Αρχαιοελληνικό Περίδειπνον – παλαιοδιαθηκικό Πασχάλιον – Μυστικός Δείπνος

Το εσχατολογικό παράδειγμα των ερμηνευτικών  τραπεζών μνημοσύνης: Συμβολή στην Ερμηνευτική ως σύνδεση με την Ευχαριστία και Διαχρονικότητα.

Εικόνα 1 Ανάγλυφη στήλη με σκηνή νεκροδείπνου. Θεσσαλονίκη, ανατολική νεκρόπολη, τέλη 4ου αιώνα π.Χ.

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

1.1 Αντικείμενο και Μέθοδος

Το αντικείμενο, της εργασίας μας είναι ερμηνευτικό αλλά σαφέστατα και εκκλησιολογικό. Γνώμονας και μέτρο σε αυτήν την αναζήτηση θα αποτελέσει η διαχρονικότητα όπως βιώνεται, μέσα στον πυρήνα της Εκκλησίας, ο οποίος είναι η Ευχαριστία. Θα προβούμε σε σύνδεση της ερμηνευτικής διαδικασίας με το στοιχείο αυτό της διαχρονικότητας.

Στο πρώτο μέρος θα προβούμε σε σήμανση της ερμηνευτικής διαδικασίας και σύνδεση αυτής, με την Ευχαριστία και το στοιχείο της διαχρονικότητας. Στο δεύτερο μέρος θα μελετηθούν, συνοπτικά, ως παραδείγματα, 3 τελετουργικές τράπεζες δια των οποίων συνδέεται η διαχρονικότητα της Παράδοσης με το ιστορικό παρελθόν και το εσχατολογικό επέκεινα.: Το αρχαιοελληνικό «Περίδειπνον», το κατά την τάξη / σέντερ παλαιοδιαθηκικό «Πεσάχ / Πασχάλιο» και ο μυστικός Δείπνος, υπό το πρίσμα της  επανερμηνείας[1].

Συνέχεια →

Ο ΗΡΩΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ – ΑΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΕΒΙΔΙΟΥ

Της Γιούλας Γ. Κωνσταντοπούλου*

 Άγιε Ηγούμενε,

Σεβαστοί πατέρες,

Εντιμότατοι  άρχοντες,

Κυρίες και κύριοι,  Συμπατριώτες.

Μεγάλη τιμή και  συνάμα μεγάλη ευθύνη συνεπάγεται  η εκφώνηση πανηγυρικού λόγου σε μία ημέρα γιορτινή, όπως η σημερινή για να τιμήσουμε εκείνους που η πικρή της δουλείας εμπειρία ώθησε να επαναστατήσουν και να διεκδικήσουν το αναφαίρετο για κάθε λαό δικαίωμα στην ελευθερία και την ανεξαρτησία.

Λίγες ημέρες πριν γιορτάσαμε την επέτειο της 25ης Μαρτίου, μιας επετείου  συμβολισμού των δύο «Χαίρε»: του «Χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία» του χαρμόσυνου αγγέλματος δηλαδή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ περί της συλλήψεως από την Παρθένο Μαρία του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού, και  του «Χαίρε ώ χαίρε λευτεριά»! από την γραφίδα του Εθνικού μας ποιητή που αντανακλά το συμβολισμό και το μέγεθος του Αγώνα της παλιγγενεσίας του πολύπαθου γένους μας που αενάως αγωνίζεται  έχοντας συνείδηση της διαδρομής του στο χρόνο.

Αξιωθήκαμε να γεννηθούμε και να ζούμε σε μια χώρα «ένα ̟πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο,» όπως γράφει ο Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό ̟παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα και το φως του ήλιου».

Συνέχεια →

Φτου και απ’ την αρχή

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Μια φορά κι έναν καιρό, πολλά-πολλά χρόνια πίσω, σ’ έναν τόπο μάλλον κοντινό, «βασίλευε» Λαός καλός. Κι οι «αρχόντοι», να τους πει κανείς έτσι για να συνεννοηθούμε, σύμφωνα με όσα ίσχυαν «εξ’ απ’ ανέκαθεν», δεν είχαν καμιά αρμοδιότητα για ζητήματα που θα μπορούσαν να θίξουν τα καθιερωμένα και αναγνωρισμένα προνόμια του τόπου και των ανθρώπων του.

Για τούτα μάλιστα τα ζητήματα, μόνος αρμόδιος ήταν ο ίδιος ο Λαός, προς τον οποίο οι «αρχόντοι» όφειλαν να αναφέρονται σε κάθε τέτοια περίπτωση  και να ενεργούν σύμφωνα με την έγκριση του. Κάθε μονομερής πράξη των «αρχόντων», όχι μόνο ήταν εντελώς άκυρη, αλλά οι υπεύθυνοι παύονταν αμέσως και στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι, σύμφωνα με τα καθιερωμένα, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου κι αν ήταν.

Συνέχεια →

Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Του Απόστολου Παπαδημητρίου

Μπορεί να μη θέλουμε να το παραδεχθούμε όμως η κρίση ταυτότητας συνιστά μείζον πρόβλημα για τους Έλληνες, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Βέβαια το πρόβλημα δεν απασχολεί όλους, καθώς η πλασματική ευμάρεια έχει αλλοτριώσει αρκετούς από μας. Η κρίση ταυτότητας εκδηλώνεται στις θέσεις που υποστηρίζονται ως προς ιστορική συνέχεια του έθνους μας, τις παραδόσεις μας, την πορεία μας κατά την πρόσφατη περίοδο και το μέλλον μας. Δεν είναι λίγοι οι σταθερά προσανατολισμένοι προς τις δυτικές «αξίες», οι οποίοι συνήθως εμφανίζονται με επικάλυμμα προοδευτικότητας και με διάθεση αμφισβήτησης όλων των παραδοσιακών αξιών στα πλαίσια του έθνους, την αξία του οποίου εν πολλοίς αμφισβητούν, αν δεν απορρίπτουν.

Συνέχεια →

Η μαρτυρική Θεσσαλονίκη κατά το 1821…

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

Συνήθως τα σχολικά εγχειρίδια, αλλά και η τυπική αρθογραφία για την Επανάσταση του 1821, περιορίζονται στα όρια της Παλαιάς Ελλάδας (τα σύνορα του πρώτου ελληνικού κράτους). Έξω από αυτά, κάνουν μια σχετική αναφορά στον Εμμανουήλ Παπά, το μαρτύριο και αν του Γρηγορίου Κωνσταντινουπόλεως του Ε΄ και αποπροσανατολίζουν για την σφαγή της Νάουσας. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε, μια έντιμη καταγραφή της μαρτυρικής, κατά το 1821, Θεσσαλονίκης.

Συνέχεια →

ΟΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

Του Νεκτάριου Δαπέργολα*

Εἶναι γνωστὸ ὅτι ζοῦμε σὲ δύσκολους καιρούς, κατὰ τοὺς ὁποίους ἀκόμη καὶ οἱ λέξεις ἔχουν χάσει τὸ νόημά τους καὶ (ἀπὸ κάποιους) ἀκόμη καὶ τὰ ἀπολύτως αὐτονόητα λογίζονται -καὶ συχνὰ περιπαίζονται- ὡς ἀνόητα. Πολὺ μεγαλύτερη εἶναι ἀσφαλῶς ἡ σύγχυση, ὅσον ἀφορᾶ τὸ θέμα τῶν ταυτοτήτων. Μέσα σὲ ἕναν κόσμο ποὺ μεταβάλλεται καὶ προσπαθεῖ νὰ ἐπαναπροσδιοριστῆ, αὐτομάτως τὸ ζήτημα «ποιοὶ εἴμαστε» – ἢ ἀκόμη ἀκριβέστερα «ποιοὶ αἰσθανόμαστε ὅτι εἴμαστε», τὸ ζήτημα τῆς ἴδιας μας τῆς αὐτοσυνειδησίας, ἀνάγεται σὲ μεῖζον. Μέσα στὰ πλαίσια αὐτά, ἡ ἀπόπειρα προσδιορισμοῦ τῆς νεοελληνικῆς ταυτότητας – εἴτε στὴν αὐθεντική, εἴτε καὶ στὶς μεταλλαγμένες ἐκδοχὲς της (δεδομένου ἄλλωστε ὅτι ποτὲ δὲν ἦταν κάτι στατικό, ἀλλὰ στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ὑπέστη μεγάλες μεταβολὲς λόγῳ ἐσωτερικῶν μετεξελίξεων, ἀλλὰ καὶ ἔξωθεν ἐπεμβάσεων), δὲν εἶναι καθόλου ἁπλὸ ἔργο.

Συνέχεια →

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, Ιω., α΄, 44-52**, 04-03-2012

Του (+) π. Νικολάου Φαναριώτη*

«Την άχραντoν εικόνα σου προσκυνούμε  Αγαθέ…»,

Τροπάριο Εορτής.

Δύο είναι οι θανάσιμοι εχθροί της εκκλησίας του Χριστού, δηλ. της Ορθοδοξίας: Η ειδωλολατρία (υλισμός) και ο ιδεαλισμός, που είναι φανερός ή κρυμμένος σατανισμός. Και οι δυο συγκρούστηκαν με την Ορθοδοξία και νικήθηκαν κατά κράτος,  ο ένας, ο υλισμός, το 313 μ.Χ. με το διάταγμα των Μεδιολάνων (Μέγας Κωνσταντίνος), και ο άλλος, ο ιδεαλισμός το 842 μ.Χ. με την αναστύλωσιν των Αγίων Εικόνων, (Εικονομαχία, επί Θεοδώρας Αυτοκράτειρας  και  Μεθοδίου του Πατριάρχου).

Η εικονομαχία άρχισε το 726 -730 μ.Χ.. Ο Λέων ο Ίσαυρος λησμόνησε ότι οι εικόνες ήταν τα βιβλία των αγραμμάτων, ότι ο άνθρωπος θα έχει πάντοτε ανάγκην των υλικών συμβόλων και η κατάχρησις δεν αίρει την νουνεχή χρήσιν: «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι».

Συνέχεια →

Από το εθνικό Επέκεινα, στα νεκρικά έθιμα της Παλαιοχριστιανικής Περιόδου…

Του Κωνσταντίνου Κόττη*

Παρουσιάσαμε πέρυσι την ίδια περίοδο, με αφορμή το Ψυχοσάββατο του 2015, βασικά στοιχεία των επέκεινα αντιλήψεων της αρχαίας ελληνικής ταφικής (φ. «Πτολεμαίου», 12-02-15). Εφέτος είναι η σειρά, να εντοπίσουμε καίρια σημεία της ταφικής εθιμοτυπίας και πίστης, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά και μετά την μετάβαση από τον εθνικό κόσμο στον χριστιανικό.

Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον, να εντοπίσουμε δείγματα αυτής της νεκρικής διαλεκτικής και μετάβασης, σε αυτό το ανατολικό και κατεξοχήν ευχαριστιακό τμήμα του χριστιανικού ναού. Κατά την αρχαιοελληνική παράδοση, ο νεκρός πλένονταν, μυρώνονταν και ντύνονταν επίσημα. Αυτό επιβιώνει έως τις ημέρες μας. Την διαδικασία αυτή χριστιανικά τελούσαν οι «ασκήτριαι». Ο νεκρός τοποθετούνταν και παρέμενε εν οίκω για τρεις ημέρες, βεβαιωτικό του θανάτου σε σχέση με μια ενδεχόμενη νεκροφάνεια. Η έκθεση αυτή του νεκρού ονομάζονταν  τελούνταν η «πρόθεση» και όφειλε να «βλέπει» προς την θύρα. Σε αυτόν το έθιμο αναφέρεται ως ένα βαθμό η ομώνυμη πρόθεση του ιερού, στην μορφή του υπόσκαφου cubiculum των κατακομβών. Στρέφεται προς την εξωτερική βόρεια θύρα του φράγματος του πρεσβυτερίου / τέμπλου. Σε αυτήν οδηγούνται τα τίμια έργα του λαού ως δώρα, η παρασκευασμένη ανθρώπινη τροφή και ζωή, οφειλή πρωτοτόκων και του Χριστού, ως νεκρού, πριν σαρκωθεί, ζήσει και θυσιασθεί. Να σημειωθεί, πως στο διάστημα του τριημέρου της «προθέσεως», οι συμμετέχοντες στο πένθος νήστευαν απολύτως. Ωστόσο η συμμετοχή αυτή, τους καθιστούσε ακαθάρτους και, έτσι, επιβάλλονταν ο εξαγνισμός της οικίας και των συνδαιτυμόνων με πλύση.

Συνέχεια →

Εικόνες άσκησης και άθλησης στο συγγραφικό έργο των Τριών Ιεραρχών‏

Της Μαρίας Συμεωνίδου*

Στο συγγραφικό έργο των Τριών Ιεραρχών ανιχνεύουμε εικόνες που παραπέμπουν στην άθληση και στην καλλιέργεια ασκητικής νοοτροπίας. Οι λέξεις άσκηση-ασκητισμός έχουν συνδεθεί με την πορεία και τη ζωή της Εκκλησίας. Συναρτώνται με την αφοσίωση σε ένα έργο και αποτελούν παράγοντα ισορροπίας, όχι τρόπο στέρησης αγαθών. Με τον τρόπο και τη στάση ζωής τους οι Τρείς Ιεράρχες μας δίδαξαν για την τήρηση του μέτρου και την αποφυγή υπερβολών.

Συνέχεια →

ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗΝ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ, 08-01-2012, ΜΤΘ, Δ΄, 12-17

Του (+) π. Νικολάου Φαναριώτη*

                         «Και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου,  Φως ανέτειλεν αυτοίς». 

Μτθ., Δ΄, 16.**

Μιλάει για μια χώρα που την πλακώνει η σκιά του θανάτου από τη μια μεριά και από την άλλη για ένα φως Μέγα, που ανέτειλε επάνω από αυτήν, Ησαϊας, ΜΒ΄, 7. Χώρα θανάτου είναι μια χώρα που προσεβλήθη από θανατερή επιδημία (πνεύμα Εϊτζ), για την οποία δεν υπάρχει φάρμακο, ούτε εμβόλιο. Η χώρα αυτή είναι ολόκληρη η πρώην Χριστιανική ανθρωπότης, και όχι μόνο, και ο θανάσιμος ιός είναι η ειδωλολατρία. Και Φως μέγα είναι ο Χριστός. Με την δημόσια ανάδειξη του Χριστού, φωτίστηκε ο κόσμος.

Συνέχεια →