Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ:
Διλήμματα και εκβιασμοί, του τύπου «δραχμή ή μνημόνιο» δεν υπάρχουν, είναι ψευδή και δεν πρέπει να δώσουμε σημασία – πόσο μάλλον όταν κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει έναν αποφασισμένο λαό, αλλά όλοι μπορούν να ποδοπατήσουν έναν τρομοκρατημένο λαό – Μέρος ΙΙ
Του Βασίλη Βιλιάρδου*
Συνέχεια από το Μέρος Ι Η ΙΤΑΛΙΑ
Όπως και στην Ισπανία, επιχειρείται στην Ιταλία μία σιωπηλή επίθεση στις τράπεζες (bank run), από τους τρομοκρατημένους καταθέτες – οι οποίοι τοποθετούν τις αναλήψεις τους σε γερμανικά ομόλογα δημοσίου και αλλού (με αποτέλεσμα να χρηματοδοτείται η Γερμανία με επιτόκια της τάξης του 1,5%). Μέχρι στιγμής η ΕΚΤ, με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών των χωρών της Ευρωζώνης, ελέγχει σε κάποιο βαθμό το πρόβλημα – ενώ η γερμανική κεντρική τράπεζα έχει δανείσει το ευρωσύστημα (Target II), με περίπου 600 δις €.
Όσον αφορά τη διατήρηση των επιτοκίων δανεισμού, για την αγορά ομολόγων του δημοσίου (χρηματοδότηση των κρατών), σε σχετικά βιώσιμα επίπεδα, η ΕΚΤ έχει φροντίσει επίσης – αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό την ποσότητα χρήματος (1 τρις €) και το δανεισμό των εμπορικών τραπεζών με χαμηλά επιτόκια. Παράλληλα, οι πλεονασματικές χώρες (Γερμανία, Ολλανδία κλπ.), διακινδυνεύουν τεράστια ποσά από τις πωλήσεις επί πιστώσει, καθώς επίσης από τις επενδυτικές τοποθετήσεις τους, στις ασθενείς οικονομίες της Ευρωζώνης.
Αν και το πρόβλημα της Ιταλίας είναι εύκολα επιλύσημο (όπως και της Ελλάδας), επειδή το ιδιωτικό χρέος της δεν είναι τόσο μεγάλο, όσο αυτό της Ισπανίας, η κατάσταση στο εσωτερικό της είναι εξαιρετικά έντονη. Για να μην επεκταθούμε περισσότερο, αρκούν ίσως τα παρακάτω για να την περιγράψουν:
"Σύμφωνα με την επικρατούσα πεποίθηση στην Ιταλία, αυτοί που ανέκαθεν πλήρωναν για όλους τους υπόλοιπους, ήταν οι φτωχοί εργαζόμενοι – όχι οι μεγάλοι φοροφυγάδες, οι «φοροαποφεύγουσες» πολυεθνικές και οι πλούσιοι, οι οποίοι συνεχίζουν να απολαμβάνουν «φορολογική ασυλία», με τη διαφθορά και τη διαπλοκή να βασιλεύει παντού. Αυτό όμως που εξοργίζει περισσότερο από κάθε τι άλλο τους Ιταλούς είναι η ασυδοσία του δημοσίου, όσον αφορά την πληρωμή των υποχρεώσεων του. Το κράτος χρωστάει στις ιδιωτικές επιχειρήσεις περισσότερα από 300 δις € – με αποτέλεσμα πολλές μικρομεσαίες εταιρείες να «κάθονται» επάνω σε απλήρωτα τιμολόγια, τα οποία αφορούν τις απαιτήσεις τους απέναντι στο δημόσιο, για υπηρεσίες που έχουν προ πολλού ολοκληρωθεί. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι πολίτες, όσο και οι επιχειρήσεις, είναι υποχρεωμένοι να εξοφλούν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος εμπρόθεσμα – γεγονός που προκαλεί βίαιες αντιδράσεις, όπως τις επιθέσεις στην ιδιωτική εταιρεία είσπραξης φόρων Equitalia.
Αντίθετα με την Ελλάδα, στην οποία οι αντιδράσεις είναι ακόμη πολύ περιορισμένες, στην Ιταλία έχουν εμφανισθεί καταστάσεις αναρχίας – όπως συμπεραίνει κανείς από τις ατομικές ενέργειες εναντίον κρατικών υπηρεσιών, καθώς επίσης από την επίθεση εναντίον ενός «manager» την προηγούμενη εβδομάδα, ο οποίος πυροβολήθηκε στο δρόμο.
Την ευθύνη αυτής της ενέργειας ανέλαβε μία αναρχική ομάδα – γεγονός που θύμισε τη δεκαετία του 70, κατά την οποία οι πυροβολισμοί στα πόδια χαρακτήριζαν τον τρόπο επίθεσης της «ερυθρής ταξιαρχίας» (μίας τρομοκρατικής ομάδας, η οποία ήταν τότε υπεύθυνη για δολοφονίες και απαγωγές, με στόχο την «απορρύθμιση» της χώρας).
Στην Ιταλία, οι Αρχές υποπτεύονται τη σύνδεση των σημερινών αναρχικών ομάδων, με αντίστοιχες Ελληνικές – με αποτέλεσμα να έχει προβληματιστεί το κράτος σε μεγάλο βαθμό. Η επιτροπή εθνικής ασφάλειας της χώρας θα αποφασίσει πιθανότατα τη δραστηριοποίηση του στρατού, για την προστασία των δημοσίων οργανισμών και των κεντρικών εγκαταστάσεων των μεγάλων επιχειρήσεων.
Πολλοί αναρωτιούνται, εάν θα δούμε σύντομα και στην Ευρώπη τη δημιουργία «πράσινων ζωνών», όπως στη Βραζιλία, στο Ιράκ κλπ. – ζώνες ερμητικά κλεισμένες και προστατευμένες με αστυνομικούς ή/και με στρατό, εντός των οποίων θα ζουν και θα εργάζονται εκείνοι οι πολίτες, οι οποίοι θα μπορούν να ανταπεξέλθουν με το κόστος.
Όπως λέγεται στην Ιταλία, η άγρια πολιτική λιτότητας, σε συνδυασμό με την υπερβολική φορολόγηση όλων εκείνων, οι οποίοι δεν μπορούν να την αποφύγουν, αφενός μεν εκτρέφει τον εξτρεμισμό (ακροδεξιό και ακροαριστερό), αφετέρου την καθαρή τρομοκρατία και την αναρχία – με αποτέλεσμα να γίνεται όλο και μεγαλύτερος ο κίνδυνος κοινωνικών εξεγέρσεων σε μία κλίμακα, η οποία θα είναι αδύνατον να ελεγχτεί".
Η ΓΑΛΛΙΑ
Κατά την άποψη μας, το πρόβλημα της Γαλλίας είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από αυτό της Ιταλίας – όχι μόνο λόγω του απολύτου μεγέθους του, αλλά και των δομών του δημοσίου της χώρας (γραφειοκρατία κλπ.), για τις οποίες είναι απαραίτητη μία αναδιάρθρωση, σχεδόν ανάλογη με αυτήν της Ελλάδας. Δυστυχώς για τη Γαλλία, η βιομηχανία της έχει συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό, οι επιχειρήσεις της είναι υπερβολικά χρεωμένες, ενώ οι τράπεζες της αρκετά εκτεθειμένες στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.
Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της Ισπανίας (112 δις € – πηγή BBC, Ιούνιος 2011), η οποία είναι με τη σειρά της ο κύριος δανειστής της Πορτογαλίας (65,7 δις €) – επίσης της Ελλάδας (41,4 δις €) και της Ιταλίας, η οποία οφείλει στη Γαλλία το τεράστιο ποσόν των 309 δις €. Επομένως, είναι εγκλωβισμένη επικίνδυνα στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης, αποτελώντας το κεντρικό συγκοινωνούν δοχείο του Νότου. Τέλος, η εκτίμηση της Γερμανίας για τη Γαλλία είναι η παρακάτω:
"Η Γαλλία είναι τόσο λίγο αυτάρκης, όσο και η οποιαδήποτε άλλη βιομηχανική χώρα της Ευρώπης ή του πλανήτη. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, πρέπει να είναι ανταγωνιστική ή, καλύτερα, να γίνει ξανά. Κάτι τέτοιο μπορεί να το πετύχει, εντός της Ευρωζώνης, είτε με τη βοήθεια της εσωτερικής υποτίμησης (μειώσεις μισθών), είτε με ένα «άγριο» πρόγραμμα λιτότητας, όπως αυτό που εφαρμόζεται στην Ελλάδα.
Εάν η Γαλλία αποφασίσει να παραμείνει στην Ευρωζώνη, τότε διακινδυνεύει έναν εμφύλιο πόλεμο, μέσα από εκτεταμένες κοινωνικές αναταραχές.
Η μοναδική εναλλακτική δυνατότητα του νέου προέδρου της είναι να εγκαταλείψει αμέσως τη ζώνη του ευρώ, να υιοθετήσει ξανά το φράγκο και να το αφήσει να υποτιμηθεί όσο περισσότερο γίνεται. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί η Γαλλία να κερδίσει ξανά την εξαγωγική ισχύ της, την οποία έχει χάσει εντελώς, καθώς επίσης ο πρόεδρος της να αποφύγει τη μάχη εναντίον της αριστεράς – επίσης, την μη τήρηση των (σοσιαλιστικά υπερβολικών) προεκλογικών του υποσχέσεων" (W. Hanke).
ΤΟ ΔΟΜΙΚΟ (ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΟ) ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη των οικονομολόγων μεγάλης επενδυτικής τράπεζας, υπάρχει ένα όριο ταχύτητας (speed limit) στην επιδιωκόμενη πολιτική λιτότητας και περιορισμού των ελλειμμάτων μίας χώρας. Ειδικότερα, όταν οι μειώσεις των δαπανών και οι αυξήσεις των φόρων φτάσουν σε ένα ορισμένο «ανώτατο» μέγεθος, τότε επενεργούν αρνητικά σε μία Οικονομία, δυσχεραίνοντας «αντιπαραγωγικά» τη συνολική της θέση και προοπτική.
Το όριο αυτό επιτυγχάνεται, κατά μέσον όρο, όταν οι κυβερνήσεις προσπαθούν να περιορίσουν αμέσως τα «δομικά ελλείμματα» της χώρας τους, προ τόκων, περισσότερο από το 2% του ΑΕΠ της. Για να έχουμε μία συγκριτική εικόνα, η Ελλάδα, έχει μειώσει το «δομικό» της έλλειμμα περισσότερο από το 12% του ΑΕΠ της από το 2009 – κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ μέχρι σήμερα σε μία ανεπτυγμένη οικονομία (η Γερμανία, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του δικού της προγράμματος λιτότητας, με την ονομασία «Agenda 2010», δεν είχε υπερβεί ποτέ το 2% του ΑΕΠ της).
Πάντοτε κατά την ίδια μελέτη, τα επιτρεπόμενα «όρια ταχύτητας» μείωσης των δομικών ελλειμμάτων, διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή – ενώ μπορεί να είναι χαμηλότερα από το 2%, αλλά ποτέ υψηλότερα. Εάν η οικονομία ενός κράτους είναι εξαγωγική, όπως στο παράδειγμα της Γερμανίας ή της Ολλανδίας, τότε η ζημία που προκαλούν τα προγράμματα λιτότητας είναι μικρότερη, επειδή η μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης αντισταθμίζεται από την αύξηση των εξαγωγών – για εκείνο το χρονικό διάστημα όμως και εφόσον η ανάπτυξη στις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού είναι θετική.
Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, στις σημερινές συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης, καθώς επίσης μίας γενικότερης κρίσης χρέους και δανεισμού, το 2% «δομική λιτότητα», ακόμη και για ένα εξαγωγικά ισχυρό κράτος, θα ήταν αδύνατον να επιτευχθεί – πόσο μάλλον σε μία αδύναμη εξαγωγικά χώρα, όπως η Ελλάδα, η οποία οδηγείται στην κυριολεξία στο «ικρίωμα» από τη Γερμανία, ένα κράτος που γνωρίζει πολύ καλά ότι, απαιτεί το ανέφικτο από τη χώρα μας.
Περαιτέρω, εάν υπάρχουν επί πλέον σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, όπως στην περίπτωση των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, οι οποίες αποκλείουν την υποτίμηση του νομίσματος, τα «όρια ταχύτητας» μείωσης των δομικών ελλειμμάτων είναι ακόμη μικρότερα. Επίσης, όταν η εκάστοτε κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να βοηθήσει, μειώνοντας τα βασικά επιτόκια δανεισμού.
Στην περίπτωση λοιπόν της Ελλάδας, οι εξαγωγές της οποίας είναι της τάξης του 10% του ΑΕΠ, ενώ η κεντρική της τράπεζα δεν μπορεί να βοηθήσει, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, το ΑΕΠ της έχει συρρικνωθεί σχεδόν κατά 20% από το ξεκίνημα της κρίσης – επίσης δεν αποτελεί έκπληξη το ότι, το ποσοστό του δημοσίου χρέους της, ως προς το ΑΕΠ, συνεχίζει να αυξάνεται, παρά τη τρομακτική πολιτική λιτότητας.
Οφείλουμε να σημειώσουμε εδώ ότι, το «δομικό» (διαρθρωτικό) έλλειμμα είναι εκείνο το έλλειμμα του τακτικού προϋπολογισμού, στο οποίο δεν συμπεριλαμβάνονται (απομονώνονται) οι επιδράσεις από τις διακυμάνσεις του ρυθμού ανάπτυξης – οι οποίες είναι εποχιακές, με αποτέλεσμα να διαφοροποιούν, μη ισορροπημένα, τα μεγέθη (φορολογικά έσοδα κλπ.). Στο παράδειγμα της Ελλάδας, το έλλειμμα λόγω της ύφεσης από τα «έκτακτα μέτρα», δεν θα έπρεπε να συνυπολογίζεται, εάν θα επιθυμούσαμε να εξετάσουμε αντικειμενικά το ποσοστό μείωσης του.
Ειδικότερα, εάν το ΑΕΠ της Ελλάδας επανερχόταν στο προηγούμενο μέγεθος του (240 δις €), τότε τα έσοδα του δημοσίου θα αυξάνονταν κατά περίπου 9 δις € – με αποτέλεσμα να εμφανίζει πρωτογενές (προ τόκων) πλεόνασμα, ενώ το έλλειμμα (20 δις €) να περιορισθεί από περίπου 9,5% του σημερινού ΑΕΠ (206 δις €), στα 4,6% του ΑΕΠ πριν από την ύφεση (αριθμοί κατά προσέγγιση).
Εάν δε η Ελλάδα δανειζόταν με το επιτόκιο που δανείζεται η Γερμανία (1,5%), τότε οι τόκοι θα μειώνονταν στα 4 δις €, από περίπου 14 δις € (στα 270 δις € σημερινό χρέος), οπότε το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μηδενιζόταν. Ήδη η Κομισιόν έχοντας κατανοήσει το θέμα του δομικού (διαρθρωτικού) ελλείμματος, προσανατολίζεται σε έναν νέο τρόπο αποτύπωσης των μεγεθών, ο οποίος θα το συμπεριλαμβάνει.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
"Κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει έναν αποφασισμένο λαό, αλλά όλοι μπορούν να ποδοπατήσουν έναν τρομοκρατημένο λαό".
Από την παραπάνω ανάλυση συμπεραίνουμε ξανά ότι, η Ελλάδα χρησιμοποιείται για την κάλυψη των τεράστιων προβλημάτων της Ευρωζώνης, των ισχυρών κρατών της (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία), καθώς επίσης των Η.Π.Α. – από όπου αναμένεται να ξεσπάσει κάποια στιγμή η μητέρα των κρίσεων.
Οφείλουμε λοιπόν να κάνουμε υπομονή, να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να πάψουμε να επηρεαζόμαστε – περιμένοντας να δούμε εάν θα συμφωνηθεί είτε η από κοινού αντιμετώπιση της κρίσης (Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης), είτε η διάλυση της Ευρωζώνης. Φυσικά δεν πρέπει να ληφθεί κανένα απολύτως νέο μέτρο – πόσο μάλλον να μειωθούν οι μισθοί και οι συντάξεις, ή να αυξηθεί η φορολογία.
Περαιτέρω, όπως έχουμε αναφέρει αρκετές φορές, διλήμματα και συνεχιζόμενοι εκβιασμοί, από όπου και αν προέρχονται, του τύπου «δραχμή ή μνημόνιο» δεν υπάρχουν – είναι ψευδή και δεν πρέπει να δώσουμε καμία απολύτως σημασία, όταν κληθούμε να επιλέξουμε ξανά στις εκλογές. Άλλωστε, ο μοναδικός τρόπος για να καταλήξουμε οικιοθελώς στη δραχμή, δεν είναι άλλος από την πιστή εφαρμογή του μνημονίου – το οποίο επινοήθηκε ενδεχομένως με αυτόν ακριβώς το σκοπό.
Σε κάθε περίπτωση, το ΔΝΤ πρέπει να εκδιωχθεί άμεσα από την Ευρωζώνη και από την Ελλάδα, εάν δεν θέλουμε να καταστραφούν όλες οι επόμενες γενιές – εάν δεν επιθυμούμε να επιτρέψουμε τη λεηλασία της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας μας, την εξαθλίωση των συμπολιτών μας και το διεθνή εξευτελισμό της Ελλάδας.
Φυσικά, οι περισσότεροι από εμάς θέλουμε να παραμείνουμε στο ευρώ και στην Ενωμένη Ευρώπη – κάτι που κανένας δεν μπορεί να μας το απαγορεύσει, κανένας δεν μπορεί να μας αναγκάσει να κάνουμε το αντίθετο, αλλά ούτε και να το συνδέσει με «ενδοτικές παραχωρήσεις» εκ μέρους μας. Ακόμη και αν μας υποχρεώσουν να χρεοκοπήσουμε, σταματώντας τη χρηματοδότηση του δημοσίου, εμείς θα προτιμούσαμε να συμβεί εντός της Ευρωζώνης – αφού κανένας δεν μπορεί να μας επιβάλλει κάτι άλλο.
Επίσης δεν υπάρχουν διλήμματα «κυβέρνησης ή ακυβερνησίας», αφού έχουν λυθεί από το σύνταγμα μας – πόσο μάλλον όταν, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ελλάδα έχει μία κυβέρνηση, έστω προσωρινή, για την οποία δεν συντρέχει κανένας λόγος να ντρεπόμαστε.
Ως οφείλει, ένας γιατρός είναι στο υπουργείο υγείας, ένας στρατιωτικός στο υπουργείο άμυνας, ανιδιοτελείς επιστήμονες σε όλα σχεδόν τα υπόλοιπα – συνολικά, ένας περιορισμένος αριθμός υπουργών, ανάλογος με τον πληθυσμό, τις οικονομικές δυνατότητες και τις υποχρεώσεις της πατρίδας μας.
Παράλληλα, αν και για διαδικαστικούς λόγους (υπηρεσιακή κυβέρνηση), υπάρχει για πρώτη φορά σαφής διαχωρισμός της εκτελεστικής από τη νομοθετική εξουσία, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς, εάν θα ήταν αυτή η τελική λύση (σε συνδυασμό ίσως με την άμεση δημοκρατία) που θα επιθυμούσαν οι Έλληνες Πολίτες – αφού οι βουλευτές και τα κόμματα είναι αυτά ακριβώς που επιλέχθηκαν, από την πλέον ώριμη, από τη μοναδική καλύτερα «εκλογική ανατροπή» σε ολόκληρη την Ευρώπη, για την οποία είμαστε όλοι υπερήφανοι.
* Βασίλης Βιλιάρδος (copyright), Αθήνα, 20. Μαΐου 2012, viliardos@kbanalysis.com. Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
