Γιατί τόσο αντιμεταφυσικό μένος;

 

 του Χρήστου Γιανναρά

 

Από αγανάκτηση (ομολογημένη) για τη δίχως αντίλογο προπαγάνδα της «προοδευτικής» δημοσιογραφίας, θα παρακαλούσα να μου επιτραπεί ένα ερώτημα:

Ας υποθέσουμε μια ταινία διάρκειας ενός λεπτού που θα φιλοδοξούσε να παρουσιάσει το Μουσείο του Λούβρου, την ιστορία του, τη σημασία του για τον πολιτισμό. Και δώδεκα δευτερόλεπτα, το ένα πέμπτο της ταινίας, να είχαν διατεθεί για να προβάλουν τον μανιακό, που πριν από μερικά χρόνια στο Λούβρο «μαχαίρωσε» την Τζιοκόντα. Θα καταριόμασταν σαν «σκοταδιστές» και υπέρμαχους της «λογοκρισίας» όσους διαμαρτύρονταν για την υπερβολή (ή τη σκοπιμότητα) της έμφασης στον βανδαλισμό;

Θα ήμουν ειλικρινά ευγνώμων σε όποιον με βοηθούσε να καταλάβω, γιατί στη σημερινή Ελλάδα θεωρείται «προοδευτικός» και εξασφαλίζει καριέρα όποιος κατασυκοφαντεί την ιστορία του τόπου του και του λαού του. Θέλουμε να παρουσιάσουμε στο διεθνές κοινό τη σχέση του λαού μας με τον Παρθενώνα σε μια μονόλεπτη καταγραφή ιστορίας είκοσι πέντε αιώνων. Και αφιερώνουμε το ένα πέμπτο της παρουσίασης στην πικάντικη εξαίρεση: σε κάποιους κάποτε φανατικούς βάνδαλους του κοινωνικού περιθώριου (που υπάρχουν πάντοτε σε κάθε επί γης κοινωνία). Καταλογίζοντας το σύμπτωμα στη σύνολη μεταφυσική παράδοση του λαού των Ελλήνων.

Για τους «προοδευτικούς» δημοσιογράφους, οι ρασοφορεμένοι βάνδαλοι, που στη μονόλεπτη ταινία καταστρέφουν με σφυριά τα μεγαλουργήματα της γλυπτικής τέχνης στον Παρθενώνα, δεν είναι περιθωριακοί ψυχοπαθείς, είναι η Εκκλησία, η θεσμική έκφανση της μεταφυσικής παράδοσης των Ελλήνων. Και τον θεσμό θέλουν να τον βλέπουν όπως τους τον μάθανε στα ιδεολογικά ποιμνιοστάσια: Οχι στην καταγωγική ελληνική του διαμόρφωση, αλλά σαν την εκτρωματική του αλλοτρίωση σε εξουσιαστικό μόρφωμα, όπως το κράτος του Βατικανού στη Δύση.

Ασφαλώς και οι «δεσποτάδες» της ελλαδικής παρακμής σήμερα συνεισφέρουν ενεργά σε αυτή την έκτρωματική, εξουσιαστική αντίληψη για την Εκκλησία – δικαιώνουν τη συμπλεγματική εμπάθεια που θέλει πεισματικά να αγνοεί το εκκλησιαστικό γεγονός ως λαϊκό σώμα. Αλλά την έκπληξη που είναι ο πολιτισμός, ως ιστορική σάρκα της μεταφυσικής παράδοσης των Ελλήνων, τη γέννησε το εκκλησιαστικό σώμα του λαού, όχι οι παρακμιακοί ρασοφόροι του σήμερα ούτε κάποιες εξαιρέσεις ψυχανώμαλων πριν από δεκαέξι αιώνες!

Ο λαός, που συγκροτεί το εκκλησιαστικό γεγονός, συνέχισε με τον Ρωμανό και την Κασσιανή την ποίηση της Σαπφούς και του Πινδάρου (κατέγραψε τη συνέχεια ο C. Trypanis στην ανθολογία του: The Greek Verse, στα Penguin Books). Συνέχισε ο λαός την τραγωδική δραματουργία στην εκκλησιαστική λατρευτική «λειτουργία», την πάλη της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής για θέα τού «όντως υπαρκτού» τη μετέθεσε στη ζωγραφική των Εικόνων του Σινά, της Μονής της Χώρας, του Πανσέληνου, στην αρχιτεκτονική της Αγια-Σοφιάς. Η οργανική συνέχεια του αρχαιοελληνικού φιλοσοφικού λόγου εκφράστηκε δυναμικά στο έργο του Αθανάσιου Αλεξανδρείας, των Καππαδοκών, του Μαξίμου, του Ιωάννη Δαμασκηνού, του Γρηγορίου Παλαμά. Η ηρακλείτεια ταύτιση του κοινωνείν – αληθεύειν, ο πλατωνικός έρως ως οδός γνώσης, η αριστοτελική λογική μέθοδος και το κριτήριο κοινωνικής επαλήθευσης της γνώσης θεμελιώνουν την εκκλησιαστική απαίτηση συνεπούς εμπειρισμού στην ελληνική Ανατολή. Και οδηγούν σε ρήξη (Σχίσμα) με τη μεταρωμαϊκή Δύση των επήλυδων βαρβαρικών φύλων, παγιδευμένων στον πρωτογονισμό της ανάγκης για αυθεντίες, δόγματα – θωράκιση του εγώ με βεβαιότητες.

Οταν ξέρει κανείς ότι επί χίλια χρόνια, στο χλευαστικά ονομαζόμενο από τους Δυτικούς «Βυζάντιο», τα παιδιά ξεκινούσαν ανάγνωση και γραφή με αλφαβητάρι τον Ομηρο, τότε τα δώδεκα δευτερόλεπτα εμφατικής προβολής των ψυχανώμαλων του περιθωρίου στη μονόλεπτη ταινία για τον Παρθενώνα είναι τουλάχιστον ανεξήγητη μεροληψία που μοιάζει με κακόβουλη προπαγάνδα. Αλλά και αν το επίπεδο εκκλησιαστικής αυτοσυνειδησίας των ελλαδικών επισκόπτων ήταν διαφορετικό, η συμπλεγματική εμπάθεια της μονόλεπτης για τον Παρθενώνα ταινία, θα είχε συναντήσει μόνο χαμόγελα συγκατάβασης. Οχι απαιτήσεις να επιβάλλεται με τον χωροφύλακα ο σεβασμός στην «επικρατούσα θρησκεία»!

Μέσα στα πέντε τελευταία χρόνια είχαμε οι Ελληνες δύο απανωτές ευκαιρίες (που δεν θα ξανάρθουν) να δηλώσουμε, μπροστά στο σύνολο σχεδόν πληθυσμό του πλανήτη, την πολιτιστική μας ταυτότητα – ενεργό ετερότητα πρότασης πολιτισμού που να ενδιαφέρει πανανθρώπινα: Είχαμε τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και την ανέγερση του καινούργιου Μουσείου της Ακρόπολης των Αθηνών. Και σκέφτομαι: Πώς θα έκριναν την ανταπόκρισή μας στις μοναδκές αυτές ευκαιρίες μαρτυρίας κάποιοι δάσκαλοί μας από ένα χθες όχι πολύ μακρινό; Ο Τσαρούχης, ο Ελύτης, ο Πικιώνης, ο Εγγονόπουλος, ο Παπαλουκάς, ο Κόντογλου, ο Ζάχος, ο Κεφαλληνός, ο Σεφέρης, ο Τατάκης, ο Θεοτοκάς, ο Γκάτσος, πώς θα αντιδρούσαν στο αρχιτεκτόνημα του Τσουμί, στην ταινία του Κώστα Γαβρά, πώς θα έκριναν την ιδιοφυή εντυπωσιοθηρία, σκηνογραφική και σκηνοθετική, του Δημήτρη Παπαϊωάννου; Θα κατάπιναν βουβά την παραίτηση από κάθε ετερότητα, την εικόνα μιας Ελλάδας με επιδόσεις μόνο μεταπρατισμού, μόνο επαρχιώτικης μειονεξίας;

Δεν έχει νόημα να εμπλέκουμε τίμια ονόματα του χθες σε διχογνωμίες του σήμερα. Αλλά κάποια ονόματα υπογραμμίζουν αποκαλυπτικά το κενό, την ορφάνια μας σήμερα από μπροστάρηδες μαχητικής ευθυκρισίας, εύτολμης ανιδιοτέλειας. Μοιάζει δίχως αντίλογο σήμερα η αναιδέσατη ταύτιση της «προόδου» με τον αφελληνισμό, με την κατασυκοφάντηση της Ιστορίας, με τον χλευασμό του «ιερού». Ακόμα και όρους υγειονομικής προστασίας για τη μετοχή μας στο Δείπνο της Ευχαριστίας θέλουν να μας επιβάλουν οι «προοδευτικοί» μας δημοσιογράφοι – με την ίδια φασιστική λογική θα αστυνομεύουν σε λίγο και την υγιεινή του έρωτα επιβάλλοντας οπωσδήποτε το προφυλακτικό. Δεν έχει φραγμούς η συμπλεγματική εμπάθεια.

Θα άξιζε, πάντως, να τεθεί η απορία, με αφορμή και την «τσόντα» των δώδεκα δευτερολέπτων: Γιατί τόσο αντιμεταφυσικό μένος στην ελλαδική δημοσιογραφία σήμερα; Γιατί και εφημερίδες παρήγορης σοβαρότητας και αξιοπρέπειας, που απευθύνονται, κατά τεκμήριο, σε κοινό με αίσθηση του «ιερού», κατακλύζονται από κείμενα συμπλεγματικής αντιμεταφυσικής μονομανίας;

Ο πάντοτε ανοιχτός αναζητητής, ο τίμιος αγνωστικιστής, έχει σέβας του «ιερού». Ο φανατικός των αντιμεταφυσικών βεβαιοτήτων (όπως και ο θρησκόληπτος) έχει πρόβλημα. Πρόβλημα βασανιστικής ανασφάλειας. Δεν στομώνει κανείς τις γονιμότερες μέσα του αναζητήσεις, απλώς για να εκδικηθεί κάποιους ανυποψίαστους ρασοφόρους του χθες ή του σήμερα. Ομως, γιατί μια κοινωνία να «παιδαγωγείται», μονότροπα με ψυχολογικές ανασφάλειες;

 

ΠΗΓΗ: Καθημερινή της Κυριακής, 23-08-2009,

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_82_23/08/2009_326617

Διέξοδοι στη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου

 

Του αγιορείτη  μοναχού Μωυσή

 

Ειλικρινά, δυσκολεύομαι αρκετά, παρότι ίσως σας φανεί παράξενο, να πείσω τον εαυτό μου για την αξία μιας ακόμη ομιλίας. Φοβάμαι πως δεν θα πρωτοτυπήσω καθόλου, αν και γνωρίζω πως η αξία του λόγου δεν έγκειται στην πρωτοτυπία.

Ένα κόσμο πολύβουο, πολυπρόσωπο κι απρόσωπο, που τον διάλογο έχει υποκαταστήσει με μυριόστομη αντιφώνηση συνθημάτων και η μέθη του τον έχει κάνει μέσα στη μαζοποίηση να έχει χάσει την προσωπικότητά του και να κυριαρχείται από το συναίσθημα της αγέλης.

Στην πολυκατοικία δεν είναι γνωστοί όλοι οι ένοικοι. Στην πολυκατοικία χάθηκε η γειτονιά, που μοιραζόσουν το ψωμί κι οι πόρτες ήταν ανοιχτές. Οι σχέσεις εξαντλούνται σε μια καλημέρα μέσα στο ασανσέρ κι ένα τυποποιημένο και βιαστικό χαμόγελο δίνοντας τον λογαριασμό των κοινοχρήστων. Στις επαρχιακές πόλεις γίνεται φιλότιμη προσπάθεια να διατηρηθούν εθιμοτυπικές επισκέψεις και το κουτσομπολιό.

Στο δρόμο σκουντουφλά ο ένας πάνω στον άλλο, στο λεωφορείο στριμώχνονται, στα κέντρα διασκεδάσεως δεν βρίσκεις θέση. Στο σχολείο, στο σπίτι, στο κατάστημα, παντού, κουβαλά ο άνθρωπος την πλήξη και την ανία του, πολλές φορές και δίχως να συνειδητοποιεί πλήρως κι η κατάσταση αυτή να έχει γίνει απλή συνήθεια δίχως και να απασχολεί πια. Οι καθημερινές ασχολίες δεν αφήνουν ποτέ μόνους τους ανθρώπους για να τα πούνε με τον εαυτό τους.

Η μοναξιά δεν εξοβελίζεται μ' ευφυείς συνταγές ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, συγγραφέων και κηρύκων. Θέλει προσωπικό αγώνα, εσωτερική τακτοποίηση, μετωπική σύγκρουση με την υπαρξιακή άγνωστη ταυτότητά μας, ανδρεία ενδοσκαφή προς ανεύρεση του πρωτόκτιστου κάλλους, ταπεινή προσκύνηση του Θεού, προς μαθητεία και βοήθεια, ειλικρινή και τίμια έξοδο προς συνάντηση των άλλων, με πνεύμα θυσίας, με διάθεση κατανοήσεως και παραδοχής, αλληλοσυμπληρώσεως και αλληλοβοηθείας.

Έτσι η στείρα και πικρή μοναξιά του ανθρώπου μπορεί να μεταβληθεί σε γόνιμη πηγή, με ύδατα ανυπέρβλητης γοητευτικότητας και δυναμικότητας, εμβαθύνοντας στην ολότητά του κι ανακαλύπτοντας τις δυνάμεις του, την αυθεντικότητα του θεόμορφου προσώπου του.

Μόνο ο εσωτερικό ισορροπημένος άνθρωπος και τακτοποιημένος μπορεί να έχει αγαθές σχέσεις με τους άλλους, σχέσεις που άρχισαν με τη βοήθεια του Θεού, και του έδωσαν τη δύναμη γι' αυτή την κουβέντα με τον εαυτό του. Έτσι οι άλλοι γίνονται συλλειτουργοί στο μυστήριο της λειτουργίας της ζωής, όπου μεταλαμβάνουμε ο ένας του άλλου, με την προσευχή, τη φιλία, τον γάμο και παρηγοριόμαστε στο πολυκύμαντο αυτό ταξίδι της εφήμερης ζωής μας.

Φοβάσαι; Μη φοβάσαι να σκέφτεσαι τον Θεό. Πήγαινε στην εκκλησία και κάτσε σε μια γωνιά ήσυχος. Μόνο ο Θεός μπορεί να σε λυτρώσει από τους φόβους. Με συγχωρείτε που δυσκολεύομαι να είμαι αναλυτικός. Δεν νομίζω άλλωστε πως χρειάζεται. Πρέπει να νοιώσεις πως οι σχέσεις σου με τον Θεό είναι θέμα δικό σου, Παρότι είναι δύσκολο εντούτοις πρέπει να κοιτάξει να βρει κανείς ένα καλό πνευματικό οδηγό. Δε συμφέρει ν' ανοίγεις εύκολα την ψυχή σου στον καθένα. Η ψυχή του ανθρώπου είναι απύθμενο μυστήριο. Θα είναι πολύ τυχερός κανείς αν μπορέσει να βρει στη ζωή του ένα πρόσωπο που θα το σέβεται, θα το αγαπά και θα το εμπιστεύεται και με χαρά θα το ακολουθεί. Κι όσο νωρίτερα γίνει αυτό τόσο καλύτερα.

Την πρώτη θέση της καρδιάς μας καλείται να έχει ο Θεός. Οι άλλοι ας είναι μεσάζοντες της προσαγωγής μας σε Αυτόν ως παρρησία, εμπειρία, γνώση και διάκριση έχοντες των μονοπατιών που οδηγούν σε Αυτόν και του φωτός που χύνει στους επικαλουμένους του.

Μα ποιος είναι αυτός ο Θεός, πάτερ μου, θα μου πείτε. Δεν τον είδαμε, δεν τον ακούσαμε, δεν αισθανόμαστε την ανάγκη του, είναι ίσως τόσο μακρυά… Ασχολείται μ' εμάς; Τι ανάγκη μας έχει; Τι μας θέλει; Και δίχως αυτόν δεν μπορεί να πάει καλά η ζωή μας όπως εκατομμυρίων ανθρώπων που τον αγνοούν; Εύκολα θα έλεγα ερωτήματα, φυσικά, ανθρώπινα, νεανικά, συνήθη. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η ύπαρξη του Θεού μπορεί ν' αποδειχτεί με τη φυσική λογική. Μόνο γι' αυτό το δόγμα δεν θα μπορούσα να ‘μια ποτέ καθολικός. Αν είχα τον Θεό σαν ένα άλλο σαν κι εμένα, έξω από μένα, μόνο που να είναι δυνατότερός μου, τότε θα ήμουν υποχρεωμένος να τον ξεχάσω. Αλλά κι ο Θεός δεσμοφύλακας, εφοριακός, εκδικητής και γέρος πλούσιος, που μας παρουσιάστηκε από συγγενείς, δασκάλους και κληρικούς θα θεωρούσα καθήκον μου να τον αψηφίσω τελείως. Ο Θεός δεν είναι αυτός. Είναι ανάγκη να πούμε πως ο άνθρωπος ούτε με τον Θεό θέλει να είναι, αλλ' ούτε μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν;

 

Ήρθαν δύο συνομίληκοί σας στο Άγιον Όρος, μ' έξαλλη κόμμωση κι αμφίεση. Δυσκολευόμενοι ανάμεσα σ' ένα μικρό ακροατήριο που «ξεναγείτο» κάθησαν διακριτικά στο τέλος και μας πλησίασαν. Σας μεταφέρω τις πρώτες κουβέντες του διαλόγου μας αυτολεξεί:

– Θα μπορούσαμε να σας ρωτήσουμε κάτι;

 Ευχαρίστως!
– Αν σας έλεγε κάποιος πως δεν υπάρχει Θεός τι θα του κάνατε;

– Τι θα του έκανα;

–  Μάλιστα.

– Μήπως είναι δική σας η ερώτηση;

– Αν σας πούμε ναι;

– Αν σας πω κι εγώ πως είναι και δική μου;

– Δική σας; Εσείς, ένας μοναχός;

– Δεν πιστεύω στον Θεό που μας παρουσιάστηκε. Ένα Θεό άγαλμα, ξένο, μακρινό, απρόσιτο…

Μείναμε να κουβεντιάζουμε ώρες. Φεύγοντας την άλλη μέρα μου είπαν:
– Και μεις νομίζαμε άλλα…

 

Ναι, πολλοί νομίζουν άλλα. Είναι ανέντιμο να μιλάς για κάτι που δεν γνωρίζεις, να κατηγορείς το φως, τη ζωή, την αλήθεια, συ που ζεις στο σκοτάδι και στην απάτη. Είναι στενομυαλιά. Μα η στενομυαλιά θα θεραπευτεί τη στιγμή που θα την παραδεχθείς. Όσο θα τη θεωρείς ευφυΐα, ελευθερία και δόξα θα ταλαιπωρείσαι πικρά.

Είναι αλήθεια, πως οι άλλοι μας απομάκρυναν από τον Θεό και μάλιστα αυτοί που καλούνται να μας συνάξουν κοντά Του. Αυτοί οι αξιοδάκρυτοι που δεν πίστευαν αυτά που έλεγαν και δεν τα ζούσαν, ανέντιμοι υποκριτές. Μα τα ποσοστά ευθύνης κυμαίνονται και αιωρούνται επί πολλών κεφαλών και δεν απομακρύνονται καθόλου των δικών μας. Ο καθένας θα δώσει λόγο για τις προσωπικές του πράξεις.

Ό,τι κι αν έγινε μέχρι χθες μπορεί να διορθωθεί σήμερα, τώρα. Όλοι ζητούν το αποτίναγμα του νέφους που στεφανώνει τις πόλεις μας και κανείς δεν κάνει μια κίνηση. Αγνοεί; Δειλιάζει; Φοβάται; Τι συμβαίνει;

Η Ορθόδοξη πνευματικότητα έχει μια κληρονομιά αγιότητος, επιδεικνύει τρόπο επικίνδυνης ζωής κι όχι φλυαρίες κι ατέρμονες συζητήσεις των σχολαστικών, με τους ορισμούς των ορθολογιστών και τις πομπώδεις δισασκαλίες των ηθικιστών. Κελαρύζει δροσερό νεράκι στα χωράφια των καρδιών και ξεδιψά πραγματικές ανάγκες απαιτητικών ανθρώπων. Ο ασκητισμός της, η ταπείνωσή της μας οδηγούν σε πεδίο βολής και εκτόξευσης.

Η Ορθοδοξία δεν είναι η πιστή τήρηση μερικών υποχρεωτικών κανόνων κι ενός τυπικού που θα πρέπει να απομνημονευθεί. Μάλλον πρέπει να σιωπήσουμε και να ακινητοποιηθούμε. Να μη μιλάμε πολύ ούτε περί Θεού, αλλά να αποκτήσουμε τρόπο ζωής διαφορετικό. Η ζωή μας να μιλά. Κι όχι να μιλά για να μιλά. Η παραδοχή και η κατανόηση των άλλων είναι μια από τις οδούς της θεώσεως και της καταργήσεως της μοναξιάς. Γνωρίζω καλά πως όλοι αυτό ποθείτε κι ας μην το εκφράζετε, αυτό φανερώνει κι η τυχόν αντίδρασή σας στη φτώχεια μου.

Πρέπει ν' αφήσουμε τα πολλά, όσα δεν είναι αναγκαία, τις γενικότητες και τις ασάφειες. Ο Παπαδιαμάντης λέει, κάθε γενικότητα γελοιότητα, κι ένας άλλος σύγχρονος σοφός: «Αν προσπαθήσεις να δεις τα πάντα, δεν θα δεις τίποτε» (Βιττγκενστάϊν Λ.). Να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, πιο συγκεντρωμένοι πιο προσεκτικοί, πιο λιτοί. Να γνωρίσουμε τη σπουδαιότητα της απλότητας. Να είμαστε ευχαριστημένοι μ' ένα πειθαρχημένο εαυτό. Πρέπει κατά τον απόστολο Παύλο να πεθαίνουμε κάθε μέρα. Αυτό σημαίνει να κάνω ότι θέλω τον εαυτό μου κι όχι ότι θέλει αυτός εμένα. Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία. Η λύση του αδιεξόδου. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτή. Για σκεφθείτε τη. Ακόμη αυτός ο θάνατος ο καθημερινός σημαίνει πως ν' αρέσω στον Θεό κι όχι πως θα θαυμάζομαι από τους ανθρώπους.

Δεν χρειάζεται να τα καταλάβουμε αμέσως όλα. Ο σεβασμός μας στις Άγιες Γραφές και στον τίμιο αγώνα αγίων ανθρώπων, ότι κάτι αν δεν καταλαβαίνουμε ας ικανοποιείται με το ν' αφήνει ακατανόητο και δεν θ' αργήσει η ώρα που θα φωτιστούμε και θα το κατανοήσουμε. Το να διαστρέφουμε όμως τις έννοιες, για να τις ταιριάσουμε στις ιδέες μας, είναι εγωισμός κι αρχή πλάνης και αιρέσεως.

Όπως κανείς δεν πηγαίνει στον στρατό για να καλοπεράσει έτσι κι η πνευματική ζωή, η εν Χριστώ, είναι αγώνας διαρκής δίχως άγχος, μα με αγωνία. Μια μάχη σώμα με σώμα, όπου πρέπει να σφαγείς, να θανατωθείς, για ν' αναστηθείς. Κι αυτό γίνεται ήρεμα, σιγά, ανεπαίσθητα, αργά ή σύντομα, ανάλογα με τον πόθο και την αγαπητική βούληση του Θεού. Προσκαλεί συνεχώς, προκαλεί επιτηδείως κι ευγενώς ο Θεός, ο Θεός τον άνθρωπο, να δώσει στον εαυτό του χρόνο, να ηρεμήσει και να σκεφτεί και να μη ζει σ' ένα συνεχή στρόβιλο δραστηριότητας. Θα ήταν αρκετό στον Θεό να υπομένει ο άνθρωπος τον δύσκολο χαρακτήρα του, αφού τον παραδεχτεί, ν' αφοσιωθεί στην άρρωστη γυναίκα του ο σύζυγος, ν' αγαπήσει τους απρόκοφτους μαθητές του ο δάσκαλος, να κατανοήσει την απαιτητική και παράξενη μάνα του ο γιος. Είναι ένας πειρασμός να αρκεστεί κανείς στο ολίγο. Θεωρεί ότι μόνο έκτακτα, μεγάλα και συνταρακτικά γεγονότα θα τον αναδείξουν. Φαντάζεται ευεργέτη της ανθρωπότητας τον εφευρέτη και ιεραπόστολο της Αφρικής. Δεν μπορεί να βλέπει τον Χριστό ν' αφήνει τα 99 πρόβατα για να πάει στους γκρεμούς να βρει το χαμένο ένα.
Νομίζουμε ότι θα μας ζητήσει ο Θεός πολλά. Θα ζητήσει μόνο αυτά που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε.

Δε θα ζητήσει καρπούς εκεί που δεν έσπειρε. Δεν θα πει στον τραυλό γιατί δεν έγινε ιεροκήρυκας και στον χωλό δρομέας. Θα δώσουμε λόγο γι' αυτό ακριβώς που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε. Θα λαθεύουμε, θα σκοντάφτουμε, θα πέφτουμε, μα θα σηκωνόμαστε. Έχει τόση άπλα, τόση άνεση, τόση ευρυχωρία, η Εκκλησία μας. Στη θέρμη της αγκάλης της χωρούν όλοι, όποιοι και να ‘ναι. Το να πέσουμε είναι ανθρώπινο, το να μη σηκωθούμε δαιμονικό. Δεν υπάρχει αμαρτία που να μη συγχωρείται, πληγή που να μη θεραπεύεται. Αρκεί να το επιθυμήσεις, να το θελήσεις αληθινά. Ο Θεός μας θέλει όλους κοντά Του. Αυτό είναι σίγουρο και βέβαιο. Στο χέρι μας λοιπόν είναι να το απολαύσουμε. Μια ακόμη αρχή αυτής της συναντήσεώς μας με αυτόν, στο να σκηνώσει η Χάρη Του ζωηρή εντός μας είναι η καθαρότητά μας. Μόνο με τους καθαρούς ενώνεται ο Θεός.

Πρέπει πρώτα να καθαριστείς για να συνομιλήσεις με τον Θεό, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Και ο αββάς Ισαάκ τονίζει πως πρώτα θα αποσυνδεθείς από την ύλη για να ενωθείς με τον Θεό. Όσο καιρό ο νους, παραμένει απρόσεκτος και ακάθαρτος ο Θεός δεν ελεεί. Με τη σταδιακή κάθαρση έρχεται λύπη στην καρδιά για τ' ατοπήματά μας και την προσβολή του Θεού. Και χαρά, γιατί η ψυχή αρχίζει ν' ανασαίνει και να προγεύεται κάποιων θείων, μικρών, αλλά δυνατών και εντυπωσιακών παρηγοριών. Η προσευχή βοηθά σ' αυτή την κάθαρση και ιδιαίτερα η νοερά. το Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με…

Πρέπει να τονιστεί πως, όλη η ασκητική παράδοση αποδίδει μεγάλη σημασία στην κάθαρση της καρδιάς και δεν ικανοποιείται σε κάποια εξωτερική τακτοποίηση των ηθών. Είναι αστείο να πιστεύει κανείς πως έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον Θεό επειδή ζει μια τίμια ζωή και αποφεύγει τις αμαρτίες, ενώ στα βάθη της ψυχής του παραμένουν ανενόχλητα και βαθύρριζα τα πάθη. Οι άγιοι Πατέρες συνιστούν θεραπευτικά μέσα για την απελευθέρωση από τα πάθη.

Αν μπορέσεις να δεχτείς το θαύμα πως ο Θεός έγινε άνθρωπος, όλες οι άλλες δυσκολίες είναι μηδαμινές. Ο Θεός κατέβηκε στη γη για να ανέβει ο άνθρωπος. Του άνοιξε τον δρόμο. Τώρα όλα είναι εύκολα. Με την ανάστασή Του νικήθηκε κι ο θάνατος. Έτσι η πίστη του πιστού περιπαίζει τον δαίμονα, τον θάνατο, το κακό, την κάθε μοναξιά.

Μόνο ο αληθινός άνθρωπος του Θεού σκέφτεται την αθάνατη ψυχή του. Δεν προσδοκά ανταπόδοση. Χαίρεται να χαρίζει σαν να λαμβάνει. Ένα σκοπό έχει. Πώς να σωθεί. Αγαπά γιατί είναι έξυπνος. Δεν έχει οκνηρία, διχασμούς και δισταγμούς, άγχος και αμφιβολίες. Χαίρεται να υπακούει. Δεν κάνει τίποτε μισό. Ξέρει κι αγαπά να σωπαίνει. Είναι γνήσιος, αυτός που είναι, ατόφιος, ειλικρινής. Θα μπορούσε βεβαίως ο Θεός να επέμβει δυναμικά στη ζωή μας και να μας κάνει θέλοντας και μη καλούς. Αλλά αυτό όπως καταλαβαίνετε είναι μακράν του σχεδίου της αγάπης του Θεού. Η αγιότητα δεν είναι δοτή. Ο Θεός δίνει συνεχείς ευκαιρίες κι ερεθισμούς, αν ο άνθρωπος της εκμεταλλευτεί καλώς. Ο Θεός στο ένα βήμα μας κάνει δέκα. Αλλά πρέπει να κάνουμε πρώτα το δικό μας ένα. Αδυνατεί, θα λέγαμε, ανθρωπομορφικά να επέμβει δικτατορικώ τω τρόπω και να μας αναστατώσει. Είναι απεριόριστα ευγενής λοιπόν κι ευαίσθητος ο Θεός.

Ο υποκειμενικός λοιπόν παράγοντας στην προς Θεόν πρασαγωγή μας είναι απαραιτήτως απαραίτητος. Η συμβολή μας, η συνεργία μας, στον συνεχή αγώνα για τη σωτηρία μας, με πολλή ταπείνωση πάντα, είναι βασική προϋπόθεση μιας αρχής.

Μέσα σ' ένα κόσμο δίχως σκοπό, με μια συμφεροντολόγα αγάπη για τον πλησίον και κακή για τον εαυτό του, που πλησιάζει τον άλλον για ν' αποφύγει τα ερωτήματα του εαυτού του, η μοναξιά του καταντά φυλακή. Η χυδαιότητα του κόσμου έγκειται στο ότι ζει για το τίποτα κι αυτό γίνεται αφορμή δακρύων για κάθε φιλόθεο και φιλάνθρωπο.

Αναγκάζομαι παρασυρόμενος να υποπίπτω σε αυτό που κατηγόρησα, σε γενικότητες και να σας κουράζω. Ερχόμενος κανείς στο μοναστήρι ένα από τα πρώτα βιώματα που έχει είναι πως όλη του η ζωή είναι μια μπουνιά στο στομάχι του Θεού. Κι αυτή τη μπουνιά του ο Θεός τη χαϊδεύει. Ε, τότε δε σου μένει άλλο από το να κλαις συνεχώς. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει περί Θεού και να πείσει. Ο Θεός δεν αποδεικνύεται. Φανερώνεται μυστικά στις καρδιές και κάποτε σε τόπους και σε ώρες που δεν το περιμένεις. Ο Θεός μιλά σιωπηλά. Σε τόπους ήσυχους θορυβωδώς. Σε τόπους θορυβώδεις ήσυχα κι ίσως γι' αυτό δεν ακούγεται. Ίσως, μάλλον, δεν θέλουμε να τον ακούσουμε και γι' αυτό δεν τον ακούμε.

Μη μειώνουμε λοιπόν το νόημα αυτών που δεν κατανοούμε. Όλα είναι δύσκολα πριν αυτή τη φανέρωση, τη ζωντανή σχέση, την αποκάλυψη, το νέο τρόπο ζωής. Είναι ένα θαύμα φωτός που σε κάνει να λησμονάς όλο το προηγούμενο σκοτάδι σου, από λεπρός γίνεσαι υγιής, από αμαθής σοφός. Αποκτάς φτερά, νέα όραση, νέα ακοή. Μα δεν πρέπει να λησμονάς τον Ίκαρο, το πολύ φως που τυφλώνει, τη βροντή της σιωπής που κουφαίνει.

Συγχωρέστε παρακαλώ την τυχόν ποιητικότητά μου. Πολλή ειρήνη υπάρχει μέσα στη σιωπή. Μίλα άνετα με τους ανθρώπους, δίχως συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Να είσαι φίλος όσο ξένος με όλους, κατά τον αββά Ισαάκ. Λέγε τη γνώμη σου, δίχως να θες να την επιβάλλεις. Άκου και τον άλλο κι ας σου φαίνεται ανιαρός κι αστείος. Έχει τον πόνο του, την ιστορία του, έχυσε και γι' αυτόν αίμα ο Χριστός. Μη συγκρίνεσαι με τους άλλους, λέει ο αββάς Ησαΐας, είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Αν πεις είσαι καλύτερος του άλλου πέφτεις στην υπερηφάνεια. Αν πεις πως είσαι χειρότερος στην κακομοιριά, στην μειονεξία, την αποθάρρυνση, την απελπισία.

Να ενδιαφέρεσαι για την πρόοδό σου στις σπουδές και στην εργασία, μα να ξέρεις πως κι ένας τσαγκάρης κι ένας οδοκαθαριστής προσφέρει έργο χρήσιμο, μπορεί να είναι ήρωας, άγιος. Να κοιτάς να είσαι αυτός που είσαι. Κυρίως μην υποκρίνεσαι τον καλό γιατί είναι βαριά αυτή η αρρώστια κι οδηγεί σε θάνατο. Ούτε πάλι ως εξ' αυτού να γίνεσαι κυνικός και μάλιστα ότι αφορά την αγάπη. Μη βιάζεσαι και μη χασομεράς. Να είσαι όσο ευγενικός τόσο κι αυστηρός με τον εαυτό σου. Μη τον αφήνεις εύκολα να χαζεύει και μην τον κουράζεις με προγράμματα που σε λίγο θα τα διακόψεις. Η κούραση κι η μοναξιά γρήγορα μπορούν να σε αρρωστήσουν. Φτιάξτα με τον Θεό. Φτιάξτα με τον εαυτό σου. Φτιάξτα με τους άλλους και κανείς δεν μπορεί να σου κλέψει την ειρήνη από την καρδιά σου.

Βρες την ειρήνη στην καρδιά σου και χιλιάδες κόσμος θα σωθεί, λέει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ. Έτσι, εσύ, που όλοι νομίζουν πως δεν προσφέρεις τίποτε, μόνο με αυτή την ειρήνη, τη νηφαλιότητά σου, τη χαρά σου, θα έχεις διάρκεια, αντοχή, αποθέματα, σημεία σημαντικά μυστικών μεταμορφώσεων, δυνάμενα να μεταμορφώσουν πολλή από την κακία και την ασχήμια του κόσμου. Όπως μερικά γεροντάκια στο Άγιον Όρος που σε διδάσκουν μόνο με τη θωριά τους. Η ηρεμία τους, η γαλήνη τους, η στάση τους, ο τρόπος τους, είναι το πιο βροντερό κήρυγμα και μάλιστα στους νέους επισκέπτες του Αγίου Όρους, εσάς, που έχετε τη χάρη πιο έντονη από τον Θεό, να διακρίνετε το γνήσιο, το ατόφιο, το καθαρό, το πολύτιμο.

Είστε καλοί, μα μπορείτε να γίνετε καλύτεροι. Είστε λίγοι, μη φοβάστε. Κι ένας μπορεί να φυλά την αλήθεια, όπως διδάσκει η Ιστορία. Η δύναμη του πνεύματος δεν είναι με τα μεγάλα μεγέθη των αριθμών.

Είναι λυπηρό να βλέπεις τους νέους διαμελισμένους, σκόρπιους εδώ κι εκεί, αφηρημένους, ασυνεπείς. Ενώ μπορούν πολλά. Ας κάνει κανείς πολύ λιγότερα μα ολοκληρωμένα. Είναι κρίμα να ‘χει κατακυριευτεί η νεολαία από αυτό το πνεύμα της βαρύτητας, της πλαδαρότητας, της νωχέλειας, του «δε βαριέσαι βρε αδερφέ». Το να έχεις μια γνώμη για όλα, να μισοξέρεις πολλά, να λες σε άλλους ναι ή όχι, είναι σημείο μεγάλης θολούρας και χλιαρότητας, που φανερώνει αναποφασιστικότητα και φαντασιοσκοπία, πνευματική χρεωκοπία και δυστυχία για το μέλλον.

Όταν θα βαρεθείτε όλα αυτά, τα λίγα, τα πολλά, τα μισά κι ασχοληθείτε με το ένα, με σας, με τον Θεό, με μένα, με σένα, τότε κάτι μπορεί ν' αρχίσει. Γι' αυτή τη μεγάλη τιμή της ιδιαιτερότητος του προσώπου μιλά η Εκκλησία μας απλά, καθαρά, συγκεκριμένα. Γι' αυτή τη σπάνια και πολύτιμη, ειλικρινή και αθώα γνησιότητα αγωνίσθηκαν οι άγιοι κι αυτή μας παραδίδουν. Δίχως να προσδοκούν καμιά ανταπόδοση για την αγάπη του αγώνα τους, ούτε από τον Θεό, ούτε από τους ανθρώπους. Αυτό που αναφωνούσε μέσα στον άφατο πόνο της απελπισίας του ο Νίτσε. «Ω μοναξιά, μοναξιά, πατρίδα μου» θα πρέπει να είναι η ιαχή των χριστιανών, κατ' άλλη βέβαια έννοια. Κι αυτό που λέει ο Σαρτρ, πως η κόλαση είναι οι άλλοι, για μας ο παράδεισος να είναι. Ο επίσης απελπισμένος επαναστάτης Καμύ δεν βοηθά με τις συνταγές του τα αδιέξοδα επταήμερα του δύστροπου εικοστού αιώνα. Η λογοτεχνία, η τέχνη, η πολιτική, η επιστήμη, η φιλοσοφία, η θεολογία των εδρών, δεν φωτίζουν, δεν λυτρώνουν την ψυχή του νέου ανθρώπου.

Δεν θα σας κουράσω πολύ ακόμη με τις αποσπασματικές και τηλεγραφικές αυτές φράσεις μου. Θα επιθυμούσα όμως να σας μεταφέρω τις σκέψεις μερικών ακόμη αγίων Πατέρων μας στο θέμα που μας απασχολεί, των σχέσεών μας με τον Θεό, τον εαυτό μας και τους άλλους και της διεξόδου της πολλής μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου. Θα παρακαλούσα να προσέξουμε ώστε η μικρή συζήτηση που θα επακολουθήσει να έχει βάση της αυτά που ειπώνονται και να περιοριστεί μόνο σε αυτά.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει πως δεν είναι καλό ο άνθρωπος ούτε πολύ να ξεθαρρεύει ούτε να απελπίζεται. Το να έχεις παράτολμο θάρρος σε κάνει να πέσεις κι η απελπισία πεσμένο δε σ' αφήνει να σηκωθείς. Ο αββάς Δωρόθεος συχνά μιλά στα ασκητικά του έργα για την κατάκτηση του μέτρου, της ισορροπίας, της ειρήνης και της ταπεινώσεως. Μας θέλει συνεχείς κυνηγούς της ειρήνης. Με την ειρήνη της καρδιάς σου και μόνο, λέει, βοηθάς τους άλλους. Πρέπει να φροντίζεις πάντοτε, συνεχίζει, να βρίσκεσαι σε ειρηνική κατάσταση, ώστε να μη θολώνει η καρδιά σου.

Χρειάζεται να βγάζουμε διδάγματα και συμπεράσματα και να κάνουμε αναλύσεις; Ασφαλώς και βεβαίως όχι. Έτσι θα περιμένω να ακούσω τις ερωτήσεις σας. Διατηρώντας πάντα το παντζούρι ανοιχτό, του παραθύρου που ανοίξαμε μαζί, σ' ένα κόσμο άκοσμο κι όχι κόσμημα, πεπτωκότα και συγχυσμένο, που όμως μπορεί αν θέλει να σπάσει το κέλυφος που δεν τον αφήνει να ανασάνει ελεύθερα κι η μοναξιά του να γίνει ευεργετική, με την αυτογνωσία, την μνήμη του Θεού, τη μελέτη.

Ετοιμασία και οδός προς συνάντηση του Θεού και των πλασμάτων του κι ο κόσμος να ‘ναι περιβόλι. Αυτά από το Περιβόλι της Παναγίας, νύξεις απλές με τη γνώση πως δεν κομίζω «γλαύκας εις Αθήνας» και τη συγγνώμη για το τυχόν διδασκαλικό μου ύφος.

 

ΠΗΓΗ: http://www.egolpio.com/PLOUTOS_ORTHOD/DIEXODOI_STH_MONAXIA_TOY_SYGXRONOY_ANTRWPOY.htm

Ο Θεός «πέθανε» … «Θεός σχωρέστον» ….

 

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

 

Κάθε φορά που το Χριστό εξορίζουμε στους κοσμικούς ουρανούς και τον τοποθετούμε στον πιο μακρινό γαλαξία, θυμάμαι το επινοημένο άπειρο στα μαθηματικά. Αυτό που ταλαιπωρούμε οι φυσικοί, αφού διαισθάνομαι το αναπάντεχο: το άπειρο της διανοητικής μας ανάγκης και ανεπάρκειας ταυτίζεται με τον εξορισμένο.

Και ενώ αγνοείται το Πνεύμα που «επι-φέρεται» δίπλα  ή μέσα στις ανθρώπινες καρδιές, ταυτόχρονα ο σαρκωμένος Χριστός εννοείται μόνο σαν ηθικοδιδάσκαλος ή φιλόσοφος ή πολιτικός επαναστάτης ή περίεργος εξωγήινος. Δεν μένει λοιπόν σε μας, παρά να παραμένουμε ζώα – κτήνη. Αρκεί να χωριστούμε σε συνομοταξίες, ανάλογα με το τι κατασπαράσσουμε κάθε φορά.

Τους τελευταίους αιώνες κάτω απ' αυτή την αντίληψη χρησιμοποιήθηκε η Αριστοτελική φιλοσοφία ιδεαλιστικά. Η μετά τα φυσικά φιλοσοφία του, εξηγήθηκε ως «μεταφυσική». Γρήγορα όμως η σύγχρονη φυσική ξεπέρασε τις Νευτώνειες ιδεαλιστικές απολυτότητες. Αποτέλεσμα όμως αυτής της επήρειας ήταν η πιο πέρα ιδεαλιστικοποίηση της θρησκείας.

Γιατί από κίνηση από και προς τις καρδιές, κατάντησε συνήθως κίνηση προς την μεταφυσική φιλοσοφία.  Κατάντησε ορμή και λατρεία της επιστήμης, της απρόσωπης πολιτικής, του εμπορευματοποιημένου ανταγωνιστικού αθλητισμού, της κάθε λαγνείας…

Κατάντησε θρησκοληψία!!! Θρησκοληψία! Με σένα επιβιώνουμε, ιδεαλιστές, υλιστές, ηθικιστές, ρομαντικοί ή πρακτικιστές. Καταφέραμε να σε καταντήσουμε πολύπλοκο σύστημα, για κάθε ανθρώπινη δοκιμασία. Σε παραλαμβάνουμε γαρνιρισμένη οι τεμπέληδες της καρδιάς, του νου, του κορμιού. Έγινες η δικαιολογία η επίσημη του έλους μας.

Και στο δικό μου το μυαλό στροβιλίζει ένα χάος από γνώσεις και πληροφορίες. Η φύση τμήθηκε στα εργαστήρια, στις θεωρίες, στα μοντέλα. Μα τι βγήκε στο τέλος; Η ακολουθία της ανακάλυψης των στοιχειωδών σωματιδίων της φύσης αποδείχτηκε πως έχει όριο. Όριο καταστροφής, χωρίς μάλιστα αντιστροφή. Εκεί συγκλίνει και η αλληλουχία των εξερευνήσεων του αστρικού κόσμου, που είναι στην πραγματικότητα ο «σίγουρος» δρόμος κυριαρχίας των εξουσιαστών πάνω μας.

Η θεολογία έγινε σήμερα κατασκεύασμα του νου και πείραμα των ηθικοδιδασκάλων. Και μετά ψάχνουμε να βρούμε ταυτότητες και μπούσουλα στην δίνη του κυκλώνα, που λέγεται «κοινωνία της αγοράς και της πληροφορίας»… Μας περιμένει λοιπόν ο «δια βίου ανταγωνισμός και… αξιολόγηση». Ω της ματαιότητας και της ματαιοπονίας… Ένα όριο από δύο ακολουθίες. Ένα φάντασμα από δύο σχιζοφρένειες.

Και η «τρίπλα» του σκηνοθέτη: Ίσως έτσι καταλάβουμε από τα αισθητά, μερικά νοητά. Γιατί πέρα από την εξόφθαλμη αυτή τρομοκρατία, η παγίδα σκεπασμένη με φύλλα χλωρά, ενεδρεύει αλλού, πολύ κοντά μας, μέσα μας. Υποχθόνια εργάζονται στα έγκατα της γης του κορμιού μας οι καλικάντζαροι της θρησκοληψίας. Για να είναι η ορφάνια από τον Πατέρα μας παντοτινή. Γι' αυτό η ζωή μας σπρώχνεται συχνά σε λάθος θρησκευτική πορεία.

Αντί να βιώνουμε τα μηνύματα της φύσης, λατρεύουμε τους καρπούς της. Αντί να αφουγκραζόμαστε τις ανθρώπινες καρδιές, λατρεύουμε την απρόσωπη επιστήμη, ηθική και πολιτική. Αντί να γνωρίζουμε την γυναίκα από την καρδιά της, λατρεύουμε το κορμί της. Αντί να ανοίξουμε την καρδιά μας στο Σαρκωμένο Χριστό και τους Αγίους, λατρεύουμε τις γιατρευτικές «εντολές» και ψάχνουμε στα χαρτιά για… ταυτότητα…

«Κομπίνα»! Γιατί έτσι παύουμε να ψάχνουμε στα δύσβατα μονοπάτια κάθε μιας από αυτές τις «γυναικείες υπάρξεις». Και αυτές πώς να μας δεχτούν; Αφού συχνά τις νιώθουμε θλιμμένες και σκληρές; Τις καταντήσαμε απάνθρωπες οι βιαστικοί, οι κοντόφθαλμοι, οι άρρωστοι… Η πρώτη, μάνα βιολογική της ανθρωπότητας. Πριν μας αναθρέψει σήμερα, στη «νέα εποχή», τη βιάσαμε.

Νόμισε ο φαλλοκράτης νους μας, πως αξίζει να διεισδύει βίαια στα σωθικά της. Κι' αυτή μας καταράστηκε. Την πυρπολούμε με φωτιές, εξατμίσεις, φουγάρα, απόβλητα χημικά, ραδιενεργά κατάλοιπα. Δεν αντέχει. Μας δείχνει το αηδιαστικό της πρόσωπο. Αέρας μολυσμένος, πνιγηρός. Νερό σκουριασμένο, ψεύτικο. Τροφές μεταλλαγμένες, όλο θάνατο. Περιβάλλον τσιμεντένιο, ντουβάρια και άσφαλτος, μηχανές και διαφημίσεις.

Η δεύτερη, μας ανατρέφει αγκομαχώντας. Οι απρόσωπες «ευρωπαϊκού επιπέδου» εξουσίες, τα παράνομα κυκλώματα, ο σκληρός κρατισμός, το θεοποιημένο χρηματιστήριο, η ψευδαίσθηση της εμπορευματοποίησης των μέσων παραγωγής και η συγκέντρωση του πλούτου στους λίγους, κάνουν τη ζωή αβάσταχτη. Η οιδιπόδεια εκδοχή φυσικά δεν είναι η καλύτερη λύση, μα δυστυχώς ίσως να είναι αναπότρεπτη…

Η τρίτη, φυσική μάνα του καθενός, αλλά και ερωμένη, δύσκολα «συλλαμβάνει», αλλά εύκολα αποδιώχνει τους γόνους της σήμερα. Η νέα ύπαρξη ή πριν δει το φως του ήλιου στη φύση ή πριν δει το φως του Ήλιου μέσα της, θεωρείται σκουπίδι. Σκουπίδι της φύσης ή της κοινωνίας. Έκτρωση και ανεργία, οι δύο όψεις της απόρριψης.

Και η τέταρτη; Εδώ τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα. Στην ουσία της τρυφερή μα και αποφασιστική. Παίζει κρυφτούλι με την ελευθερία μας. Στόχος της, η υπέρβαση της κοσμικής αναγκαιότητας, της απελπισίας και του θανάτου. Τείχη «επαγγελματικά» ορθώνονται όμως μπροστά της και εγκόσμιες σκοπιμότητες, άγνοια και έπαρση…

Όσοι το κάνουμε αυτό, φουσκώνουμε από «αλήθεια», πριν γνωρίσουμε την φτώχεια μας. Αράζουμε στους χώρους τους ιστορικούς της. Διώχνουμε το Ζωοποιό Πνεύμα. Παριστάνουμε τους θεραπευτές, όντας εμείς αγιάτρευτοι. Τα μάτια μας σκληρά, το κλάμα δεν έρχεται. Η σκληράδα της καρδιάς μας πέτρωσε το πρόσωπό μας. Καταντήσαμε «κινούμενα σχέδια».

Από κάποια άποψη πολύ σημασία δώσαμε στους κατέχοντες χρήμα, όπλα, έδρες, γνώσεις, θρόνους και αλήθεια. Μόνη μας ελπίδα «οι φτωχοί τω πνεύματι». Ανάμεσά τους μας θέλει και μας ψάχνει το Πνεύμα. Ναι, είναι δύσκολο να πιστέψει σ' αυτά κανείς σήμερα και να παλέψει.

Όμως το Αστέρι της Ανατολής πάλι θα φωτίσει και ας χάνεται συχνά στον Ουρανό. Έτσι δεν τα κατάφεραν και οι Μάγοι; Και ας ήσαν σοφοί και πλούσιοι και ας προσπάθησε να τους δουλέψει ο Ηρώδης…

 

* Η πρώτη δημοσίευση του άρθρου του Π. Α. Μ.  έγινε το Νοέμβριο του 1985 στο α-περιοδικό ΨΩΜΙ και ΚΡΑΣΙ, τ. 3, σελ. 7-9,  Πάτρα.

 

* Η δεύτερη δημοσίευση, με μικρές παραλλαγές, έγινε  στην τοπική εφημερίδα «Η ΚΕΡΤΕΖΗ», αρ. φ. 15, Δεκέμβριος 1996.

Ορθοδοξία και σύγχρονος πολιτισμός

 

του Σεβασμ. Μητροπολίτου Περγάμου κ.κ. Ιωάννη

 

Ποια είναι η σχέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον πολιτισμό και ποια είναι η ιδιαίτερη σχέση της με τον πολιτισμό των ημερών μας; Είναι γνωστό ότι η Εκκλησία είναι «εν τω κόσμω», αλλά όχι εκ του κόσμου. Και αυτό περιπλέκει πάντοτε την αυτοσυνειδησία της και κάνει τον κύριο εκφραστή της αυτοσυνειδησίας αυτής, που είναι η Θεολογία, να αναζητεί τρόπους, με τους οποίους η εσχατολογική ταυτότητα της Εκκλησίας, δηλ. το όχι εκ του κόσμου τούτου, θα διατηρηθεί χωρίς να πάψει να ισχύει το «εν τω κόσμω», δηλαδή η σχέση της με τον ευρύτερο πολιτισμικό περίγυρό της. Η σχέση της Εκκλησίας με τον εκάστοτε πολιτισμό είναι πάντοτε διαλεκτική.

Θετική και συγχρόνως αρνητική. Σχέση αγάπης και μίσους, θα έλεγε κανείς. Έτσι περιγράφεται και στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον και έτσι θα παραμείνει μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Όταν ο τρόπος υπάρξεως της Εκκλησίας και εκείνος του κόσμου θα ταυτισθούν πλέον στη Βασιλεία του Θεού. Όταν δηλαδή ο κόσμος θα γίνει Βασιλεία του Θεού.

Ποιες γέφυρες θα μπορούσαν να υπάρξουν σήμερα μεταξύ της ορθοδόξου παραδόσεως και του συγχρόνου πολιτισμού; Το ζητούμενο είναι να μην αποκοπεί η ορθόδοξη παράδοση από τον σύγχρονον κόσμο, αλλά και να μην ταυτισθεί με το σχήμα του κόσμου τούτου σε βαθμό επικίνδυνο για τον εσχατολογικό προορισμό της Εκκλησίας. Δύο παρατηρήσεις κρίνονται απαραίτητες εισαγωγικά. Η πρώτη είναι ότι η ορθόδοξη παράδοση πάντοτε στάθηκε απέναντι στον πολιτισμό με θετική διάθεση. Ο πολιτισμός δεν είναι κάτι το δαιμονικό, που πρέπει να το εξορκίσομε. Η Εκκλησία, και μάλιστα η Ορθόδοξη, συνέβαλε στη δημιουργία πολιτισμού, όπως μαρτυρεί η ανάπτυξη και άνθιση της Βυζαντινής Τέχνης σε όλες τις μορφές της: Εικόνες, ποίηση, λογοτεχνία και τόσα άλλα. Και τούτο γιατί κατά την Ορθόδοξο Θεολογία ο άνθρωπος, ως εικών του Θεού, πλάσθηκε για να είναι δημιουργός, μεταμορφωτής της δοσμένης σ' αυτόν φύσεως. Της έξωθεν φύσεως, αλλά και της δικής του φύσεως.

Μεταμορφωτής σε είδος και κάλλος, κάνοντας χρήση της ελευθερίας, του αυτεξουσίου του. Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι ο σύγχρονος πολιτισμός διέρχεται κρίση. Η κρίση αυτή είναι πολύπλευρη και βαθιά. Και το ερώτημα είναι, τι πρέπει να κάνει η Ορθόδοξη Εκκλησία ζώντας «εν τω κόσμω», αλλά μη όντας εκ του κόσμου, μπροστά στην κρίση αυτή. Για να δοθεί όμως κάποια απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε δυο πράγματα. Τι εννοούμε με τον όρο «ορθόδοξη παράδοση» και τι εννοούμε με τον όρο «σύγχρονο πολιτισμό». Γιατί και στα δύο αυτά υπάρχει κάποια σύγχυση στη σκέψη των ανθρώπων της εποχής μας. Και πρώτα ως προς τον όρο «ορθόδοξη παράδοση».

Αν ρωτήσουμε ένα σύγχρονο συνομιλητή μας τι εννοεί με αυτόν τον όρο, θα μας πει συνήθως, ότι έχει κατά νου τη δογματική, λατρευτική και ασκητική παράδοση, όπως διαμορφώθηκε στα χρόνια του Βυζαντίου και ολοκληρώθηκε το αργότερο τον 14ο αιώνα με τον Ησυχασμό και τη Θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Όλα τα μετά την εποχή αυτή αποτελούν ορθόδοξη παράδοση μόνο στον βαθμό που συνεχίζουν ή μάλλον επαναλαμβάνουν και αντιγράφουν ακόμη και στις εξωτερικές τους λεπτομέρειες τα χαρακτηριστικά της εποχής εκείνης.

Πρόκειται για έναν κλασικισμό, ανάλογο με εκείνον της αρχαίας Ελληνικής παιδείας, που αποτέλεσε τη βάση της διαμορφώσεως της νεοελληνικής αυτοσυνειδησίας στα νεώτερα χρόνια. Η αντίληψη αυτή για την ορθόδοξη παράδοση δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στη γεφύρωσή της με τον σύγχρονον πολιτισμό. Με την επιμονή της να αντιγράφει πιστά το παρελθόν κινδυνεύει η αντίληψη αυτή να μεταβάλει την Ορθοδοξία σε εξωτερικό φαινόμενο, προορισμένο να περιθωριοποιηθεί και να προκαλεί απλώς την περιέργεια του σύγχρονου κόσμου, χωρίς να επηρεάζει το ιστορικό γίγνεσθαι. Πάρτε ως παράδειγμα την Αγιογραφία, η οποία ανθεί σήμερα στον ορθόδοξο χώρο, κυρίως μετά τον αείμνηστο Φώτη Κόντογλου.

Πρόκειται για πιστό αντίγραφο του παρελθόντος, το οποίο δεν ρίχνει καμία απολύτως γέφυρα στο σύγχρονο πολιτισμό. Το ίδιο ισχύει και για την ακαδημαϊκή δογματική Θεολογία του τόπου μας, που δεν κάνει τίποτε άλλο, από το να επαναλαμβάνει χωρία των Πατέρων και διατυπώσεις χωρίς καμία ερμηνεία στο φως των αναζητήσεως του σύγχρονου ανθρώπου. Όλα αυτά και άλλα παρόμοια θα οδηγήσουν της Ορθοδοξία σε περιθωριοποίηση. Κάτι που δεν γίνεται ακόμη αντιληπτό στον Ελλαδικό χώρο λόγω του μεταβατικού σταδίου, της μεταβατικής φάσεως που διέρχεται ο σύγχρονος Έλληνας. Φάσεως από τη Βυζαντινή του παράδοση προς τον εκδυτικισμό του τρόπου ζωής του. Έναν εκδυτικισμό, που είναι διάχυτος στην πολιτική, στην οικονομία, στον τρόπο με τον οποίο ο Έλληνας ζει καθημερινά, διασκεδάζει κ.λ.π.

Ως προς τον όρο «σύγχρονος πολιτισμός» θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι δεν πρόκειται για τίποτε άλλο, από την ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού στο αποκορύφωμά του. Ο σύγχρονος πολιτισμός, είτε το θέλομε είτε όχι, κυριαρχείται και καθορίζεται από τις αξίες που αναπτύχθηκαν στη Δύση από τότε που η Ελληνική Παιδεία και η χριστιανική πίστη πέρασαν στα χέρια των Ρωμαίων και προσέβαλαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής νοοτροπίας. Χωρίς μια βαθιά και ακριβή γνώση των χαρακτηριστικών αυτών δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον σύγχρονο πολιτισμό.

Το πρώτο είναι η ατομοκρατία. Η έννοια του ανθρώπου ως ατόμου έχει τις ρίζες της στον ιερό Αυγουστίνο, τον Βοήθιο και τους άλλους Λατίνους Θεολόγους, οι οποίοι διαμόρφωσαν και τον μεσαιωνικό και τον νεώτερο δυτικό πολιτισμό. Σύμφωνα με αυτήν ο άνθρωπος αποτελεί μονάδα και αξία καθεαυτήν. Και η ικανοποίηση των αναγκών του είναι ο ύψιστος σκοπός του πολιτισμού. Αποτελεί επίσης υποκείμενο του «σκέπτεσθαι» και του «δραν», του «ενεργείν».

Το δεύτερο στοιχείο είναι ο ευδαιμονισμός. Σκοπός του πολιτισμού είναι η ευδαιμονία του ατόμου. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το ιδανικό της ευδαιμονίας του ατόμου έχει ήδη περάσει και στα Συντάγματα των Δυτικών Χωρών. Υπάρχει και στο Σύνταγμα της Αμερικής, των ΗΠΑ. Η ευτυχία του ατόμου είναι περίπου ο σκοπός του πολιτισμού. Η Τέχνη νοείται ως μέσον ευχαριστήσεως ή αισθητικής καλλιέργειας του ατόμου, η παιδεία ως ανάπτυξη και διαμόρφωση του χαρακτήρα του ατόμου, η οικονομία ως αύξηση του εισοδήματος του ατόμου κ.λ.π.

Τρίτο χαρακτηριστικό είναι η χρησιμοθηρία. Τελικό κριτήριο του πολιτισμού, του σύγχρονου πολιτισμού, είναι η παραγωγικότητα, δηλαδή η χρησιμότητα του πολιτισμού στην προώθηση της ευδαιμονίας του ατόμου. Όσα περισσότερα παράγει το άτομο, τόσο περισσότερο αυξάνει την ευδαιμονία του, τόσο περισσότερο είναι πολιτισμένο.

Τέταρτο στοιχείο είναι η λογοκρατία. Ο άνθρωπος νοείται κατ' εξοχήν ως σκεπτόμενο ον. Αυτό ανάγεται, όπως είπα, στον Αυγουστίνο περισσότερο. Αναπτύσσεται έτσι στον σύγχρονο πολιτισμό η διανοητική ικανότητα του ανθρώπου, με αποτέλεσμα την κυριαρχία της πληροφορίας ως μέσου γνώσεως, της συσσωρεύσεως γνώσεων περί των πραγμάτων και προωθείται η πίστη, ότι όσο πιο πολλά γνωρίζομε, τόσο πιο ασφαλείς είμαστε. Όλα πλέον τα εναποθέτομε στη γνώση.

Είναι βαθύτατη η πίστη του πολιτισμού μας, ότι αν ο άνθρωπος γνωρίζει, είναι ασφαλής, δεν κινδυνεύει, προστατεύεται. Αγνοείται δηλαδή ότι μπορεί ο άνθρωπος να γνωρίζει κάτι, αλλά να μη θέλει να το κάνει. Εδώ εντάσσεται και η ασύδοτη πλέον διείσδυση του ανθρωπίνου νου στα μυστικά της φύσεως με όλα τα τρομερά προβλήματα Βιοηθικής, τα οποία αντιμετωπίζει ο πολιτισμός μας εντονότατα. Συνέπεια της συνθέσεως όλων αυτών των χαρακτηριστικών είναι η υπερτροφία του λογικού, το οποίο κατεξουσιάζει την πραγματικότητα μέχρι του σημείου να την πλάθει όπως θέλει αυτό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει δημιουργηθεί ο όρος «virtual reality», δηλαδή η εικονική πραγματικότητα, που την πλάθει η ίδια η πληροφορία. Καθώς και η κυριαρχία του ανθρώπου επί της φύσεως, με αποτέλεσμα το γνωστό μας οικολογικό πρόβλημα. Το σημαντικό στην όλη αυτή κατάσταση είναι ότι ο πολιτισμός μας νομίζει ότι όλα τα προβλήματά του θα τα λύσει με την αύξηση της πληροφορίας και της γνώσεως, ενώ ακριβώς με τον τρόπο αυτό αναπαράγει τα προβλήματα. Βρισκόμαστε σ' ένα φαύλο κύκλο, από τον οποίο δεν μπορούμε να βγούμε χωρίς ριζικές και βαθιές τομές, χωρίς δηλαδή αναθεώρηση των θεμελιωδών αρχών, πάνω στις οποίες στηρίζεται και οικοδομείται ο πολιτισμός μας.

Μπροστά στην κατάσταση αυτή η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο δίλημμα. Θα χρησιμοποιήσει τον σύγχρονο πολιτισμό για να περάσει τα μηνύματά της, με τα οποία θα επιχειρήσει να διορθώσει τα κακώς κείμενα, τουτέστιν να αναιρέσει τον ίδιο τον πολιτισμό; Ή θα επιμείνει στη χρησιμοποίηση των δικών της μέσων για τον σκοπό αυτό; Ορισμένα παραδείγματα αποκαλύπτουν τη σοβαρότητα του διλήμματος. Είναι γνωστή η σημασία του Διαδικτύου στο σύγχρονο πολιτισμό μας. Πολύ σύντομα όσοι δεν θα είναι δικτυωμένοι σ' αυτό, θα είναι κωφάλαλοι και ανίκανοι να μεταφέρουν τα μηνύματά τους οπουδήποτε. Αλλά το Διαδίκτυο αποτελεί κατά κοινήν ομολογία, το αποκορύφωμα της ατομοκρατίας και λογικοκρατίας. Και οι κίνδυνοι που συνεπάγεται για τις ανθρώπινες σχέσεις είναι πλέον γνωστοί. Αν η Εκκλησία δικτυωθεί σ' αυτό για να μεταφέρει τα μηνύματά της στο σύγχρονο κόσμο, στην ουσία θα αρνηθεί και θα καταστρατηγήσει η ίδια το μήνυμά της με τον τρόπο αυτό, αφού η ουσία του μηνύματός της καταργείται από την ίδια τη φύση του οργάνου που χρησιμοποιεί. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις μορφές της πληροφορικής και τα λεγόμενα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κ.λπ. Η συμμετοχή της Εκκλησίας σε όλο αυτό το βουητό της πληροφορήσεως αποτελεί παράδοση του εαυτού της στα χέρια του σύγχρονου πολιτισμού. Δηλαδή αλλοτρίωση.

Είναι προφανές ότι η Εκκλησία για πρώτη φορά κατά τη γνώμη μας κινδυνεύει να χάσει την ταυτότητά της, προσπαθώντας να την προβάλει στον σύγχρονο πολιτισμό. Τι πρέπει να γίνει;

Νομίζω ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει παγιδευθεί άσχημα στο παιγνίδι τόσο της ατομοκρατίας, όσο και της λογικοκρατίας και της χρησιμοθηρίας. Έχει πιστέψει ότι θα σώσει τον κόσμο μιλώντας πολύ, κάνοντας πολλά και επιτυγχάνοντας πολλά. Έτσι λησμόνησε μια βασική αλήθεια: Ότι η Εκκλησία δεν σώζει με αυτά που λέγει, ούτε με αυτά που κάνει, αλλά με αυτό που είναι!

Ας δούμε τι σημαίνει αυτό σε σχέση με το θέμα του πολιτισμού. Η Ορθοδοξία, πρώτον, δεν μπορεί να ασκήσει δημιουργική κριτική του συγχρόνου πολιτισμού, χωρίς να έχει βαθιά συνείδηση της παραδόσεως και της κληρονομιάς της. Η Ορθοδοξία πρέπει να αναπτύξει τη σπουδή της Θεολογίας της, της Πατερικής κυρίως Θεολογίας, κατά τρόπο συστηματικό μέσα στο δυτικό χώρο.

Πρέπει να λησμονήσομε την αντίληψη, ότι οι Ποιμένες είναι απλοί Διοικηταί. Χωρίς Θεολογία οι Ποιμένες θα γίνουν έρμαια και άκριτοι οπαδοί του περιβάλλοντος πολιτισμού. Θα βυθίσουν τα ποίμνιά των και θα βυθισθούν και οι ίδιοι μέσα στα αδιέξοδα του πολιτισμού μας, ο οποίος είναι άλλωστε τόσον ελκυστικός. Δεύτερον, η κριτική στάση της Ορθοδοξίας έναντι του συγχρόνου πολιτισμού, για να είναι εποικοδομητική και δημιουργική, δεν πρέπει να είναι πολεμική, αλλά αποτέλεσμα συμπαθούς και φιλανθρώπου συγκαταβάσεως της Εκκλησίας στο σύγχρονο άνθρωπο και τα υπαρξιακά προβλήματά του.

Ας μη λησμονήσουμε ότι ο δυτικός άνθρωπος δεν είναι πλέον ο άλλος, ο απέναντι και έξω από την Εκκλησία μας, αλλά ο ενορίτης μας, όπως θα είναι και τα παιδιά του, τα παιδιά των παιδιών του. Η κριτική συνεπώς δεν πρέπει να ασκείται με την αντιπαράθεση «εμείς και οι άλλοι». Αλλά με τη συμπάθεια και την κατανόηση που θα εδείχναμε προς τους δικούς μας, προς τα ίδια μας τα παιδιά. Τρίτον, η μαρτυρία της Ορθοδοξίας ως εποικοδομητική και δημιουργική παρουσία στο χώρο της Δύσεως δεν πρέπει να ασκείται κυρίως δια των λόγων, είτε πρόκειται για προφορικό, είτε γραπτό, είτε πλέον και για ηλεκτρονικό λόγο. Η καλύτερη μαρτυρία είναι η ίδια η Εκκλησία, όταν συγκροτείται και λειτουργεί σωστά. Όταν π.χ. μέσα στον ατομοκρατούμενο δυτικό πολιτισμό μας υπάρχει και λειτουργεί σωστά η Ενορία.

Η μαρτυρία της Ορθοδοξίας στον πολιτισμό μας είναι πολύ πιο σημαντική από όλα τα κηρύγματα και την αρθρογραφία μας. Διότι με τον τρόπο αυτό προβάλλεται ένα πρότυπο και μια στάση ζωής, μια εναλλακτική λύση στα αδιέξοδα που δημιουργεί ο ατομισμός των κοινωνιών μας. Το ίδιο ισχύει και για την ευχαριστιακή κοινότητα και την ασκητική παράδοση και εμπειρία της Εκκλησίας μας ως αντίδοτα στα αδιέξοδα που δημιουργεί η οικολογική κρίση και ο ευδαιμονισμός του πολιτισμού μας. Αν η Ορθοδοξία έχει συγκροτημένη και σωστή Ενορία, ευχαριστιακή κοινότητα και μοναχικό βίο σύμφωνα με τη θεολογική της παράδοση, τότε η παρουσία της όχι μόνο θα προστατεύσει την ίδια από την αφομοίωση, αλλά θα επενεργήσει ως φύραμα λυτρωτικό για ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο. Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για την είσοδό μας ήδη στην Τρίτη μετά Χριστόν Χιλιετία.

Τι θα φέρει η Χιλιετία αυτή στον πολιτισμό μας: Αν ο σύγχρονος κόσμος, ο μετά τον Διαφωτισμό πολιτισμό μας, ακολουθήσει την εγγενή στα κύρια χαρακτηριστικά του νομοτέλεια, τότε ορισμένα βασικά στοιχεία του πολιτισμού του αιώνος αυτού διαγράφονται ήδη σαφώς στον ορίζοντα. Αυτά είναι δυο μεγάλων κατηγοριών.

Πρώτον είναι το πρόβλημα της διασώσεως του ανθρωπίνου προσώπου. Το πρόσωπο δεν είναι άτομο. Είναι μεγάλη η διαφορά μεταξύ ατόμου και προσώπου. Το άτομο νοείται ως μονάδα απομονωμένη, καθευατήν. Το πρόσωπο δεν μπορεί να νοηθεί ως μονάδα απομονωμένη. Το πρόσωπο είναι μια ταυτότητα, μια ιδιαιτερότητα, που προέρχεται από σχέση με τους άλλους.

Ένα πρόσωπο δεν υπάρχει. Είναι αδύνατον να μιλήσει κανείς για ένα πρόσωπο. Και ο Θεός είναι τρία πρόσωπα. Δεν μπορούμε να πούμε, ότι ο Θεός είναι ένα πρόσωπο. Με κανένα τρόπο. Επομένως, η έννοια του προσώπου είναι αντίθετη προς την έννοια του ατόμου. Και αυτή η έννοια του προσώπου, που πηγάζει από σχέσεις με τους άλλους, καταλήγει σε μια μοναδικότητα και προϋποθέτει μια ελευθερία, που δεν είναι απαραίτητη στην περίπτωση του ατόμου. Και σήμερα ακριβώς η πρόοδος της επιστήμης, η γνώση, απειλεί το πρόσωπο.

Απειλεί την έννοια του προσώπου. Θέλει να το μεταβάλει σε άτομο, το οποίο χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και τις επιθυμίες του.
Αλλά έτσι ο άνθρωπος από ύψιστος σκοπός, γίνεται μέσον προς σκοπόν. Τέτοιες απειλές κατά του προσώπου δημιουργεί πλέον ο πολιτισμός μας με την πρόοδο της γνώσεως. Η γνώση αρχίζει πλέον να μας απειλεί. Και έρχεται με τη μορφή των διαφόρων επιστημών, κυρίως δε με τη μορφή της Βιολογικής Επιστήμης. Όλοι μας αρχίζομε πλέον να διερωτώμεθα τι θα γίνει; Είναι αλματώδης η πρόοδος αυτή. Κάθε μέρα ακούμε και κάτι άλλο. Μόλις στη χθεσινή εφημερίδα διαβάσαμε «διασταύρωση ανθρώπου και ποντικού», αν δεν κάνω λάθος. Η δημιουργία αντιγράφων των ανθρώπων με τη μέθοδο της κλωνοποίησης υπόσχεται πάρα πολλά στη βελτίωση, στην ευδαιμονία του ατόμου.

Αλλά τι γίνεται με τη μοναδικότητα του προσώπου; Όταν πλέον μπορούμε να παράγουμε αντίγραφα ανθρώπων. Και όταν μπορούμε αυτά τα αντίγραφα να τα παράγουμε με σκοπό να τα χρησιμοποιήσουμε ως πράγματα, για να βελτιώσομε την υγεία ή την ευδαιμονία του ανθρώπου. Φτιάχνομε έναν άνθρωπο, για τον χρησιμοποιήσομε ως όργανο για να θεραπεύσομε έναν άλλο άνθρωπο. Η μοναδικότητα του προσώπου είναι πλέον τεράστιο πρόβλημα του πολιτισμού μας. Ακούει κανείς και από ειδικούς Γενετιστές, όπως συνέβη να ακούσω όταν πρωτοεμφανίστηκε το επίτευγμα της κλωνοποίησης από Καθηγητή της Γενετικής εδώ στην Ελλάδα:

Τι ωραιότερο πράγμα υπάρχει από το να μπορούμε να κάνομε αντίγραφα ανθρώπων, εις τρόπον ώστε, όταν μια μητέρα χάσει το παιδί της, να της πούμε: Ορίστε, πάρε το αντίγραφό του! Μα έχομε πραγματικά χάσει εντελώς την έννοια της μοναδικότητας; Μπορεί να παρηγορηθεί μια μητέρα με το αντίγραφο του παιδιού της, όσο και αν αυτό είναι ακριβές; Ίσως μπορεί. Αλλά εάν φτάσει και η μητέρα να παρηγορείται από το αντίγραφο, τότε πλέον να ξεχάσομε τη μοναδικότητα. Είναι λοιπόν τεράστιο το πρόβλημα. Ένα άλλο πρόβλημα που δημιουργεί πλέον η πορεία του πολιτισμού, και μη σας φανεί περίεργο, είναι η διάσωση του σώματος. Ναι, το σώμα απειλείται.

Εάν σκεφτούμε βαθύτερα τι συνεπάγεται η πληροφορική, το Διαδίκτυο και όλα αυτά τα μέσα, με τα οποία οι άνθρωποι επικοινωνούν πλέον μεταξύ τους, καταλαβαίνουμε ότι το μεγαλύτερο θύμα όλου αυτού του πολιτισμού είναι το ανθρώπινο σώμα. Δεν χρειάζεται πλέον να χρησιμοποιώ το σώμα μου για να ψωνίζω, να πάω στο διπλανό μαγαζί να συναντήσω εκεί το γείτονά μου να ψωνίζει και αυτός. Μπορώ θαυμάσια μέσω του Διαδικτύου να παραγγείλω τα ψώνια, να κάθομαι στο σπίτι μου, να επικοινωνώ με τους γείτονές μου, με τους φίλους μου, χωρίς να χρησιμοποιώ το σώμα μου. Χωρίς το σώμα αυτό να το έχω ως μέσο κοινωνίας με τους άλλους. Θα είναι λοιπόν θύμα του πολιτισμού το σώμα! Και δεν είναι τυχαίο, ότι όλο αυτό συνδέεται με έναν άλλο κίνδυνο πολύ σημαντικό, που είναι ο κίνδυνος για τη φύση. Για το λεγόμενο οικολογικό πρόβλημα ακούγονται πάρα πολλά σήμερα. Λησμονούμε ίσως ότι η ευθύνη, η κοσμοθεωριακή ευθύνη για την εμφάνιση της οικολογικής κρίσεως, είναι ακριβώς η θεώρηση του ανθρώπου ως σκεπτομένου όντως, το οποίο μπορεί τον υλικό κόσμο να τον κάνει ό,τι θέλει.

Αυτή η αποξένωση του ανθρώπου από το ίδιο το σώμα του με το οποίο σώμα του συνδέεται με τον υπόλοιπο κόσμο, αυτή η αποκοπεί του ανθρώπινου προσώπου από το σώμα του, συνδέεται με την αποκοπή του από τη φύση, με την οποία συνδέεται το σώμα του. Κάνομε εμείς οι Θεολόγοι μεγάλη πολεμική κατά του Δαρβίνου, διότι είχε κάποιες μορφές, με τις οποίες παρουσίασε τη θεωρία του, που θα μπορούσαν να μας προβληματίσουν. Αλλά το να τονίσει κανείς την αλήθεια, ότι ο άνθρωπος βιολογικά συνδέεται με τα υπόλοιπα ζώα είναι μια αλήθεια που τη χρειαζόμαστε πάρα πολύ σήμερα. Και η οικολογική κρίση δεν θα αντιμετωπισθεί χωρίς αυτή τη σύνδεση πλέον του ανθρώπου. Την αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι σώμα, είναι μέρος του υπολοίπου κόσμου και όταν καταστρέψει τα άλλα ζώα, καταστρέφει τον εαυτό του. Και ερχόμαστε στο μεγάλο πρόβλημα, στη μεγάλη ευθύνη της Εκκλησίας.

Η Εκκλησία δεν κάνει τίποτα για όλα αυτά. Βεβαίως γίνονται πολλά και ιδίως σ' αυτόν το χώρο, όπως είπα και στην αρχή, για να ψηλαφίσομε τα προβλήματα, να διαλεχθούμε Εκκλησία και Επιστήμη, Θεολογία και Επιστήμη για τα προβλήματα αυτά. Αλλά η Εκκλησία στο σύνολό της δεν έχει ακόμη βρει τον δρόμο της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι απουσιάζει εντελώς από την Εκκλησία η έννοια της αμαρτίας κατά της φύσεως, της αμαρτίας κατά του φυσικού περιβάλλοντος. Ποιος πνευματικός επέβαλε επιτίμιο σε κάποιον που εμόλυνε το περιβάλλον; Και ποιος πιστός πίστεψε ποτέ, ότι αμάρτησε, επειδή κατέστρεψε το περιβάλλον; Χρειαζόμαστε μια αναθεώρηση βασική ορισμένων πραγμάτων. Και όλα αυτά είναι μπροστά μας.

Περιοδικό Διάλογοι Καταλλαγής, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2002** Ομιλία του Σεβασμ. Μητροπολίτου Περγάμου κ. κ. Ιωάννη κατά την τελετή αναγορεύσεώς του σε  Έταιρον της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης στις 1 Δεκεμβρίου 2002

ΠΗΓΗ:  www.e-politismos.gr 

http://antifono.com/joomla.gr_1.0.13_pdf_R3/index.php?option=com_content&task=view&id=149&Itemid=29

 

ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ

Ανοιχτή επιστολή – λίγο πριν την αυτοκτονία του το 1988 

 του Νικόλα Άσιμου*

 

Μια είναι η βόλτα, μόνο μια, αυτή θα μας λευτερώσει. Δε σταματάει αυτή η βόλτα, ούτε ποτέ της έχει αρχίσει. Magic theater fur fur. Το μεγαλύτερο θέατρο στην ιστορία, που καταργεί την ιστορία. Εγώ που το έχω ξεκινήσει έχω αναλάβει την ευθύνη.

Με ξέρουν όλοι οι σοφοί του κόσμου, κι όλοι οι καλλιτέχνες του πλανήτη. Στην αρχή υπήρξα μονάχος μου, τώρα υπάρχουν κι άλλοι πολλοί που μπήκανε στο θέατρο μας.

Ανθρώπους ψάχνουμε όχι ιδεολογίες. Ανθρώπους να' χουν θάρρος, αγάπη, καλοσύνη. Ανθρώπους που δεν είναι ψεύτες, ρηχοί και βολεμένοι και ξέρουν να δίνουνε, όχι να ρουφάν και να εκμεταλλεύονται τους γύρω. Ανθρώπους έστω με καρδιά. Ας είναι δικηγόροι, παπάδες και αστυνόμοι. Ας είναι και χαφιέδες, κομουνιστές, αναρχικοί, αρκεί να έχουν τόλμη να κρατήσουν ένα λόγο και να πούνε την αλήθεια.

Αν δεν καταλαβαίνετε το θέατρο μας και μας κοροϊδεύετε ακόμα δεν φταίμε εμείς. Εμείς έχουμε τη γνώση. Αυτή που δεν έχουν όλοι μαζί οι κυβερνήτες, οι δικαστές και οι γιατροί. Σας κολλάμε στον τοίχο με ένα ζελοτέιπ.

Είμαστε καθαροί γι' αυτό ζούμε μέσα στις υπόγες και χαρίζουμε. Δίνουμε παραστάσεις στην πλατεία και χαίρονται τα παιδάκια και δεν έχουμε λεφτά. Είμαστε αυτόδουλοι της καλοσύνης. Ξέρουμε να δημιουργούμε όχι να καταστρέφουμε. Ξενυχτάμε μέρα νύχτα και φτιάχνουμε μονάχοι τα όργανά μας. Οι άλλοι σπανέ λάμπες και μπουκάλια, εμείς τα καθαρίζουμε με σκούπες. Οι σκουπιδιάρηδες είναι μαζί μας και όλοι οι άνθρωποι το πλανήτη. Ρωτήστε στην περιοχή των Εξαρχείων που μας ξέρει. Μας αγαπάνε όλοι. Ρωτήστε αν χρωστάμε τίποτα και σε κανένα. Σε όλους έχουμε δώσει παραπάνω. Μπακάληδες, ψιλικατζήδες, περιπτεράδες, ταβερνιάρηδες μας εκτιμάνε. Χαρίζουμε το γέλιο, αγάπη και ευτυχία. Κάναμε τους γέρους να αισθάνονται παιδιά. Τα πρεζόνια να κόψουνε την άσπρη και να γελάνε. Εγώ που το 'χω ξεκινήσει δεν έδειρα ποτέ και πουθενά κανένα. Με έχουν περάσει από όλα τα μπουντρούμια και το κορμί μου είναι γεμάτο πληγές.

Τα όπλα μου είναι πιστολάκια και νταούλια απ' αυτά που παίζουν τα παιδάκια, παίζει και η μικρή μου κόρη. Όταν όλοι εσείς κολλάτε αφίσες και γεμίζετε σκουπίδια την Αθηνά εγώ σας πολεμάω με μια ζωγραφιά στον τοίχο του σπιτιού μου. Εκεί που ήταν βόθρος και μπάζα και ουρλιάζανε τα κομπρεσέρ.

Εκεί μένω τώρα, τρία χρόνια μαζί με την μικρή μου κόρη, φιλοξενώντας κι άλλους που δεν είχανε να φανέ και που να κοιμηθούνε. Και δε φοβάμαι να δώσω τη διεύθυνση μου, την ξέρουν όλοι 'ΑΡΑΧΩΒΗΣ 41' ΕΞΑΡΧΕΙΑ.

ΤΩΡΑ ΕΙΜΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΣ ΝΑ ΕΧΩ ΠΑΡΑΠΟΝΑ. ΝΑ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΩ ΚΑΤΙ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΛΑ. Έμαθα πως συνεχίζονται οι διώξεις εναντίον μου. Πως βάλανε εισαγγελέα για να με βάλουνε ξανά στο ψυχιατρείο και να μου κάνουν ίσως και λοβοτομή Είμαι υποχρεωμένος να με σώσω. Καταγγέλλω λοιπόν δημόσια. Στις 6 Οκτώβρη με πιάσανε έξω από το δρόμο του σπιτιού μου να παίζω θέατρο του δρόμου. Με σύρανε με τη μια στο αστυνομικό τμήμα, με δέσανε με χειροπέδες, μου σπάσανε τα πλευρά μου, με πήγαν στο Αιγινίτειο ψυχιατρείο, με είχανε δεμένο. ΕΓΩ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΑ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΤΙΣ ΛΕΝΕ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ και αυτοί με βγάλανε τρελό.

Έκανα ακόμη και αυτούς που με χτυπούσαν να γελάνε. Αντί να τηρήσουν ένα λόγο ότι πια δε θα μ' αγγίξουν με σύρανε δεμένο στο ΔΑΦΝΙ. Στο χειρότερο μπουντρούμι με ξάπλωσαν, με ξαναχτύπησαν και μου κάνανε ενέσεις απ' αυτές που σκοτώνουνε βουβάλια (παρ' όλο που πάλι μου δώσανε λόγο ότι δεν θα μ' αγγίξουν) και με πάτησαν σα χαλάκι και με βάλανε με τις χειρότερες ρουφήχτρες.

Τους αρρώστους που προσπαθούσαν να μου πάρουν το ρολόι και ότι άλλο είχα πάνω μου, ακόμη και το τελευταίο μου τσιγάρο. Όλοι οι γιατροί του κόσμου δεν τήρησαν ένα λόγο. Αλλά εγώ κατάφερα και βγήκα και είμαι ζωντανός.

Σε λιγότερο από δυο μέρες κι απ' το χειρότερο μπουντρούμι. Ας έρθουν οι ψυχίατροι μια βόλτα μαζί μου και θα τους δείξω. ΓΙΑΤΙ ΕΓΩ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΤΡΕΛΟΣ. ΞΕΡΩ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΩ ΤΟΥΣ ΠΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ, ΜΕ ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, ΜΕ ΜΙΑ ΚΑΡΑΜΟΥΖΑ, ΜΕ ΕΝΑ ΚΟΥΤΙ ΣΠΙΡΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΑΓΑΠΗ.

Ευχαριστώ όλους όσους κινητοποιήθηκαν για να με βγάλουν έξω, αν και κάπως καθυστερημένα. Ήμουν ήδη έξω και περίμενα τον πατέρα μου να βάλει μια υπογραφή.

Ευχαριστώ την Κατερίνα Γώγου που παράτησε το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και ήρθε. Ιδίως το Διονύση το Σαββόπουλο καθώς και το φίλο μου ψυχίατρο Δημήτρη Μαντούβαλο.

Πήγα χθες μονάχος στο αστυνομικό τμήμα, ρώτησα αν κατά λάθος άγγιξα κανένα, μου είπαν όλοι όχι. Τους ζήτησα να μου δώσουν πίσω ένα μενταγιόν και μια καρφίτσα ανεκτίμητης αξίας (μου είναι χαρισμένα) Κάνανε ότι δεν ξέρουνε και ούτε το μισοσπασμένο χέρι μου δεν είχαν την τόλμη να μου σφίξουν.
Ας μου τα δώσουν όλα πίσω και τους συγχωρώ όλους. ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΑΜΕΣΩΣ ΤΙΣ ΨΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ. ΑΛΛΙΩΣ ΘΑ ΕΜΦΑΝΙΣΤΩ ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΑΙ ΘΑ ΣΑΣ ΠΡΟΚΑΛΕΣΩ ΝΑ Μ' ΕΚΤΕΛΕΣΕΤΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΠΛΑΤΕΙΑ. ΤΟ ΠΡΟΤΙΜΑΩ ΠΑΡΑ ΤΟ ΨΕΜΑ, ΣΤΑΥΡΟ Η ΚΡΕΜΑΛΑ.

Τώρα εγώ βρίσκομαι αποσυρμένος στο προσωπικό μου νησάκι όπου κανείς δεν μπορεί να πλησιάσει. Εδώ βλέπω και τη νύχτα και χρειάζεται να ξεκουραστώ και να θεραπεύσω το πληγωμένο μου κορμί. Ταχυδρομώ αυτό το γράμμα στον πληρεξούσιο μου δικηγόρο. Προς όλους και για όλα.

Ακόμα και στους ψυχίατρους και τον τυχόντα εισαγγελέα. Βοηθήστε με να επανέλθω στον κόσμο και να παίξω τη μουσική που δεν έπαιξα ακόμα. Και ας μου σπάσανε τις κιθάρες και τα μηχανήματα μου. Δεν ζητάω αποζημίωση, ένα μονάχα συγνώμη εγώ ζήτησα χιλιάδες. Καλώ τους φίλους δημοσιογράφους που με ξέρουν όλοι. Τώρα που κινδυνεύω, να δημοσιεύσουνε το γράμμα, όλο, χωρίς περικοπές.

Τόσες συναυλίες έχω δώσει και δε γράφτηκε γραμμή. ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΤΩΡΑ και σας συγχωράω. Πολεμήστε για την ΑΛΗΘΕΙΑ. Είναι αυτό που έχετε ξεχάσει. Το μήνυμα της βόλτας είναι για όλους και για όλα. Για όσους δεν καταλαβαίνουν και με θεωρήσανε τρελό εμένα ας κάνουνε τον κόπο να μελετήσουνε βιβλία.

Όπως το '1984' του Όργουελ, το λύκο της στέπας του Έρμαν Έσσε, τις 'ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΔΥΝΑΜΗΣ' του Δον Χουάν, τον Ευριπίδη, τον Αισχύλο, τον Αριστοφάνη, την Αρχαία Ελληνική Μυθολογία για το Διόνυσο, τον Πάνα, τον Ιάσονα και άλλους, τη 'Δολοφονία του Χριστού' του Βίλχεμ Ράιχ, την Αποκάλυψη του Ιωάννη, το Διογένη με το φανάρι, την κατσαρίδα που έμαθε να πετάει.

Η ας διαβάσουν το βιβλίο μου 'ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΚΡΟΚΑΝΘΡΩΠΟΥΣ' και πολλά άλλα, ΖΕΝ και ΓΙΟΓΚΑ, ακόμα και τον Αϊνστάιν. Εγώ τα κάνω πράξη κάθε μέρα και στο δρόμο.

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΘΕΙΤΕ ΚΑΙ ΘΑ ΣΑΣ ΑΘΩΩΣΩ. Αλλιώς ο άγγελος του κόσμου το είπε και θα το κάνει, θα φύγει και θα σας αφήσει να περπατάτε μπουσουλώντας ή θα σας κολλήσω τη χειρότερη βρισιά που λέω, ΕΙΣΑΣΤΕ ΜΠΟΥΜΠΟΥΝΕΣ. Καλώ και το Μίνω Βολανάκη να έρθει και να μας σφίξει το χέρι. Εμείς κάνουμε συμβάντα και χάπενινγκ και όχι αυτός στα Βραχιά. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΜΕΤΑ ΤΙΜΗΣ. Και όλο το MAGIC THEATER FUR FUR

Υ.Γ.
ΞΕΚΟΥΝΗΘΗΤΕ ΟΜΩΣ ΑΜΕΣΩΣ. Η αλλιώς πάτε μια βόλτα μέχρι το πολυτεχνείο εκεί που είναι εκείνο το κεφάλι που προσκυνάτε όλοι. Κάντε τον κόπο, σκύψτε και διαβάστε.

ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Κάτω δεξιά είναι γραμμένο του Ανδρέα Κάλβου είναι.

Ή πάτε μια βόλτα μέχρι τον τάφο του Καζαντζάκη κάτι γράφει 'Δεν έχω τίποτα να χάσω. Είμαι ελεύθερος'.

ΝΑΙ ΑΥΤΟΣ ΕΙΜΑΙ. ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΙΜΑΙ ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ.

ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ.

 

* Το γράμμα αυτό το έστειλε ο Νικόλας Άσιμος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης λίγο καιρό πριν την αυτοκτονία του**.

ΠΗΓΗ 1: http://disputable.blogspot.com/2009/03/blog-post.html

 

** Ο Νικόλας Άσιμος (1949 – 1988) ήταν στιχουργός, συνθέτης και τραγουδιστής του ελληνικού ροκ. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Ασημόπουλος. Ήταν μία περίπτωση ιδιαίτερα αντισυμβατικού καλλιτέχνη, κυρίως όσον αφορά στον τρόπο ζωής που επέλεξε ο ίδιος για τον εαυτό του. Οι συμπεριφορές του και τα τραγούδια που έγραψε θεωρήθηκαν συχνά προκλητικά. Υπήρξε ένα έντονα πολιτικοποιημένο άτομο, που ιδεολογικά δεν άνηκε σε κάποιο χώρο. O ίδιος ποτέ δεν αποδέχτηκε την "ταξινόμηση" σε κάποια ιδεολογία. Ο Άσιμος ήταν αρχικά αριστερός. Όμως, απέκτησε αναρχική συνείδηση λίγο αργότερα και στην συνέχεια ξεπέρασε και τους αναρχικούς, καθώς δεν επιθυμούσε να του κολλάνε ταμπέλες. …

ΠΗΓΗ 2:  http://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλας Ασίμος

Σημειώσεις, για την Ειρήνη των ψευδαισθήσεων  και τον Πόλεμο των συνειδήσεων

 Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

 

α. Εισαγωγή.

Συχνά αναρωτιέμαι, αν είναι ανάγκη στην σημερινή εποχή να ξεχνάμε να βάζουμε μπαταρίες στα ταλαιπωρημένα μας τηλεχειριστήρια ή να κρύβουμε τα πληκτρολόγια..   Αιτία;  Οι άπειρες τηλε-εικόνες καταστροφής, που πέφτουν ταχύρρυθμα στα μάτια μας και  μας εθίζουν στις μορφές του «κακού», ως κάτι το φυσιολογικό.

Δεν αναφέρομαι μόνο για τα χυδαία καθημερινά τηλεοπτικά προγράμματα. Αναφέρομαι και για  τα φρικιαστικά θεάματα  Και όχι μόνο για τις συνεχείς φυσικές καταστροφές ή τις οδικές,  αεροπορικές και ναυτιλιακές  τραγωδίες.

Αλλά και για «τρομοκρατικές» ενέργειες των υπερδυνάμεων. Τη κοινωνική περιθωριοποίηση από  τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Την θολούρα που αποπνέουν πολλοί «πνευματικοί» ηγέτες ή  οι σκληρές ιδεολογικές ομάδες.

 

β. Ραθυμία και λόγω  εικονικής ζωής.

 

Σκοπός μου δεν είναι να ισοπεδώσω τους λόγους και τις αιτίες που τα προκαλούν. Άλλος είναι  ο στόχος μου σ' αυτό το σημείωμα. Δηλαδή, αν κανείς πάθει ανοσία  από την κατάχρηση του εικονικού κόσμου, πως μπορεί μετά να λειτουργήσει δημιουργικά στον πραγματικό; Δεν φτάνει αυτή  η «συνήθεια» στο εικονικά φρικτό στα όρια της  εξάρτησης αλλά και της «μετάλλαξης» της απλής λογικής;

Δεν χάνει κανείς από τα μάτια του πνεύματός του την   ιερότητα της κτίσης, την αξία της ζωής, την σημασία του άλλου, το μυστήριο της ιστορίας; Μπορεί κανείς στ' αλήθεια να φωνάξει «ποτέ πια πόλεμος» από τα μύχια της ψυχής του, όταν τα παιδιά μας περνάνε από πίστα σε πίστα, παίρνοντας ζωές, σκοτώνοντας εικονικούς κακούς κάθε μέρα;

Θα αναρωτηθεί ενδεχόμενα ο φιλότιμος αναγνώστης: «τι και αν ζούμε εικονικά; Δεν είναι πραγματικά γεγονότα από τόπο σε τόπο ή από εποχή σε εποχή πολλά απ' αυτά; Δεν ανταποκρίνονται αυτά στη ζωή; Και αν ναι, δεν έχουμε ανάγκη να απαλλαγούμε από τη φρίκη;»

Θα αναφέρω ένα εικονικό παράδειγμα. Πριν λίγες μέρες έπεσε στα «μάτια μου» μια ιστοσελίδα στο διαδύκτιο με αρκετές σελίδες από αποτρόπαιο θέαμα. Όχι δεν πρόκειται για θέαμα με νεκρούς σε πόλεμο ή γυμνά παιδικά κορμιά με σκοπό την ηδονοβλεψία. Πρόκειται για τόσο δα κορμάκια, των δέκα πόντων, σε μεγέθυνση. Παιδάκια που χώραγαν πάνω στη παλάμη μιας νοσοκόμας μαιευτηρίου… 

Ήταν μια άλλη όψη του πολιτισμού μας. Του «πολιτισμού» του ελάχιστου κόστους και των μικρών ελπίδων.  Και η πρώτη αίσθηση, μετά τη φρίκη, ήταν ότι είναι κάτι μακρινό. Κάτι σαν τον πόλεμο στο Ιράκ, που μαίνεται πολύ μακριά μας. Όμως στην πραγματικότητα είναι όλα εδώ, δίπλα μας, μέσα μας.

 

γ. Τι σημαίνει το «ποτέ πια πόλεμος» σήμερα;

 

 Τα ερώτημα που προκύπτει είναι αν πια το σύνθημα «ποτέ πια πόλεμος» έχει και άλλο νόημα σήμερα για μας, πέρα  απ' αυτό που εννοούσε η γενιά της κατοχής και του εμφύλιου. Και μιλάω για το πόλεμο που γίνεται ενάντιά μας, με σκοπό την αποχαύνωση και την συνειδησιακή μας αποσύνθεση.  Και στον πόλεμο αυτό πως αντιστεκόμαστε;

 Νομίζω πως  ο πόλεμος μόνο με «πόλεμο» πολεμιέται. Ποτέ από μια αποχαυνωμένη ή ράθυμη «ειρήνη». Μια τέτοια ειρήνη,  είναι ψευδαίσθηση ειρήνης. Η αληθινή ειρήνη είναι πάντα καρπός δικαιοσύνης.

Και η δικαιοσύνη είναι πάντα καρπός επίπονου, μακροχρόνιου και συστηματικού πολέμου σε άλλα επίπεδα. Στα επίπεδα κυρίως του «έσω ανθρώπου». Έτσι  λοιπόν  γράφω γι' αυτόν τον πόλεμο αυτή τη φορά. Τον συνεχή πόλεμο που διεξάγεται στο βάθος της συνείδησής μας.  Χωρίς να ξεχάσω βέβαια, ότι αυτός παίρνει και ορατές μορφές σε επίπεδο εθνικό, κοινωνικό, ταξικό, φιλοσοφικό…

 Αν όμως ξεχάσουμε το νόημα αυτού του εσωτερικού πολέμου, ήδη έχουμε φαλκιδευτεί ανεπανόρθωτα για τους κοινωνικούς. Όποιοι μάχονται εσωτερικά, παλεύουν με άλλη  προσωπική και κοινωνική συνείδηση στο επίπεδο  του συλλογικού. 

 Αυτοί έχουν συχνά αγωνιστικό φρόνημα, ενωτική αντίληψη, αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, ρηξιακή στρατηγική, ταξική συνείδηση, δημιουργική πρακτική, αυτοκριτική στάση. Στο βαθμό λοιπόν που δεν   υποτάσσονται εσωτερικά από τα «πάθη» τους και την γοητεία της σύγχρονης πλύσης εγκεφάλου,  κερδίζουν  τον λεγόμενο «πνευματικό» πόλεμο ή κατ' άλλους «αόρατο» πόλεμο.

Παλαιότερα σε κάθε πολιτισμό, οι πολιτικές, κοινωνικές, εθνικές-διεθνικές και πολιτισμικές εξελίξεις έτρεχαν με πολύ αργούς ρυθμούς. Οι άνθρωποι επομένως προλάβαιναν στο βραχύ βίο τους να ασχοληθούν με το αν και κατά πόσο θα έδιναν βαρύτητα στον πόλεμο αυτό. Και πολλοί την έδιναν.

 Γι' αυτό στην προνεωτερική εποχή οι λαοί όλων των ηπείρων δημιούργησαν και πιο προχωρημένες δυνατότητες. Ανεξάρτητα μέχρι και σε πιο βαθμό κέρδιζαν σ' αυτές τις μάχες, το σημαντικό είναι ότι τις έδιναν. Έτσι κατ' εξοχή στη λεκάνη της Μεσογείου, είχαν αναπτυχθεί και προχωρημένα κέντρα τέτοιας ησυχαστικής-πολεμικής ζωής, τα Ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια.

 Και ανεξάρτητα αν μερικές φορές έχαναν κάποιοι μέσα σ' αυτά το στόχο, έδιναν τους τρόπους και στους ανθρώπους του κόσμου οι άγιοι. Τρόπους που μπορούν βεβαίως να δίνουν και σήμερα, όταν φυσικά εκφράζουν τη διαχρονική Ορθόδοξη «ησυχαστική» και «κοινοτική» παράδοση.

 

δ. Τα νέα κέντρα.

 

Στην εποχή της νεωτερικότητας, και σε μαζική κλίμακα μάλιστα, πήραν ένα μεγάλο μερίδιο τέτοιας ευθύνης οι πολιτικές, κοινωνικές, επιστημονικές, θρησκευτικές ή πολιτισμικές οργανώσεις.  Και συνεχίζουν να το  κάνουν με σχετική «επιτυχία», στο βαθμό που κάνουν βαθιά αυτοκριτική σε αρνητικά φαινόμενα, όπως η υποτίμηση της εσωτερικής ελευθερίας των υποκειμένων της ιστορίας. Αλλά  ανεξάρτητα απ' αυτό, μετά από εκατό χρόνια ιστορίας, χάνουν  ραγδαία αυτό το ρόλο από τα νέα κέντρα της μετανεωτερικής εποχής.

 Ποια είναι λοιπόν αυτά τα νέα κέντρα, που κάνουν το μεγάλο κουμάντο στο επίπεδο της συνείδησης;  Νομίζω ότι είναι κατά κανόνα αυτά της θεαματικής, τηλεοπτικής και ηλεκτρονικής μορφής. Της ελεγχόμενης δηλαδή μαζικής εκτόνωσης, παραγωγής και κατανάλωσης κουλτούρας,   κυρίως μέσω θεαμάτων μαζικής  «άυλης» αγοράς. 

Και τα κέντρα αυτά δεν παύουν να στοχεύουν στον κύριο στόχο: Πόλεμο στο χώρο των συνειδήσεων. Εκεί γίνονται οι πραγματικές μετρήσεις στα τηλεμερίδια ελέγχου. Έτσι από τη μια μεριά σήμερα η συνείδηση βομβαρδίζεται, εικονικά κυρίως, από την αποχαυνωτική, υπερκαταναλωτική, εξατομικευμένη, αυτιστική, φιλάργυρη και ναρκισσιστική αντίληψη της βιολογικής ζωής,  με στόχο μια ψευδαίσθηση ειρήνης.

Από την άλλη, πολλές από τις παραδοσιακές, πραγματικές κατά τεκμήριο, συλλογικότητες (πολιτικού, εθνικού, επιστημονικού ή θρησκευτικού επιπέδου), προσπαθούν να «κρατήσουν κόσμο».

Συχνά πολεμούν όμως μόνο με μαζικά χαρακτηριστικά, χωρίς να «παίζουν» επί της ουσίας στο χώρο της προσωπικής συνείδησης. Δημιουργούν έτσι την αίσθηση ενός «δίκαιου πολέμου» στις επιρροές τους και μια επίπλαστη ειρήνη στις ψευδαισθήσεις των οραμάτων με τα οποία τις τρέφουν. Όμως το αποτέλεσμα είναι να χάνουν με  χειμαρρώδη ρυθμό  από τα σύγχρονα κέντρα.

 

ε. Μια πρόταση

 

 Γιατί όμως χάνουν; Νομίζω γιατί έχουν εγκαταλείψει επί της ουσίας τα υποκείμενα και κοιτούν μόνο τα «μαγαζιά» τους. Υπάρχουν βέβαια κάποιοι εκκλησιαστικοί που φτιάχνουν περίτεχνα μοναστήρια ή ναούς χωρίς να αγγίζουν τον μοναχικό άνθρωπο ή κόμματα που ψάχνουν τα ποσοστά, χωρίς να ενδιαφέρονται καν ούτε για τους ψηφοφόρους (τους). Αλλά και μείς οι πολίτες συχνά στεκόμαστε αδιάφορα μπροστά στα κοινά ζητήματα ή ως πιστοί οι περισσότεροι είμαστε και επιφανειακοί και υποκριτές.

 Είναι αναγκαία  επομένως  μια νέα στάση (μας), που να βλέπει και να πράττει το συλλογικό ως συνέχεια  του  εσωτερικού πολέμου. Γιατί χωρίς αυτόν  η «φυσιολογική» τότε   στάση μας είναι ο αυτισμός, η ραθυμία, η ιδιώτευση.

Να συνδυάσουμε  λοιπόν τους «δίκαιους πολέμους» ενάντια στις πολιτικές κατά της ζωής, με το πόλεμο στο χώρο των συνειδήσεων για την ανόρθωση στο «είναι, το ευ είναι και το αεί ευ είναι»   των ανθρώπινων υποκειμένων. Σε προσωπικό, οπότε και σε συλλογικό επίπεδο.

 Ζούμε πια σε μια νέα εποχή, όπου η εύκολη πρόταση φαίνεται να είναι ο συγκριτισμός.  Φαίνεται πως πράγματι  ήλθε η ώρα  για μια νέα ιστορική σύνθεση στη μορφή και τις μεθόδους. Και να  βγει  στο προσκήνιο δυνατά. Αλλά η αληθής πρόταση δεν είναι ο συγκριτισμός, γιατί αυτή πάσχει.

Και πάσχει όχι γιατί όλες οι παραδόσεις δεν μπορούν να δώσουν κάτι από την εφαρμογή στη ζωή. Αλλά πάσχει γιατί δεν είναι όλες οι παραδόσεις το ίδιο. Και κυρίως δεν απαντούν όλες καίρια στο υπό ανάπτυξη ζήτημα.  Με ποια δηλαδή θα κερδίσουμε στον πόλεμο των συνειδήσεων, στο χώρο της εσωτερικής ελευθερίας, της ανιδιοτελούς αλληλεγγύης και αποδοχής του άλλου; 

Επομένως είναι φανερό πως θα βγουν βεβαίως όλες οι παραδόσεις στο προσκήνιο, όπου λειτουργούν πραγματικά – και όχι εικονικά. Και βγαίνουν σχεδόν σε κάθε Χώρα και χώρο. Για να προσλάβουν τα σύγχρονα προβλήματα του μοναχικού πλήθους. Και στο νέο αυτό χώρο «ευγενούς» άμιλλας έχουν αρχίσει ήδη να δίνουν εξετάσεις όλα τα κέντρα: παραδοσιακά, νεωτερικά και νεοεποχίτικα.

 Στον   «πόλεμο» αυτό της θεώρησης της ζωής και των οραμάτων της, «πέφτουν κορμιά» και μάλιστα νεανικά.  Όσες και όσοι δεν βιώνουμε την ειρήνη των ψευδαισθήσεων ας δώσουμε το παρόν, με εφηβική ζωντάνια, ο καθένας απ' τα μετερίζια του. 

 Προσωπικά συνεχίζω να πιστεύω στην βίωση της Ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης ως «ησυχαστικής», «κοινοτιστικής», «αντι-κομφορμιστικής» και οικουμενικής.

 Όμως  η απάντηση εκτιμώ, δεν θα δοθεί απλά και μόνο στο επίπεδο των επιχειρημάτων ή των γνώσεων. Θα δοθεί   κυρίως στο χωρόχρονο της προσωπικής και συλλογικής ζωής του καθένα μας.  Στο βίο και την πολιτεία μας δηλαδή, όπως πάντα…

 

* Το άρθρο γράφτηκε στην Οβρυά, 17 Νοέμβρη 2005, από τον  Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα,  δημοσιεύτηκε στο Καλαβρυτινό περιοδικό «Επι-κοινωνείν, τ. 8, σελ.6-11, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2005.