Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»

[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]

Του Θανάσης Ν. Παπαθανασίου*

   Διαβάζουμε μερικές φορές σε βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά πολυαξονικό.

   Μα τότε, υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;

   Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.

Μπήκαμε σε εποχή νέας νοσηρότητας

Η διαχρονική σχέση της ανθρωπότητας με τις επιδημίες και η λανθασμένη εκτίμηση ότι είχαμε ξεμπερδέψει με αυτές

Του Γιάννη Τούντα*

Θανατηφόρες επιδημίες υπήρξαν και πριν από τη μεγάλη επιδημία βουβωνικής πανώλης στην Ευρώπη τον 14ο αιώνα, όπως ο λοιμός στην Αθήνα στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου και η επιδημία πανώλης στο Βυζάντιο στα χρόνια του Ιουστινιανού. (SHUTTERSTOCK)

Η ιστορία της ανθρωπότητας, εδώ και περίπου 10.000 χρόνια, σημαδεύτηκε από τις επιδημίες. Από τις απαρχές της Νεολιθικής περιόδου ξεκίνησε η μόνιμη εγκατάσταση των μέχρι τότε νομάδων σε μόνιμους οικισμούς, καθώς και η εξημέρωση και εκτροφή των πρώτων οικόσιτων ζώων. Οι ιστορικές αυτές εξελίξεις αποτέλεσαν προνομιακό πεδίο για τη διάδοση των λοιμωδών νοσημάτων, κυρίως των αερογενώς μεταδιδομένων, τα οποία  προκαλούσαν όλο και περισσότερες θανατηφόρες επιδημίες όσο αυξάνονταν οι οικισμοί, η πυκνοκατοίκηση, καθώς και η συνύπαρξη με τα ζώα.

Οι αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση νέων ή παλιών λοιμωδών νοσημάτων και ο ρόλος της δημόσιας υγείας.

Eat the Christians: για τη μολυσματική παρουσία των χριστιανών στο δημόσιο χώρο

Του Σωτήρη Μητραλέξη*

Είναι πολύ νωρίς για να γίνει η εδώ συζήτηση, εξ ου και είναι άκαιρη: είναι αδύνατον να γίνουν σοβαρές συζητήσεις πάνω στην ακμή του παροξυσμού. Κάτι όμως πρέπει να λεχθεί για το γεγονός πως εδώ και δυο-τρεις εβδομάδες, εν μέσω πανδημίας κορωνοϊού, η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα αφιερώνεται κατά το ήμισυ στην εκκλησία και στον κόσμο της, στο τι κάνει και τι δεν κάνει (σήμερα, Τετάρτη 18 Μαρτίου, ξεφύλλισα σειρά εφημερίδων και δεν υπήρχε ούτε μία που να μην αφιερώνει τουλάχιστον δύο-τρεις αναφορές/άρθρα στο θέμα — χώρια τα social media, φυσικά). Σε ανησυχητικό πλήθος συμπολιτών μας, και με τον καθαγιασμό και την άφεση του ότι το ζήτημα αφορά με επείγοντα τρόπο στη δημόσια υγεία, στη ζωή και στο θάνατο, αυτή η συζήτηση παίρνει τη μορφή της καταδίκης του εξιλαστήριου θύματος: με αναφορά και στους πιστούς, όχι απλώς σε μια εκκλησιαστική ιεραρχία, ακούμε και διαβάζουμε: «δολοφόνοι», «ζώα», «φονιάδες», «αυτούς θα έπρεπε να κλείσουμε στις Μόριες». «Επικίνδυνοι για εμάς», μιάσματα που θα φέρουν τη μόλυνση στην κοινότητα ημών των υπολοίπων. Ας αρχίσουμε με μια επισκόπηση των γεγονότων πριν επιχειρηθεί ένα βλέμμα στο παραπάνω.

1. Ξεκινάμε με το προφανές: προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί το σύστημα υγείας στην επόμενη φάση εξάπλωσης του κορωνοϊού, οι πάντες ομολογούν ότι είναι υψίστης σημασίας να επιβραδυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η διάδοσή του (τα μέτρα δεν λαμβάνονται για να μην αρρωστήσουμε, αλλά για να αρρωστήσουμε όσο το δυνατόν πιο αργόσυρτα —το περίφημο flatten the curve), κάτι το οποίο επιτυγχάνεται με την μέγιστη αποφυγή συναθροίσεων. Άρα, όλοι οι χώροι συνάθροισης -μπαρ, εκκλησίες, σχολεία, καφετέριες, μαγαζιά πλην της τροφοδοσίας- κλείνουν.

Τα παραμύθια του παππού (6): Η μάσκα του δράκου

Του Βασίλειου Χριστόπουλου*

-Παππού, πότε θα μου πεις καμιά ιστορία με τον κινέζικο δράκο…. που φσσσς… φσσσς….. πφφφφ… σας αρρώσταινε με την αναπνοή του;
-Σου έχω πει πως στεναχωριέμαι κάθε φορά που μιλάω για αυτόν….
-Για πες μου, τότε που φορούσατε μάσκες, πώς αναγνωρίζατε ο ένας τον άλλον;
-Πώς σου ήρθε αυτό;
-Έχω δει φωτογραφίες… Και το χειμώνα που φορούσατε σκούφους, κασκόλ και τέτοια φαινόσασταν όλοι ίδιοι. Σαν άνθρωποι χωρίς πρόσωπο.
-Κάπως έτσι ήταν… Μεγάλη ιστορία αυτή η μάσκα… Στη πρώτη φάση της Άνοιξης μας είπαν πως είναι προαιρετική. Όποιος ήθελε φορούσε. Αλλά και να ήθελες δεν έβρισκες να αγοράσεις. Μόνο στη μαύρη αγορά. Τότε κάποιοι επιστήμονες έλεγαν ότι μπορεί να κρύβει και κινδύνους, να κάνει και κακό η συχνή χρήση της.
-Το έλεγαν, ρε παππού, επειδή δεν υπήρχαν μάσκες για όλους….

Τι «ξέχασε» να μας πει ο κ. Τσίπρας;

Του Δημήτρη Ζιαζιά*

Αν έχεις τέτοιους φίλους (αντιπολίτευση), τι τους θέλεις τους εχθρούς (κυβέρνηση)

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρουσίασε το πρόγραμμα για το Νέο ΕΣΥ σε διαδικτυακή εκδήλωση σε μια προσπάθεια να βγάλει τον ΣΥΡΙΖΑ από την αντιπολιτευτική ανυποληψία στην οποία έχει περιέλθει εδώ και ένα χρόνο. Παράλληλα, σα να μην κυβέρνησε ποτέ, σαν όλα τα αδιέξοδα και οι ελλείψεις στο ΕΣΥ να προέκυψαν μόλις τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, δεν έκανε καμιά στοιχειώδη αυτοκριτική για τη διάρκεια της δικής του διακυβέρνησης. Με ευχολόγια, αναμάσημα τετριμμένων τσιτάτων και εκθέσεις ιδεών επιχειρεί να στήσει ένα δίπολο ανάμεσα στην «κακιά ΝΔ» και τον καλό ΣΥΡΙΖΑ, στη λογική του ώριμου φρούτου.

Τα παραμύθια του παππού (5): Αλληλεγγύη και ρατσισμός στην εποχή του δράκου

ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ του παππού για την εποχή του κορωνοϊού

Του Βασίλειου Χριστόπουλου*

-Παππού, πες μου ξανά εκείνο το παραμύθι με τον κινέζικο δράκο, που ξεφυσούσε πάνω στους ανθρώπους… Φσσσς, φσσσς…. πφφφφ…
-Eπιμένεις να το λες παραμύθι αν και ξέρεις πως δεν είναι … Σου έχω πει πως στεναχωριέμαι κάθε φορά που σου μιλάω για το δράκο….
-Μη στενοχωριέσαι, παππού, πάει έφυγε ο δράκος…. Για πες μου, πώς περνούσατε τότε; Είχατε φαγητά να τρώτε ή πεινάσατε;
-Πώς σου ήρθε αυτό;

Τα παραμύθια του παππού (4): Το δίχτυ της βίας

Του Βασίλειου Χριστόπουλου*

-Παππού, πες μου ξανά εκείνο παραμύθι με τον κινέζικο δράκο…
-Στo έχω πει πολλές φορές, δεν είναι παραμύθι. Και δεν μπορώ να μιλάω γι αυτόν συνέχεια…
-Γιατί, παππού; -Έγιναν πολλά δυσάρεστα τότε και όταν τα λέω με στεναχωρούν… Να σου πω την ιστορία με τα καλικατζαράκια που πριόνιζαν τον κορμό της γης.
-Όχι, όχι, το δράκο θέλω. Φσσσς, Φσσσς, Πφφφφ. Ξέρεις τι θέλω να μάθω παππού; Σας έκανε τίποτα μαγικά κόλπα αυτός ο δράκος;
-Τι εννοείς;
-Να… να σας μεταμορφώνει… Να σας αλλάζει το πρόσωπο, να σας γερνάει, να σας αγριεύει, να πέφτουν τα μαλλιά σας, να μεγαλώνουν τα αυτιά και οι μύτες σας, χα, χα, χα.
-Κάτι μας έκανε σαν κι αυτά που λες. Αλλά όχι με την ανάσα του όπως νομίζεις.
-Με τι, παππού; Για πες μου…
-Κοίτα ο δράκος δεν μας είχε κλείσει μόνο στα σπίτια μας. Δεν είχε απλώσει πάνω μας μόνο το πέπλο του φόβου και της λησμονιάς, όπως σου έχω πει. Αλλά είχε στήσει πάνω από τους ανθρώπους και ένα δίχτυ. Στο δίχτυ αυτό πολλοί παγιδεύτηκαν τότε και καταστράφηκε η ζωή τους.

ΜΗΔΕΝΙΣΤΙΚΟΣ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΣ

Του Χάρη Ναξάκη*

Οι αρχαιοελληνικοί μύθοι, όπως και οι μύθοι κάθε πολιτισμού, αποτυπώνουν κοινωνικές σημασίες, αρχές και υλικά μέσα με τα οποία ένας πολιτισμός επιδιώκει να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του και να την αποτυπώσει σε θεσμούς, να δώσει απάντηση στο ερώτημα με τί εργαλεία θα χτίσουμε μια ενάρετη ζωή. Γι’ αυτό οι μύθοι είναι πραγματικοί, διότι εκφράζουν μια ορισμένη νοηματοδότηση του κόσμου από τον άνθρωπο. Ο όχι και τόσο προβεβλημένος μύθος για το τέλος του αποτρόπαιου Καιάδα ήταν αποτέλεσμα ενός ηθικού διλήμματος. Ο γιος μεταφέρει τυλιγμένο σε μια κουβέρτα τον ηλικιωμένο και βαριά άρρωστο πατέρα του για να τον πετάξει στον τρομακτικό Καιάδα. Πριν συμβεί το ανήθικο, ο πατέρας επιθυμεί να δώσει στον γιο του μια τελευταία συμβουλή: Γιε μου, φύλαξε την κουβέρτα γιατί θα σου χρειαστεί στο μέλλον. Ο γιος μετανιωμένος πήρε τον πατέρα του για να πεθάνει στον οίκο του και ο Καιάδας έκτοτε καταργήθηκε.

Τα παραμύθια του παππού (3): Ο δράκος της αδικίας

Του Βασίλειου Χριστόπουλου*

-Παππού, πες μου ξανά εκείνο το παραμύθι με τον κινέζικο δράκο, που ξεφυσούσε την ανάσα του…. Φσσσς, φσσσς, πφφφφ…
-Αφού το ξέρεις, πως δεν είναι παραμύθι… Και κάθε φορά που με βάζεις να σου μιλάω για αυτόν, με πιάνει ένα σφίξιμο στο στομάχι μου.
-Έλα παππού, μη στενοχωριέσαι, πάει έφυγε ο δράκος…. Για πες μου πέθαναν πολλοί τότε;
-Μαθαίναμε από τα κανάλια ότι κάθε μέρα πέθαιναν 50 – 60 καμιά φορά και 100. Θυμάμαι πως στο τέλος της πανδημίας πρέπει να είχαν ανακοινώσει κάπου 10 χιλιάδες θανάτους.
-Ποιοι πέθαιναν πιο πολύ; Άντρες ή γυναίκες; Νέοι ή γέροι; Πλούσιοι ή φτωχοί;
-Μα τι περίεργες απορίες έχεις;
-Γιατί παππού; Θέλω να μάθω ποιους κυνήγησε περισσότερο. Σε ποιους ξεφύσαγε ανάσα και σάλια και τους αρρώσταινε. Φσσς, φσσς, είμαι ο δράκος, φσσσσς… φυλάξου, παππού.
-Σταμάτα να με φτύνεις.