“Ηθικές” ιστορίες

Του Θανάση Σκαμνάκη

Η Κυριακή των εκλογών προκαλεί αμηχανία αν σκοπεύεις να γράψεις ένα άρθρο, καθώς κάθε σχόλιο καθίσταται ανεπίκαιρο μέσα σε λίγες ώρες.

Να μιλήσεις για το γεγονός των εκλογών; Έχουν τελειώσει, αλλά όχι ακόμα. Να μιλήσεις για άλλα; Πως μπορείς να παρακάμψεις το κύριο;

Επί πλέον, ακόμα κι αν οι εκλογές είναι σαν τις σημερινές, τόσο ψοφοδεείς που κινδυνεύεις να τις μπερδέψεις, το μεγάλο μερίδιο της προσοχής είναι στραμμένο στο αποτέλεσμα και στα όσα συνεπάγεται.

Συνέχεια →

Χαίρε, ω χαίρε, Μεσσιανισμέ!

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Για τις δημοτικές και ευρωβουλευτικές εκλογές της 26/5 και 2/6, είχα αναρτήσει δυο σημειώματα: «Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας» αφενός, «Το μείγμα ψεύδους και ψευδαίσθησης, ως πολυπόθητη πρέζα» αφετέρου [1]. Αμφότερα τα νιώθω να ισχύουν και για τις βουλευτικές εκλογές της 7/6. Και το λέω δύσθυμα, εννοώντας ότι γερές παθογένειες κρατούν γερά! Δυο λόγια εδώ, λοιπόν, για ένα από τα εκδηλώματά τους στο εκλογικό σώμα:

Τι εστί Μεσσιανισμός; Μεσσιανισμός εστί φάμπρικα με γοητευτικό φαμπρικάρχη. Του αναθέτεις τις πρώτες ύλες της ύπαρξής σου (τα νοήματά σου, τις προσδοκίες σου, τα διλήμματά σου), κι εκείνος με αυτές θα φτιάξει… καταπληκτικά μαντήλια για να κλαις τις διαψεύσεις σου μεθαύριο. Αλλά όχι με εκείνο το σωτήριο κλάμα, που καθαρίζει τα μάτια. Με το κλάμα, αντιθέτως, που θολώνει το βλέμμα, και δεν σε αφήνει να δεις τι προβληματάρα είναι η φάμπρικα και η ανάθεση.

Συνέχεια →

Περί τοῦ τραγικοῦ

Τοῦ Φώτη Σχοινᾶ*

Τό τραγικό ἐμπεριέχει ἀφεύκτως τό στοιχεῖο τῆς ρήξης, τῆς σύγκρουσης.  Ὁ τραγικός ἥρωας συγκρούεται μέχρις ἐσχάτων μέ τόν Θεό, τήν Μοῖρα ἤ τήν Κοινωνία. Οὐσία τοῦ τραγικοῦ εἶναι ἡ σύγκρουση τῶν ἐναντίων προθετικοτήτων, τῶν ἐναντίων ἀξιῶν καί προκύπτει ἀπό τήν παραβίαση τῆς ἱεραρχίας διαφορετικῶν δικαίων – τοῦ θείου καί τοῦ ἀνθρωπίνου, τοῦ μητριαρχικοῦ καί τοῦ πατριαρχικοῦ, τοῦ ἐθιμικοῦ καί τοῦ κρατικοῦ. Κατά τόν κλασσικό ὁρισμό τοῦ Hegel τραγικό εἶναι «ἡ σύγκρουση ἀνάμεσα σέ δυό δυνάμεις, πού καθεμιά ἔχει τό δικαίωμα νά πραγματώσει τήν οὐσία της, ἀλλά δέν τό κατορθώνει ἀλλιῶς παρά καταπατώντας τά ἐπίσης σεβαστά δίκαια τῆς ἄλλης». Ἡ καθηγήτρια Χαρά Μπακονικόλα-Γεωργοπούλου προλογίζοντας τό ἔργο τοῦ Μάξ Σέλερ Τό φαινόμενο τοῦ  τραγικοῦ γράφει: «ὁ Σέλερ ἐπιγκεντρώνει τό τραγικό φαινόμενο στό σημεῖο   ἀντιπαράθεσης δύο ἀξιῶν, ἀπό τίς ὁποῖες ἡ μία προορίζεται νά “καταστραφεῖ”». Μάλιστα κατά τόν Μ. Σέλερ «τό τραγικό εἶναι μᾶλλον ἕνα οὐσιῶδες στοιχεῖο στό ἴδιο τό σύμπαν».

Συνέχεια →

Ψευδαισθήσεις δημοκρατίας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

A.

Χαρακτηριστικό της ψευδαίσθησης δημοκρατίας την οποία καλλιεργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Γράψε πριν ακόμα σκεφτείς, βρίσε, τσαμπουκαλέψου, χυδαιολόγησε…

Στον άσκεφτο χρήστη φτάνει και περισσεύει η δυνατότητα να εκφράσει τα πιο ανεπεξέργαστα ορμέμφυτά του μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Του δημιουργεί γαρ την αίσθηση ότι έτσι «συμμετέχει»! Και το μαστούρωμα αυτό το επιδεινώνει το γεγονός ότι οι λέξεις έχουν από καιρό λεηλατηθεί. Δεν έχει κόστος η άρθρωσή τους. Όλοι μπορούν να χρησιμοποιούν όλες, δίχως να τους χρεώνει κάτι η χρήση τους. Αν συλλεγούν τα συνθήματα των δημοτικών κινήσεων από όλη τη χώρα, θα διαπιστωθεί πόσο εύκολα διάφορες μοδάτες μεγαλοστομίες σε μια περιοχή βρίσκονται στο στόμα δεξιών και σε άλλη περιοχή οι ίδιες βρίσκονται στο στόμα αριστερών. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου ο λόγος ζυγίζεται όπως κάθε τι πολύτιμο, και πληρώνεται με στάση ζωής.

Συνέχεια →

Η απομυθοποίηση του Φουκώ

Του Χάρη Ναξάκη*

Ο Ζαν-Μαρκ Μαντοζιό, στο βιβλίο του «Μισέλ Φουκώ η μακροημέρευση μιας απάτης», εκδ. Μάγμα, συνεχίζει την αποδόμηση των υπερτιμημένων Γάλλων φιλοσόφων, που ξεκίνησε ο Μ. Ονφρέ με το δοκίμιο του για τον Ντε Σάντ. Στο δοκίμιο αυτό μέσω μιας καταιγιστικής κριτικής αποδεικνύεται  ότι ο Ντε Σαντ όχι μόνο δεν είναι ένας εκφραστής της αυθεντικής σεξουαλικής απελευθέρωσης, αλλά είναι ένας εκφραστής της θανατηφόρας ατομικιστικής ιδεολογίας, διότι η απελευθέρωση από την ενοχοποίηση του σώματος και της σεξουαλικότητας από την ιουδαιοχριστιανική παράδοση δεν νομιμοποιεί μια σεξουαλικότητα χωρίς ηθική, μια μηδενιστική χρήση της σάρκας, που οδηγεί στην απόλαυση του κακού, φτάνοντας μέχρι στο να εξυμνεί την παιδοφιλία.

Συνέχεια →

μετα-Άνθρωπος

Συνέντευξη του Αθανάσιου Μουστάκη* στην Σοφία Χατζή

Τεχνητή νοημοσύνη, ρομπότ, μετά-άνθρωπος είναι λέξεις που στο παρελθόν θα συναντούσαμε μόνο σε έργα επιστημονικής φαντασίας. Στην εποχή μας συλλαμβάνουμε αυτές τις έννοιες θεωρητικά. Διαβάζουμε για βιολογικές, ιατρικές και έρευνες τεχνολογίας που υπόσχονται μια καλύτερη βιολογική ζωή. Μεγαλώνει η ελπίδα για  μια ζωή μεγαλύτερη σε προσδόκιμο. Τα νέα παιδιά και ίσως κάποιοι μεγαλύτεροι σε ηλικία παρακολουθούν τηλεοπτικές σειρές και ταινίες με  ανθρώπους  που με την συμβολή της τεχνολογίας μετατρέπονται σε άφθαρτα, αθάνατα όντα.

Η επιστήμη κάνει έρευνες σε αυτό τον τομέα και προοδεύει, ωστόσο αυτό θα είχε συνέπειες στην πνευματική ζωή του ανθρώπου και εδώ η εκκλησία έχει το  δυνατό χέρι των γραφών και των σοφών αγίων ανθρώπων για να πιαστεί και να καθορίσει το πώς θα προσπαθήσουμε οι χριστιανοί να σταθούμε απέναντι σε αυτή την εξέλιξη. Δεν απορρίπτουμε την τεχνολογία που εξελίσσεται και μας βοηθά, αλλά θέλουμε να βάλουμε όρια στο πού τελειώνει η βοήθεια και πού αρχίζει το κατρακύλισμα στη παράνοια. Ρωτήσαμε τον κ. Αθανάσιο Γερ. Μουστάκη ο οποίος με μια ομάδα συνεργατών ερευνούν θεολογικά, ιατρικά, και ψυχολογικά τη νέα λέξη Μετά-άνθρωπος.

μετα-άνθρωπος! Περίεργη λέξη κ. Μουστάκη. Πώς δημιουργήθηκε;

Συνέχεια →

Τρία χρόνια η θάλασσα μέσα μου

Της Νίνας Γεωργιάδου*

Με το θήτα η γλώσσα σχίζεται στα πάνω δόντια.
Δε λέω θλίψη, να μη γεμίσει το στόμα με αίμα
και λέω θάλασσα. Κι ως να το πω, μαίνεται και φουρτουνιάζει.

Συνέχεια →

Άτομο, μάζα ή τριαδικός συλλογικός άνθρωπος;

(Προδημοσίευση από το 1^ο μέρος του επιλόγου του νέου βιβλίου, που ετοιμάζεται από τις εκδόσεις «Αρμός», με τίτλο: «Στα ίχνη στου συλλογικού ανθρώπου»)

Εικόνα του 14ου μ. Χ. αι. (Κωνσταντινούπολη, φυλάσσεται στο «Μουσείο Μπενάκη»).

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Στο «ανθολόγιο» αυτό, παρέα με μερικές εκατοντάδες παραπομπές ή αναφορές ονομάτων, γνωστών κι αγνώστων στους πολλούς, θεολογούντων ή επιστημόνων, συγγραφέων ή ερευνητών, αγίων ή μή, προσπαθήσαμε να ψηλαφίσουμε νοερά, τι μπορεί να είναι ο συλλογικός άνθρωπος, μακρυά από τις δύο ιστορικά μονομερείς θεωρήσεις του: μάζα και άτομο, άτομα και μάζα. Ο «τριαδικά» συλλογικός άνθρωπος, βεβαίως, συχνά ρίχνει το βάρος στην ιστορία, κι είναι δίκαιο κι αναγκαίο να το κάνει, είτε προς το ένα ακραίο πρότυπο ανθρώπου (μάζα), είτε προς το αντίθετό του (άτομο).

Συνέχεια →

Τριάντα μέρες νύχτας

Του Γιώργου – Νεκτάριου Παναγιωτίδη*

«Τριάντα μέρες νύχτας» είπες
και το βλέμμα μου πήγε ανεπαίσθητα ψηλά
ψηλά στο καμπαναριό
με το πέτρινο σκαλιστό ρολόι.
Θα δεις τώρα τους δείκτες
να αλλάζουν την ώρα αργά, σταδιακά
ο χρόνος να μην φεύγει σαν και πρώτα.
Και τη ζωή να μην πηγαίνει
με χαραγμένη ρότα.

Συνέχεια →