Μανιτάρια Κοκκινίτες Κέρτεζης στιφάδο
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. Εισαγωγικά
Πρόκειται για τον Λακτάριο το νόστιμο, λατινικά Lactarius deliciosus. Τον συλλέγουμε στους πρόποδες του ελατόδασους της κωμόπολής μας συνήθως σε υψόμετρο περί τα 1000μ (από 950 έως 110μ). Φύεται στο χώμα.
ΣυνέχειαΓια το μυστήριο της απώλειας, με αφορμή… μια σούπα κι ένα τετράδιο
Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*
Στις 24 Ιουνίου 2022 είχε γίνει στο προαύλιο του ναού Αγίου Δημητρίου Παλλήνης της Αττικής εκδήλωση διπλή: αναφορά στη μνήμη του συναδέλφου μας Πέτρου Πράπα που ανθρωπίνως έφυγε πρόωρα, και παρουσίαση του βιβλίου της φίλης Σπυριδούλας Αθανασοπούλου-Κυπρίου, «Έστω μια λέξη: Για τη σχέση λογοτεχνίας και θεολογίας και το μυστήριο της ανάγνωσης», εκδ. Αρμός [1].
Το κείμενο που ακολουθεί είναι τα λόγια που κατέθεσα:
Αγαπητοί οικείοι του Πέτρου, φίλοι του Πέτρου, φίλοι της Ντένιας,
ΣυνέχειαΜανιτάρια Κοκκινομανίταρα Κερτέζης στιφάδο
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. Εισαγωγικά
Υπάρχει μια ποικιλία μανιταριών του γένους Lactarious και της ευρύτερης τάξης Russulales τα οποία αναφύονται κάτω από κωνοφόρα δέντρα, κυρίως πεύκα. Συμβιώνουν μαζί τους. Στην Κέρτεζη τα έχουμε βρει μερικά από αυτά τα είδη κάτω από τα κωνοφόρα έλατα σε μια ευρεία ακτίνα -μέχρι και πάνω από τα 500 μέτρα- γύρω από το παλιό μοναστήρι / μετόχι της Αγίας Λαύρας (Αγίου Νικολάου του εν Μύροις) και του σημερινού εξωκκλησιού Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Αγιά Σωτήρω στην ντόπια γλωσσολαλιά). Πολλά από αυτά είναι εδώδιμα και ένα τοξικό.
Ένα από αυτά το κοκκινομανίταρο και πιο επιστημονικά Lactarious deliciosus (ή συνήθως Λακτάριος ο νόστιμος) συναντάται στα έλατα λοιπόν της Κέρτεζης. Αποτελεί ένα «…κοινό, θερμόφιλο…» και «…είναι ένα νόστιμο φαγώσιμο μανιτάρι, καρποφορεί σε μεγάλες ομάδες το φθινόπωρο και στις αρχές του χειμώνα, σε διαφόρων ειδών πεύκης (Pinus), κυρίως σε πευκοδάση…».
ΣυνέχειαΠαραδοσιακό ψωμί Κέρτεζης με προζύμι στην πόλη
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Η περίοδος του δίμηνου εγκλεισμού λόγω κορονοϊού και πολιτικής της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη, μου έδωσε την ευκαιρία να δοκιμάσω την διαδικασία ζυμώματος ψωμιού με το παραδοσιακό προζύμι. Αυτό έγινε βεβαίως σε μικρή ποσότητα. Η μοναδική διαφορά ήταν η χρήση ηλεκτρικής κουζίνας αντί παραδοσιακού οικογενειακού ξυλόφουρνου.
Η πλήρης και αναλυτική περιγραφή της οικιακής παρασκευής του παραδοσιακού χωριάτικου ψωμιού έχει γραφτεί στο υπό έκδοση νέο βιβλίο μας (Β΄ τόμος) με τίτλο: «Η οικονομία στα βουνά και η Κέρτεζη», που προγραμματίζεται να εκδοθεί από τις εκδόσεις Αρμός τον επόμενο χρόνο. Εδώ θα παρουσιάσουμε με συντομία και με σχετικές διαδικασίες την Παρασκευή για ένα σύγχρονο σπίτι με 1,7 κιλά αλεύρι.
Ι) Υλικά
προζύμι 100 γραμμαρίων, αλεύρι ολικής άλεσης 1 κιλό, αλεύρι κίτρινο 700 γραμμάρια, μία κουταλιά της σούπας ξύδι, μία με δύο πρέζες ψιλό αλάτι, μία πρέζα (μαύρη) ζάχαρη, λάδι για άλειμμα των ταψιών, χλιαρό νερό όσο πάρει.
ΙΙ) Ανάχρεια (εργαλεία)
Τι είναι το «ζαχαροκάντιο ζυμωτή» που αναφέρεται στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς;
Της Χριστίνας Τζιάλλα*
Σε τι αναφέρεται τελικά ο περίφημος στίχος που όλοι τραγουδήσαμε κάποτε στα κάλαντα;
Στο χωριό όλα τα σπίτια ήταν ανοιχτά, μπαίναμε περίπου με το «έτσι θέλω», πετώντας ένα «γεια σου, θεία», για να εδραιώσουμε σχέσεις, και ζητούσαμε νερό. Αν η θεία ήταν καλόβολη, εκτός από το νερό, θα ερχόταν και κέρασμα. Η θεία Βαρβάρα λοιπόν, που είχε το σπίτι της απέναντι από το σχολείο, μας έβγαζε πάντα γλυκό βανίλια με νερό από τη στέρνα, καλοδεχούμενο τονωτικό για να επιστρέψουμε πάραυτα στις δουλειές που είχαμε αφήσει στη μέση και που «υφαίναμε» καθημερινά δυο μήνες το καλοκαίρι, χωρίς να τις σχολάμε ποτέ: το τρέξιμο, το κρυφτό, το φυσοκάλαμο, τον πετροπόλεμο, την αμπάριζα, και φτου κι από την αρχή. Παρόμοιες οι αναμνήσεις όλων των παιδιών της γενιάς μου. Κλισέ, γλυκερές εικόνες από σκιερές αυλές, παιδικά καλοκαίρια και εξοχές. Αν υπάρχει ένα ελληνικό γλυκό που να μπορεί να ξυπνήσει τόσες αναμνήσεις όσες οι μαντλέν του Προυστ, αυτό τελικά είναι η βανίλια.
Αγαρικά μανιτάρια Κερτέζης με βασιλικό και αυγά Κερτέζης
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Η Κέρτεζη με τα πολλά πλέον πεδινά βοσκοτόπια ευνοεί τα «Αγαρικά τα πεδινά» ή επιστημονικά «Agaricus campestris var. Campestris». Καρποφορεί σχεδόν όλο το έτος, ειδικά όμως τις υγρές εποχές με διαστήματα από ηλιακή ακτινοβολία. Βρίσκεται σττο έδαφος και συχνά κάτω από πλατύφυλλα δέντρα. Στην Κέρτεζη ευνοείται στα χαμηλά των δασών (π.χ. Ντεσμένα) αλλά και στα πεδινά κάτω π.χ. από Καρυδιές.
Κίτρινα φασόλια Κερτέζης (χλωρίδια) με κηπευτικά και μπαχαρικά
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ως γνωστόν η Κέρτεζη αποτελεί έναν από τους πιο ξακουστούς τόπους παραγωγής νόστιμων και βραστερών φασολιών. Η αυγουστιάτικη περίοδος αυτή αποτελεί την αρχή της συλλογής και καθαρισμού των ξερών. Γι αυτό και η καθιερωμένη «γιορτή φασολάδας» γίνεται με το τέλος του Αυγούστου στην κεντρική μας πλατεία.
Όλη την προηγούμενη περίοδο του Αυγούστου και ολίγων ακόμη ημερών συλλέγονται τα λεγόμενα «κίτρινα» ή «ξεσπυριστά» ή «χλωρίδια» φασόλια, δηλαδή πριν ξεραθούν. Συχνά ανάμεσά τους βρίσκονται και σπυρωτά με πράσινο χρώμα και πιθανά ελάχιστα μισοξεραμένα. Τα φασόλια αυτά για τους κερτεζίτες -και για όσους είναι λάτρεις των φασολιών- αποτελούν την αυγουστιάτικη ευκολόπεπτη φασολάδα, αφού έχουν πολλά υγρά μέσα τους.
Α) Εισαγωγικά
Τις περιόδους της σχετικά μεγάλης φτώχειας στα ορεινά χωριά της Χώρας, όπως και την δεκαετία του 1940 (περίοδος Κατοχής και εμφυλίου πολέμου), οι τροφές των ανθρώπων είχαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Στην Κέρτεζη λόγω και του ορεινού όγκου, αλλά και της γόνιμης κοιλάδας-κάμπου, οι τροφές ήταν σχετικά πλουσιότερες από άλλα χωριά, παρά τις σχετικές κατασχέσεις… Η καλλιέργεια φασολιών γίνεται ανέκαθεν από τα 700 έως τα 1000 μέτρα υψόμετρο, ανάλογα με τον τόπο του χωραφιού.
Ανάμεσα στα βασικά φαγητά ήταν και η «Φασολάδα», που είναι ακόμα το σήμα κατατεθέν με τα πολύ βραστερά «κερτεζίτικα φασόλια», λόγω του χαλικώδους εδάφους, της ύπαρξης αναγκαίων νερών, του ήλιου και του βουνίσιου αέρα. Γι αυτό και οι κερτεζίτες στην περιοχή ονομάζονται ανέκαθεν και ως «φασουλάδες». Οι τρόποι μαγειρέματος ήταν κυρίως τρεις.
Ι. Εισαγωγικά
Η περίοδος της Άνοιξης, στα γεωγραφικά πλάτη όπως της Χώρας μας, χαρακτηρίζεται από το κατάλληλο κλίμα μέσα στο οποίο φύονται πολλά φαγώσιμα άγρια χόρτα. Μ’ αυτά πλουτίζουν το φαγητό τους οι άνθρωποι πρωτίστως της υπαίθρου. Θα μπορούσαμε να τα χωρίσουμε σε τρεις ομάδες.
Μία ομάδα με κυρίαρχα τα διάφορα είδη από άγρια ραδίκια (όρθια ή στρωτορόδικα), ζωχιά, παχολάχανα, χεροβότανα, πικραλίθρες, κλπ μπορούν να αποτελέσουν πράσινες βραστές σαλάτες, αλλά και χρήση γι άλλες συνταγές. Στην Κέρτεζη δημιουργούν τη κλασσική και παραδοσιακή τοπική συνταγή των «φασουλολάχανων» ή την συνταγή με σαλιγκάρια εποχής.
Εισαγωγικά
Την Κυριακή που μας πέρασε άνοιξε το Τριώδιο (Τελώνη και Φαρισαίου), οπότε μπήκαμε στην περίοδο των Απόκρεω. Η περίοδος αυτή αποτελεί την εισαγωγή στην Μεγάλη Σαρακοστή και χαρακτηρίζεται από τρεις διαφορετικές λειτουργικά και κοινωνικά εβδομάδες. Αυτή που διανύουμε είναι ελεύθερη σε κάθε τροφή και για όλες τις ημέρες.
Τα παλαιά χρόνια τη χθεσινή ημέρα (Δευτέρα) ή την αυριανή (Τετάρτη) σφάζονταν τα οικόσιτα χοιρινά στην Κέρτεζη που τρέφονταν κυρίως με οικιακά απομεινάρια τροφών και καρπούς καλοκαιρινούς (κυρίως αραποσίτι ή καλαμπόκι). Έφταναν ή και περνούσαν τα εκατό χιλιόγραμμα καθαρό κρέας. Μέρος του πουλιόταν και το υπόλοιπο το έτρωγε η οικογένεια. Φυσικά έβγαζε και τσιγαρίδες και …σαπούνι…
