Η μακρά παράδοση της ακύρωσης του χρέους στην Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, από την 3η έως την 1η χιλιετία π.Χ.

 

Ερίκ Τουσέν*

 

Είναι σημαντικό να διαπεράσουμε το προπέτασμα καπνού που έχουν κατασκευάσει οι πιστωτές και να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια. Γενικευμένες ακυρώσεις χρεών συνέβησαν επανειλημμένα στην ιστορία.

Ο Χαμουραμπί  – βασιλιάς της Βαβυλώνας – και οι διαγραφές του χρέους

Ο Κώδικας Χαμουραμπί βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Στην πραγματικότητα, ο όρος «κώδικας» είναι ακατάλληλος, διότι ο Χαμουραμπί μας άφησε ένα σύνολο κανόνων και αποφάσεων που αφορούν τις σχέσεις κυβέρνησης και πολιτών. Η βασιλεία του Χαμουραμπί, βασιλιάς της Βαβυλώνας (βρίσκεται στο σημερινό Ιράκ), ξεκίνησε το 1792 π.χ. και διήρκησε 42 χρόνια. 

Αυτό που δεν αναφέρουν τα περισσότεροι βιβλία ιστορίας, είναι ότι ο Χαμουραμπί, όπως και άλλοι ηγέτες των πόλεων-κρατών της Μεσοποταμίας, διακήρυξε επανειλημμένα την διαγραφή χρεών των πολιτών προς τις κυβερνητικές αρχές και τους ανωτέρους αξιωματούχους και  υπάλληλους. Το κείμενο που αποκαλείται Κώδικας Χαμουραμπί συντάχθηκε πιθανώς το 1762 π.χ. Ο επίλογος του διακήρυττε ότι «ο ισχυρός δεν μπορεί να καταπιέζει τον αδύναμο, η δικαιοσύνη πρέπει να προστατεύει τη χήρα και τα ορφανά (…) για να αποδίδεται δικαιοσύνη στους καταπιεσμένους» . 

Με την αποκρυπτογράφηση πολλών εγγράφων, γραμμένων σε σφηνοειδή γραφή, οι ιστορικοί εντόπισαν το αναμφισβήτητο ίχνος τεσσάρων γενικών ακυρώσεων χρεών κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Χαμουραμπί (το 1792, 1780, 1771 και 1762 π.χ.).

Στην εποχή του Χαμουραμπί, η οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή οργανώνονταν γύρω από το ναό και το παλάτι. Αυτοί οι δυο  θεσμοί συνέθεταν τον κρατικό μηχανισμό, κάτι αντίστοιχο με τις δημόσιες αρχές των ημερών μας και εκεί έβρισκαν απασχόληση πολλοί  βιοτέχνες και εργάτες, καθώς εξ άλλου και γραφείς. Στο παλάτι ή στον ναό έβρισκαν όλοι αυτοί στέγη και τροφή. Ελάμβαναν δύο πλήρη γεύματα την ημέρα. Οι εργαζόμενοι και οι αξιωματούχοι του παλατιού σιτίζονταν χάριν της δραστηριότητας της αγροτιάς στην οποία η κυβέρνηση παρείχε (εκμίσθωνε) γη, εργαλεία, ζώα και νερό για άρδευση. Οι αγρότες παρήγαγαν μεταξύ άλλων κριθάρι (το βασικό δημητριακό), λάδι, φρούτα και λαχανικά. Μετά τη συγκομιδή, οι αγρότες έπρεπε να πληρώσουν ένα μέρος στο κράτος ως ενοίκιο. Σε περίπτωση κακής σοδειάς αναγκάζονταν να χρεωθούν. Εκτός από την εργασία στη γη του ναού και του παλατιού, οι αγρότες ήταν ιδιοκτήτες της γης τους, του σπιτιού τους, των ζώων και των εργαλείων τους. 

Μια άλλη πηγή των χρεών των αγροτών αποτελούσαν τα ιδιωτικά δάνεια που χορηγούνταν από τους ανώτερους υπαλλήλους και αξιωματούχους για να πλουτίσουν και να οικειοποιηθούν την περιουσία των αγροτών σε περίπτωση αδυναμίας  αποπληρωμής αυτών των χρεών. Η αδυναμία των αγροτών να αποπληρώσουν τα χρέη τους θα μπορούσε να τους οδηγήσει στην υποδούλωση, αυτούς τους ίδιους, καθώς και μέλη της οικογενείας τους. Για να εξασφαλιστεί η κοινωνική ειρήνη και να αποφευχθεί η εξαθλίωση των αγροτών, η εκάστοτε εξουσία ακύρωνε περιοδικά όλα τα χρέη | 1 | και αποκαθιστούσε τα δικαιώματα των αγροτών.

Γενικές ακυρώσεις χρέους σημειώθηκαν στη Μεσοποταμία για πάνω από 1000 χρόνια

Οι προκηρύξεις γενικής διαγραφής των χρεών δεν περιορίζονται στη βασιλεία του Χαμουραμπί. Ξεκίνησαν πριν από αυτόν και συνεχίστηκαν μετά από αυτόν. Υπάρχουν στοιχεία για διαγραφές χρέους που έγιναν το 2400 π.χ. έξι αιώνες πριν από την εποχή του Χαμουραμπί, στην πόλη της Lagash (Σουμερία). Οι πιο πρόσφατες χρονολογούνται από το 1400 π.χ. στο Νούζι.  Συνολικά, οι ιστορικοί εντόπισαν με σιγουριά περί τις 30  γενικές  παραγραφές χρεών στη Μεσοποταμία  μεταξύ του 2400 και 1400 π.χ. Ο Michael Hudson | 2 | βεβαιώνει ότι οι γενικές παραγραφές του χρέους ήταν ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνιών της Εποχής του Χαλκού στη Μεσοποταμία. Ενδιαφέρουσες,  εξ' άλλου, είναι και οι εκφράσεις σε διάφορες γλώσσες της Μεσοποταμίας, οι σχετικές με την παραγραφή χρεών: amargi στο Lagash (Σουμερία), nig-Sisa στο Ur, andurarum στην Ashur, misharum στη Βαβυλώνα, shudutu στο Νούζι.

Αυτές οι ανακηρύξεις διαγραφής του χρέους έγιναν  αφορμή για μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις, συνήθως η γιορτή της άνοιξης. Υπό τη δυναστεία της οικογένειας του Χαμουραμπί εισήχθη η παράδοση της καταστροφής των πινακιδίων πάνω στα οποία ήταν χαραγμένα τα χρέη. Πράγματι, οι δημόσιες αρχές διατηρούσαν ακριβή λογιστική παρακολούθησης των χρεών σε πινακίδια που φυλάσσονταν στο ναό. Ο Χαμουραμπί πέθανε το 1749 π.χ. μετά από 42 χρόνια βασιλείας. Ο διάδοχός του Samsuiluna, ακυρώνει όλες τις οφειλές προς το κράτος και διατάσει την καταστροφή όλων των πινακιδίων χρεών, εκτός από εκείνα που αφορούσαν τα εμπορικά χρέη.

Όταν ο Ammisaduqa, ο τελευταίος ηγεμόνας της δυναστείας Χαμουραμπί, ανέβηκε στον θρόνο το 1646 π.χ., η γενική διαγραφή των χρεών που διακήρυσσε ήταν λεπτομερής και ουσιώδης. Θέλησε προφανώς να εμποδίσει κάποιους πιστωτές να αποκομίσουν οφέλη από τις  ατέλειες του συστήματος. Το διάταγμα διευκρινίζει ότι εκείνοι οι πιστωτές και φοροεισπράκτορες που έδιωξαν αγρότες πρέπει να τους αποζημιώσουν και να αποκαταστήσουν  την περιουσία τους, διαφορετικά  θα εκτελεσθούν. Αν ένας δανειστής απέκτησε μια περιουσία με πίεση, πρέπει να την επιστρέψει και/ή να την αποπληρώσει στο ακέραιο.

Μετά από αυτό το διάταγμα, συστάθηκαν επιτροπές, προκειμένου να εξετάσουν όλες τις συμβάσεις ακίνητων περιουσιών και να ακυρώσουν εκείνες που υπόκεινται στις σχετικές διατάξεις της διαγραφής του χρέους, ώστε  να γίνει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση, statu quo ante. Η πρακτική εφαρμογή αυτού του διατάγματος διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι, σε γενικές γραμμές, οι αγρότες συνέχισαν να εργάζονται στη γη τους, παρόλο που είχε περάσει στην ιδιοκτησία του πιστωτή. Ως εκ τούτου, καταγγέλλοντας τη σύμβαση και αναγκάζοντας τους πιστωτές να αποζημιώσουν τα θύματα, οι δημόσιες αρχές αποκαθιστούσαν τα δικαιώματα των αγροτών. Η κατάσταση θα επιδεινωθεί ακόμη  περισσότερο στους επόμενους  δύο αιώνες.

Τα όρια των διαταγμάτων ακύρωσης χρεών

Στη Μεσοποταμία, κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού, απελευθερώνονταν όσοι έγιναν σκλάβοι λόγω χρέους, αλλά όχι οι άλλοι σκλάβοι (π.χ. τα «λάφυρα»  πολέμων). Επομένως, τα διατάγματα για την ακύρωση χρέους δεν πρέπει να παρουσιάζονται ως αποφάσεις για την προώθηση της κοινωνικής χειραφέτησης, επρόκειτο απλώς για την επιστροφή στην  προηγούμενη τάξη πραγμάτων, η οποία διατηρούσε πολλές μορφές καταπίεσης. Χωρίς να θέλουμε να ωραιοποιήσουμε την οργάνωση αυτών των κοινωνιών πριν από 3.000 με 4.000 χρόνια, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι κυβερνώντες επεδίωκαν να διατηρήσουν μια κοινωνική συνοχή. Προωθούσαν τον σχηματισμό  μεγάλων ιδιωτικών περιουσιών, έπαιρναν μέτρα για άμεση πρόσβαση στις κατάλληλες  για γεωργία γαίες, περιόριζαν την αύξηση των ανισοτήτων, εξασφάλιζαν τη συντήρηση και την ανάπτυξη των συστημάτων άρδευσης. Ο Michael Hudson επισημαίνει επίσης, ότι η απόφαση να κηρυχτεί πόλεμος ανήκε στη γενική συνέλευση των πολιτών και ότι ο «βασιλιάς» δεν είχε την εξουσία να πάρει τέτοια απόφαση.

Φαίνεται ότι στην κοσμοθεωρία των Μεσοποτάμιων της Εποχής του Χαλκού, δεν υπήρχε αρχική Δημιουργία από έναν θεό. Ο Άρχων (ruler), αντιμέτωπος με το χάος, οργάνωσε τον κόσμο για να αποκατασταθεί η τάξη και η δικαιοσύνη.

Μετά το 1400 π.χ., δεν βρέθηκε καμία πράξη διαγραφής του χρέους. Οι ανισότητες ενισχύθηκαν σημαντικά. Η γη μονοπωλήθηκε από μεγάλους γαιοκτήμονες, η δουλεία λόγω χρέους ριζώθηκε. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού μετανάστευσε προς τα βορειοδυτικά, προς τη Χαναάν, με επιδρομές στην Αίγυπτο (οι Φαραώ διαμαρτύρονταν).

Κατά τη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν, που θεωρούνται από τους ιστορικούς της Μεσοποταμίας ως σκοτεινά χρόνια  (Dark Ages)  – λόγω της μείωσης των γραπτών ιχνών –   ανακαλύπτουμε  στοιχεία για βίαιες κοινωνικές συγκρούσεις μεταξύ των πιστωτών και των χρεωστών.

Αίγυπτος: Η Στήλη της Ροζέτας (Rosetta Stone) επιβεβαιώνει την παράδοση των διαγραφών χρεών.

Η «στήλη της Ροζέτας», σκαλίστηκε το 196 π.χ. και βρέθηκε το 1799 στην πόλη Ροζέτα, από τον Γάλλο Μπουσάρ.

Η αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών έγινε από τον Γάλλο Σαμπολιόν το 1822.

 Η Πέτρα της Ροζέτας αρπάχτηκε από μέλη του στρατού του Ναπολέοντα το 1799 κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής εκστρατείας και αποκρυπτογραφήθηκε το 1822 από τον Γάλλο Σαμπολιόν το 1822. Βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο. Η μεταφραστική εργασία διευκολύνθηκε από το γεγονός ότι η πέτρα παρουσιάζει το ίδιο κείμενο σε τρεις γλώσσες: την αρχαία αιγυπτιακή, τη λαϊκή αιγυπτιακή και την ελληνική της εποχής του Μεγαλέξανδρου.

Το περιεχόμενο της Πέτρας της Ροζέτας επιβεβαιώνει την παράδοση της ακύρωσης των χρεών  που εφαρμόστηκε στη φαραωνική Αίγυπτο από τον όγδοο αιώνα π.χ., πριν από την κατάκτησή της από τον Μεγαλέξανδρο το τέταρτο π.χ. αιώνα. Αναφέρει ότι ο Φαραώ Πτολεμαίος  Ε', το 196 π.χ. ακύρωσε τις οφειλές του λαού της Αιγύπτου. 

Αν και η αιγυπτιακή κοινωνία της εποχής των Φαραώ ήταν πολύ διαφορετική από την κοινωνία της Μεσοποταμίας της εποχής του Χαλκού, ξαναβρίσκουμε το ίχνος μιας διακήρυξης αμνηστίας που προηγείται των γενικών ακυρώσεων του χρέους. Ο Ραμσής Δ' (1153-1146 π.χ.) διακήρυξε ότι μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, όσοι έφυγαν. Εκείνοι που φυλακίστηκαν αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο πατέρας του, Ραμσής Γ' (1184 -1153 π.χ.) είχε κάνει το ίδιο. Σημειωτέον ότι στη δεύτερη χιλιετία, φαίνεται να μην υπήρχε δουλεία για χρέος στην Αίγυπτο. Οι δούλοι ήταν λάφυρα του πολέμου. Οι προκηρύξεις του Ραμσή Γ' και Δ' αφορούσαν την ακύρωση καθυστερημένων οφειλομένων φόρων  στο Φαραώ, την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, καθώς επίσης τη δυνατότητα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, όσοι είχαν καταδικαστεί σε εξορία.

Μόνο από τον 8ο π.χ. αιώνα., βρέθηκαν στην Αίγυπτο διακηρύξεις διαγραφής του χρέους και απελευθέρωσης σκλάβων για χρέος. Είναι η περίπτωση της βασιλείας του Φαραώ Bocchoris (Βάχκαρε Μπακενρανέφ , 725-720 π.χ.), του οποίου το όνομα είχε εξελληνιστεί. 

Τα θεμελιώδη κίνητρα των διαγραφών του χρέους ήταν ότι ο Φαραώ ήθελε να έχει στη διάθεση του αγροτιά που μπορούσε να παράγει αρκετή τροφή και να είναι διαθέσιμη για να συμμετέχει σε στρατιωτικές εκστρατείες. Για αυτούς τους δύο λόγους δεν έπρεπε οι αγρότες να  εκδιώκονται από τη γη τους,  υπό τον έλεγχο των πιστωτών.

Σε άλλο μέρος της περιοχής, παρατηρούμε ότι οι Ασσύριοι αυτοκράτορες της 1ης χιλιετίας π.χ. υιοθέτησαν επίσης την παράδοση των παραγραφών των χρεών. Το ίδιο ίσχυε στην Ιερουσαλήμ, κατά τον 5ο π.χ. αιώνα. Για απόδειξη, το 432 π.χ.., ο Νεεμίας σίγουρα επηρεασμένος από την αρχαία παράδοση της Μεσοποταμίας, διακηρύσσει την ακύρωση των χρεών των χρεωμένων Εβραίων στους πλούσιους συμπατριώτες τους. Σε αυτή την εποχή συντάσσεται  η Τορά. Η παράδοση των γενικευμένων ακυρώσεων του χρέους είναι μέρος της εβραϊκής θρησκείας και των πρωτοχριστιανικών κείμενων μέσω του Λευιτικού που διακηρύσσει την παραγραφή του χρέους κάθε έβδομη επέτειο, δηλαδή κάθε 50 χρόνια.

Συμπέρασμα

Σήμερα, η αποπληρωμή του χρέους αποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα ταμπού. Παρουσιάζεται από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, από τις κεντρικές τράπεζες, το ΔΝΤ και το mainstream τύπο ως αναπόφευκτη, αδιαμφισβήτητη, υποχρεωτική. Οι πολίτες θα έπρεπε να υποκύψουν για να πληρώσουν το χρέος. 

Η μόνη δυνατή συζήτηση επικεντρώνεται στο πώς να ρυθμιστεί η κατανομή των αναγκαίων θυσιών ώστε να παραχθούν επαρκείς δημοσιονομικοί πόροι για να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις που ανέλαβε το χρεωμένο έθνος. Οι κυβερνήσεις που δανείστηκαν εξελέγησαν δημοκρατικά, τα διατάγματα που εκδίδουν είναι συνεπώς νόμιμα. Πρέπει να πληρώσουμε.

Είναι σημαντικό να διαπεράσουμε το προπέτασμα καπνού που έχουν κατασκευάσει  οι πιστωτές και να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια. Γενικευμένες ακυρώσεις χρεών συνέβησαν επανειλημμένα στην ιστορία.

Οι ακυρώσεις αυτές αντιστοιχούν σε διαφορετικά πλαίσια. Στην περίπτωση που μόλις προαναφέραμε, οι διακηρύξεις γενικευμένης ακύρωσης του χρέους έγιναν με πρωτοβουλία των κυβερνώντων που επεδίωξαν να διατηρήσουν την κοινωνική ειρήνη. Σε άλλες περιπτώσεις, οι ακυρώσεις ήταν το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής πάλης που επιδεινωνόταν από την κρίση και την αύξηση των ανισοτήτων. Αυτή είναι η περίπτωση της Αρχαίας Ελλάδας και της Αρχαίας Ρώμης. 

Άλλα σενάρια πρέπει να ληφθούν επίσης υπόψη: η ακύρωση του χρέους από υπερχρεωμένες χώρες που προέβησαν σε μονομερή κυρίαρχη πράξη ή η διαγραφή του χρέους που χορηγείται από τους νικητές σε μια ηττημένη χώρα και/ή σύμμαχο…

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: σε όλη την ιστορία, το χρέος είναι η κινητήρια δύναμη για πολλές κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές.

Σημειώσεις:

[1] Τα χρέη μεταξύ εμπόρων δεν συμπεριλαμβάνονταν σε αυτές τις ακυρώσεις. 

[2] Αυτό το άρθρο βασίζεται κατά κύριο λόγο στην ιστορική σύνθεση του Michael Hudson, Δρ. Οικονομολογίας, σε πολλά σαγηνευτικά  άρθρα και βιβλία του: «Η Χαμένη Παράδοση των Βιβλικών Ακυρώσεων του Χρέους», 1993, «Η Αρχαιολογία του Χρήματος», 2004.  Ο Michael Hudson είναι μέλος μιας διεπιστημονικής ομάδας (ISCANEE, Διεθνές Συνέδριο Υποτρόφων για τις αρχαίες κοινωνίες και οικονομίες της Εγγύς Ανατολής), που συμπεριλαμβάνει φιλολόγους, αρχαιολόγους, ιστορικούς, οικονομολόγους που εργάζονται στο αντικείμενο των κοινωνιών και  οικονομιών της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Η εργασία τους δημοσιεύεται από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο Michael Hudson γράφει το έργο του ως επέκταση της έρευνας του Karl Polanyi, γράφει επίσης αναλύσεις για τις σύγχρονες κρίσεις. Βλέπετε ειδικά «Ο Δρόμος για τον Αποπληθωρισμό του χρέους, την Υπερχρέωση και τον Νεοφιλελευθερισμό», Φεβρουάριος 2012. 

Μεταξύ των έργων άλλων συγγραφέων οι οποίοι, από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το 2007-2008, έγραψαν για τη μακρά παράδοση της διαγραφής του χρέους, μπορείτε να διαβάσετε: David Graeber, «Χρέος: Τα πρώτα 5.000 Χρόνια», Melvillehouse, Νέα Υόρκη, 2011.

 

* Ο  Eric Toussain είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, Πρόεδρος της Επιτροπής για την κατάργηση του χρέους του Τρίτου Κόσμου (CADTM) στο Βέλγιο www.cadtm.org , μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της ATTAC Γαλλίας. O Damien Millet και o Eric Toussaint διεύθυναν το συλλογικό βιβλίο «Χρέος ή Ζωή»,  Aden-CADTM, 2011, που έλαβε το Βραβείο του πολιτικού βιβλίου στην Έκθεση του Πολιτικού Βιβλίου της Λιέγης το 2011.

ΠΗΓΗ: août 24, 2012, http://www.mondialisation.ca/la-longue-tradition-des-annulations-de-dettes-en-m-sopotamie-et-en-egypte-du-3e-au-1er-mill-naire-av-j-c/ Το είδα: Κυριακή, 2 Σεπτεμβρίου 2012, http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2012/09/3-1.html?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed:+InfognomonPolitics+%28InfognomonPolitics#.UESpvSLnZuQ

ΣΥΡΙΑ, Η ΘΥΣΙΑ ΕΝΟΣ ΑΚΟΜΗ ΛΑΟΥ

 

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

 

Η αιματοχυσία στη Συρία συνεχίζεται και ο λαός της χώρας ζει με τον τρόμο και την αβεβαιότητα για το μέλλον του. Τα κατεστημένα ΜΜΕ παρουσιάζουν ως υπεύθυνο για τις εξελίξεις τον δικτάτορα της χώρας Άσαντ και η δυτική κοινή γνώμη επιθυμεί την ανατροπή του, προκειμένου να ολοκληρωθεί η «αραβική άνοιξη», όπως πιστεύουν, επειδή αδιαφορεί, κατά το αμερικανικό προηγούμενο, για την πληροφόρησή της από έγκυρες πηγές.

Η Συρία είναι χώρα με μακρόχρονη ιστορία. Η γλώσσα της, η αραμαϊκή, είχε διαδοθεί και σε γειτονικούς λαούς και ομιλείτο ακόμη και από τους Εβραίους κατά την εποχή του Χριστού. Ο ευαγγελιστής Μάρκος αναφέρει το θαύμα της θεραπείας της δαιμονισμένης κόρης γυναίκας, η οποία ήταν Ελληνίς Συροφοινίκισσα τω γένει (κφ. Ζ΄).  Σύγχρονοι Έλληνες άκρως ελληνοκεντρικοί παραβλέπουν ότι με τον όρο Έλλην στην Καινή Διαθήκη εννοείται ο ειδωλολάτρης. Θεωρούν μάλιστα τους εναπομείναντες χριστιανούς της Μέσης Ανατολής Έλληνες εκλαμβάνοντες τον εθνισμό με κριτήρια του δυτικού εθνικισμού του 19^ου αιώνα. Ο μεγάλος ιεράρχης της Εκκλησίας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπήρξε γόνος της Αντιόχειας της Συρίας, της πόλεως που ίδρυσε στο τέλος του 4^ου αιώνα π.Χ. ο Σέλευκος ο Νικάτωρ. Η πόλη αυτή ανεδείχθη σε λίκνο του ελληνικού πολιτισμού στη Μέση Ανατολή. Ο προαναφερθείς ιεράρχης μαθήτευσε στη σχολή του ειδωλολάτρη Λιβανίου και απέκτησε ελληνική σε βάθος παιδεία. ΟΙ εχθροί όμως της Εκκλησίας δεν τον θεωρούν Έλληνα, τυφλωμένοι από ιδεολογικά πάθη.

Καλό είναι να προβάλουμε την ακριβή θεώρηση των πραγμάτων. Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε συντελεστεί, ιδιαίτερα μετά τη χορήγηση του δικαιώματος του ρωμαίου πολίτη σε όλους τους υπηκόους της αυτοκρατορίας (αρχές του 3^ου μ.Χ. αιώνα) σημαντική άμβλυνση της εθνικής συνειδήσεως. Το ανατολικό τμήμα αυτἠς, προϊόντος του χρόνου, είχε εν πολλοίς εξελληνιστεί, ενώ το δυτικό εκλατινιστεί. Αυτό με κανένα τρόπο δεν σημαίνει ότι οι λαοί είχαν αποκτήσει ελληνική ή ρωμαϊκή συνείδηση. Συνέχιζαν να ομιλούν τις γλώσσες τους και είχαν την αίσθηση της διαφορετικότητας εντός της αχανούς αυτοκρατορίας. Οι κατά τόπους γλώσσες ανθίσταντο στην επέκταση της ομιλίας της ελληνικής και λατινικής. Ως την κατάκτηση της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής από τους Άραβες ομιλούνταν οι κατά τόπους γλώσσες, όπως η κοπτική στην Αίγυπτο και η αραμαϊκή στη Συρία. Η ελληνική γλώσσα και παιδεία με την πάροδο του χρόνου και ως τις αρχές του 7^ου μ.Χ. αιώνα είχε καταστεί κτήμα μιας σημαντικής μερίδας των λαών του ανατολικού ρωμαϊκου κράτους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτοί είχαν εξελληνιστεί πλήρως, όπως συνέβη με τους λαούς της Μικράς Ασίας. Οι αντιθέσεις προς την κεντρική εξουσία της Κωνσταντινουπόλεως εξέτρεψαν σημαντικό τμήμα των λαών Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής προς αιρέσεις με ολέθριες συνέπειες για τη συνοχή της νέας αυτοκρατορίας, της Ρωμανίας. Η αραβική κατάκτηση και ο επακόλουθος εξισλαμισμός υπήρξαν εντυπωσιακά εύκολοι σε αιρετικά περιβάλλοντα. ΟΙ εναπομείναντες χριστιανοί αυτοπροσδιορίζονται ακόμη και σήμερα ως Ρουμ (Ρωμαίοι, Ρωμηοί). Έχουν καταστεί υπό την πίεση των κατακτητών αραβόφωνοι όχι όμως Άραβες. Θεωρούνται ξένα σώματα εντός της μουσουλμανικής πλημμυρίδας, έχουν λιγότερα δικαιώματα από τους προνομιούχους μουσουλμάνους συμπολίτες τους, που έχουν εξαραβιστεί, και υφίστανται κατά καιρούς διώξεις, όπως σήμερα στη Συρία. Όχι όμως από τις αρχές της χώρας, αλλά από τους επιδιώκοντες την ανατροπή του Άσαντ αντάρτες!

Το ορθόδοξο Πατριαρχείο της Αντιόχειας εδρεύει σήμερα στη Δαμασκό, καθώς η παλαιά του έδρα παραμένει υπό τουρκική κατοχή. Φυσικά για την κατοχή αυτή, στην οποία συνετέλεσε η παραχώρηση εκ νέου στους Τούρκους της Κιλικίας από τους Γάλλους απελευθερωτές – κατακτητές δεν γίνεται λόγος. Ούτε ακόμη από εμάς, που υποστήκαμε ως συνέπεια της γαλλικής βοήθειας προς τον Κεμάλ τη Μικρασιατική καταστροφή. Πέρα από τους ορθοδόξους, που αποτελούν την πλειοψηφία των χριστιανών της Συρίας, υπάρχουν και ρωμαιοκαθολικοί.

Μεταπολεμικά σε αραβικές χώρες, που είχαν γευθεί την ταπείνωση από τον δυτικό ιμπεριαλισμό, ο οποίος είχε τεθεί προκλητικά στην υπηρεσία του διεθνούς σιωνισμού, εμφανίστηκαν πατριώτες που επιδίωξαν να θέσουν τέρμα στην πολιτική της υποτέλειας των δοτών ηγετών των υποστηριζομένων από τη Δύση. Πρώτος ο Νάσερ επέτυχε αυτό στην Αίγυπτο. Στη Μέση Ανατολή ή οργανώθηκαν πολιτικοί σχηματισμοί, γνωστοί με το όνομα «Μπάαθ», οι οποίοι κατέκτησαν την εξουσία, όχι βέβαια με εκλογικές διαδικασίες, στη Συρία το 1963 και στο Ιράκ το 1968. ΟΙ εξουσίες αυτές ήσαν σε κάποιο μέτρο φιλολαϊκές και αρκετά ανεκτικές έναντι των αιρετικών σε σχέση προς την πλειοψηφία των «ορθοδόξων» μουσουλμάνων αλλά ακόμη και έναντι των χριστιανών. Ο Σαντάμ, που ανήκε στο κόμμα Μπάαθ, είχε αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του χριστιανό, τον Ταρέκ Αζίζ.

Η μανία με την οποία εστράφησαν οι δυτικές χώρες και το Ισραήλ κατά των αραβικών χωρών, στις οποίες δεν ήλεγχαν τις κυβερνήσεις έφεραν σημαντικές αλλαγές. Μετά τον θάνατο του Νάσερ η Αίγυπτος επανήλθε στη Δύση. Αυτό συνέβη στο Ιράκ με πόλεμο προς ανατροπή του Σαντάμ, όταν οι «ιέρακες» έκριναν ότι δεν τους προσέφερε πλεόν εκδουλεύσεις ως ανάχωμα στην εξάπλωση της ιρανικής «επανάστασης». Εκείνο, για το οποίο δεν μας πληροφόρησαν είναι η φυγή των πλείστων χριστιανών από το Ιράκ μετά την κατάκτησή του από τους «χριστιανούς»! Για τον ίδιο λόγο δεν μας ενημερώνουν σήμερα για το μένος με το οποίο στρέφονται οι σουνίτες αντάρτες κατά του χριστιανικού ακόμη και του «αιρετικού» μουσουλμανικού στοιχείου (αλεβίτες). ΟΙ αντάρτες αυτοί εξοπλίζονται από τη Σαουδική Αραβία και έχουν πλήρη τη στήριξη των ΗΠΑ και των λοιπών δυτικών χωρών, ιδίως της Γαλλίας, της καχεκτικής πλέον παλαιάς αποικιοκρατικής χώρας.

Βέβαια η μεγάλη αδυναμία των κομμάτων Μπάαθ ήταν ο εκφυλισμός σε προσωποπαγή δικτατορικά καθεστώτα. Αλλά τα δικτατορικά καθεστώτα βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τη θεοκρατία του Ισλάμ. Μουσουλμάνοι διαδηλωτές σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης στέλλουν στο διάβολο την αστικού τύπου δημοκρατία και η Δύση κωφεύει μπροστά στον κίνδυνο εμμένουσα στο να προκαλεί με τις συνεχείς ραδιουργίες τους μουσουλμάνους. Στη περίπτωση μάλιστα της Συρίας η CIA συμμάχησε με Ταλιμπάν, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, προκειμένου να επιτύχει την ταχύτερη ανατροπή του Άσαντ. Και θα το είχε επιτύχει, αν δεν ταυτίζονταν τα συμφέροντα του καθεστώτος της Συρίας με τα ρωσικά και, εν μέρει, με τα κινεζικά. Η Ρωσία φαίνεται αποφασισμένη να υπερασπιστεί το καθεστώς ακόμη και δυναμικά προκαλώντας στη Δύση πονοκέφαλο, καθώς θέλει η τελευταία να περιβληθεί το Ιράν πανταχόθεν από εχθρικά προς αυτό καθεστώτα. Οπωσδήποτε ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ θα σημάνει ξεριζωμό των χριστιανών και από τη Συρία. Αυτό δεν το αντιλαμβάνονται οι χριστιανοί θρησκευτικοί ηγέτες; (Για «χριστιανούς» πολιτικούς ηγέτες δεν γίνεται λόγος). Αν ο πατριάρχης Βαρθολομαίος σιωπά από τον φόβο της τουρκικής ηγεσίας, η οποία αναμένει την εντολή για εισβολή στο έδαφος της Συρίας, υπάρχουν και άλλοι. Υπάρχουν;

 

                                                                                    «ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ», 9-7-2012   

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ (ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ) ΨΕΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΟΖ

Ο «θησαυρός των πετρελαίων», τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις και το «παραμύθιασμα» του ελληνικού λαού

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

 

Τα τελευταία δύο χρόνια η Ελλάδα ανακάλυψε ξαφνικά, τριάντα χρόνια μετά την ψήφιση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, την έννοια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).  Η ΑΟΖ, μια εξειδικευμένη έννοια του δίκαιου της θάλασσας μεταβλήθηκε σε «ιδεολογία», αλλά και σε όχημα παραπλάνησης, γεγονός που υπό τις δεδομένες ελληνικές και διεθνείς συνθήκες, και με τον τρόπο που ασκείται και η εξωτερική-αμυντική πολιτική στη χώρα εμπεριέχει σοβαρούς κινδύνους για την Ελλάδα.

Μαζί με την ΑΟΖ, η Ελλάδα ανακάλυψε και έναν από μηχανής Θεό, για να λύσει τα προβλήματά της, τον θρυλούμενο «θησαυρό των πετρελαίων». Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ας τα πάρουμε με τη σειρά και ας εξετάσουμε τους πέντε «μύθους» για την ΑΟΖ, που ενσταλλάχθηκαν ανεπαίσθητα στην κοινή γνώμη.

Πρώτον, έχει καλλιεργηθεί ευρέως στην κοινή γνώμη και στην πολιτική τάξη της χώρας, η απολύτως εσφαλμένη, παραπλανητική εντύπωση ότι ανακήρυξη ΑΟΖ συνεπάγεται απόκτηση τίτλων κυριότητας επί τυχόν υποθαλάσσιων ενεργειακών κοιτασμάτων. Λέγεται από πολιτικούς αρχηγούς και πάσης φύσεως σχολιαστές, ότι η ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι απαραίτητη για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, ενώ αφήνεται να εννοηθεί ότι, άπαξ και ένα κράτος ανακηρύξει ΑΟΖ, μπορεί, νομικά, να εκμεταλλευθεί τυχόν κοιτάσματα, άνευ ετέρας.

Ουδέν αναληθέστερον. Την κυριότητα επί των κοιτασμάτων παρέχει ήδη η έννοια της υφαλοκρηπίδας, φυσικό δικαίωμα των κρατών. Είτε ένα κράτος έχει, είτε δεν έχει ανακηρύξει ΑΟΖ, έχει ακριβώς τα ίδια δικαιώματα επί των υδρογονανθράκων κάτω από τον βυθό.

Δεύτερο, συσκοτίζεται από πολλούς «ΑΟΖολογούντες» το γεγονός ότι το πραγματικό πρόβλημα με την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων δεν έχει να κάνει με την ανακήρυξη της ΑΟΖ, αλλά με την οριοθέτηση, είτε της ΑΟΖ, είτε της υφαλοκρηπίδας, με τα γειτονικά κράτη. Οι κανόνες για την οριοθέτηση και της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας είναι ταυτόσημοι και η αρμοδιότητα, σε περίπτωση διαφοράς, είναι διεθνών δικαστηρίων. Τα προβλήματα που έχει σήμερα η Ελλάδα με την Τουρκία αναφορικά με την διανομή της υφαλοκρηπίδας είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά που θα είχε για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Επ' αυτού, η ανακήρυξη ΑΟΖ δεν συνεισφέρει τίποτα.

Τρίτο, καλλιεργείται εντέχνως η εντύπωση ότι η ΑΟΖ καλύπτει μεγαλύτερη θαλάσσια ζώνη από την υφαλοκρηπίδα. Το ακριβώς αντίστροφο είναι το αληθές. Η υφαλοκρηπίδα μπορεί να επεκτείνεται και πέραν των 200 μιλίων της ΑΟΖ, αν υφίσταται γεωλογική συνέχεια.

Στην περίπτωση των θαλασσίων ζωνών που αφορούν την Ελλάδα η διαφορά είναι θεωρητική, γιατί ταυτίζονται τα όρια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.

Τέταρτο, έχει δημιουργηθεί η επίσης παραπλανητική εντύπωση ότι η έννοια της ΑΟΖ κάπως κατοχυρώνει την επήρρεια του Καστελλόριζου και, επίσης, ότι η έννοια της ΑΟΖ κατοχυρώνει και τη χάραξη των θαλασσίων ζωνών στη βάση της «μέσης γραμμής», χαραζομένης ανεξαρτήτως του αν χαράσσεται μεταξύ νήσων και ηπειρωτικών εδαφών.

Εδώ πρόκειται για δύο απάτες ταυτόχρονα. Το Καστελλόριζο έχει όντως επήρρεια επί της διανομής των θαλασσίων ζωνών, είτε μιλάμε για υφαλοκρηπίδα, είτε για ΑΟΖ και η επήρρεια αυτή δεν επηρρεάζεται από την ανακήρυξη ή μη ΑΟΖ. Αλλά η επήρρεια αυτή δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με τη μέση γραμμή, όπως υποδεικνύει η πρόσφατη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου. Η μέση γραμμή είναι ένα σοβαρό κριτήριο σε ότι αφορά τη διανομή, όχι όμως το αποκλειστικό. Οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις παίρνουν υπόψιν τους και την αρχή της αναλογικότητας. Στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολύ πιθανό, επί τη βάσει της νομολογίας, το δικαστήριο να αποδώσει επήρρεια στο Καστελλόριζο, να λάβει όμως υπόψιν του και την αρχή της αναλογικότητας, το γεγονός δηλαδή ότι η Τουρκία διαθέτει μια τεράστια ακτή, ενώ το Καστελλόριζο είναι ένα μικρό νησί.

Ακριβώς για τον λόγο αυτό, η Τουρκία δεν θέλει να συμπεριληφθεί στις «διερευνητικές επαφές» το Καστελόριζο. Επιδιώκει, πιέζοντας, να αποσπάσει πολιτική λύση στο Αιγαίο, λύση που να αναιρεί τα πολύ ευνοϊκά για την Ελλάδα νομικά δεδομένα. Δεν θέλει όμως να εντάξει σε τέτοια πολιτική λύση το Καστελλόριζο γιατί εκεί έχει ισχυρή νομική θέση.

Πέμπτο, η Κύπρος κατάφερε να λύσει το πρόβλημα και να προχωρήσει την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, επειδή ανακήρυξε ΑΟΖ, ενώ η Ελλάδα δεν ανακήρυξε και δεν προχώρησε στην εκμετάλλευση. Παραπλανητική μεταφορά δεδομένων σε διαφορετική πραγματική κατάσταση.

Δεν είναι η ανακήρυξη ΑΟΖ που επέτρεψε στην Κύπρο να προχωρήσει στην εκμετάλλευση, είναι οι συμφωνίες για την οριοθέτηση της ΑΟΖ που συνέπηξε με την Αίγυπτο, τον Λίβανο και το Ισραήλ (θα μπορούσε δε να έχει το ίδιο αποτέλεσμα και με συμφωνίες οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας). Οι συμφωνίες αυτές επέτρεψαν στη Λευκωσία να προχωρήσει στην έρευνα σε θαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου που βρίσκονται μεταξύ Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ. Η Κύπρος δεν προχώρησε σε καμία έρευνα βορείως του νησιού ή σε περιοχές που είναι πλησιέστερα στα κατεχόμενα, εκεί δηλαδή που θα έθιγε τον πυρήνα των τουρκικών διεκδικήσεων.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, τα τυχόν κοιτάσματα νοτίως της Κρήτης εικάζεται ότι είναι αρκετά κοντά στο νησί, ώστε να μπορεί να αμφισβητηθεί η εκεί εκμετάλλευση από την Λιβύη. Ασφαλώς θα ήταν προτιμότερο να γίνει συμφωνία οριοθέτησης με τη Λιβύη, αλλά αυτό δεν εξαρτάται μόνο από την Αθήνα. Σε ότι αφορά τα κοιτάσματα έξω από τις ακτές της Δυτικής Ελλάδας καλύπτονται από τη συμφωνία διανομής της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας και ήδη, επιτέλους, ο κ. Μανιάτης προχώρησε σε διεθνή διαγωνισμό.

Ορισμένοι πιστεύουν ότι υπάρχουν ενδεχομένως σημαντικά κοιτάσματα στην περιοχή του Καστελόριζου, μεταξύ δηλαδή Κύπρου, Τουρκίας, Αιγύπτου και Ελλάδας. Δεν γνωρίζουμε αν είναι ακριβές, η εκμετάλλευσή τους όμως προσκρούει στο συνολικό πρόβλημα που θέτει η Τουρκία στην Ελλάδα από το 1973-74 και το οποίο έχει οδηγήσει στον ανταγωνισμό εξοπλισμών και σε δύο παρολίγον συρράξεις. Αλλά και περιορίζεται από την αρχή της αναλογικότητας που χαρακτηρίζει τις τελευταίες αποφάσεις της διεθνούς δικαιοσύνης.

Επειδή αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί πιθανότατα να λυθεί με συμφωνία οριοθέτησης, είτε της ΑΟΖ, είτε της υφαλοκρηπίδας, με την ‘Αγκυρα, πρέπει να εξαναγκασθεί η Τουρκία, εφόσον το επιθυμεί η Αθήνα, σε αποδοχή της Χάγης. Είναι συζητήσιμο αν συμφέρει την Ελλάδα να το κάνει.

Ο άλλος τρόπος είναι να αναθεωρήσει η Ελλάδα όλο το «πακέτο» που διέπει, επισήμως και «άτυπα», τις σχέσεις της με την Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα μπορούσε αίφνης να χρησιμοποιήσει και το πολύ ισχυρότερο της ΑΟΖ όπλο της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, που της παρέχει το διεθνές δίκαιο και το οποίο θα έλυνε, προς όφελος της Ελλάδας, το σύνολο των «διαφορών» στο Αιγαίο. Παραδόξως όμως, ουδείς των ΑΟΖολογούντων και τόσο πολύ ασχολουμένων εσχάτως με το δίκαιο της θάλασσας προτείνει κάτι τέτοιο, γιατί αυτό σημαίνει να αγνοήσει η Ελλάδα το τουρκικό κάζους μπέλι. Αντίθετα, όταν λέμε στο ελληνικό λαό ότι θα ανακηρύξει ΑΟΖ και θα αποκτήσει τα πετρέλαια, είναι βέβαια πιο εύκολο να τον «παραμυθιάζουμε», τη βασική λειτουργία δηλαδή που ξέρει να κάνει η ελληνική πολιτική τάξη, έχοντας φέρει τη χώρα με αυτά και με κείνα στο χείλος της αβύσσου.

Ενδεχομένως πρέπει, να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, να αναθεωρηθεί όντως ο τρόπος αντιμετώπισης της Τουρκίας. Πόσο συνετό είναι όμως να το πράξουμε εμείς, με δική μας πρωτοβουλία, σε μια από τις χειρότερες περιόδους της εθνικής μας ύπαρξης και όταν, ντε φάκτο, έχει τεθεί σε αμφισβήτηση η θέση μας στην Ευρώπη, άρα έχει ανοίξει και η όρεξη παντός ενδιαφερόμενου να καλύψει το τυχόν «γεωπολιτικό κενό» που θα άφηνε η Ευρώπη στην Ανατολική Μεσόγειο; Πόσο λογικό θα ήταν ο Μεταξάς, όταν του επέδωσε το τελεσίγραφο ο Ιταλός Πρέσβης, να καλούσε στη συνέχεια τον Γερμανό και τον Τούρκο και να τους κήρυσσε τον πόλεμο;

Η επανατοποθέτηση του συνόλου των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε άλλη, τελείως διαφορετική βάση, είναι σκόπιμη. Αλλά αυτό προύποθέτει ανεξάρτητο και σοβαρό κράτος, δεν μπορεί να γίνει με ανακηρύξεις ΑΟΖ από τα μπαλκόνια.

Οι πραγματικοί ειδικοί τα γνωρίζουν αυτά. Και ο Καθηγητής ‘Αγγελος Συρίγος (Επίκαιρα) π.χ. και ο Πρύτανης του Παντείου κ. Τσάλτας (ελληνική έκδοση του Foreign Affairs) και άλλοι έχουν υπογραμμίσει στα άρθρα τους ότι είναι δύο διαφορετικά και άσχετα θέματα η ανακήρυξη ΑΟΖ και η εκμετάλλευση των υγρογονανθράκων, διασώζοντας έτσι την επιστημονική τους εντιμότητα, κάτι διόλου αυτονόητο στην Ελλάδα.

Τα πλεονεκτήματα της ΑΟΖ

 

Μπορείτε να διερωτηθείτε σε αυτό το σημείο: Η ΑΟΖ δεν έχει κανένα πλεονέκτημα; Ασφαλώς και έχει είναι η απάντηση, όχι όμως αυτά που καταλαβαίνει ο υποκείμενος στην έντεχνη πλύση εγκεφάλου πολίτης, ότι ξαφνικά δηλαδή θα πάρουμε τα πετρέλαια που δικαιούμεθα και θα γίνουμε Κουβέιτ, λύνοντας και το απελπιστικό οικονομικό μας πρόβλημα.

Μεταξύ άλλων πλεονεκτημάτων είναι ότι το παράκτιο κράτος δια της ΑΟΖ έχει την ευθύνη έρευνας και διάσωσης, την ευθύνη φροντίδας του περιβάλλοντος και εκμετάλλευσης όλων των θαλάσσιων πόρων, όπως της αλιείας. Η ΑΟΖ είναι μια ευρύτερη της υφαλοκρηπίδας έννοια, ένα υπερσύνολο, τα δικαιώματα όμως επί υποθαλασσίων κοιτασμάτων τα διασφαλίζει ήδη η υφαλοκρηπίδα, δεν απαιτούν την ανακήρυξη ΑΟΖ.

Η ΑΟΖ είναι οπωσδήποτε ένα χρήσιμο εργαλείο, για σκοπούς όμως ανεξάρτητους της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και υπό τον όρο ότι η Ελλάδα έχει μια συγκροτημένη εθνική και θαλάσσια στρατηγική. ‘Αλλωστε, ήδη ο νόμος του κ. Μανιάτη, που πέρασε το περασμένο καλοκαίρι, καλύπτει εν μέρει και το θέμα της ανακήρυξης, αναγνωρίζοντας, ελλείψει συμφωνιών οριοθέτησης, τη μέση γραμμή ως γραμμή οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών.

Ένα πλεονέκτημα της ΑΟΖ είναι ότι, άπαξ και αναγνωρισθεί, δεν μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω η διέλευση υποθαλάσσιων αγωγών και καλωδίων, χωρίς όμως να σημαίνει ότι είναι και αναγκαία προϋπόθεση για αυτό. Τα καλώδια που συνδέουν Κύπρο με Ελλάδα έχουν ποντισθεί χωρίς ΑΟΖ και χωρίς οι δύο χώρες να ζητήσουν την άδεια τρίτου. Και αντίστροφα, μια χώρα που έχει έλεγχο της ΑΟΖ μπορεί μεν να θέσει προσκόμματα ως προς τη συγκεκριμένη διαδρομή ενός υποθαλάσσιου αγωγού ή καλωδίου, όχι όμως και να απαγορεύσει τη διέλευσή του.

Μια παράξενη «ΑΟΖ»ολογία

 

Αξίζει να ανοίξουμε στο σημείο αυτό μια παρένθεση και να σημειώσουμε μια, κατά τη γνώμη μας, παραδοξότητα. Η μεγάλη πλειοψηφία των ΑΟΖολογούντων επέδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον, επί πολλά χρόνια, για όλα τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής. Βαριές επιλογές, με μεγάλες συνέπειες (μη επέκταση χωρικών υδάτων, ‘Ιμια, Οτσαλάν, S300, Μαδρίτη, Ελσίνκι, πράσινο φως για τουρκική ένταξη άνευ ουσιαστικού ανταλλάγματος, απαγόρευση στην Ελλάδα να έχει σχέσεις με τη Ρωσία κλπ.), ουδόλως τους ενόχλησαν.

Δεν τους ενόχλησε καν το μείζον των μειζόνων, η εμφάνιση δηλαδή, το 2002, ενός σχεδίου «λύσης» του κυπριακού, που κατέλυε το κυπριακό κράτος (σχέδιο Ανάν), όπως ημικατελύθη αργότερα το ελληνικό εμμέσως με τη Δανειακή και το Μνημόνιο. Οι περισσότεροι άλλωστε από τους «ΑΟΖολογούντες» δεν επέδειξαν στο παρελθόν κανένα ενδιαφέρον, ούτε το επαγγελματικό τους αντικείμενο είναι το δίκαιο της θάλασσας ή η εξωτερική πολιτική. Ποιά μύγα τους τσίμπησε ξαφνικά και γίνονται τουλάχιστο δύο ημερίδες κάθε μήνα στην Αθήνα, ενώ άλλα σοβαρά ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής παραμένουν απολύτως απαρατήρητα και ασχολίαστα στον δημόσιο διάλογο;

 

Τα μειονεκτήματα της ΑΟΖ

 

Αν τα πλεονεκτήματα της ΑΟΖ ως προς τους υδρογονάνθρακες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα, δεν είναι ανύπαρκτα και ορισμένα μειονεκτήματα αυτής της ιδέας. Διπλωματικά, η Άγκυρα μπορεί να εκλάβει την ΑΟΖ ως απόπειρα αναθεώρησης του modus vivendi μεταξύ των δύο χωρών. Όλη αυτή η φασαρία περί την ΑΟΖ, ιδίως αν οδηγήσει σε απερίσκεπτους και ανεπαρκώς προετοιμασμένους χειρισμούς, κάτι που είναι σχεδόν βέβαιο με το πολιτικό προσωπικό που έχουμε και σε συνθήκες προϊούσας εθνικής παραφροσύνης, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός επιπλέον μηχανισμού έντασης με την Τουρκία, που δεν τον χρειάζεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα.

Δεύτερον, καλλιεργείται εντέχνως στον εν απελπισία τελούντα ελληνικό λαό, η ψευδής αλλά χρησιμοποιήσιμη εντύπωση ότι υφίσταται μια μαγική λύση στα προβλήματά του, τα «τεράστια» δηλαδή αποθέματα υδρογονανθράκων που αρκεί μια στοιχειωδώς μαχητική ελληνική πολιτική για να τα πάρει.

Στη χώρα όμως της «φαιδράς πορτοκαλέας», ουδείς έχει παρουσιάσει το παραμικρό στοιχείο για την ύπαρξη αυτών των τεραστίων αποθεμάτων. Μπορεί και να υπάρχουν, απλώς εμείς δεν το γνωρίζουμε.

Πριν από δύο χρόνια, η κυβέρνηση δήλωνε ότι δεν υπάρχουν άξια λόγου κοιτάσματα, τώρα όλοι ή σχεδόν το θεωρούν βέβαιο. Και ενώ συζητάμε για τα κοιτάσματα αυτά, διαλύουμε τη στοιχειώδη ερευνητική βάση που διαθέταμε για τον ορυκτό μας πλούτο!

Η Κύπρος πάντως, που έχει αποδεδειγμένα μεγάλα αποθέματα, δεν της έλυσαν το πρόβλημα, και είναι τώρα στον προθάλαμο του μνημονίου. Επιπλέον όμως, η Δανειακή Σύμβαση και το Μνημόνιο, έχουν δέσει την Ελλάδα κατά τέτοιο τρόπο, που τα κοιτάσματα αυτά να κινδυνεύουν να περιέλθουν περίπου αυτομάτως στη ιδιοκτησία των πιστωτών.

Δυστυχώς, όσο κι αν είναι δύσκολο, μόνο η αποδέσμευση από αυτό το καθεστώς δανειακών συμβάσεων και μνημονίων μπορεί πλέον να επαναφέρει τον εθνικό πλούτο στην κυριότητα του ελληνικού κράτους και να αποκαταστήσει την δυνατότητα ύπαρξης στοιχειωδώς ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και αξιοπρεπούς, κυρίαρχης επιβίωσης του ελληνικού λαού εντός αυτού του κράτους. Αυτή είναι η θλιβερή πραγματικότητα και μόνο κινδύνους για το έθνος μπορεί να σωρεύσει η προσπάθεια παράκαμψης αυτής της σκληρής αλήθειας. Αν εθνικό είναι το αληθές, όπως δίδασκε ο Διονύσιος Σολωμός, θα μπορούσαμε να πούμε και ότι αντεθνικό είναι το αναληθές.

Σημείωση: Το άρθρο αυτό, με ελάχιστες περικοπές, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Ελλάδα αύριο», στις 13.6.2012

ΠΗΓΗ: Τετάρτη, 13 Ιουνίου 2012, http://konstantakopoulos.blogspot.gr/2012/06/blog-post.html

Από το Imperium Romanum στις Holy Global Markets

Συντομότατη αναζήτηση του ελληνικού πολιτισμού με φόντο τις εκλογές

 

Του Στέργιου Ζυγούρα

 

Εξαιρετικά μεγάλο θέμα, έθιξε ο Χρήστος Αγγελόπουλος με το βίντεο που μοντάρισε με τίτλο "Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;" και το σύντομο κείμενο που παρέθεσε. Το παρόν κείμενο προέκυψε από αυτή την αφορμή. Διευρύνει το σχολιασμό και την προβολή του θέματος "Βυζάντιο" στο σήμερα. Με παρακινδυνευμένη συμπύκνωση, μπορούμε να τονίσουμε:

– Το ρωσικό ντοκιμαντέρ (Α΄ μέρος) είναι περισσότερο αξιόπιστο παρά διαφωτιστικό. Αν και επικεντρώνεται στην πτώση της αυτοκρατορίας, μέσα σε 70 λεπτά πραγματεύεται την υπερχιλιετή αυτοκρατορική περίοδο. Την περίοδο, που έγινε γνωστή με τα σκοπίμως επιλεγμένα ονόματα "Γραικική αυτοκρατορία", ή "Βυζαντινή αυτοκρατορία", την περίοδο στην οποία κυριαρχεί μια αντιπαλότητα μεταξύ δυο πλευρών, όπου η μια είναι φανερή (Κωνσταντινούπολη), η άλλη ασαφής (Άαχεν; Ρώμη; Παρίσι; Βενετία;). Μια αντιπαλότητα γύρω από την τότε παγκόσμια κυριαρχία.

– Το κράτος της Κων/πολης λεγόταν "Ρωμαϊκό" και ήταν εξ αρχής πολυεθνικό. Η συγκολλητική ουσία μεταξύ των εθνών ήταν το κεντρικό, πολιτισμικό του στοιχείο: ο χριστιανισμός. Ωστόσο, ο σημερινός Έλληνας / Ευρωπαίος τείνει να αντιστοιχεί στην τότε, οικουμενική Εκκλησία την εθνική / κατακερματισμένη χριστιανική Εκκλησία του σημερινού εθνικού κράτους. Το πολυεθνικό κράτος διαλύθηκε εξαιτίας και των αποσχιστικών εθνικισμών· και αυτό το στοιχείο προβάλλεται αρκετά καλά στο ντοκιμαντέρ (Β' μέρος). Συνεπώς, δεν είναι "θρησκευτική" η προσέγγιση, μάλιστα στο ντοκιμαντέρ δεν εξηγείται επαρκώς το θρησκευτικό στοιχείο, ως ζήτημα της κρατικής υπόστασης και της εξωτερικής πολιτικής.

Ο Χ. Αγγελόπουλος εντοπίζει και αντιστοιχεί στο σήμερα αληθινά στοιχεία, που, όμως, ως ιστορικά στοιχεία δεν αιτιολογούνται. Το αχανές της χρονολόγησης στο ντοκιμαντέρ επιτείνει η ασάφεια που αποπνέει το τρίλεπτο μοντάζ. Το τι ήταν το "Βυζάντιο" και το πώς κατέρρευσε είναι καίριο, αφού όντως, συνυπήρξαν στην κατάρρευση ο οικονομικός μαρασμός, η ηθική έκπτωση και τα εθνικά θέματα. Αρκετά δε πριν την άλωση, διαμορφώθηκαν τα δυο "κόμματα", που, τελικά, στην πράξη, έφτασαν να διαφωνούν στην επιλογή του κατακτητή, έχοντας αποδεχθεί ως μη αναστρέψιμο στοιχείο την εσωτερική κατάρρευση. Εκεί εδραιώνεται το γνωστό μας δίλημμα "Δύση ή Ανατολή;". Μόνο που α) αυτό το δίλημμα περιέχει ως δεδομένο το αίσθημα της "ανατολικής" πολιτισμικής μειονεξίας, β) ούτε η "Δύση" (Φραγκιά;) έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια (μάλιστα, στη νεότερη εποχή μεταπηδά από το Λονδίνο στην Ουάσιγκτον και πρόσφατα, στις Βρυξέλλες / Άαχεν), ούτε κάποια συγκεκριμένη "Ανατολή" περιγράφεται ως αντίρροπη της όποιας "Δύσης". Ακόμα και στην εξήγηση της "καθ' ημάς Ανατολής", ισχνά προβάλλει το διαχρονικό γεγονός της οικουμενικότητας του ελληνικού πολιτισμού, αρχαίου και χριστιανικού. Ολοφάνερα, το σήμερα διακατέχεται από την μη καθολική αποδοχή του όρου "ελληνισμός" μέσα στην κρατική υπόσταση (1833 και μετά). "Ελληνισμός" προσδιορισμένος από τους Έλληνες ή "ελληνισμός" έξωθεν προσδιορισμένος; Πρόσφατα είδαμε ότι ούτε ο δεύτερος βρίσκεται στο ευρωπαϊκό απυρόβλητο. Ο "ελληνισμός" αυτός φέρει το διχασμό, την αμφιταλάντευση του ασαφούς διλήμματος "Δύση ή Ανατολή;" που αναζωπυρώθηκε κατά τον 18ο αιώνα και μας οδηγεί σε μια ακόμα δέσμη ερωτημάτων:

Η οθωμανική περίοδος δικαίωσε τους ανθενωτικούς; Ζούμε σήμερα το θρίαμβο των ενωτικών; Επίσης: η ανασύσταση του πολυεθνικού κράτους ως προοπτική του 1821 πώς εμφανίστηκε και τι εμπόδια συνάντησε; Γιατί το κράτος που ιδρύθηκε, απέρριψε τον πατέρα του και στράφηκε αποκλειστικά στον παππού του; Βρίσκεται το ελληνικό εθνικό κράτος από τον Όθωνα και μετά σε μια διαρκή εξάρτηση μέσω της αέναης οικονομικής υποτέλειας; Συνιστά ο περίφημος "τριπλασιασμός του ελληνικού κράτους" (1919) μια εθνική επιτυχία, μιαν "ολοκλήρωση του 1821"; Ή μήπως τα σύνορα αυτά, ήταν τμήμα της προαποφασισμένης, ευρύτερης ανακατάταξης των ζωνών επιρροής του καπιταλισμού που τότε στόχευε -εκτός από τους θαλάσσιους δρόμους- και στα πετρέλαια της Μ. Ανατολής και στην πάγια αποκοπή της Ρωσίας (όπου δεν είχαν επικρατήσει ακόμα οι "προοδευτικοί" μπολσεβίκοι); Γιατί οι τότε ελληνικές επιδιώξεις κατευθύνθηκαν προς τη Σμύρνη και όχι προς την Κων/πολη; Μήπως μάθαμε να πανηγυρίζουμε για τα σύνορα του Βενιζέλου προκειμένου να αποκρύψουμε την ειρηνική εκρίζωση του 1923, τους δυο παγκόσμιους πολέμους στους οποίους -αν και νικητές- υπέστημεν μεταχείριση ηττημένων και τέλος, μήπως συνηθίσαμε να πανηγυρίζουμε για την ένταξη στην Ευρώπη, την ένταξη στο Ευρώ προκειμένου να "αποφύγουμε τα χειρότερα" σύμφωνα και με το πλήρως διαψευσθέν σκεπτικό του Κ. Καραμανλή και με την πρόσφατη, "μνημονιακή λογική"; Από όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε μέσω της ιστορίας, έξι αιώνες πριν, οι ενωτικοί δεν είχαν την αντίστοιχη της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ επιχειρηματολογία-καταστροφολογία που έφτασε μέχρι της (υπό το κράτος πανικού) παραδοχής ότι το ευρωπαϊκό όραμα προβλήθηκε στον Έλληνα ως φιλέ μινιόν και κρασί σωβινιόν. Όμως αν προσέξουμε αυτή την επιχειρηματολογία, θα δούμε μέσα από το συνδυασμό της ανύπαρκτης -ουσιαστικά- "εθνικής περηφάνιας" και του επικαλούμενου "φόβου της απομόνωσης" να κυριαρχεί μόνον η γνωστή, ανομολόγητη, βαθιά ριζωμένη "ελληνική μειονεξία" έναντι της "πολιτισμένης Δύσης" στην οποίαν "ανήκομεν".

Όσο για την "αντιμνημονιακή λογική": σε κάποιες διεθνιστικές εκδοχές της το μνημόνιο εμφανίζεται μόνον ως αίτιο. Κάποιες φορές εμφανίζεται ως σύμπτωμα, ξεκομμένο όμως από την εθνική πολιτική του διαρκούς κρατικού χρέους, ξεκομμένο και από την ελληνική πολιτισμική "copy-paste διάσταση" που το παρακολουθεί επί 200 χρόνια. Προφανώς λοιπόν, όταν το ζήτημα της εξαθλίωσης αντιμετωπίζεται αποκλειστικά στο επίπεδο των αριθμών, η ατζέντα είναι λειψή. Στη διεύρυνση της ατζέντας και στην κατανόηση του θέματος "παγκοσμιοποίηση" που προκαλεί τη φτωχοποίηση, την εξαθλίωση και το θάνατο, το "Βυζάντιο" μπορεί να μας βοηθήσει; Ας σκεφτούμε μόνον ότι πολλοί από όσους επιλεκτικά εκθειάζουν την προωθούμενη σήμερα "πολυπολιτισμικότητα", θεωρούν το πολυπολιτισμικό Imperium Romanum της Κωνσταντινούπολης "οπισθοδρομικό, σκοταδιστικό και… graecorum". Στην περίπτωση αυτή, προφανώς, ως "πρόοδο" και "ανθρωπισμό" εννοούν το όραμα των Γιούνκερ-Λαγκάρντ-Μπαρόζο. Γιατί τόση μάχη εναντίον του έθνους, εναντίον της χριστιανικής θρησκείας; Για να επικρατήσει κάποια παγκόσμια θρησκεία στη θέση της; Γιατί τόση εμμονή στο Άαχεν της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αφού έτσι, η μόνη πηγή εξουσίας που μας επιβάλλεται, είναι οι Holy Global Markets; Έτσι δεν είναι; Ή μήπως η "ανταγωνιστικότητα" προήχθη σε κοινωνική αρετή και ανθρωπιστικό ιδεώδες;

Εθνισμός ή διεθνισμός; Αυτό δεν το σκέφτηκαν ή δεν τόλμησαν να το προβάλλουν ως ένα ακόμα πλαστό δίλημμα των εκλογών. Τελικά, όποιος σήμερα υπερασπίζεται το ελληνικό εθνικό κράτος έναντι της ισοπέδωσης, έναντι των απάνθρωπων "αγορών", μήπως υπερασπίζεται (συνειδητά ή μη) τον ελληνικό οικουμενικό πολιτισμό που το ελληνικό κράτος δεν κατάφερε επί δύο αιώνες να καθυποτάξει;

Στέργιος Ζυγούρας

10-6-2012

 

Δείτε συμπλήρωμα του άρθρου με πολλά βίντεο στην ιστοσελίδα: http://karavaki.wordpress.com/2012/06/10/imperium-romanum-holy-global-markets/

Η τελευταία πράξη: πάνω σε πολιτικές και όχι απλά οικονομικέ​ς συνιστώσες

 

Του Νικόλαου Κ. Γεωργαντζά*

 

ΠΗΓΗ ΓΑΡ ΚΑΙ ΡΙΖΑ ΚΑΛΟΚΑΓΑΘΙΑΣ

ΤΟ ΝΟΜΙΜΟΥ ΤΥΧΕΙΝ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

(Πηγή και ρίζα της Αρετής είναι

το να τυχαίνει κάποιος της κατάλληλης παιδείας)

Πλούταρχος, ‘Ηθικά'

 

Παίζει ένα ενδιαφέρον άρθρο στο διαδύκτιο, με τίτλο: «Η αρχή της τελευταίας πράξης για την Ευρώπη», που προέρχεται από την Στράτφορ (Stratfor Global Intelligence). Δεν χρειάζεται να το επαναλάβω εδώ ολόκληρο, πολύ περιληπτικά όμως, η Στράτφορ αναφέρεται στο πως μετατρέπεται διαχρονικά η οικονομική σε μία πολιτική κρίση στην Ευρώπη [1].

Η τακτική, π.χ., της λιτότητας εγείρει σοβαρότατα ερωτήματα γιά τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ, που κυριαρχούν στην Ευρώπη, ενώ τα αποτελέσματα των εκλογών σε Γαλλία και Ελλάδα προαγγέλουν την «εντεινόμενη πολιτική κρίση που επικεντρώνεται στην παλιά ευρωπαϊκή τάξη». Το άρθρο καταγίνεται με την ιδεολογία που περιβάλει την παλαιά ευρωπαϊκή τάξη, καθώς και με τις οικονομικές και πολιτικές της συνιστώσες.

Οι μεν οικονομικές συνιστώσες αφορούν «την πεποίθηση ότι το ελεύθερο εμπόριο και ένα ενοποιημένο ρυθμιστικό πλαίσιο θα δημιουργούσαν ένα πλαίσιο ευημερίας, το οποίο θα μοιράζονταν ίσα τα κράτη και οι τάξεις». Οι δε της όλης ιδεολογίας πολιτικές συνιστώσες έχουν να κάνουν «με την πεποίθηση ότι τα θεμελιώδη ζητήματα που χώριζαν τα ευρωπαϊκά κράτη έπαψαν να υφίστανται και ο διαχωριστικός εθνικισμός του παρελθόντος δεν είχε πλέον σημασία»[1].

Μετά από μία αρκετά λεπτομερή ανάλυση της οικονομικο-πολιτικής κατάστασης στην Γαλλία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία, η Στράτφορ καταλήγει στο συμπέρασμα πως, σε ολόκληρη την Ευρώπη, η τελευταία πράξη θα παίξει πάνω σε πολιτικές και όχι οικονομικές συνιστώσες, καθόσον στο επίκεντρο «βρίσκονται η εθνική κυριαρχία, η ταξική επίγνωση και ο έλεγχος της εθνικής μοίρας». Επειδή δε «βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή» της τελευταίας πράξης, «δεν είναι καν το πρελούδιο» η Γαλλία και και η Ελλάδα, αλλά μάλλον «δείχνουν προς την κορύφωση της τελευταίας πράξης»[1].

Δυστυχώς, η ανάλυση της Στράτφορ είτε αγνοεί είτε έχει άγνοιαν επί της εννοίας του όντως διαχωριστικού εθνικισμού και την διαφορά του από εκείνες του έθους και του έθνους, γύρω από τις οποίες επικεντρώνονται οι ανθρώπινες κοινωνίες της Ευρώπης -και όχι μόνον- μέσα στην μεταμοντέρνα μας προσωρινότητα. Επίσης, οι πολιτισμικές συνιστώσες αποτελούν μία κραυγαλέα παράλειψη στην προσέγγιση της όλης προβληματικής που επεξεργάζεται η Στράτφορ.

Σχετικά δε με το απαιτούμενο επιτέλους στις μέρες μας ξεκαθάρισμα των εννοιών, η Στράτφορ δεν πρέπει να νοιώθει καθόλου μοναξιά. Έννοιες όπως ‘έθνος', ‘εθνισμός' και ‘εθνικισμός' χρησιμοποιούνται μεν καθημερινά, αλλά παραμένουν περιτυλιγμένες μέσα σε μιά τέλεια θολούρα γιά την πλειοψηφία του ελληνικού μας κόσμου.

Το ‘έθνος', ο ‘εθνισμός' και ο ‘εθνικισμός' είναι τρεις κοινωνικο-πολιτικοί όροι μέσα σε μία απόλυτη σύγχυση, η οποία είναι έντεχνα μεθοδευμένη από τον παγκόσμιο πολιτισμό του κενού και άρδην καταναλωτικού εθνο-μηδενισμού. Είναι τρεις κοινωνικο-πολιτικοί όροι σε μία απόλυτα έντεχνη σύγχυση, γιά χάρη μίας εθνο-μηδενιστικής πολυ-πολιτισμικότητας, η οποία επιτρέπει σε κοινούς απατεώνες και παραποιητές του ανθρωπίνου πολιτισμού να οδηγούν ολάκαιρες κοινωνίες μας σε τουλάχιστον τραγικά αποτελέσματα.

Το να μιλάς όμως ακατανόητα είναι ένας αλεπουδιάρικος τρόπος γιά να κρύβεις την παρμενίδεια θεά Αλήθεια. Η ακριβολογία είναι μία ουσιαστική προϋπόθεση γιά να κατανοούμε τις οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές συνιστώσες της μεταμοντέρνας μας προσωρινότητας.

Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας εξηγεί την «τρομακτική σύγχυση περί το τι είναι το έθνος από την αδυναμία μας να συλλάβουμε την έννοια ‘συλλογικό υποκείμενο' και το έθνος σαν τέτοιο». Βλέπει δε την αδυναμία μας τούτη ως «καταστατική για την αυτοκατανόηση πολλών από μας ως υποκειμένων-ατόμων»[2].

Αντίθετα με τα όσα ισχυρίζεται ένας τυπικός εκπρόσωπος της μεταμοντέρνας μας προσωρινότητας, ο Βρετανός ιστορικός Έρικ Χόμπσμπαουμ [3], το ‘έθνος' σχετίζεται μεν με το ‘έθος', δηλαδή την έξη ή συνήθεια, αλλά όχι με υλικά στοιχεία, όπως είναι, π.χ., η βιολογική συγγένεια, η γλώσσα, τα εξωτερικά υλικά σύμβολα, κάποιες συγκεκριμένες γεωγραφικές ζώνες ή η υπηκοότητα. Κάθε έθνος αποκτά υπόσταση μέσα από μία εκδήλωση της ταυτοτικής αυτονομίας μιάς κοινωνίας ανθρώπων, διατηρεί δε την υπόστασή του εάν και μόνον εάν είναι σε θέση να εξελίσσεται ή να ρέει διαχρονικά ανάμεσα στα και μέσα από τα μέλη του.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης ορίζει το έθνος μέσα από καθαρά πνευματικά ή φαντασιακά στοιχεία, όπως είναι, π.χ., η οργανική ενότητα ακόμα και των συνεκδήμων μελών μιάς κοινωνίας, τα εσωτερικά πνευματικά της σύμβολα, την κοινή κοσμοαντίληψη και το συγκεκριμένο νοηματικό περιεχόμενο της γλώσσας. Το κοινωνικό φαντασιακό και η αυτο-θέσμιση ενός έθνους ρέει αδιάκοπα μέσα από κοινές, συλλογικές εικόνες, αναμνήσεις, λογικούς συνειρμούς, νοήματα, συναισθήματα και επιθυμίες[4] .

Ο Γιώργος Κοντογιώργης επίσης κινήται μέσα στην ‘πραγματική πραγματικότητα' του Καστοριάδη, καθόσον βλέπει τον αυτο-προσδιορισμό ενός έθνους όντως να τεκμηριώνει την ύπαρξη και την ισχύ της ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Θεωρεί δε ο Κοντογιώργης πως, ως ένα ανθρωπο-κεντρικό και κοινωνικο-κεντρικό φαινόμενο, το έθνος αποτελεί «ένα πολιτισμικό γεγονός, το οποίο στο μέτρο που μορφοποιείται σε ταυτότητα, ενσαρκώνει την ελευθερία»[5].

Αν και το έθνος είναι ένα πρωτίστως πολιτισμικό γεγονός, δεν παύει τούτο να έχει πολιτική έκφραση, η οποία μπορεί να εμφανίζεται διαφοροποιημένη, δηλαδή να εναρμονίζεται με τις διαστάσεις της ελευθερίας που αντιστοιχούν στην εκάστοτε φάση ενός συνόλου ανθρωπο-κεντρικού και κοινωνικο-κεντρικού κοσμο-συστήματος. Αντίθετα λοιπόν με το δόγμα Χόμπσμπαουμ[3], «το έθνος δεν είναι επινόηση του (νεοτέρου) κράτους και, σαφώς, δεν αποτελεί νεότερο δημιούργημα, αφού απαντάται στον ελληνικό (ανθρωποκεντρικό) κοσμοσυστημικό χώρο»[5].

Ο διαρκής ηρακλείτειος πόλεμος γιά την αναζήτηση και την αποκάλυψη της Αλήθειας είναι μία «συνεχής προσπάθεια να διαρρηγνύουμε την κλειστότητα στην οποία βρισκόμαστε», όπως λέει ο Καστοριάδης. Ανήκει δε στο μάγμα εκείνο των φαντασιακών σημασιών που ορίζουν το πρόταγμα της αυτονομίας, την επιθυμία των ανθρώπων να ζήσουν ως άνθρωποι ελεύθεροι μέσα σε μία κοινωνία ελεύθερη ή μέσα σε μία κοινωνία εν' ελευθερία.

Ο Καστοριάδης και ο Κοντογιώργης συμφωνούν πως οι ρίζες του προτάγματος της κοινωνίας εν' ελευθερία βρίσκονται στην των Αθηναίων αυθεντική, γνήσια ή πραγματική δημοκρατία, που οδήγησε στη δυτική πνευματική παράδοση της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού. Αντίθετα, ο ‘εθνικισμός' κατάγεται από την πτέρυγα εκείνη του ρομαντικού κινήματος που βάλλει λυσσαλέα εναντίον των χειραφετητικών ιδεών του Διαφωτισμού και ονειρεύεται τα σκοτάδια του Μεσαίωνα.

Ο εθνικισμός δεν είναι προϊόν του ελληνικού κοσμο-συστήματος. Αναδύθηκε από την εχθρότητα της φεουδαρχίας προς την πολυμορφία κατά τον 16ο αιώνα, μαζύ με την ιδέα της πολιτικής εξουσίας, το υποκείμενο της οποίας είναι ο ‘λαός, όχι ως έθνος, αλλά ως το απλό συνάθροισμα ατόμων, τα οποία ωστόσο έχουν το δοτό (από ποιόν άραγε;) δικαίωμα να δρουν που και που ως μία αθροιστική οντότητα ατόμων, π.χ., εκλογές.

Ο Καστοριάδης θεωρεί τον εθνικισμό κάτι σαν μία θρησκεία του μίσους, που πολεμάει τη διακηρυγμένη επιθυμία των ανθρώπων να ζήσουν αδελφωμένοι και να συστήσουν μία οικουμενική κοινότητα. Η αντίθεση στο οικουμενικό πνεύμα του Διαφωτισμού εξηγεί, κατά τον Καστοριάδη, την σύνδεση του εθνικισμού με τον χριστιανισμό.

Αυτός είναι ίσως ένας από τους λόγους που ο Κοντογιώργης μιλάει συχνά γιά την ανάγκη μίας ελληνικής εκδοχής του χριστιανισμού. Όμως ακόμα και μέσα από την παρούσα, μη καθαρά ελληνική εκδοχή του χριστιανισμού, ο Ιερώνυμος μας υπενθυμίζει πως είναι: «Πάνω από όλους η Ελλάδα»[6].

Αυτή η φιλική προς το ελληνικό μας έθνος υπενθύμιση από τον κκ. Ιερώνυμο, μαζύ με την προτροπή του γιά το τι είναι νέο στην μεταμοντέρνα μας προσωρινότητα, έγκειται απλώς στην στέγαση του έθνους «στο ένα και μοναδικό κράτος, λόγω της μετάλλαξης στο μεταξύ του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος από τη μικρή στη μεγάλη κλίμακα»[5]. Το ότι δε οι Ιερώνυμος, Καστοριάδης και Κοντογιώργης συμφωνούν, ίσως αποτελεί το σπάνιο τούτο φαινόμενο μία μαρτυρία, ένα σπάνιο αλλά συνάμα απτό παράδειγμα μίας επερχομένης, συλλογικής ελληνικής διάνοιας ή ‘νοοσφαίρας'.

Την ιδέα της νοοσφαίρας παρουσίασε ο Ιησουίτης ιερέας και παλαιοντολόγος Pierre Teilhard de Chardin, πολλά χρόνια πριν από την εμφάνιση του διαδυκτίου. Ο Chardin πίστευε ότι σταδιακά αλλά σταθερά, η ανθρωπότητα ακολουθεί μία πορεία από την ατομική συνειδητότητα προς μία συλλογική συνειδητότητα, μία πανανθρώπινη υπερ-συνείδηση.

Οι μελλοντολόγοι πιστεύουν ότι αυτό το κεντρικό νευρικό σύστημα ενός παγκοσμίου εγκέφαλου ή νου είναι απλά η βάση μίας δυναμικά αναπτυσσομένης νοοσφαίρας, ενός νοητικού πεδίου πάνω στην επιφάνεια της Γης, το οποίο θα αποτελεί την συνάθροιση όλων των μορφογενετικών της πεδίων. Το πεδίο δε τούτο περιέχει την συλλογική γνώση όλης της ανθρωπότητας, μίας εννοίας που παραπέμπει στο συλλογικό υποσυνείδητο του Carl Jung.

Είναι άραγε δυνατόν, η σημερινή μας γνωσιολογία, να μας οδηγήσει σε μία πνευματική μοναδικότητα, την οποία ο Chardin συνήθιζε να αποκαλεί "το σημείο Ω"; Για κάποιες και κάποιους μελλοντολόγους, το σημείο Ω θα προκύψει από μια πνευματική κορύφωση της κυβερνητικής επιστήμης.

Γιά άλλους μελλοντολόγους όπως, π.χ., ο Philip K. Dick, αυτή η τεράστια παγκόσμια ροή πληροφοριών θα προκαλέσει την ανασύσταση της κλασικής φιλοσοφικής εννοίας του Λόγου. Υπάρχει όμως η επιτακτική ανάγκη, τώρα, γιά την ανασύσταση της κλασικής φιλοσοφικής εννοίας του Λόγου, ως μίας ζωντανής οντότητας, την Κυριακή 17 Ιουνίου 2012.

Ναι, το εκτενές αφιέρωμα της Al Jazeera γιά την κρίση στα ‘ελληνικά' (ντε και καλά) μέσα μαζικής εξαπάτησης (ΜΜΕ) ασχολείται με την πλύση εγκεφάλου που πραγματοποιείται στο ελληνικό μας έθος και έθνος, προκειμένου να εφαρμοστεί το σχέδιο της τρόικας στην Ελλάδα[7]. Η ελληνική όμως κοινωνία πρέπει να επιδείξει την συλλογική πνευματική κορύφωση ενός σημείου Ω, ώστε να αποτινάξει την πολλαπλή κοινονικο-οικονομικο-πολιτική κατοχή από τη Ελλάδα και να ξανα-βιώσει ως μία κοινωνία εν' ελευθερία: με προσωπική ελευθερία + κοινωνική ελευθερία + πολιτική ελευθερία.

 

Ν. Κ. Γ.

 

[1] Η αρχή της τελευταίας πράξης για την Ευρώπη http://www.euro2day.gr/specials/topics/135/articles/697862/Article.aspx

[2] Προς τι η απίστευτη περί το Έθνος σύγχυση; http://comsos.antibaro.gr/node/3800

[3] Ο ελληνισμός ως έθνος-κοσμοσύστημα http://contogeorgis.blogspot.com/2008/02/blog-post_2952.html

[4] Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας http://www.mediafire.com/?fyzzefczyew

[5] Περί έθνους και ελληνικής συνέχειας http://entertainment.in.gr/html/ent/014/ent.105014.asp http://contogeorgis.blogspot.com/2011/04/blog-post.html

[6] Ιερώνυμος: «Πάνω από όλους η Ελλάδα» http://topontiki.gr/article/35394

[7] Το Al Jazeera για τα ελεγχόμενα ελληνικά ΜΜΕ http://www.youtube.com/watch?v=eL9j9h06-To

 

ΠΗΓΗ: 01/06/2012, http://tonoikaipnevmata.wordpress.com/2012/06/01/….B1/

 

* Ο Νικόλαος Κ. Γεωργαντζάς είναι Καθηγητής Συστημικής Δυναμικής στο Πανεπιστήμιο Fordham στη Νέα Υόρκη.

Η χώρα πεδίο σύγκρουσης και αναδιάταξης διεθνών ισορροπιών – Οι γεωπολιτικές διαστάσεις των εξελίξεων στην Ελλάδα

 

Του Ρούντι Ρινάλντι

 

Δεν είναι μόνο οι φόβοι των φαινομένων ντόμινο που μπορεί να ανησυχούν τα διάφορα διεθνή κέντρα και τις ισχυρές χώρες. Δεν είναι απλά το ζήτημα των οικονομικών αναταράξεων ή κλυδωνισμών που τροφοδοτεί το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Η χώρα μας έχει βρεθεί στο επίκεντρο διεθνών διεργασιών-ανταγωνισμών και είναι λάθος να φαντάζεται κανείς έναν αυτόματο πιλότο που οδηγεί τις εξελίξεις, ανεξάρτητα από παρεμβολές, «παίκτες», στρατηγικές, τακτικές, παγίδες, αναδιατάξεις, νέες συμμαχίες, προκλήσεις, διπλά παιχνίδια και ένταση της δράσης πάσης φύσεως μηχανισμών.

Αντικειμενικά, το εκλογικό αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου δημιούργησε ένα νέο περιβάλλον. Η απώλεια της διακυβέρνησης στην Ελλάδα είναι ένα πλήγμα στην ευρωπαϊκή πολιτική διαδικασία υπό τον μερκελισμό. Η Ελλάδα δεν είναι Ουγγαρία, αλλά είναι στο επίκεντρο του πλέγματος των κεντρικών αντιθέσεων του διεθνούς συστήματος, σημείο συνάντησης και σύζευξης των αντιθέσεων αυτών. Ο απρόσκοπτος έλεγχος έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χειραγώγηση των πολιτικών εξελίξεων. Η Ελλάδα δεν είναι μόνο ένα πειραματόζωο για εξαγωγή πολιτικών, αφού θα δοκιμαστούν πάνω του. Έχει, επίσης, κεντρική σημασία ως παράγοντας βασικών ισορροπιών στις διεθνείς σχέσεις.

Επομένως, η σημασία της διακυβέρνησης στην Ελλάδα είναι κρίσιμη και για τους μεγάλους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς που γίνονται τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Ανατολική Μεσόγειο.

Λαϊκός παράγοντας και ισορροπίες

Το νέο, το καινούργιο και ίσως αναπάντεχο, είναι η παρεμβολή του λαϊκού παράγοντα, που με την επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ δημιούργησε νέα δεδομένα και αναγκάζει σε αναπροσαρμογές όλες τις ασταθείς ισορροπίες, όλα τα σενάρια και όλους τους ανταγωνισμούς. Επομένως αν έχουν έτσι τα πράγματα, είναι χρήσιμο να βλέπουμε πίσω από τις ρητορικές ποιες είναι οι πραγματικές επιδιώξεις. Θέλουν οι ΗΠΑ μια ενίσχυση της γερμανικής Ευρώπης; Η αναδιάταξη των συμμαχιών στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και νοτιο-ανατολική Μεσόγειο σε ποιες πολιτικές οδηγούν τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ισραήλ και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις; Ο παράγοντας «αγορές» και η ασύμμετρη δράση του, σε ποιο βαθμό τέμνεται και σε ποιο αυτονομείται από τις στρατηγικές επιδιώξεις διαφόρων παικτών;

Κυρίως, όμως, γιατί όλοι έχουν ενωθεί ενάντια στον ΣΥΡΙΖΑ; Και τι σημαίνει αυτός ο νέος εχθρικός συνασπισμός; Ποιοι οι στόχοι του απέναντι στη χώρα και ιδιαίτερα απέναντι στο λαϊκό κίνημα και την Αριστερά. Μέσα από ποια σενάρια θα προχωρήσουν τις προσπάθειες να το εξολοθρεύσουν, να το εκμηδενίσουν; Οι μοχλοί και οι μηχανισμοί για να στήσουν τις πολιτικές τους είναι πολλοί. Δεν είναι μόνο ο οικονομικός εκβιασμός. Είναι αφελές να νομίζουμε πως όλα θα κριθούν γύρω από οικονομικές διευθετήσεις. Το πολιτικό στοιχείο, ο πολιτικός έλεγχος, η εξουδετέρωση της Αριστεράς και μιας πιθανής κυβέρνησής της, έχουν τεθεί ήδη στους σχεδιασμούς και ήδη εκτυλίσσονται πλευρές σεναρίων και ψυχολογικού-πολιτικού πολέμου. Το συντονισμένο μπαράζ επιθέσεων και πιέσεων προς τον ΣΥΡΙΖΑ (ως πιθανό νικητή των επόμενων εκλογών) είναι το προοίμιο όσων επόμενων «σκηνών» θα παρακολουθήσουμε στο άμεσο μέλλον.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βάζει σε κίνδυνο τον πολιτικό έλεγχο που είχαν και τις ισορροπίες που είχαν πετύχει οι δυτικές δυνάμεις στο εσωτερικό της χώρας. Οι τριγμοί στην Ευρωζώνη, οι πολιτικές αναδιατάξεις στην Ευρώπη, το βάθεμα της κρίσης, η εμπλοκή του G8 και οι αντιθέσεις στο επίπεδο αυτό, η πορεία του αμερικανογερμανικού ανταγωνισμού, οι βλέψεις της Ρωσίας και της Κίνας συνδέονται με την απώλεια του πολιτικού ελέγχου στην Ελλάδα σε μια κρίσιμη στιγμή. Η ανάσχεση του ΣΥΡΙΖΑ με κάθε κόστος αποτελεί βασικό στόχο και ήδη στήθηκαν τα δόκανα, οι παγίδες, τα μυστικά όπλα, ο πόλεμος της προπαγάνδας, οι πιέσεις και οι εκβιασμοί. Ο πρώτος στόχος είναι να μην κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ τις εκλογές και άρα με χίλια-μύρια κόλπα να ξαναστηθεί ένα μνημονιακό πολιτικό σκηνικό που να επιτρέπει τη συνέχιση της ισορροπίας που είχε εξασφαλιστεί στα δύο προηγούμενα χρόνια.

Αν αυτό δεν επιτευχθεί, τότε θα ασκηθεί πίεση στον ΣΥΡΙΖΑ ώστε να κινηθεί στα όρια μιας μνημονιακής πολιτικής με ολίγες επιδιορθώσεις. Αν και αυτό δεν γίνεται, τότε να σκάσουν στα χέρια μιας αριστερής κυβέρνησης «βόμβες» όπως η ανοικτή χρεοκοπία, η αποβολή από την Ευρωζώνη, η έξοδος από το ευρώ κ.λπ. με στόχο το γρήγορο διώξιμο της κυβέρνησης αυτής και φυσικά την καταστροφή της Αριστεράς στην Ελλάδα.

Οξύτατη σύγκρουση

Η επανάκτηση επομένως μιας ισορροπίας στην Ελλάδα, η αποδοχή ενός νέου συσχετισμού, περνά μέσα από μια οξύτατη σύγκρουση στο εσωτερικό, ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα, το μνημονιακό και το αντιμνημονιακό. Η επανατοποθέτηση διεθνών δυνάμεων θα γίνει με βάση και την έκβαση αυτής της διαμάχης αλλά και τα τραντάγματα που θα προκαλέσει σε Ευρώπη, Ανατολική Μεσόγειο, Βαλκάνια. Επομένως ρομαντικές, αφελείς, φαντασιόπληκτες θεωρήσεις, κοντά σε δογματικές αγκυλώσεις και κατηγορηματικές καταγγελτικές, συνθηματολογικές πολιτικές δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτα.

Η πραγματική δύναμη του λαϊκού αντιμνημονιακού στρατοπέδου βρίσκεται στην ορμή και τη δυναμική που έχει, στην πείρα που έχει αποκτήσει στα δύο χρόνια αγώνων στη χώρα μας αλλά και στην τωρινή μετατροπή του σε πολιτικό ρεύμα. Διαδικασία που συντελείται, κυρίως, γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ και ειδικότερα μέσα από το πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα.

Παράλληλα, η πολιτική έκφραση του μνημονιακού στρατοπέδου είναι διάτρητη, απονομιμοποιημένη. Ο ελληνικός αστισμός βρίσκεται κατακερματισμένος και χωρίς σοβαρές πολιτικές εφεδρείες. Η δυναμική που διαθέτει το λαϊκό ρεύμα, τα σοβαρά προβλήματα, το αστικό μπλοκ και η επικείμενη εκλογική διαδικασία, δημιουργούν δυνατότητες ώστε να ξεπεραστούν στην πράξη πολλές ανισομετρίες ανάμεσα στο βαθμό προετοιμασίας και τη δυναμική, ανάμεσα στην πολιτική και την οικονομική ισχύ. Για να γίνουν όμως αυτά πράξη, δηλαδή να εκτυλιχθούν προς όφελος του λαϊκού μπλοκ οι εξελίξεις, είναι απαραίτητο να σημειωθεί και να χωνευτεί πως η πολιτική ρήξεων (που είναι αναγκαία προϋπόθεση, απαραίτητος παράγοντας, ζωογόνα πηγή και πολλαπλασιαστής) οφείλει να λαμβάνει υπ' όψιν του το συσχετισμό δύναμης και όχι να στηρίζεται σε στοιχεία ενός απλού βολονταρισμού.
Η κρισιμότητα της στιγμής και το διακύβευμα της εκλογικής αναμέτρησης (αλλά και της σύγκρουσης των δύο μπλοκ στη χώρα) απαιτούν επιτακτικά τη συνειδητοποίηση των διεθνών διαστάσεων της σύγκρουσης αυτής, της μεγάλης σημασίας που έχει και για εξωελλαδικές δυνάμεις που δεν θα μείνουν άπραγες, αλλά αντίθετα θα εμπλακούν άμεσα. Όχι, βεβαίως, στο πλευρό του λαϊκού μπλοκ.

Να ξανακούσουμε το μήνυμα

Το Μνημόνιο ήταν μια κατακτητική πολιτική υπό τη γερμανική Ευρώπη. Η ανατίναξη της Ευρωζώνης είναι πιο κοντά από ποτέ. Από αυτήν το τι θα μείνει ως «Ευρώπη» ή μάλλον πόσες «Ευρώπες» θα έχουμε (του Βορρά, του Νότου κ.λπ.) είναι ένα ανοικτό ζήτημα. Υπάρχουν όλα τα σημάδια της προετοιμασίας για αυτά τα σκηνικά. Ποιος θα βρεθεί ωφελημένος από αυτές τις εξελίξεις είναι κι αυτό ανοικτό ως ζήτημα. Ποιες πολιτικές δυνάμεις θα ενισχυθούν ή θα αναδειχθούν; Η ελληνική ιδιομορφία συμπυκνώνεται πρώτα απ' όλα γύρω από την ανάδειξη ενός μαζικού λαϊκού ρεύματος που παίρνει πολιτικά χαρακτηριστικά, αλληλοτροφοδοτείται και συνδέεται με την Αριστερά αποτελώντας κόκκινη σφήνα στο «μαλακό υπογάστριο» της Ευρώπης. Όλες οι πολιτικές, όλες οι πρακτικές πρέπει να οδηγήσουν στην ενδυνάμωση, ωρίμανση και ανάδειξη, αυτού του προοδευτικού λαϊκού μπλοκ. Το σύνθημα «Για μια άλλη Ελλάδα σε μια άλλη Ευρώπη» πρέπει να υποστασιοποιηθεί προγραμματικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά. Για να υπάρξει διέξοδος για την χώρα και το λαό.

Ένα χρόνο μετά τις πλατείες, ας ξανακούσουμε τα μηνύματά τους: Πραγματική δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία, κοινωνική χειραφέτηση. Πάρτε το Μνημόνιο και φύγετε από δω! Μια άλλη μέρα, μια άλλη προοπτική, μια άλλη ελπίδα μπορεί να ανατείλει. Για να την προϋπαντήσουμε πρέπει να δούμε πιο σφαιρικά, πιο συνολικά, πιο χειραφετημένα και ρεαλιστικά τις αντιθέσεις που διαπερνούν αυτή την ανεμοδαρμένη γωνιά της Ευρώπης που τη λένε Ελλάδα και που «οι εμπόροι την μισούνε».

 

ΠΗΓΗ: Κυριακή, 27 Μάιος 2012, http://e-dromos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=8673:….CE

29 Μαίου 1453: Ημέρα μνήμης των Ελλήνων και των Ευρωπαίων*

 

Του Θεόδωρου Μπατρακούλη**

29 Μαίου αποφράδα ημέρα. Επέτειος της Β΄ Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Η ονειρεμένη και αλησμόνητη Πόλη έπεσε το 1453. Ποτέ όμως δεν έσβησε από τις καρδιές των Ελλήνων, για τους οποίους  η μέρα αυτή είναι μέρα μνήμης. Οι Ελληνες, αλλά και οι άλλοι Ευρωπαίοι, οφείλουν να θυμούνται και να αντλούν διδάγματα από την ιστορία της Βασιλίδος των πόλεων, και την πολύπτυχη ιστορία της Μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας, τόσο των περιόδων της ακμής της όσο και των φάσεων της παρακμής της.

Σύμφωνα με τον σπουδαίο Γάλλο βυζαντινολόγο Πωλ Λεμέρλ, η τιμή για την επιβίωση του αρχαίου προτύπου ανήκει, κατά πολύ μεγάλο μέρος, «στη χιλιετία… στη διάρκεια της οποίας ένα κράτος ελληνικό, που μιλούσε ελληνικά και η πρωτεύουσά του ήταν στην Κωνσταντινούπολη διατήρησε την έννοια του δικαίου, την έννοια του νόμου, την έννοια της πόλεως και ενός ορισμένου τρόπου ζωής εν κοινωνία, καθώς και την έννοια της ηθικής, υπό κοινωνική αλλά και ατομική έννοια, και τέλος την έννοια της μόρφωσης, με μια λέξη: τον πολιτισμό»[i].

Μετά την κατάρρευση του δυτικού τμήματος της Ρωμαïκής Αυτοκρατορίας, η διατήρηση του ανατολικού τμήματός της (Βυζαντινή Αυτοκρατορία) είχε πολύ σπουδαίες ιστορικές συνέπειες. Στο απόγειο της ακμής της, η Ανατολική Ρωμαïκή αυτοκρατορία εκτεινόταν από την Ιλλυρία και την Τριπολίτιδα, στα Δυτικά, μέχρι τις παρυφές του Καυκάσου και του Ευφράτη, στα Ανατολικά. Ηδη από την εποχή του Ιουστινιανού (528-565 μ.Χ.), η ‘‘κοινή'' ελληνική αποτελούσε τη γλώσσα όχι μόνο της ιθύνουσας ‘‘ελίτ'' αλλά και της πλειοψηφίας των κατοίκων της και επικράτησε κατά αδιαφιλονίκητο τρόπο στο σύνολο της Επικράτειας από την εποχή του Ηρακλείου (610-641). Η πολιτισμική επιρροή της Μεσαιωνικής Ελληνορωμαïκής Αυτοκρατορίας – πρώτη ευρωπαïκή αυτοκρατορία κατά το λόγο του Πολ Βαλερί  – εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη.

Η Βυζαντινή (Ελληνορωμαïκή) αυτοκρατορία απορρόφησε τους Σλάβους, των οποίων η εγκατάσταση μετά τις επιδρομές τους[ii] του 7^ου αιώνα αποτέλεσε μια σημαντική δημογραφική ενίσχυση των πληθυσμών της Χερσονήσου του Αίμου. Ο Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (β. 886-912) αναφέρει χαρακτηριστικά στα ‘‘Βασιλικά'' ότι ο πατέρας του, ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδών (β. 867-886) είχε εξελληνίσει τους ανυπότακτους Σλάβους των βαλκανικών Σκλαβηνιών σε τέτοιο βαθμό «ώστε να θεωρούν πλέον τους εχθρούς των Ρωμαίων δικούς τους εχθρούς»[iii]. Ωστόσο, το Βυζάντιο αναγκάστηκε και στους μεταγενέστερους  χρόνους να διεξαγαγάγει πολέμους εναντίον ορθόδοξων και σλαβικών λαών. Ο τσάρος των Βουλγάρων Συμεών απέκτησε μεγάλη ισχύ, πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη (913), κατέλαβε την Αδριανούπολη και προέλασε μέχρι την Κόρινθο (918)[iv]. Για να εξουδετερώσουν αυτόν τον ιδιαίτερα επικίνδυνο αντίπαλο, οι Βυζαντινοί χρειάστηκε να προκαλέσουν την σύγκρουσή του με τους Κροάτες και τους Σέρβους, υπάγοντας οριστικά τους δύο αυτούς λαούς στην αυτοκρατορική τροχιά. Ο Ιωάννης Τσιμισκής, μετά τη νίκη του επί του Ρώσου πρίγκιπα του Κιέβου Σβιατοσλάβου Α΄, επωφελούμενος από την εσωτερική αναταραχή στη Βουλγαρία, προσάρτησε τη χώρα το 972. Η τελευταία πράξη αυτής της περιόδου στην αναμέτρηση Βυζαντινών και Βουλγάρων παίχθηκε κατά την βασιλεία του Βασιλείου Β΄[v]. Οπωσδήποτε, οι Σλάβοι της Ν/Α Ευρώπης θεωρήθηκαν και έγιναν σε σημαντική έκταση μαχητές της ‘‘Ορθοδοξίας''[vi].

Εξάλλου, θεωρείται ότι η μεσαιωνική Ελληνορωμαïκή αυτοκρατορία μπόρεσε να ενσωματώσει στην Ευρώπη τους λαούς τους οποίους εκχριστιάνισε, ειδικά τους Σλάβουςii]. Σύμφωνα με μιά ορισμένη ιστορική προσέγγιση, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα τα Βαλκάνια αποτέλεσαν μέρη αυτού του γεωπολιτισμικού πλέγματος που ονομάστηκε ‘‘Βυζαντινή Κοινοπολιτεία'' (Commonwealth Byzantin). Επρόκειτο για μια χωρική ζώνη που, παρά την ποικιλότητά της, χαρακτηριζόταν από σημαντικό αριθμό κοινών πολιτισμικών και πνευματικών γνωρισμάτωνii]. Και στις μέρες μας, στα Βαλκάνια, η πραγματικότητα που αποδίδεται από τον όρο ‘‘Βυζάντιο'' (δηλαδή την Ανατολική Ελληνική-ρωμαïκή αυτοκρατορία) και τα σχετικά επίθετα έχει εμφανιστεί σαν να αποτελεί ένα είδος ‘‘μυστικού τοπίου''. Στα εδάφη της πρώην Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας, της Αλβανίας, της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ) βλέπει κανείς δεκάδες ορθόδοξους ναούς και μνημεία της βυζαντινής περιόδου.

Πότε εμφανίστηκε ως γεωπολιτική-γεωπολιτισμική έννοια η ‘‘Νοτιο-ανατολική Ευρώπη'', ο χώρος που ονομάζεται συχνά και ‘‘Βαλκάνια'' (Βαλκανική); Αφετηρία γιά ορισμένους ιστορικούς ήταν ο 5^ος αιώνας μ.Χ., και σύμφωνα με άλλους το Σχίσμα των χριστιανικών Εκκλησιών του 1054. Στους μεταξύ των δύο αυτών ορίων χρόνους, η πολιτική και οικονομική ενότητα της υπό εξέταση ευρείας περιοχής είχε εξασφαλισθεί από την αυτοκρατορική εξουσία, καθώς και από αυτό που επικράτησε να ονομάζεται ‘‘Βυζαντινός πολιτισμός''[ix]. Ενας τομέας που είναι δυνατό να θεωρηθεί ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της οικονομικής/πολιτιστικής κοινότητας των λαών της Βαλκανικής, υπήρξε το δίκαιο των ιδιωτικών σχέσεων των Ορθοδόξων Χριστιανών υπηκόων των Οθωμανών σουλτάνων. Μετά το 1453, το βυζαντινό (ελληνορωμαïκό) ιδιωτικό δίκαιο παρέμεινε σε ισχύ – κατ'αρχάς χάρη στα δικαστικά προνόμια του κλήρου. Σε μεταγενέστερο χρόνο, οι οθωμανικές αρχές αναγνώρισαν δικαστική αρμοδιότητα και στις κοσμικές αρχές των ελληνικών κοινοτήτων καθώς και σε επαγγελματικές συντεχνίες[x].

Από το 1000 μέχρι τα τέλη του 12ου αιώνα έλαβε χώρα μια ουσιώδης αλλαγή του τύπου εμπορίας και συνακόλουθα της αστικής ζωής στη Δυτική Ευρώπη. Σημειώθηκε διάνοιξη εμπορικών δρόμων από την Ανατολή προς την Ιταλία και από την τελευταία προς τις δυτικότερες περιοχές της Ευρώπης. Οι ‘‘Σταυροφορίες'', οι οποίες βασίστηκαν στη ναυτική δύναμη των ιταλικών πόλεων-κρατών, εγκαινίασαν μια νέα φάση στο (δυτικο)ευρωπαïκό εμπόριο. Οι Ιταλοί έγιναν οι κυρίαρχοι θαλασσοπόροι της Ανατολικής Μεσογείου, εκτοπίζοντας τους Ελληνορωμαίους και τους Αραβες.

Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Λατίνων (Δυτικών) Ρωμαιοκαθολικών και Ελληνορωμαίων (Ανατολικών) Ορθοδόξων πήραν μεγαλύτερη ένταση και έκταση με το μεγάλο σχίσμα του 1054. Ο χριστιανικός κόσμος διαιρέθηκε σε δύο παρατάξεις, με επικεφαλής της κάθε μιας τον Πάπα της Ρώμης και τον Οικουμενικό Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Την εν λόγω εποχή, η Ανατολική Ρωμαïκή αυτοκρατορία είχε ήδη πλήρως εξελληνισθεί. Η ελληνική ήταν η επίσημη γλώσσα από τον 7^ο αιώνα. Η διαμάχη μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ελληνορθοδόξων ήταν και πολιτική και πολιτισμική. Ηταν μια άλλη εκδοχή της παλαιάς διαμάχης μεταξύ Ρώμης και Αθήνας, μεταξύ της Λατινικής Δύσης και της Ελληνικής Ανατολής. Η αμοιβαία αντιπάθεια και εχθρότητα θα κορυφωθεί το 1204, όταν η Δ΄ Σταυροφορία, που υποκινούνταν για εμπορικούς-γεωοικονομικούς λόγους από τους Ενετούς, εκτρέπεται του προορισμού της και, οι Σταυροφόροι, αντί των Ιεροσολύμων, καταλαμβάνουν και λεηλατούν την Κωνσταντινούπολη. Το μίσος των Λατίνων τους ώθησε τότε σε πράξεις ασύλληπτης βαρβαρότητας εναντίον των Ελληνορθοδόξων[xi].

Μετά την πρώτη Αλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατακερματίστηκε σε ανεξάρτητα λατινικά και ελληνικά κράτη. Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας στερέωσε τη ναυτική πρωτοκαθεδρία και την εμπορική ηγεμονία, που είχε εγκαθιδρύσει στην Αδριατική θάλασσα, στα εδάφη της Ανατολικής Ρωμαïκής αυτοκρατορίας και στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι πόλεις της Βορείου Ιταλίας (προπάντων η Βενετία και, σε μικρότερη έκταση, η  ανταγωνίστριά της Γένουα) και της Γερμανίας κέρδισαν περισσότερα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την επεκτατική πολιτική της Δύσης στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο[xii]. Το ισχυρότερο από τα Βυζαντινά κράτη, η αυτοκρατορία της Νικαίας, και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261), δεν έπαυσε να είναι ένα εδαφικά συρρικνωμένο κράτος, πολιτικά αδύναμο και οικονομικά εξαρτημένο. Είχε καταντήσει σκιά της παλιάς κραταιάς αυτοκρατορίας. Και μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τις δυνάμεις του κράτους της Νίκαιας, τα περισσότερα εδάφη της αυτοκρατορίας ανήκαν πλέον στα ανεξάρτητα βασίλεια των Βουλγάρων και των Σέρβων, στους Ενετούς, στους Γενουάτες και στους Οθωμανούς Τούρκους. Οι τελευταίοι, οι νέοι κατακτητές προερχόμενοι από τον κόσμο των στεπών – που πάτησαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 1308 -, έμελλαν να δημιουργήσουν μια μεγάλη και μακρόβια αυτοκρατορία, η οποία στην Ευρώπη θα περιλάμβανε όλη τη Βαλκανική.

Ο Γιάννης Κορδάτος έγραφε σε μονογραφία του: «Στις 29 του Μάη στα 1453, που η ξακουστή πρωτεύουσα του Βυζαντίου έπεσε στα χέρια των Τούρκων, από τη μια μεριά οι βυζαντινοί φεουδάρχες άλλαζαν κυρίαρχο και από την άλλη, τελείωνε η πάλη που άρχισε ανάμεσα σ' Ανατολή και Δύση – ανάμεσα σε Τούρκους και Φράγκους – για την επικράτηση και την κατοχή της Βαλκανικής που ήταν ο δ ρ ό μ ο ς που περνούσαν τα καραβάνια των πραγματευτάδων από την Ευρώπη στην Ασία. Η Πόλη που κατά τον ποιητή ήταν

                 ‘‘το σπαθί, η Πόλη το κοντάρι

                 η Πόλη ήτο το κλειδί της Ρωμανίας όλης

                 κ'εκλείδωνε κ'ασφάλιζεν όλη την Ρωμανίαν

                 κ'όλο το Αρχιπέλαγος εσφικτοκλείδωνέτο''

δεν ήταν μοναχά κέντρο οικονομικό μα είχε και στρατηγική θέση σπουδαία»[xiii]

Η ονειρεμένη και αλησμόνητη Πόλη – κέντρο ενός πολιτισμού οικουμενικής ακτινοβολίας, κυρίως για τον χριστιανικό κόσμο – έπεσε στις 29 Μαίου 1453 στα χέρια των Οθωμανών. Οι Ελληνες, αλλά και οι άλλοι Ευρωπαίοι, οφείλουν να θυμούνται και να αντλούν διδάγματα από την ιστορία της Βασιλίδος των πόλεων, και την πολύπτυχη ιστορία της Μεσαιωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας. Περισσότερο σήμερα που ο Ελληνισμός πορεύεται γοργά προς τη μετανεωτερικότητα, χαρακτηριστικά της οποίας είναι η αποκοπή από τις ρίζες και η άκριτη αποδοχή τρόπου σκέψεως και ζωής που επιδιώκουν να επιβάλλουν τα ιδεολογικά κέντρα της παγκοσμιοποίησης.

 

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε συντετμημένο στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αντίβαρο, Ιούνιος 2007. http://palio.antibaro.gr/national/mpatrakoulhs_29maiou.php

 

**  Ο Θεόδωρος Μπατρακούλης είναι Δρ Πανεπιστημίου Paris 8, Νομικός

 

---

[i] Paul Lemerle, ‘‘Η συνέχεια της ευρωπαïκής συνείδησης'', στο Ελένη Αρβελέρ / Maurice  Aymard, Οι Ευρωπαίοι, τόμος Α΄, Αθήνα: Σαββάλας, 2003, σ. 181.

[ii] V.L. Waldmüller, Die Ersten Begegnungen der Slawen mit dem Christentum und den christlichen Vlkern vom VI. bis VIII. Jahrhundert, Die Slawen zwichen Byzanz und Abendland, Amsterdam: 1976, σελ. 123 κ.επ., 163 κ.επ., 327 κ. εξ. Μ. Νystazopoulou-Pelekidou, Les Slaves dans l'Empire byzantin, The 17^th International Byzantine Congress, Major Papers (Washington D.C., August 3-8, 1986), New York: 1986, σελ. 347 κ.εξ.,  351 κ.εξ. V. Popovic, Aux origines de la slavisation des Balkans: La constitution des premières sklavinies macédoniennes à la fin du VIème siècle, in Comptes rendus de séance de l'Académie des Inscriptions et Belles Lettres, Paris: 1980, pp. 230-257.

[iii] Βλ. και Φίλιππος Φιλίππου, ‘‘Ο βυζαντινός Οικουμενισμός και η ιδέα ανεξαρτησίας του Α΄ Βουλγαρικού κράτους πριν τον εκχριστιανισμό'', Βυζαντινός Δομός τεύχος 5-6 (1991-1992): σσ. 183-188.

[iv] Πρβλ. Serge Bernstein / Pierre Milza, Iστορία της Ευρώπης. 1. Από τη Ρωμαïκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαïκά Κράτη, (1997), όπ. παρ., σελ. 73.  

[v] Serge Bernstein / Pierre Milza. Iστορία της Ευρώπης. 1. Από τη Ρωμαïκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαïκά Κράτη, (1997), όπ. παρ., σελ. 74.  

[vi] Πρβλ. Alain Ducellier, Byzance et le monde orthodoxe, Paris: Armand Collin, 1986.

[vii] Ε. Αρβελέρ, Βυζάντιο: Η χριστιανική αυτοκρατορία, στο Ε. Αρβελέρ/Μ. Aymard, Οι Ευρωπαίοι. Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, τ΄Α΄, Αθήνα: εκδ. Σαββάλας, 2003, σ. 160.

[viii] Ντιμίτρι Oμπολένσκι, H Bυζαντινή Κοινοπολιτεία, Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1991, 2 τόμοι.

[ix] Πρβλ. Αndré Guillou, Βυζαντινός Πολιτισμός, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1997.

[x] Βλ. και Ν. Μοσχοβάκης, Το εν Ελλάδι δημόσιον δίκαιον επί Τουρκοκρατίας, Αθήναι: 1882. 

[xi] Βλ. Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή – Η Βυζαντινή ιστορία της Λατινοκρατίας (1204-1261). Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Σπύρος Η. Σπυρόπουλος, Εκδοσεις Ζήτρος 2004. Βλ. και Μ. Λεφτσένκο, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Αναγνωστίδης, 1956, σ. 318. σελ

[xii] Bλ. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας. 3η Έκδοση (Μετ. Τούλα Δρακοπούλου). Αθήνα: Ψυχογιός. 1988. Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, ‘‘Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών'', Βυζαντινά, τεύχος 2 (1970): σελ. 37-63. Δημήτρης Κοσμίδης (επιμ.), Άτλας της Παγκόσμιας Ιστορίας. Αθήνα: Η Καθημερινή, 1997. Τηλέμαχος Λουγγής. Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου, De Administrando Imperio (Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν), μία μέθοδος ανάλυσης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1990. Χαράλαμπος Παπασωτηρίου. Βυζαντινή Υψηλή Στρατηγική, 6ος-11ος αιώνας. 3η Έκδοση, Αθήνα: Ποιότητα, 2001. Λάμπρος Τσακτσίρας / Ζαχαρίας Ορφανουδάκης / Μάρθα Θεοχάρη. Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή. Αθήνα: Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, χ.χ. Paul. Κennedy. The Rise and Fall of the Great Powers. 2nd Ed. London: Fontana, 1989.

[xiii] Γ. Κορδάτος, Εισαγωγή, στο βιβλίο του Τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Αθήνα Εκδόσεις Μπουκουμάνη, 1975, σ. 11-12

Αλήθειες για τη Γενοκτονία των Ποντίων

 

Του Γιάννη Χατζηαντωνίου*

 

 

Ο Νάσος Θεοδωρίδης δημοσίευσε, πριν από έναν χρόνο, άρθρο στην "Αυγή" της 20.5.2011 όπου επιτίθεται στη χαρακτηριζόμενη από αυτόν ως «εθνικιστική μερίδα» των Ποντίων για το ζήτημα της γενοκτονίας τους. Ο αρθρογράφος, όμως, έκανε ακριβώς αυτό που καταλογίζει στους άλλους: «Δεν διστάζει να χρησιμοποιεί μισές αλήθειες, να αποκρύπτει άλλες αλήθειες και να διαδίδει πολλά ψεύδη».

Το πρόβλημα δεν δημιουργήθηκε, όπως λέει ο Ν. Θ., λόγω της έλλειψης πίστης των «υπηκόων» του οθωμανικού κράτους Ποντίων και της δράσης τους στα μετόπισθεν του τουρκικού στρατού κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για τερατώδες ψέμα. Η πολιτική της εθνοκάθαρσης είχε εγκαινιαστεί από τους Νεότουρκους πολύ νωρίτερα με τις διώξεις, τους εκτοπισμούς, τα διαβόητα Τάγματα Εργασίας (235.000, σύμφωνα με την Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα – άλλοι 80.000 κατέφυγαν στη Ρωσία), μια πολιτική που δεν είχε σχέση με την οποιανδήποτε συμπεριφορά των χριστιανικών πληθυσμών.

Ακριβώς το ίδιο επιχείρημα (της συνεργασίας με τον Ρώσο – εχθρό) χρησιμοποίησαν εξάλλου οι Τούρκοι και για τους Αρμενίους. Είναι βέβαια ένα ζήτημα, αν υφίστατο υποχρέωση πίστης πολιτών χωρίς δικαιώματα που καταπιέζονταν εθνικά και θρησκευτικά (τα οποιαδήποτε δικαιώματά τους χαρακτηρίζονταν «προνόμια», δηλαδή ήταν εξαιρέσεις) σε ένα κράτος ασιατικού δεσποτισμού όπως ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν επρόκειτο, λοιπόν, για υπερβασίες μιας αναγκαίας λόγω των συνθηκών καταστολής.

Ο αρχηγός της εθνοκάθαρσης – γενοκτονίας των Ελλήνων Ποντίων, Τοπάλ Οσμάν, αποβιβάστηκε στην Τραπεζούντα και άρχισε την επιχείρηση το 1919, όταν είχε λήξει προ πολλού ο ρωσοτουρκικός πόλεμος. Οι διώξεις των Ελλήνων του Πόντου ήταν γενοκτονία διότι διώκονταν όχι γιατί έκαναν κάτι ατομικά, αλλά γι' αυτό που ήταν συλλογικά, με πρακτικές εξόντωσης.

Οι μαρτυρίες είναι διαφωτιστικές: Το τέλος του 1921 σφραγίστηκε από φοβερές ωμότητες στον μικρασιατικό Πόντο. Ο Βρετανός αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη, Sir Horace Rumbold, πληροφορεί τον υπουργό Εξωτερικών Curzon ότι: "Οι Τούρκοι φαίνεται ότι δρουν βάσει προμελετημένου σχεδίου για την εξόντωση των μειονοτήτων… Όλοι οι άνδρες ηλικίας άνω των 15 ετών της περιφερείας Τραπεζούντος και της ενδοχώρας εκτοπίστηκαν στα εργατικά τάγματα του Ερζερούμ, Καρς και Σαρήκαμις".

Βασισμένος σε μια σειρά επίσημων αναφορών ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ προβαίνει σε δημόσιες δηλώσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons. The Parliamentary Debates, Fifth Series, τομ. 157): "... (στον Πόντο) δεκάδες χιλιάδες (Ελλήνων) ανδρών, γυναικών και παιδιών απελαύνονταν και πέθαιναν. Ήταν καθαρή ηθελημένη εξολόθρευση. 'Εξολόθρευση' δεν είναι δικιά μου λέξη. Είναι η λέξη που χρησιμοποιεί η αμερικανική αποστολή".

Και οι σοβιετικοί απεσταλμένοι, οι οποίοι έχουν πλήρη γνώση των τουρκικών ωμοτήτων κατά των Ελλήνων, δεν μπορούν να κρύψουν τον αποτροπιασμό τους για τα φρικτά εγκλήματά τους. Ο Αράλοβ, σοβιετικός πρέσβης στη Άγκυρα, όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του που κυκλοφόρησαν το 1960 στη Μόσχα με τον τίτλο "Vospominaniya Sovietskovo Diplomata 1922-1923", ενημερώνεται στη Σαμψούντα από τον αρχιστράτηγο Φρούνζε.

Ο Φρούνζε τού είπε ότι είχε δει πλήθος Έλληνες που είχαν σφαγιαστεί: "βάρβαρα σκοτωμένους Έλληνες – γέρους, παιδιά, γυναίκες". Προειδοποίησε επίσης τον Αράλοβ για το τι πρόκειται να συναντήσει: "…πτώματα σφαγιασμένων Ελλήνων τους οποίους είχαν απαγάγει από τα σπίτια τους και είχαν σκοτώσει πάνω στους δρόμους".

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που, όπως λέει ο Ν. Θ., «ουδείς ειδήμων ασχολήθηκε αντικειμενικά με την ιστορική ανάλυση της άλλης πλευράς της αλήθειας στο θέμα του ελληνισμού του Πόντου». Οι ειδήμονες στηρίζονται στα γεγονότα και όχι στις «αντιεθνικιστικές» ιδεοληψίες. Υπάρχουν γνωστοί αγωνιστές της αριστεράς, όπως ο Περικλής Ροδάκης, που έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τα ζητήματα αυτά. Ο Ν. Θ., όμως, έχει αποφανθεί: τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα!

Αυτό που ονομάζει «αντικειμενικότητα» είναι μεταμοντέρνα σχετικοποίηση και αναθεώρηση και ακραία ιδεοληψία. Σκεφτείτε πώς θα μπορούσε η μεθοδολογία αυτή να εφαρμοστεί στα εγκλήματα των ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα…

Με τη λογική αυτή φταίει η Εθνική Αντίσταση για τη μαζική δολοφονία στα Καλάβρυτα! Πολύ σωστά, λοιπόν, στο μήνυμά του ο Αλέξης Τσίπρας μιλά για τη «Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» που κατέγραψε η ιστορία και τους 353.000 νεκρούς της. Αυτό όμως που πρέπει να σκεφτούμε όλοι είναι: Μπορεί η ιδεοληπτική αντίληψη να στηρίξει τον αγώνα του λαού και της Αριστεράς σήμερα, να ενώσει τον λαό και να αποκρούσει τις μνημονιακές πολιτικές; Προσθέτουμε ή αφαιρούμε κύρος και δυνάμεις στην αναγκαία προσπάθεια να νικήσουμε και να συγκροτηθεί κυβέρνηση με πυρήνα την Αριστερά με τέτοιες απόψεις;

Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται νέο πολιτικό υποκείμενο. Ένα νέο, πατριωτικό, δημοκρατικό και ριζοσπαστικό κόμμα της Αριστεράς, ηγεσία των εθνικών και κοινωνικών αγώνων του λαού. Απόψεις όπως αυτή του Ν.Θ., σεβαστές ως ιδιαιτερότητα, είναι απόψεις που δεν μπορούν να είναι απόψεις ενός κόμματος που διεκδικεί να καθορίζει τη μοίρα του λαού και το μέλλον της χώρας.

 

* Ο Γιάννης Χατζηαντωνίου είναι μέλος της Σ.Ο. του Νέου Αγωνιστή

 

ΠΗΓΗ: Ημερομηνία δημοσίευσης: 22/05/2012, http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=690088

Η κρίση είναι viral

 

Από «το Βλέμμα»

[…] Σαν Ελληνaς, Hellene, Greek, Ρωμιός, Γραικός, Γιουνάν, βλέποντας την υστερική κλιμάκωση του βίντεο με τον εθνικό ύμνο στο τέλος, ένιωσα, πώς το λένε, embarassed. Η στερεοτυπικότητα και εντέλει το kitsch, που σφραγίζουν το περιεχόμενο και τη φόρμα του viral, προκύπτουν αναπόφευκτα από την εννοιολογική προσέγγιση του θέματος. Οι Έλληνες, η Ελλάδα, η ελληνικότητα προσεγγίζονται ως προϊόν για rebranding. Αλλά μια χώρα, ένας λαός, ένα έθνος, οι αναπαραστάσεις τους και το συμβολικό πεδίο το οποίο συγκροτούν διαχρονικά, δεν είναι βεβαίως ένα προϊόν ή μια εταιρεία, δεν είναι μπίρα, κινητό ή αυτοκίνητο, δεν είναι καν τουριστικός προορισμός.

Είναι δυναμικές έννοιες και ιστορικά υποκείμενα, με περιεχόμενα και ζητήσεις διαρκώς ανασημασιοδοτούμενα, είναι διαρκή διακυβεύματα και πολύσημη ανοιχτότητα. Η εννοιολογική αστοχία οδηγεί αναπόφευκτα στα απλοϊκά δίπολα του βίντεο, όπου το καλό στερεότυπο αντιπαραβάλλεται στο κακό στερεότυπο.

– Η συμπαθητική, ερασιτεχνική και ανυστερόβουλη προσπάθεια της νέας καλλιτέχνιδος, προκαλεί εντούτοις το ενδιαφέρον μας: ακριβώς διότι μέσα από την εννοιολογική της σύγχυση δείχνει πράγματι την πολλαπλή πνευματική σύγχυση στην οποία βρίσκονται οι Έλληνες σήμερα. Η κρίση ράγισε την εικόνα εαυτού, μάλλον, τις εικόνες εαυτού που είχαμε στα χρόνια της πλησμονής και της αμεριμνησίας. Ας συγκρίνουμε μόνο την αυτοαντίληψη του Έλληνα το 2004 και το 2010-12 μέσα σε ελάχιστα χρόνια εξατμίστηκε η αυταρέσκεια, γκρεμίστηκε η πίστη στην Ισχυρά Ελλάδα, φάνηκε τοξική η λατρεία της συσσώρευσης.

– Ράγισε η εικόνα: θα ήταν ορθότερο να λέγαμε ότι ραγίζει ο εαυτός η κρίση μας κάνει άλλους, δεν μας δείχνει απλώς άλλους. Ζώντας όμως βυθισμένοι σε έναν κόσμο εικόνων, σε έναν κόσμο θεάματος και φενάκης, περιτριγυρισμένοι από αντίγραφα και ομοιώματα, όταν ραγίζει ο εαυτός, το σώμα κι η ψυχή, νομίζουμε ότι ραγίζει η εικόνα του, ενώ ο πυρήνας, το ον, παραμένει αδιατάρακτος. Γι' αυτό λαχταράμε: βλάπτεται η εικόνα, να διορθώσουμε την εικόνα, τι βλέπουν οι ξένοι, τι θα πουν οι άλλοι.

Είπαμε: εικόνες εαυτού. Δεν μοιράζονται όλοι οι Έλληνες μία εικόνα εαυτού. Απλώνονται σε ένα συνεχές: από τον υπεραυτάρεσκο Ελληναρά, που κακοβλέπει όλους όσοι δεν του μοιάζουν, έως τον κομπλεξικό που μυκτηρίζει την Ελλάδα και τη συγκρίνει διαρκώς με το Έξω. Κλειστότητα, υπεραναπλήρωση, στασιμότητα, πτωχαλαζονία. Κατωτερότητα, εθελοδουλία, σουσουδισμός, υποτέλεια. Και στα δύο άκρα εξόριστες είναι η υπερηφάνεια, η αυτογνωσία, η αυτονομία, ο αυτοκαθορισμός, οι στοχαστικές προσαρμογές.

– Η ελληνικότητα δεν είναι προϊόν που αποζητά branding. Την φέρεις και σε φέρει, την ξεχνάς ενώ υπάρχει, την αλλάζεις και σε τρέφει. Είναι πολιτική και πνευματική αναζήτηση, είναι ταυτότητα υπό διαπραγμάτευση, είναι υπόσταση δυναμική εντός ιστορίας, με ρηγματώσεις, με τομές, με συνοχή και συνέχεια έχει πριν, έχει μετά, αλλά κυρίως έχει τώρα. Η κρίση είναι πικρή και viral – και μας διδάσκει.

 

ΠΗΓΗ: 26 Απριλίου 2012,  http://vlemma.wordpress.com/2012/04/26/i-krisi-einai-viral/

 

ΥΓ: Ευχαριστώ το φίλο Βασίλη Μ. για την … νύξη, ενώ οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Το πρόβλημα της παράδοσης – [Η προφορική παράδοση με αφορμή τον καραγκιόζη]

 

Του Γιάννη Κιουρτσάκη

 

Το ζήτημα δεν είναι τόσο ποια πράγματα τελείωσαν, αλλά με τι αντικαθιστούμε, εμείς που ζούμε, όπως κάθε πράγμα της ζωής, μέσα στη φθορά και την αλλαγή, τα πράγματα που νομίζουμε τελειωμένα.

Γιώργος Σεφέρης

 

ΑΣ ΑΡΧΙΣΩ μ' ένα επεισόδιο του Καραγκιόζη, που μου αρέσει να μνημονεύω. Ο Μπαρμπαγιώργος, που δεν ξέρει γράμματα και θέλει να στείλει γράμμα στο χωριό του, πάει να βρεί τον διορισμένο από το σεράι γραμματικό, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ανηψιό του: τον εξίσου αγράμματο αλλά θεομπαίχτη Καραγκιόζη που, όπως συνήθως, δήλωσε μιάν ιδιότητα με την οποία δεν έχει καμία σχέση και ανέλαβε «επισήμως και δημοσίως» καθήκοντα γραμματικού.

Τώρα ας θυμηθούμε πρόχειρα και επί τροχάδην λίγα ακόμα καραγκιοζίστικα δρώμενα. Ας θυμηθούμε πώς αυτός ο «λουμποδύτ' ς», ο Καραγκιόζης, δεν βρίσκει άλλον προστάτη, κάθε φορά που αντιμετωπίζει την εξουσία και τα όργανά της, από αυτόν ακριβώς τον εξαπατημένο βλάχο – το αίμα του. Ας θυμηθούμε την παροιμιώδη φράση του τελευταίου, όταν αντικρίζει το ανιψίδι του στα χέρια του Βεληγκέκα: «Έχει και μπάρμπα το π' δί!». Οικογενειακό και εθνικό φιλότιμο, συγγενική αλληλεγγύη, σχέσεις προστασίας, στενοί δεσμοί του χωριού με τη μόλις σχηματισμένη νεοελληνική πόλη: όλα αυτά τα βιώματα, όλες αυτές οι σχέσεις, όλες αυτές οι ιδεολογικές αξίες και οι ψυχικές στάσεις του νεοελληνικού κόσμου θησαυρισμένες σε μια μικρή φράση και με μεγαλύτερη πληρότητα απ' ό,τι στην πιο πετυχημένη ηθογραφία… Ας θυμηθούμε στην παράγκα του Καραγκιόζη: αυτό το ετοιμόρροπο κι όμως παράξενα ανθεκτικό κατάλυμα, το οποίο αποτυπώνει όχι μόνο την αντίθεση φτώχειας και πλούτου, υπηκόων και εξουσίας, έτσι που στέκει απέναντι στο φανταχτερό και μεγαλόπρεπο σεράι του πασά, ούτε μόνο το ήθος της παλιάς νεοελληνικής αστικής φτωχογειτονιάς, αλλά επίσης – και ίσως πάνω απ' όλα – την εγγενή προσωρινότητα και τη μόνιμη ανασφάλεια όλης μας της κοινωνικής υπόστασης……………………………………………………………………………………

Τι είναι λοιπόν εκείνο που επέτρεψε σ' αυτό το «απλοϊκό» θέατρο να φορτιστεί με τόση αλήθεια; Πράγμα ακόμη πιο θαυμαστό: πώς αυτό το ξένο πολιτισμικό προϊόν – αφού ο Καραγκιόζης ήρθε στον τόπο μας από την Τουρκία και διαμορφώθηκε ως ολοκληρωμένο ελληνόφωνο θέαμα, με το τυπικό σκηνικό και τα τυπικά πρόσωπα που ξέρουμε, μόνο γύρω στα τέλη του περασμένου αιώνα – πώς αυτό το προϊόν μπόρεσε να γίνει ένας τόσο πιστός καθρέφτης του νεοελληνικού κόσμου, μια τόσο γνήσια έκφραση νεοελληνικού πολιτισμού;

 Να λοιπόν που ο Καραγκιόζης οδηγεί σ' ένα γενικότερο στοχασμό γύρω από την παράδοση – κι όχι μόνο την προφορική. Γιατί η προφορική παράδοση αποτελεί, όπως ελπίζω θα φανεί λίγο λίγο, τη μήτρα κάθε παράδοσης, τον αναπαλλοτρίωτο πυρήνα της ίδιας της έννοιας του παραδοσιακού.

Από την άλλη μεριά, όταν μελετάμε με ποιο συγκεκριμένο τρόπο διαμορφώθηκε λ.χ. ο νεοελληνικός Καραγκιόζης ή το δημοτικό τραγούδι, αποκομίζουμε μιαν αίσθηση που δεν είναι λιγότερο δικαιολογημένη από την πρώτη μας εντύπωση. Προτού γίνει κοινό κτήμα, η παράδοση είναι μια ενέργεια, όπως το δείχνουν δύο πασίγνωστοι στίχοι, οι οποίοι προσεγγίζουν καλύτερα από κάθε ορισμό το παραδοσιακό ήθος:

Σ' αυτόν τον κόσμο πού' μαστε, άλλοι τον είχαν πρώτα

Σ' εμάς τον παραδώκανε, κι άλλοι τον καρτερούνε

 

Σημειώσεις

 

[1] Πρόκειται για «κλασική» σκηνή του έργου  Ο Καραγκιόζης γραμματικός, όπως παίζεται ακόμα σήμερα από τους περισσότερους καραγκιοζοπαίχτες.

[2] Από τα δύο βιβλία μου που στρέφονται γύρω από το θέατρο σκιών, αναφέρομαι εδώ αποκλειστικά στο Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία. Το παράδειγμα του Καραγκιόζη, Κέδρος 1983. Το πρόβλημα της παράδοσης, σελίδες 13-27, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2003.

 

ΠΗΓΗ: http://mesaellada.wordpress.com/2010/11/22/το-πρόβλημα-της-παράδοσης-η-προφορική/. Το είδα: Σάββατο, 28 Ιανουάριος 2012,

http://www.antifono.gr/portal/…CF%82.html