To φαντασιακό και το συλλογικό υποκείμενο

Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*

Η υπέρβαση του μηδενισμού ως προϋπόθεση της νέας μεταπολίτευσης

Καλούμαστε σε μια κρίσιμη χρονικά στιγμή για τη χώρα μας να ανταποκριθούμε, ως πρόσωπα, σε μια πολυεπίπεδη πραγματικότητα και να οικοδομήσουμε, με τις δικές μας δυνάμεις, τη νέα μεταπολίτευση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα επίδικα είναι να ανιχνεύσουμε την Αριστερά του 21ου αιώνα, να συλλογιστούμε με ποιο τρόπο θα συγκροτηθεί το συλλογικό υποκείμενο για να δοθεί μια πολιτική διέξοδος στη χώρα. Παράλληλα, για να επισυμβούν τα παραπάνω, επιβάλλεται η πολιτική ενοποίηση του πολιτικού σχηματισμού της Αριστεράς και η αναπροσαρμογή της οργανωτικής του δομής. Κατά τη γνώμη μου, το ένα συνδέεται με το άλλο ως μια κλωστή που υφαίνει ένα ύφασμα.

Συνέχεια →

Πράγμα ἢ πρόσωπο;

π. Δημητρίου Μπόκου*

Ἡ ἀν­τι­κει­με­νι­κό­τη­τα εἶ­ναι βα­σι­κὴ ἀρ­χὴ κά­θε ἐ­πι­στή­μης καὶ δὲν θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ  ἀ­που­σιά­ζει ἀπὸ τὴ σχο­λὴ τοῦ Φρό­υντ, τοῦ πα­τέ­ρα τῆς ψυ­χα­νά­λυ­σης. Ο Viktor Frankl, κα­θη­γη­τὴς τῆς  ψυχατρι­κῆς στὴ Βι­έν­νη καὶ ἱ­δρυ­τὴς τῆς  σχολῆς τῆς λο­γο­θε­ρα­πεί­ας, κρι­τι­κά­ρον­τας τὴ σχο­λὴ τῆς ψυ­χα­νά­λυ­σης, γράφει:

«Ἡ ψυ­χα­νά­λυ­ση δὲν υἱ­ο­θέ­τη­σε ἁ­πλῶς τὴν ἀν­τι­κει­με­νι­κό­τη­τα – ὑ­πο­τά­χτη­κε σ’ αὐ­τήν. Ἡ ἀντικειμενικότη­τα ὁ­δή­γη­σε σὺν τῷ χρό­νῳ στὴν ἀν­τι­κει­με­νο­ποί­η­ση, ἢ τὸν ὑ­πο­βι­βα­σμὸ τοῦ ἀν­θρώ­που σὲ πράγ­μα. Μὲ ἄλ­λα λό­για, με­τέ­τρε­ψε τὸ ἀν­θρώ­πι­νο πρό­σω­πο σὲ ἀν­τι­κεί­με­νο, τὸ ἀν­θρώ­πι­νο πλά­σμα σὲ πράγ­μα. Ἡ ψυχα­νά­λυ­ση θε­ω­ρεῖ τὸν ἄρ­ρω­στο ὡς κά­τι τὸ κυ­βερ­νώ­με­νο ἀ­πὸ “μηχανισμούς”, καὶ ἀντι­λαμ­βά­νε­ται τὸν θε­ρα­πευ­τὴ ὡς τὸ πρό­σω­πο ποὺ ξέ­ρει πῶς νὰ χει­ρίζε­ται αὐ­τοὺς τοὺς μηχανισμούς. Εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νος ποὺ ξέ­ρει τὴν τεχνι­κὴ τῆς δι­ορ­θώ­σε­ως τῶν δι­α­τα­ρα­χθέν­των μη­χα­νι­σμῶν.

Συνέχεια →

Ευθύνη

Της Στεφανίας Λυγερού

Ο έχων την ευθύνη προνοεί, αλλά και αναλαμβάνει το κόστος των πράξεών του. Προνοώ σημαίνει φτιάχνω φαγητό πριν πεινάσω (μιας και γνωρίζω ότι κάποια στιγμή σίγουρα θα πεινάσω και επίσης γνωρίζω ότι ρισκάρω να μείνω νηστικός αν δεν βρεθεί κάποιος καλός άνθρωπος να με ταΐσει).

Όταν κάποιος ζει μόνος του, ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ αναλαμβάνει όλη την ευθύνη τού εαυτού/αναγκών του και του χώρου του (αν δεν μαγειρέψει δεν θα φάει, αν δεν καθαρίσει δεν θα καθαριστεί ο χώρος από μόνος του).

Αυτός που έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου τις ευθύνες της ζωής του, δεν ΑΠΑΙΤΕΙ από κανέναν, δεν ΚΑΤΗΓΟΡΕΙ και δεν ΚΡΙΝΕΙ κανέναν.

Συνέχεια →

Για την Υποκρισία της νεωτερικής εποχής και τον σύγχρονο Κυνισμό

Του Πέτρου Θεοδωρίδη*

 Υφίσταται μια αντιστοιχία μεταξύ των διαφορετικών αντιλήψεων του χρόνου και των ηθικών στάσεων: Η υποκρισία αντιστοιχούσε στο μοντέρνο ευθύγραμμο ανοδικό χρόνο και στη νεωτερική συνθετική εικόνα του κόσμου της νεωτερικότητας, η σύνταξη των επιχειρημάτων ήταν ιεραρχική, η επίκληση των καλώς προφάσεων συγκάλυπτε την κόλαση των προθέσεων.

Ένα παράδειγμα υποκρισίας που αφορούσε στην Αμερική του 17ου αιώνα αφηγείται ο Ν. Χώθορν στο μυθιστόρημά του «Thescarletletter» (1850). Μια νεαρή γυναίκα διαπράττει το αμάρτημα της μοιχείας και φέρνει στον κόσμο ένα κοριτσάκι. Μητέρα και κόρη εκτίθενται σε κοινή θεά πάνω στην εξέδρα ενώπιον όλης της κοινότητας, ενώ ο πάστορας καταδικάζει τη μοιχαλίδα. Η πρωταγωνίστρια στο εξής θα πρέπει να ζήσει με την κόρη της στο περιθώριο της κοινωνίας, σε ένα απόμερο σπίτι αρκούμενη στα ελάχιστα χρήματα που της δίνουν για τα κεντήματάτης, υποχρεωμένη να φέρει πάντα στο στήθος ένα μεγάλο κόκκινο γράμμα, το «Μ» της μοιχαλίδας, για να θυμίζει το αμάρτημά της. Το δυναμικό ψυχολογικό στοιχείο, βρίσκεται στο γεγονός ότι ο πάστορας που τόσο βίαια την καταδικάζει και την ταπεινώνει, στην πραγματικότητα, είναι ο εραστής της γυναίκας και πατέρας της κόρης της. Αυτό ήταν η υποκρισία!

Συνέχεια →

Για την απώθηση του θανάτου στην εποχή μας

Του Πέτρου Θεοδωρίδη*

Σήμερα ζούμε τη απαξίωση του θανάτου. Η μεγαλοπρεπής τελετουργική δημόσια αναπαράσταση του θανάτου (μέσα από την Δημόσια εκτέλεση της θανατικής ποινής) – έγραφε ο Michel Foucault – σταδιακά απαλείφθηκε από τα τέλη του 18ου αιώνα και ως τις μέρες μας. Σήμερα ο θάνατος έχει πάψει να αποτελεί μια περίλαμπρη ιεροτελεστία στην οποία συμμετείχαν οι άνθρωποι, η οικογένεια, η κοινωνία ολόκληρη σχεδόν.

Έχει γίνει αντιθέτως κάτι το απόκρυφο το πιο ιδιωτικό και το επαίσχυντο (θα λέγαμε μάλιστα ότι το ταμπού σήμερα είναι ο θάνατος και όχι η γενετήσια πράξη). Το γεγονός αυτό οφείλεται – κατά Foucault – σε μια μεταβολή των τεχνολογιών εξουσίας. Παλιά (και ως τα τέλη του 18ου αιώνα) ο θάνατος αποτελούσε την μετάβαση από την μια εξουσία στην άλλη, όπου η μία ήταν η εξουσία του ηγεμόνα επί της γης και η άλλη του ηγεμόνα εν τοις ουρανοίς, εξ ου και η αίγλη του και η επιβεβλημένη και μεγαλοπρεπής τελετουργική αναπαράστασή του. Οι άνθρωποι περνούσαν από την δικαιοδοσία του ενός κριτή στη δικαιοδοσία του άλλου, από το αστικό ή δημόσιο δίκαιο, της ζωής και του θανάτου, στο δίκαιο της αιώνιας ζωής ή της αιώνιας καταδίκης στην κόλαση. Ο θάνατος αποτελούσε επίσης τη μεταβίβαση της εξουσίας του θνήσκοντας, η οποία μεταβιβαζόταν στους επιζώντες: τα τελευταία λόγια, οι τελευταίες συστάσεις, οι τελευταίες επιθυμίες, οι διαθήκες.

Συνέχεια →

Η Αίρεση των Καθαρών

Του Χάρη Ναξάκη*

Οι καθαροί ως μεσαιωνική αίρεση εμφανίστηκαν το 12^ο αιώνα και εξαπλώθηκαν γρήγορα κυρίως στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, γιατί είχαν απέναντί τους άπληστους ευγενείς, διεφθαρμένους βασιλείς και φεουδάρχες και κυρίως μια εκκλησιαστική ιεραρχία πλούσια και εξαγορασμένη. Η εκκλησία των καθαρών περιελάμβανε δύο ομάδες: τους πιστούς (λαός) και τους τέλειους (ιερείς). Κύρια στοιχεία της διδασκαλίας τους, όπως άλλωστε και του επίσημου χριστιανισμού, με ορισμένες βέβαια παραλλαγές, ήταν το δυιστικό κοσμοείδωλο και η εσχατολογία. Η δυϊστική αντίληψη είναι κληροδοτημένη, όπως επισημαίνει ο… J. Gray, από τους πέρσες προφήτες Ζωροάστρη και Μάνη και πρεσβεύει ότι η ζωή είναι μια μάχη μεταξύ φωτός και σκότους, καλού (θεός- πνεύμα) και κακού (σατανάς- ύλη). Η εσχατολογική δε διάσταση είναι η πεποίθηση ότι η ανθρωπότητα ζει τις έσχατες μέρες της και ένας νέος τέλειος κόσμος θα αναδυθεί μέσα από την καταστροφή του παλιού. Επειδή όμως το κακό υπάρχει μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή, από τότε που ο άνθρωπος εκδιώχθηκε από τον παράδεισο, αυτό δεν μπορεί να ηττηθεί στον παρόντα αλλά σε ένα άλλο κόσμο (ουράνιο παράδεισο).

Συνέχεια →

Το κακό ως πρόταγμα

Του Χάρη Ναξάκη*

«Δεν υπάρχει μαρτυρία κουλτούρας

η οποία να μην είναι την ίδια στιγμή

μαρτυρία βαρβαρότητας.»

Walter Benjamin

 Στο βιβλίο «ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ» η μεγάλη γερμανοεβραία φιλόσοφος Χάνα Άρεντ, μιλώντας για τον Άιχμαν, τον εκτελεστή του τελικού σχεδίου των Ναζιστών ενάντια στους Εβραίους, κάνει μια ενοχλητική παρατήρηση για τους εραστές των ταξικών αναλύσεων και του καλοκάγαθου αλλά παραστρατημένου λαού. Το κακό είναι κοινότυπο. Για να διαπραχθεί δεν χρειάζονται τέρατα αλλά κοινοί, φυσιολογικοί άνθρωποι, σαν αυτούς της διπλανής πόρτας. Ο ίδιος ο Άιχμαν ήταν ένας από αυτούς. Καλός πατέρας, σύζυγος, αγαπητός στους φίλους του. «Εγώ», είπε, «τη δουλειά μου έκανα, τόσα βαγόνια, τόσοι φούρνοι, δεν ήμουν και ο τελικός αρμόδιος.» Το ίδιο κοινοί, φυσιολογικοί και λαϊκοί άνθρωποι ήταν οι Αμερικανοί στρατιώτες που εκτέλεσαν τα φρικτά βασανιστήρια των Ιρακινών κρατουμένων στο Άμπου Γκράιμπ. Θα το πω καθαρά. Οι Ναζί ήξεραν τι έκαναν, δεν είχαν παραπλανηθεί από κάποια σκοτεινά κέντρα, είχαν συνείδηση ότι συμπεριφέρονταν κτηνωδώς και ακόμα περισσότερο έκαναν το θάνατο και τη γενοκτονία επάγγελμα και μάλιστα τα εξορθολόγησαν, όπως ο Άιχμαν. Ποιος είπε ότι η λογική δεν γεννάει τέρατα; Λογική και τρέλα δεν αλληλοαποκλείονται. Το κακό βρισκόταν μέσα τους.

Συνέχεια →

Η κακουργία της νομιμότητας….

Του παπα Ηλία Υφαντή

​

Συχνά οι νομιμόφρονες, για να κατηγορήσουν και χλευάσουν κάποιους επικαλούνται το ποινικό τους μητρώο.

Σάμπως ο καθένας, που καταδικάζεται να είναι οπωσδήποτε και εγκληματίας. Χωρίς να εξετάζεται, δηλαδή, το πόσο οι νόμοι εν ονόματι των οποίων παραπέμπονται και οι παράγοντες, που δικάζουν και καταδικάζουν κάποιους, βρίσκονται σε αρμονία με την ηθική και τη δικαιοσύνη.

Ή μήπως δεν αφθονούν τα παραδείγματα, κατά τα οποία φορείς της νομιμότητας υπήρξαν οι μεγαλύτεροι κακούργοι; Ή μήπως εν ονόματι του νόμου δεν γίνονται οι πόλεμοι που σπέρνουν το θάνατο και τη δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπων; Ή μήπως εν ονόματι των νόμων δεν καταδικάζονται εκατομμύρια ανθρώπων σε θάνατο από την πείνα στις υπανάπτυκτες περιοχές του πλανήτη μας;

Συνέχεια →

Μη πρόοδος

Του Χάρη Ναξάκη*

Η ριζοσπαστικότερη ίσως κριτική που ασκήθηκε στην έννοια της προόδου έγινε από τον Αισχύλο «βλέποντες έβλεπον μάτην» και από τον Γκαίτε «κι ύστερα από τόσα φώτα να ‘μαι μωρός όπως και πρώτα».

Μα τι είναι τελικά αυτή η περιζήτητη νύφη, η πρόοδος; Η πεποίθηση ότι το ανθρώπινο είδος προελαύνει μπροστά από τότε που ο ανθρωπίδης  homo erectus, ένας πίθηκος που στάθηκε όρθιος, ψηλός 1,70, με μεγάλο…

εγκέφαλο και ισχυρό αναπνευστικό σύστημα για να περπατάει μεγάλες αποστάσεις κυνηγώντας ζώα. Η έννοια της προόδου είναι τα ιερά και τα όσια του διαφωτισμού σε όλες τις εκδοχές του. Πρόοδος είναι το πλυντήριο, το ψυγείο, οι τουαλέτες με καζανάκι, τα φάρμακα, το αυτοκίνητο… Πρόοδος είναι η πεποίθηση ότι το αύριο είναι καλύτερο από το χθες, ότι ο κόσμος που ζούμε είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος που υπήρξε μέχρι σήμερα ή ότι εμείς είμαστε πολιτισμένοι και οι προηγούμενοι, έστω και πριν από δυο ή τρεις γενιές ήταν απολίτιστοι. Η μόνη ίσως διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στους οπαδούς της προόδου, στους φωταδιστές, είναι ότι ορισμένοι από αυτούς διαμαρτύρονται ότι δεν κατανέμονται ίσα τα αγαθά της προόδου και της ανάπτυξης. Αν όμως πρόοδος είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που επέζησαν από ασθένειες λόγω της προόδου της ιατρικής, τότε τι είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που σκοτώθηκαν τον τελευταίο αιώνα σε πολέμους ανάμεσα στα πιο προοδευμένα έθνη του κόσμου;

Συνέχεια →