνισμού και Χριστιανισμού τον 2ο αι. Παράλληλα με την κίνηση τόσο του ακραίου όσο και του ήπιου εξελληνισμού του Χριστιανισμού, για τους οποίους αναφέραμε παραπάνω, αναπτυσσόταν τον 2ο αι. και μια αντίστροφη πορεία στη σχέση Ελληνισμού και Χριστιανισμού. Ήταν η προσπάθεια του Χριστιανισμού να κατακτήση αυτός ουσιαστικά τον Ελληνισμό, να γίνη δηλαδή ένας εκχριστιανισμός του Ελληνισμού όχι στην επιφάνεια αλλά στην ουσία.

Το ενδιαφέρον στην ιστορία της εποχής που εξετάζουμε είναι ότι εκείνοι που έκαναν την πρώτη αυτή προσπάθεια εκχριστιανισμού του Ελληνισμού ήταν οι ίδιοι Έλληνες. Αυτό σημαίνει ότι ο εκχριστιανισμός αυτός δεν ήταν μια άρνηση του Ελληνισμού.

Ήταν μια μεταμόρφωση, στην οποία τα βασικά ερωτήματα και ενδιαφέροντα του ελληνικού πνεύματος ικανοποιήθηκαν με απαντήσεις που δεν ήταν πια "ελληνικές". Έτσι η μεγάλη αυτή μεταμόρφωση απέδειξε ότι ο Χριστιανισμός μπόρεσε να κάνη μια βαθιά διάκριση ανάμεσα στα ερωτήματα και στις απαντήσεις του ελληνικού πολιτισμού. Γιατί υπήρχαν πραγματικά ερωτήματα όχι μόνο βέβαια διανοητικά, αλλά κυρίως υπαρξιακά που μόνον οι Έλληνες με τον τρόπο της σκέψεώς τους ήταν σε θέση να προβάλουν. Μερικά από αυτά, όπως το κοσμολογικό, το Οντολογικό κλπ. Αλλά ακριβώς το ότι τέτοια ερωτήματα και αγωνίες τυπικά, και αποκλειστικά, ελληνικές, βρήκαν ικανοποίηση σε μια κοσμοθεωρία που στη βάση της την ιουδαϊκή δεν έθετε ποτέ τέτοιου είδους ερωτήματα, αυτό ακριβώς είναι το θαύμα που επιτέλεσαν οι Έλληνες Πατέρες. Το θαύμα αυτό, που απαιτούσε δημιουργική σκέψη σπάνια, ολοκληρώθηκε βέβαια και έδειξε το μεγαλείο του τον 4ο αι., στη "χρυσή" αυτή περίοδο των Πατέρων της Εκκλησίας. Αλλά η αρχή του, χωρίς την οποία ποτέ δεν θα υπήρχε η "χρυσή" εκείνη περίοδος, βρίσκεται στον 2ο αι.

 

Συμπεράσματα

 

Ο Χριστιανισμός έκανε πλήρη χρήση του ελληνικού πολιτισμού στα μέσα της εκφράσεώς του. Πήρε από τον Ελληνισμό τη γλώσσα και τις μορφές εκφράσεως, όπως όλοι οι κάτοικοι της ελληνορωμαϊκής οικουμένης στα χρόνια αυτά, χωρίς όμως να επιδοθή στην καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Η Ομιλητική και το κήρυγμα μόνο προς το τέλος του 2ου αι., και αυτό πολύ δειλά, αρχίζουν να καλλιεργούνται με βάση τα ελληνικά πρότυπα. Η υμνογραφία δεν παρουσιάζει και αυτή ανάπτυξη σε σημείο που να θεωρηθή συμβολή στην εξέλιξη της ελληνικής φιλολογίας. Μόνον η ελληνική πολιτική ζωή φαίνεται να έχη κάποια σχέση με την οργάνωση της Εκκλησίας. Εκείνο όμως που έχει καίρια σημασία στη σχέση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στα χρόνια αυτά είναι η συνάντηση δύο κοσμοθεωριών και η γέννηση από τη συνάντηση αυτή ενός νέου κόσμου. Από το πρίσμα αυτό προπαντός είδαμε την ιστορική εξέλιξη του Χριστιανισμού στον χώρο του Ελληνισμού, γιατί αυτό κυρίως έκρινε και κρίνει και σήμερα ακόμη την ιστορική πορεία του Ελληνισμού.

Η συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στο επίπεδο της κοσμοθεωρίας δημιούργησε συγκρούσεις, αλληλοεπιδράσεις, αλλά και ιστορικής σημασίας μεταμορφώσεις τόσο στον Ελληνισμό όσο και στον Χριστιανισμό. Ο Χριστιανισμός, έχοντας τις ιστορικές καταβολές του στον Ιουδαϊσμό, έφερε μαζί του μια θεώρηση του κόσμου που επικράτησε να την λέμε βιβλική. Σύμφωνα με τη θεώρηση, αυτή ο κόσμος δεν είναι αυθυπόστατος, ούτε αυτεξήγητος. Για να τον κατανοήσης και να ζήσης σωστά σ' αυτόν, πρέπει να πας πίσω από αυτόν, να προϋποθέτης ένα ον εντελώς ελεύθερο από τον κόσμο, τον Θεό, ο οποίος δεν ερμηνεύεται από τον κόσμο, αλλά ερμηνεύει αυτός ως προϋπόθεση τον κόσμο. Τόσο ελεύθερος είναι ο Θεός αυτός από τον κόσμο, ώστε η ελευθερία Του, η θέληση και η ενέργειά Του να δημιουργούν όντα. Οτιδήποτε δηλαδή μπορεί να λεχθή ότι υπάρχει είναι αποτέλεσμα της ελευθερίας και των επεμβάσεων του ελευθέρου αυτού Όντος στον χώρο και στον χρόνο. Έτσι η βιβλική σκέψη έφθασε στο σημείο να βλέπη τα πάντα από τη σκοπιά της Ιστορίας. Το ρήμα "είναι" στη βιβλική (την εβραϊκή) γλώσσα δεν αντιστοιχεί παρά στο "δραν", "συμβαίνειν" κλπ.

Μια τέτοια νοοτροπία ήταν φυσικό να συναντήση δυσκολίες στον ελληνικό χώρο. Όχι γιατί η ελληνική σκέψη ήταν «άθεη», κάθε άλλο. Από την κλασική ακόμη εποχή οι Έλληνες καλούσαν τη φιλοσοφία τους "θεολογία", ενώ στα χρόνια που εξετάσαμε εδώ είχαν καλλιεργήσει ακόμη περισσότερο τις θεολογικές πλευρές της σκέψεώς τους. Αλλά ο θεός των Ελλήνων ήταν πάντοτε δεμένος με τον κόσμο. Ουσιαστικά δεν ήταν αυτός η προϋπόθεση που ερμηνεύει τον κόσμο, αλλά το συμπέρασμα, στο οποίο φθάνουμε εξετάζοντας τον κόσμο (Πλάτων). Και όταν ακόμη ο Θεός δημιουργή τον κόσμο από τη θέλησή του, όπως στον "Τίμαιο" του Πλάτωνος, τον δημιουργεί από ύλη πού προϋπάρχει. Είναι ήδη γνωστό πως δημιουργός σημαίνει στην ουσία διακοσμητής. Είναι αδιανόητο για τον αρχαίο Έλληνα να προϋποθέσης ένα Θεό που δεν δεσμεύεται από το Είναι. Το Είναι είναι η προϋπόθεση της δράσεως και της ελευθερίας – όχι το αντίστροφο που υποδηλώνει η βιβλική νοοτροπία. Πρώτα υπάρχεις και ύστερα δρας ελεύθερα. Η ελευθερία που αυθαιρετεί απέναντι του κόσμου και της αρμονίας του είναι ύβρις που τιμωρείται ακριβά. Αυτό διδάσκει με συνέπεια η αρχαία τραγωδία.

Το πρόβλημα λοιπόν που δημιούργησε η είσοδος του Χριστιανισμού στον χώρο του Ελληνισμού ήταν βαθύτατο. Ήταν πρόβλημα ερμηνείας. Για να καταλάβη ένας Έλληνας, σύμφωνα με όσα είπαμε παραπάνω, το κήρυγμα περί Χριστού, έπρεπε πρώτα να θέση το ερώτημα: τι είναι ο Χριστός. Για τον Ιουδαίο που γινόταν Χριστιανός τέτοιο ερώτημα ή δεν υπήρχε ή έπαιρνε την απάντησή του από την Ιστορία: ο Χριστός αντιπροσωπεύει μια ορισμένη επέμβαση και πράξη του Θεού στον Κόσμο αυτό είναι το Είναι του, δηλαδή μια θεία πράξη και συνεπώς ο Θεός ο ίδιος. Έτσι το πρόβλημα της ερμηνείας μεταβαλλόταν σε θέμα αλλαγής νοοτροπίας. Ο Έλληνας έπρεπε να μάθη να σκέπτεται ιστορικά και να ανάγη το Είναι στην ελευθερία, να αναστρέψη δηλαδή την κοσμοθεωρία του. Αλλά το πρόβλημα είχε και την αντίθετη πλευρά. Με το να θέτη το ερώτημα περί Χριστού περί κόσμου οντολογικά και όχι ιστορικά (με το να ερωτά δηλαδή τι είναι ο Χριστός ή κάποιο ον) ο Έλληνας υποχρέωνε τους κήρυκες του Χριστιανισμού να βρουν τρόπους να εκφράσουν την πίστη τους με οντολογικές κατηγορίες, χωρίς όμως να δεχθούν την ελληνική νοοτροπία, όπως την περιγράψαμε παραπάνω (χωρίς δηλαδή να δεσμεύσουν τον Θεό και την ελευθερία στην οντολογία). Εδώ ακριβώς αρχίζει η μεγάλη δυσκολία, αλλά και η μεγάλη δυνατότητα. Εδώ γεννιέται ο εκχριστιανισμένος Ελληνισμός.

Στην ιστορική αναδρομή πού κάμαμε, είδαμε τις αποτυχίες και τις επιτυχίες του Χριστιανισμού στο μεγάλο αυτό θέμα. Πολλοί χριστιανοί στοχαστές, στη συνάντηση αυτή των δύο κοσμοθεωριών, έκλιναν ολοκληρωτικά ή μερικά προς την πλευρά της ελληνικής κοσμοθεωρίας. Άλλοι όμως μετέτρεψαν τον κίνδυνο σε δυνατότητα. Παρέμειναν Έλληνες επιμένοντες να ρωτούν για το Είναι του κόσμου, του Χριστού και του Θεού· αλλά και βιβλικοί με το να ανάγουν το Είναι του κόσμου στην ελευθερία και να κρίνουν την ύπαρξη του κόσμου με το κριτήριο της Ιστορίας, και των εσχάτων. Και έτσι έγινε το θαύμα. Για πρώτη φορά στην Ιστορία ο Ελληνισμός έμαθε να ταυτίζη το Είναι με την ελευθερία και με την πράξη και να κάνη την προσωπική σχέση και την αγάπη όχι αποτέλεσμα του Είναι αλλά ταυτόσημη με αυτό. Συγχρόνως έμαθε και ο κόσμος όλος ότι οι δύο πολιτισμοί που επί αιώνες αντιμάχονταν αλλήλους, ο Ανατολικός Συριακός και ο Ελληνικός, και που υποχρεώθηκαν να ζήσουν κάτω από την ίδια στέγη στις ελληνιστικές και ρωμαϊκές πραγματικότητες της Ιστορίας, μπορούσαν πια ελεύθερα και σαν αποτέλεσμα μιας βαθιάς εσωτερικής συνθετικής διεργασίας να ζουν ως ένας άνθρωπος.

Το "ουκ ένι Έλλην και Ιουδαίος" που διεκήρυξε ο Παύλος δεν ήταν εύκολο να γίνη ιστορική πραγματικότητα. Σήμαινε μια βαθύτατη αλλαγή στην Ιστορία, της οποίας δημιουργοί ήταν οι Έλληνες Πατέρες. Η δημιουργική συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στα πρόσωπα των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας έκρινε έτσι οριστικά και ευεργετικά την πορεία όχι μόνο της ελληνικής αλλά και της Παγκόσμιας Ιστορίας.

 

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται πλήρες στον Στ΄ τόμο της Ιστορίας του Ελληνικού έθνους

 

** Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας είναι και τ.Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών

 

ΠΗΓΗ:   http://www.dide.ach.sch.gr/thriskeftika/keimena/zizioulas.htm