Για το βιβλίο:  Παναγιώτη Μπούρδαλας, Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου  τα πέρατα.

Για μια απελευθερωτική θε-ανθρωπολογία: υποδείγματα, θραύσματα, Μεγάλη Σύνοδος 2016, «3η Ρώμη»[1]

Του Γρηγόρη Στουρνάρα*

Εύχονται όλοι όταν κυκλοφορεί ένα βιβλίο «καλοτάξιδο» και είναι πράγματι η ανάγνωση ένα ταξίδι, μοναχικό στα αλήθεια, αλλά αναμφίβολα βιωματικό. Αυτό το δείχνουν όλα όσα υπογραμμίζουμε και όλα όσα σημειώνουμε στα περιθώρια των σελίδων. Αλίμονο στα βιβλία που παραμένουν άγραφα, όταν τα διαβάζουμε. Αλίμονο όμως και σε όσα βιβλία δεν συζητιούνται γιαυτά που λένε.

Το βιβλίο του Παναγιώτη Μπούρδαλα δε μπορεί να μείνει άθικτο και δίχως σημάδια από το μολύβι του αναγνώστη. Είναι αδύνατο να μην προκαλέσει συζήτηση. Ένα βιβλίο τεκμηριωμένο με αγιογραφικό λόγο και σοβαρή προσέγγιση με σεβασμό στα κείμενα τα οποία παραθέτει, αναλύει και κρίνει με πολύπλευρο τρόπο.

Πρόλογος για: «Από την Αχαϊκή γη έως του κόσμου τα πέρατα»

[Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα, εκδόσεις Αρμός 2022]

Του Θανάσης Ν. Παπαθανασίου*

   Διαβάζουμε μερικές φορές σε βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκρισίες, ότι κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο συντίθεται από κείμενα «άνισα». «Άνισα», υπό την έννοια ότι έχουν ποικιλία θεμάτων και ποικιλία χαρακτήρα, όπως π.χ. αφηγήσεις μαζί με μελετήματα. Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Μπούρδαλα σίγουρα αξίζει στο έπακρο αυτόν τον χαρακτηρισμό. Είναι κυριολεκτικά πολυαξονικό.

   Μα τότε, υπάρχει άραγε κάτι που δένει αυτά τα κείμενα;

   Η απάντησή μου είναι πως ναι. Τα κείμενα τα τόσο ποικίλα τα δένει μια πολύτιμη οπτική: Η κατανόηση του τοπικού ως υποστασιοποίησης του οικουμενικού. Δίχως την τοπική, ενσώματη, ιδιαίτερη πραγμάτωση, το οικουμενικό γίνεται φάντασμα. Χωρίς την ανοιχτωσιά στο οικουμενικό, το τοπικό γίνεται φυλακή. Ο τόπος σου λοιπόν και οι άνθρωποί σου αληθεύουν ως ο τρόπος δεξίωσης του πανανθρώπινου. Σπουδαίοι τόποι και σπουδαίοι άνθρωποι είναι εκείνοι, στων οποίων την ταυτότητα οι αεραγωγοί για το πανανθρώπινο είναι δομικά στοιχεία˙ όχι ενδεχόμενες, κατοπινές προσθήκες.

Κυριακή κατά της γυναικοκτονίας

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Την δεύτερη Κυριακή μετά την Κυριακή του Πάσχα, μέσα στην αναστάσιμη ακόμα ατμόσφαιρα, περάστε από την εκκλησία. Η προτροπή μου αυτή απευθύνεται σε όλους όσους νοιάζονται: ένθεους και άθεους. Περάστε όσοι νοιάζεστε για τις οδύνες των γυναικών, ώστε να μοιραστούμε μια χαρά: τα τραγούδια μιας απελευθέρωσης που έσκασε μύτη μπροστά σε έναν αδειασμένο τάφο, μιας απελευθέρωσης που μπολιάζει την ιστορία μα και που ταυτόχρονα εκκρεμεί.

Η δεύτερη Κυριακή μετά την Κυριακή του Πάσχα είναι η γιορτή των Μυροφόρων, δηλαδή των γυναικών εκείνων οι οποίες, σύμφωνα με την αφήγηση των ευαγγελίων, πήγαν με αρώματα στον τάφο του Χριστού για να τιμήσουν τον αγαπημένο νεκρό.

Έτσι ειπωμένο, μοιάζει με μια αναμενόμενη, στερεότυπη αφήγηση για παραδοσιακά γυναικείες δουλειές. Έλα όμως που δεν είναι έτσι! Άλλο πράγμα λένε τα ευαγγέλια, καθώς και οι εκκλησιαστικοί ύμνοι. Κάτι ανατρεπτικό, κάτι που δένει την ανάσταση με μια επ-ανάσταση! Αλλά τα ανατρεπτικά δεν αντέχονται. Και γι’ αυτό ξεδοντιάζονται και καταλήγουν να μοιάζουν με άνευρες ιστοριούλες της σειράς…

Ας ψηλαφίσουμε λοιπόν την δυναμική της γιορτής:

Ερανίσματα λόγων από τους Τρεις Ιεράρχες και άξονες της σύγχρονης εκπαίδευσης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Πρωτολογία

Καλησπέρα. Χρόνια πολλά σε όλους και όλες, από όποιον τρόπο κι αν συμμετέχουν σ’ αυτή την τηλε-συζήτηση. Θα ήθελα να ξεκινήσω από δύο εκφράσεις της Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης (Κολυμπάρι 2016), πριν από πέντε περίπου χρόνια, που αφορούν το θέμα μας.

Η μία έκφραση βρίσκεται στην εγκύκλιο της Συνόδου, που αναφέρεται στο κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο το δυτικό κόσμο κυρίως. Αυτό, λοιπόν, είναι «εκκοσμικευμένο» και «ατομοκεντρικό», με ό,τι μπορεί να σημαίνουν και οι δύο αυτοί επιθετικοί προσδιορισμοί. Το σύστημα αυτό ταλανίζει τις νέες γενιές και προβληματίζει βέβαια και την Μεγάλη Σύνοδο[1].

Το δεύτερο σημείο, το οποίο θέλω να σημειώσω, είναι το γεγονός ότι η Μεγάλη Σύνοδος θεωρεί ότι τα μεγάλα ζητήματα: τα εκκλησιαστικά, τα θεολογικά, οι επιπτώσεις τους σε διάφορες όψεις της κοινωνίας και της ζωής, στο βίο και στην πολιτεία των ανθρώπων χρειάζονται, για να είναι προφητική η μαρτυρία της Εκκλησίας, επαναδιατύπωση[2].

Ας πάμε να επαναδιατυπώσουμε στη σημερινή εποχή ζητήματα, που έθεσαν πριν από 1600 χρόνια, από την ώριμη ηλικία των Τριών Ιεραρχών μέχρι σήμερα[3]. Για να δούμε δυο -τρία σημεία σε αυτά τα 1600 χρόνια.

Γράμμα ενός παιδιού από το Καρά Τεπέ

Της Μάιρας Ζαρέντη*

Και θα με λέγαν Ιόλη και Γωγώ και Σταυρούλα.
Και θα πήγαινα σχολείο κανονικά χωρίς να παλεύω ανάμεσα σε Χ και ψ και ο και r και f και z.
Και θα είχα μαμά και θα είχα μπαμπά.
Και σε κάποιο σύμπαν παράλληλο θα με προστάτευαν οι ενήλικοι και δε θα χρειαζόταν να κάνω το σώμα μου ασπίδα.
Και δε θα χρειαζόταν να κάνω το σώμα μου δοχείο για άνδρες πολλαπλούς πάρα τη θέλησή μου.
Και δε θα μου έκοβαν με νυστέρι την ηδονή.
Μπορεί να μου άρεσε να πίνω γάλα και να μη γυρεύω χουρμάδες.
Κι’ έτσι δε θα χρειαζόταν να απολογούμαι για την προτίμησή μου στο πρωινό.
Μπορεί να μη φοβόμουν το θεό ούτε και το σκοτάδι.
Κι αντί για κραυγές πριν κοιμηθώ να άκουγα ένα νανούρισμα από εκείνα που δεν ξέρω καν πως πάνε.

Πανδημία και εκκλησιαστική ζωή – Για τα δύσκολα, 2^ο

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*]

Μέσα σε λίγες μέρες έχουν γραφτεί πάρα πολλά, με το σκηνικό της πανδημίας να αλλάζει δραματικά κάθε ώρα (στις 27 Φεβρουαρίου είχα κάνει την πρώτη ανάρτηση, και τα μέτρα της σοφής Ορθόδοξης Μητρόπολης Κορέας τότε φάνταζαν… αλλόκοτα). Δυο σκέψεις ακόμη καταθέτω στην ελευθερία των τέκνων του Θεού.

Η παράδοση της Εκκλησίας βοά ότι η γλώσσα δεν είναι μέρος της αποκάλυψης. Την αποκάλυψη την κάνει ο Θεός, και μετά είναι δουλειά του ανθρώπου να την διατυπώσει με τις ανθρώπινες γλώσσες˙ ουδεμία γλώσσα μονοπωλεί ιερότητα ή αποτελεί αποκάλυψη.

Παρόμοια, ο τρόπος τέλεσης της Ευχαριστίας και τα αντικείμενα που υπηρετούν το κοινωνείν δεν ταυτίζονται με την Ευχαριστία. Έχει επισημανθεί κατά κόρον αυτές τις μέρες ότι οι χριστιανοί δεν κοινωνούσαν πάντα με κοινό κουταλάκι, ούτε και σήμερα στη λειτουργία του αγίου Ιακώβου. Η επίσης κατά κόρον ανασυρθείσα σύσταση του αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη για απολύμανση (σε ξύδι) των σκευών με τα οποία κοινώνησε ασθενής σε καιρό επιδημίας, δείχνει ομοίως την μη-ταύτιση Ευχαριστίας και τρόπων της. Το να κανονιστούν λοιπόν τώρα τρόποι διαφορετικοί από τους καθιερωμένους, είναι και θεμιτό και ζητούμενο. Αλλά, προσοχή: Για ποιον λόγο; Εδώ είναι τα δύσκολα. Για να παραμένει η κοινότητα πιστή στην ταυτότητά της και στον Κύριό της. Όχι για να ενδώσει στην όποια δημαγωγία, ούτε για να πλειοδοτήσει στην ψευδαίσθηση αθανασίας, την οποία καλλιεργεί η ναρκισσιστική εποχή μας. Το να παραμείνει η Εκκλησία πιστή στην ταυτότητά της σημαίνει πολλά, και οπωσδήποτε σημαίνει να μην ταυτίσει την λειτουργική ζωή με μία μόνο έκφρασή της. Όχι για να κάνει τη μοντέρνα ή την προοδευτική. Αλλά για να μην προσχωρήσει στην αίρεση των «ιερών γλωσσών» και στην ειδωλοποίησή τους.

Μετά φόβου Θεού και κορονοϊού…

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Ο κορονοϊός, εκτός από αναστατώσεις, παθογένειες, ασθένειες και θανάτους (σύντομα) σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, έφερε στην επιφάνεια και ζητήματα στη λειτουργική ζωή των τοπικών εκκλησιών εκ των έξω. Οι τοπικές Εκκλησίες ζουν μέσα στον κόσμο και υφίστανται τα πλαίσια που τους καθορίζουν οι αντιλήψεις, οι κοσμοθεωρίες, τα «πιστεύω» και οι εκάστοτε συσχετισμοί δύναμης στις κοινωνίες. Έτσι οι παντός είδους πιέσεις, δίκαιες ή άδικες, υγειονομικού, φοβικού ή ιδεολογικού επιπέδου αναγκάζουν τις ηγεσίες των τοπικών εκκλησιών σε αποφάσεις.

Έτσι βγαίνουν με ένταση και έκταση και οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις που οφείλονται σε μονομερείς οράσεις των πραγμάτων. Θα εντοπίσω αρχικά δύο πολύ εμφανείς:

1. Την ιδεολογικού και κοσμοθεωρητικού επιπέδου επίθεση των νεοδιαφωτιστών με βασικά επιχειρήματα τον ορθολογισμό, τις επιστήμες, την υγεία, την ισονομία και τα συναφή. Και οι περισσότεροι επικεντρώνουν στην κοινή συμμετοχή κατά τη Θεία Ευχαριστία.

2. Την θρησκευτικού τύπου εμμονή, πολλές φορές με μια θεολογική μονομέρεια που θυμίζει παλαιά προβλήματα, πολλά από τους πρώτους αιώνες, που οδήγησαν σε τοπικές και οικουμενικές συνόδους. Κάποια εντοπίστηκαν πολύ νωρίτερα και περιλαμβάνονται και στις επιστολές της Καινής Διαθήκης.

ΙΙ. Περί επιστήμης και «θρησκείας»

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 1857

Των Σταματούλας Ζαπάντη* και Λάμπρου Σιμάτου*

Παρουσιάζουμε το πρωτότυπο του τελευταίου επί Δυτικοκρατίας Κανονισμού Συναδελφικών και Πατρωνικών Εκκλησιών. Είναι παρμένο από το βιβλίο «Οι Ναοί του Αργοστολίου στα χρόνια της Ένωσης (1864)» της Σταματούλας Ζαπάντη, δρ ιστορίας, τότε προϊσταμένης των Γενικών Αρχείων του Κράτους Ν. Κεφαλληνίας και του Λάμπρου Σιμάτου, τότε υπεύθυνου Πολιτιστικών Θεμάτων Δ/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Κεφαλληνίας.

Τα βιβλία ανέσυραν από την αφάνεια οι Συναδελφοί του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου και Ευαγγελίστριας Φαρακλάτων. Προέρχονται από τα τοπικά αρχεία και θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία και να τα διαβάζουν οι μεγάλοι.

Συνέχεια →

Οι μεγάλοι χαμένοι από τη συμφωνία

Του Παντελή Καλαϊτζίδη*

Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Πρωθυπουργού και Αρχιεπισκόπου, που αφορά την αλλαγή του ισχύοντος καθεστώτος μισθοδοσίας του κλήρου και θέματα αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας, φαίνεται ότι άνοιξε τον ασκό του Αιόλου τόσο στο εσωτερικό της Εκκλησίας όσο και στη σχέση της με την Πολιτεία. Πρόκειται για μια συμφωνία από την οποία επρόκειτο να βγουν κερδισμένοι ο Πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος και χαμένοι η Εκκλησία ως κοινότητα πιστών (κληρικών και λαϊκών) και το δημοκρατικό αίτημα εκκοσμίκευσης των θεσμών και νέας ρύθμισης των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας.

Ο Πρωθυπουργός υπολόγιζε να «πουλήσει» στο αριστερόστροφο ακροατήριό του μια τολμηρή απόφαση στο συμβολικό επίπεδο (καθώς στα οικονομικά εξακολουθούν να ισχύουν οι δεσμεύσεις έναντι των δανειστών), πετώντας έξω από το μισθολόγιο του Δημοσίου τον κλήρο και ελευθερώνοντας την ίδια στιγμή 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων, υποσχόμενος ισάριθμους διορισμούς και προσλήψεις.

Συνέχεια →