Από το Έγκλημα στα Τέμπη στο Σήμα Κινδύνου για τον Οδοντωτό

Του Βασίλη Κοκότη*

Η ιδιωτικοποίηση των ελληνικών σιδηροδρόμων επιβλήθηκε βίαια στα χρόνια των μνημονίων ως λύση για τα χρόνια προβλήματα του ΟΣΕ, για τα οποία κύριοι υπεύθυνοι είναι ίδιοι ακριβώς που εμφανίστηκαν ως σωτήρες και πρότειναν τη «λύση». Αυτοί διόριζαν τους δικούς τους, αυτοί κανόνιζαν τις υπερτιμολογήσεις, αυτοί ανέχονταν την κακοδιαχείριση. Όταν το χρέος του ΟΣΕ διογκώθηκε σε δυσθεώρητα επίπεδα, μας είπαν πως η μόνη διέξοδος ήταν να παραδοθούν οι σιδηρόδρομοι στους ιδιώτες. Υποσχέθηκαν καλύτερη διαχείριση, επενδύσεις, σύγχρονες υποδομές και, κυρίως, ασφάλεια.
Αντί γι’ αυτό, ο ΟΣΕ διαλύθηκε σε κομμάτια: η διαχείριση του δικτύου πέρασε στη ΓΑΙΑΟΣΕ και αργότερα στην ΕΡΓΟΣΕ, η εμπορική εκμετάλλευση των δρομολογίων δόθηκε στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ, και η τεχνική υποστήριξη μεταφέρθηκε στην ROSCO. Με αυτόν τον τεχνητό κατακερματισμό, καμία από τις νέες εταιρείες δεν είχε συνολική ευθύνη για τη λειτουργία του σιδηροδρομικού συστήματος, με αποτέλεσμα την απόλυτη διάλυση. Οι σιδηρόδρομοι ξεπουλήθηκαν στην ιταλική Hellenic Train για αστείο ποσό με εξτρα κρατική επιδότηση και μετατράπηκαν σε πεδίο κερδοσκοπίας, με ελάχιστη συντήρηση, απροετοίμαστο προσωπικό και ένα δίκτυο που εγκαταλείπεται στην τύχη του. Οι συνέπειες αυτής της εγκληματικής πολιτικής έχουν ήδη πληρωθεί με αίμα.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2023, η χώρα πάγωσε μπροστά στην τραγωδία των Τεμπών. Πενήντα επτά καταγεγραμμένοι νεκροί, νέοι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους επειδή τα τρένα λειτουργούσαν χωρίς σύγχρονα συστήματα ασφαλείας, επειδή το προσωπικό ήταν ανεπαρκές, επειδή τα κονδύλια που προορίζονταν για την τηλεδιοίκηση και την ασφάλεια κατασπαταλήθηκαν σε αδιαφανείς αναθέσεις και ανύπαρκτα έργα. Ο κρατικός μηχανισμός απέτυχε, η ιδιωτική διαχείριση αδιαφόρησε και το αποτέλεσμα ήταν ένα έγκλημα που βαφτίστηκε «ανθρώπινο λάθος», για να κρύψει τις εγκληματικές ευθύνες όσων άφησαν το δίκτυο να καταρρεύσει.
Μόνο που η αλήθεια ήταν γνωστή πολύ πριν τη σύγκρουση. Οι εργαζόμενοι είχαν προειδοποιήσει επίσημα και γραπτώς πως το σιδηροδρομικό δίκτυο λειτουργούσε υπό συνθήκες επικίνδυνες και ανεπίτρεπτες. Είχαν επισημάνει την έλλειψη προσωπικού, την απουσία τηλεδιοίκησης, τα προβλήματα συντήρησης. Είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά κανείς δεν άκουσε αντίθετα ο υπουργός Κ.Καραμανλης λίγες μέρες πριν κουνούσε απειλητικά το δάχτυλο σε όσους τόνιζαν την επικινδυνότητα των σιδηροδρόμων.
Και όταν το κακό έγινε, ξεκίνησε το γνωστό παιχνίδι της συγκάλυψης με πρωτοστάτη τον πρωθυπουργό που έδωσε συνεντεύξεις με συμπεράσματα πριν τους εισαγγελείς και κατηγορίες για θεωρίες συνομωσίας (τα όποια πρόσφατα αναίρεσε κάτω από το βάρος των αποκαλύψεων). Αντί για άμεση ανάληψη ευθυνών, είδαμε ένα ολόκληρο σύστημα να σπεύδει να καλύψει το έγκλημα του, για να διασφαλίσει τη δική του ατιμωρησία. Οι υπεύθυνοι έσπευσαν να μπαζώσουν τις αποδείξεις, να θολώσουν τα νερά, να υποβαθμίσουν το μέγεθος της εγκληματικής αμέλειας. Η Δικαιοσύνη κινήθηκε με ρυθμούς χελώνας, οι έρευνες καθυστερούσαν, οι αποκαλύψεις κόβονταν και τα στόματα έκλειναν. Οι πραγματικοί υπεύθυνοι δεν λογοδότησαν ποτέ όπως έπρεπε. Το σύστημα προστάτευσε τον εαυτό του και οι νεκροί των Τεμπών έγιναν «ένα τραγικό συμβάν» που έπρεπε να ξεχαστεί γρήγορα.
Οι γονείς των νεκρών της τραγωδίας δεν δέχτηκαν να αφήσουν τα παιδιά τους να γίνουν αριθμοί σε μια στατιστική. Δεν υποχώρησαν μπροστά στις μεθοδεύσεις συγκάλυψης, στις πολιτικές σκοπιμότητες, στη σιωπή των μεγάλων ΜΜΕ που προσπάθησαν να θάψουν την υπόθεση και να την παρουσιάσουν ως μια «κλειστή» δικογραφία. Από την πρώτη στιγμή βγήκαν μπροστά και έφτασαν το θέμα στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ζητώντας όχι μόνο δικαιοσύνη, αλλά και αλήθεια.
Στον αγώνα τους αυτόν δεν είναι μόνοι. Μαζί τους βρίσκονται εγκυρότατοι ερευνητές και επιστήμονες διεθνούς φήμης, όπως ο μηχανολόγος-μηχανικός Κώστας Κοκοτσάκης, που ανέδειξε τα κρίσιμα κενά ασφαλείας της σιδηροδρομικής υποδομής, και ο ειδικός στα συστήματα ασφαλείας Γιάννης Παπαδάκης, που αποκάλυψε την εγκληματική απουσία λειτουργικής τηλεδιοίκησης και πολλοί άλλοι τολμηροί εμπειρογνώμονες. Με τις αναλύσεις τους αποδόμησαν το αφήγημα του «ανθρώπινου λάθους» και απέδειξαν πως το δυστύχημα ήταν αποτέλεσμα διαχρονικής αδιαφορίας.
Την ίδια στιγμή, οι έρευνες τους αποκαλύπτουν ένα ακόμη σοκαριστικό στοιχείο που αποκρύφθηκε: η εμπορική αμαξοστοιχία που συγκρούστηκε με την επιβατική φέρεται να μετέφερε επικίνδυνα χημικά φορτία, τα οποία προκάλεσαν την τεράστια φωτιά που ξέσπασε μετά τη σύγκρουση. Ηχητικά ντοκουμέντα απέδειξαν πως οι φλόγες δεν άφησαν περιθώρια διαφυγής σε πολλούς από τους επιβάτες που αρχικά είχαν επιζήσει, οδηγώντας τους στον θάνατο με βασανιστικό τρόπο. Παρά τις σοβαρές ενδείξεις και τις ερωτήσεις που προκύπτουν, καμία επίσημη αρχή δεν έχει δώσει σαφείς απαντήσεις για το περιεχόμενο των εμπορευματικών βαγονιών και για το εάν υπήρξε παραβίαση των κανονισμών μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών.
Και αν τα ελεγχόμενα ΜΜΕ προσπαθούν με πάθος να φιμώσουν τις αποκαλύψεις, εκατομμύρια όμως άνθρωποι δεν τους αφήνουν να σβήσουν τη φωνή των οικογενειών. Οι κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν μετά το δυστύχημα συνεχίζονται με την ίδια ορμή, με χιλιάδες πολίτες να βγαίνουν στους δρόμους και να απαιτούν δικαιοσύνη. Ο κόσμος δεν ξεχνά. Κάθε συγκέντρωση, κάθε πορεία, κάθε σύνθημα που αντηχεί στις πλατείες είναι η απόδειξη πως η μνήμη των νεκρών δεν μπορεί να ξεχαστεί ούτε να διαγραφεί. Ο αγώνας για την αλήθεια και την απόδοση ευθυνών αποδείχθηκε πιο δυνατός από κάθε μηχανισμό συγκάλυψης.
Η Περίπτωση του Οδοντωτού
Ο Οδοντωτός, ένα ιστορικό τρένο μοναδικής σημασίας, δεν ξέφυγε από την υποβάθμιση που έφερε η ιδιωτικοποίηση. Η ασφάλεια και η εξυπηρέτηση των επιβατών έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα, καθώς το μόνο που ενδιαφέρει τη Hellenic Train και τους Ιταλούς ιδιοκτήτες της είναι το κέρδος. Η πολιτική τους είναι ξεκάθαρη: λειτουργία με το ελάχιστο δυνατό κόστος, ανεξαρτήτως των συνεπειών.

Όμως, για τα Καλάβρυτα, ο Οδοντωτός δεν είναι απλώς μια επιχειρηματική δραστηριότητα. Είναι ένα τρένο-σύμβολο, παγκοσμίως γνωστό, που μεταφέρει επιβάτες μέσα από το απαράμιλλης ομορφιάς φαράγγι του Βουραϊκού και τους οδηγεί στα ιστορικά Καλάβρυτα. Είναι ένα μέσο μεταφοράς που συνδέει την περιοχή με τον υπόλοιπο κόσμο, ένας ζωτικός κρίκος για τον τουρισμό και την τοπική οικονομία. Οι κάτοικοι των Καλαβρύτων χρησιμοποιούν το τρένο, στηρίζονται στο τρένο, ζουν από το τρένο.
Ο πρόσφατος εγκλωβισμός μαθητών στον Οδοντωτό είναι ένα ακόμα ξεκάθαρο σήμα κινδύνου ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με την ασφάλεια του ιστορικού αυτού τρένου. Στις 17 Φεβρουαρίου 2025, μια σχολική εκδρομή από τη Μεσσηνία μετατράπηκε σε εφιάλτη, όταν το τρένο ακινητοποιήθηκε λόγω μηχανικής βλάβης σε γέφυρα κοντά στο Μέγα Σπήλαιο. Πάνω από 100 παιδιά βρέθηκαν εγκλωβισμένα, εκτεθειμένα στο κρύο και στην αβεβαιότητα, ενώ πέρασε μία ολόκληρη ώρα μέχρι να αποκατασταθεί η βλάβη και να επιστρέψουν με ασφάλεια στα Καλάβρυτα.
Το περιστατικό αυτό δεν ήταν μια απλή ατυχία. Ήταν προειδοποίηση. Μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι ο Οδοντωτός λειτουργεί χωρίς τον απαραίτητο τεχνικό έλεγχο, χωρίς τη σωστή συντήρηση, χωρίς την εγγύηση ότι οι επιβάτες του είναι πραγματικά ασφαλείς.
Ο Οδοντωτός δεν μπορεί να μετατραπεί σε ρωσική ρουλέτα. Η ασφάλεια των επιβατών, ντόπιων και επισκεπτών, δεν μπορεί να εξαρτάται από την τύχη. Η βλάβη που εγκλώβισε τα παιδιά της Μεσσηνίας πρέπει να αποτελέσει ένα προειδοποιητικό σήμα για την ανάγκη άμεσων ελέγχων και μέτρων ασφαλείας, πριν να είναι αργά.

Οι πολίτες των Καλαβρύτων δεν μπορούμε να περιμένουμε μια καταστροφή για να αντιδράσουμε. Ο Οδοντωτός είναι η δική μας κληρονομιά, η δική μας σύνδεση με τον κόσμο, και η ασφάλειά του δεν μπορεί να αφεθεί στην αδιαφορία μιας εταιρείας που βλέπει μόνο αριθμούς και κέρδη. Πρέπει να απαιτήσουμε άμεσους και αυστηρούς ελέγχους στη γραμμή και στα τρένα. Πρέπει να πιέσουμε για εγγυήσεις ασφαλείας, για ουσιαστικές επενδύσεις και όχι για μπαλώματα. Πρέπει να επιβάλουμε διαφάνεια στις διαδικασίες συντήρησης, να γνωρίζουμε ποιος ελέγχει, ποιος αποφασίζει, ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη.
Οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν είναι πολυτέλεια, δεν είναι πεδίο κερδοσκοπίας. Είναι δικαίωμα. Είναι βασική υποδομή που ενώνει τις πόλεις, τις ζωές μας, τις καθημερινότητές μας. Είναι υπόθεση όλων μας. Η ασφάλεια στις μετακινήσεις δεν μπορεί να εξαρτάται από τη λογική του ελάχιστου κόστους και της μέγιστης κερδοφορίας. Όταν οι υποδομές υποβαθμίζονται, όταν οι έλεγχοι γίνονται προσχηματικά, όταν οι ζωές μας μετατρέπονται σε αριθμούς στα λογιστικά βιβλία των εταιρειών, τότε η επόμενη τραγωδία είναι μόνο θέμα χρόνου.
Δεν θα σιωπήσουμε ούτε θα ξεχάσουμε. Στις 28 Φεβρουαρίου, δύο χρόνια μετά την τραγωδία που σημάδεψε την Ελλάδα, οι πλατείες όλης της χώρας θα γεμίσουν ξανά με φωνές, με απαίτηση για δικαιοσύνη, αλήθεια, πραγματική ασφάλεια στους σιδηροδρόμους. Για την απόδοση ευθυνών όχι μόνο σε όσους άφησαν το δίκτυο να καταρρεύσει, αλλά και σε όσους συγκάλυψαν την αλήθεια, σε όσους επιχείρησαν να θάψουν τις ευθύνες, να προστατεύσουν τους υπαίτιους και να παρουσιάσουν το έγκλημα ως «ανθρώπινο λάθος».
Δεν θα επιτρέψουμε τα Τέμπη να γίνουν μια θλιβερή επέτειος. Θα γίνουν ένα σύμβολο αντίστασης απέναντι στην ατιμωρησία.
Στις 28 Φεβρουαρίου, στις 11:00 π.μ., κατεβαίνουμε όλοι στην πλατεία των Καλαβρύτων. Μαθητές, εργαζόμενοι, επαγγελματίες, οικογένειες – όλη η τοπική κοινωνία.
Την ίδια ώρα, από τις 11:00 έως τις 12:00, κλείνουμε τα μαγαζιά μας, σταματάμε τη δουλειά και κατεβαίνουμε στην πλατεία. Για μία ώρα, η φωνή μας θα ακουστεί πιο δυνατά από ποτέ.
Δεν είναι απλά μια διαμαρτυρία. Είναι η θέση μας στην ιστορία ,η φωνή μας ενάντια στην αδικία. Είναι η απαίτηση για δικαιοσύνη και απόδοση ευθυνών. Να μην υπάρξει ξανά άλλη καταστροφή, άλλη συγκάλυψη, άλλη «κακιά στιγμή».
Κατεβαίνουμε χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς παντιέρες. Όλοι μαζί, ως άνθρωποι, ως πολίτες, ενωμένοι, στηρίζοντας τις οικογένειες των θυμάτων στον αγώνα τους και απαιτώντας την αλήθεια που προσπάθησαν να κρύψουν, τη δικαιοσύνη που δεν πρέπει να μείνει ανεκπλήρωτη.
Για να ανασάνουμε ξανά ελεύθερα.
ΠΗΓΗ: Από τη σελίδα του στο φ/β (20.02.2025) και με τη ευγενή συναίνεσή του.
* Ο Βασίλη Κοκότης είναι Καλαβρυτινός ενεργός πολίτης και συγγραφέας.