Οι γυναίκες στην εκκλησία: Μεταξύ ευαγγελίων και ανδροκρατίας

(Προδημοσίευση από συλλογικό τόμο[1])

Μέρος Β΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ Μέρος Α΄

IV. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΑΝΩΤΕΡΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ  

Για να δούμε, λοιπόν, το ρόλο των γυναικών, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, τα εκατό τελευταία χρόνια. Οι γυναίκες θεολόγοι σπούδασαν στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1940, αποφοίτησαν και διδάσκουν ανελλιπώς στα σχολεία της Β/βαθμιας εκπαίδευσης μέχρι τις ημέρες μας. Πώς έγινε αυτή η αλλαγή; Μα οι σπουδές και οι διορισμοί είναι κρατική υπόθεση. Εάν ήταν εκκλησιαστική δεν θα υπήρχαν κάν κατά πάσα πιθανότητα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε και γυναίκες θεολόγους στις θεολογικές σχολές (Γ/βαθμια). Ως μαθητής είχα την ευλογία να έχω μία από τις πρώτες αποφοίτους, την «καθηγήτρια της αγάπης»,^[2] την καθηγήτρια δηλαδή Μαρία Παπαγιάννη, στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Μια χαρά λοιπόν.

  Επίσης υπήρξαν ελάχιστες γυναίκες, σε δεύτερο βεβαίως πλάνο, στην Ιεραποστολή σε Ασία (Εκκλησία της Κορέας)^[3] και Αφρική.^[4] Μοναδική εξαίρεση η Οσία Γαβριηλία (Παπαγιάννη)^[5] για την οποία οι ανδροκράτες έχουν γράψει τα μύρια όσα, παρά την αγιοκατάταξή της. Κάποιες φορές τα σκάγια έχουν πάρει και τη νέα επίσης «Αγία των Παρισίων»,^[6] η οποία αποτελεί μια διαφορετική περίπτωση.

   Στο μοναστήρι στο Έσσεξ της Αγγλίας με ευθύνη του οσίου Σωφρόνιου δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά εμφανώς δύο μοναστικές πτέρυγες, ανδρών και γυναικών. Μα και γι’ αυτό έχουν ακουστεί κάμποσα, αν και πέφτει μακριά από τις τοπικές εκκλησίες της Ανατολής, που έχουν κατά κανόνα εθνικιστικό και κρατικό υπόστρωμα.

   Για να δούμε όμως και μια πιο μεγάλη εικόνα με τη συμμετοχή γυναικών στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης (Κολυμπάρι) το 2016: «Στην Σύνοδο βεβαίως αυτή είχαμε ένα δείγμα ελάχιστης συμβουλευτικής εκπροσώπησης γυναικών από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με δύο ‘’ειδικούς συμβούλους’’ (ανάμεσα σε επτά): την ‘’(28.) Ὁσιωτάτη Μοναχή Θεοξένη, Καθηγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ζωοδόχου Πηγῆς -Χρυσοπηγῆς Χανίων και την (30.) Ἐλλογιμωτάτη κυρία Ἐλισάβετ Προδρόμου, Καθηγήτρια (Η.Π.Α.)’’.^[7] Επίσης δύο από την ‘’λοιπή συνοδεία’’ (ανάμεσα σε επτά) του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων: ‘’(14.) Εὐγεν. κ. Ρόδη Κράτσα και (17.) Εὐγεν. κ. Οὐαφά Ξούς’’. 

   Από το Πατριαρχείο Σερβίας μία μόνο (από έξι) εκπρόσωπο των ΜΜΕ: ‘’Εὐγεν. κ. Ἑλένη Τσάλια’’. Από την Εκκλησία της Αλβανίας είχαμε στην κανονική αντιπροσωπεία (ανάμεσα σε δεκαέξι) την: ‘’(10.) Ὁσιωτ. Μοναχή κ. Ρακέλα’’. Επίσης δύο ανάμεσα σε τρεις stewards: τις ‘’(17.) Gjorgjia Metellari και (18.) Nevila Xhaferi’’. Εννοείται δυστυχώς, ότι η συντηρητική πλειοψηφικά Εκκλησία της Ελλάδος, με δύο θεολογικές σχολές και τρεις εκκλησιαστικές ακαδημίες, δεν είχε καμία γυναικεία συμμετοχή!».^[8]

V. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ

  Για να δούμε, εν τέλει, τί συμβαίνει στα «χαμηλά» των εκκλησιαστικών κοινοτήτων. Ελάχιστες γυναίκες και μόνο τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκονται στο αναλόγιο, ενώ συχνά ακούγεται κριτικός ανδρικός λόγος με απίθανα επιχειρήματα, εκτός και αν αποτελούν «αναγκαίο κακό», δηλαδή να υπάρχει έλλειψη ανδρών ιεροψαλτών σε μία κοινότητα. Κατά τη γνώμη μου το φαινόμενο ξεπερνά τις εξαιρέσεις και αποτελεί μια πραγματικότητα που θα επικρατήσει οριστικά, ακόμη και στη συντηρητική Ελλάδα.

   Συνήθως οι γυναίκες καταλαμβάνουν τα «φιλόπτωχα ταμεία», στα οποία παραδόξως στατιστικά φαίνεται ν’ αποκλείονται οι άνδρες. Φαντάζει αυτό το φαινόμενο ως να τους δίνεται ένας χώρος δράσης, ώστε να γίνεται πιο εύκολα ο αποκλεισμός π.χ. στο εκκλησιαστικό συμβούλιο. Υπάρχουν μητροπόλεις που δίνουν οδηγίες να μην προτείνονται γυναίκες επίτροποι. Γνωρίζω γυναίκες επιτρόπους μόνο σε παρεκκλήσια και σ’ ελάχιστες ενορίες. Επίσης γνωρίζω περισσότερες νεωκόρισσες, αφού θεωρείται η εργασία αυτή κατώτατη στην ανδροκρατία.

   Τί να πούμε όμως για τα παιδιά στο ιερό; Ήδη η είσοδος με τον «σαραντισμό των νεογέννητων» επιτρέπεται μόνο στα αγοράκια, υπονοώντας ότι απ’ αυτά θα προέλθει ο (ανδρικός) κλήρος. Τί κι αν η μικρή Μαριάμ (η Θεοτόκος) βρέθηκε στα «Άγια των Αγίων» με τα Εισόδιά της)… Εδώ η συνήθεια γίνεται σχετικά εύκολα πιο αποδεκτή. Μόνο τα τελευταία χρόνια υπάρχει ειδική έρευνα του κατά πόσον είναι ιουδαϊκό κατάλοιπο, χειρότερο και από την περιτομή των αγοριών, που καταργήθηκε λόγω του Αποστόλου Παύλου στα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Το γεγονός που συνέβη στον Άγιο Νικόλαο Ραγκαβά το 2024, όταν δύο κοριτσάκια ντύθηκαν «παπαδάκια», δείχνει αυτές τις βαθιές ρίζες.^[9]

   Ήδη υπάρχει έντονη θεολογική κινητικότητα όμως για την επαναφορά των Διακονισσών. Έχω γνωρίσει άτυπη διακόνισσα στο Ι. Μετόχιο του Οσίου Λουκά στην Πάτρα (γερόντισσα Μαριάμ),^[10] αλλά και δύο ακόμη γυναίκες εκεί.^[11] Διακόνισσα είχαμε στην Άπω Ανατολή (Μαρία Σπυροπούλου) και με εμφανή χειροτονία το 2024 στην υποσαχάρια Αφρική στην Ορθόδοξη εκκλησία. Εδώ δεν θα φέρω παραδείγματα από άλλες εκκλησίες, όπως π.χ. οι Αγγλικανικές. Δεν προσφέρει νομίζω πολλά στη συζήτηση. Το ζήτημα της επαναφοράς των Διακονισσών το θεωρώ προσωπικά ως τον μέγιστο στόχο στη φάση στην οποία είμαστε.^[12]

   Η διακονία μέσα κι έξω από τις εκκλησιαστικές κοινότητες είναι η άλλη όψη της προσευχής, αφού ουσιαστικά είναι η κατ’ εξοχήν νηστεία από την τύρβη στον κόσμο. Είναι αδιανόητο για τη δική μου απλή σκέψη να εμποδίζονται σε πολλά οι γυναίκες.

   Ας δούμε ένα μικρό προσωπικό μου σχόλιο μια Μεγάλη Δευτέρα: «’’Ουχ ούτως, αλλά ως ο διακονών’’.^[13] Η έκφραση ακούστηκε στο σημερινό ορθόδοξο Όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας. Τι σημαίνει άραγε ‘’ως ο διακονών’’; Τ’ αντίθετο του ‘’κατάρχειν’’, δηλαδή την επιζήτηση ή κατάκτηση μορφών εξουσίας για βόλεμα, συνδιαχείριση ή απόλαυση και μ’ έκφραση τελικά τον αυταρχισμό ή και τον κατεξουσιασμό-φασισμό με οποιονδήποτε τρόπο. Πρόκειται δηλαδή για τον συνηθισμένο τρόπο απόκτησης και χρήσης της ‘’εξουσίας’’.

   Η απάντηση δεν είναι ο φαινομενικά εύκολος ‘’αντι-εξουσιασμός’’, αλλά ο ‘’αντι-κατ-εξουσιασμός’’, που προϋποθέτει και μορφές άμεσης δημοκρατίας, αλλά και αντίστοιχο πολιτισμικό και πνευματικό υπόβαθρο των υποκειμένων. Τέτοιο πρότυπο έδειξε ο Χριστός έως θανάτου, ‘’θανάτου δε σταυρού’’, όπου όμως νικήθηκε κι ο θάνατος κι ο σταυρός».^[14]

VI.  ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΙΕΡΟΣΥΝΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

   «Θεωρώ ότι το ζήτημα αυτό είναι στην εποχή μας και πολύπλοκο και ακανθώδες. Το ακανθώδες οφείλεται στη σχέση του με δύο σοβαρά ζητήματα. Το ένα θεωρώ ότι είναι η εικονοκλαστική σύγχρονη εποχή. Το δεύτερο ότι συνυπάρχει το δίπολο πατριαρχίας και φεμινισμού.

   Τα ζητήματα αυτά δυσκολεύουν υπερβολικά μια θεσμική εκκλησία, η οποία δεν μπορεί να λύσει συνοδικά, έστω και μερικά, από τα προηγούμενα που αναφέραμε: για το έγγαμο των επισκόπων, το 2^ο γάμο των έγγαμων κληρικών ή ακόμη και το γάμο (πρώην) μοναχών. Έτσι αντιλαμβάνομαι γιατί ακόμα δεν έχει τεθεί ούτε προσυνοδικά το ζήτημα της ιεροσύνης των γυναικών. Πόσο μάλλον στη Μεγάλη Σύνοδο».^[15]

   «Έχει επικρατήσει κι’ ένα διπλό θεολογικό ένδυμα, που καλύπτει τη θέα από την πλήρη ιεροσύνη των γυναικών. Ανεξάρτητα από το ότι η κουβέντα θ’ ανοίξει πλήρως όταν κι’ εάν λυθούν όλα τα προηγούμενα ακόμα άλυτα ζητήματα των ανδρών κληρικών, θα κλείσω μ’ αυτά τα δύο πέπλα και με μια απαλή, κι’ ας φαντάζει δύσκολη, πρόταση.

   Το ένα πέπλο αφορά την θεανθρωπότητα του Ιησού, που ως εικόνα είναι άνδρας, παρότι έχει υποστασιάσει όλα τα φύλα. Έτσι το επιχείρημα ότι ο ιερέας εξωτερικά οφείλει να απεικονίζει ως άνδρας τον Ιησού, έχει υπερακοντίσει όχι μόνο τα εξωτερικά κωλύματα ειδικής ιεροσύνης, αλλά και το κατά πόσον εικονίζεται ο Ιησούς αμέμπτως.

   Στη θεσμοποιημένη Εκκλησία της βυζαντινής περιόδου, αφού άνδρες αποφάσιζαν, έγειραν την πλάστιγγα εις βάρος των γυναικών. Καταργήθηκε σταδιακά η ιεροσύνη των γυναικών ως διακόνισσες, έμειναν οι ψάλτισσες μόνο στα γυναικεία μοναστήρια και οι γυναίκες θεολογούσαν όταν βρίσκονταν στη θέση των Ισαποστόλων. Ήλθε στην επιφάνεια η ιουδαϊκή αντίληψη περί ‘’ακαθάρτου’’ των γυναικών, όταν η πρώτη Εκκλησία είχε ήδη καταργήσει την ‘’περιτομή’’ στους άνδρες… Η κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών είχε έτσι κι’ ένα ‘’σοβαρό’’ επιχείρημα. Κατόπιν ήλθε η ώρα να μη γίνονται πλέον επίσκοποι οι έγγαμοι ιερείς.

   Στη συνέχεια, και από την αντίθετη οπτική, προβάλλεται και το επιχείρημα ότι τα φύλα θα καταργηθούν στα έσχατα ‘’όπου ουκ έστιν άρσεν και θήλυ’’, άρα δεν έχει έλθει η ώρα για την ειδική ιεροσύνη των γυναικών. Όμως στη συζήτηση στο γάμο της Κανά για τον ερχομό της ώρας, γιατί ο Ιησούς πάρα πολύ γρήγορα πραγματοποίησε την ιερατική παράκληση της γυναίκας μητέρας του;»^[16]

   Εν τέλει, η εσχατολογική προσέγγιση μόνο εν μέρει μπορεί να ιδωθεί, δεν μπορεί όμως να παραθεωρηθεί. Από την άλλη η ανδρική μορφή του Ιησού δεν μπορεί επίσης να παραθεωρηθεί, αλλά τίθεται το ερώτημα: Ο Ιησούς Χριστός δεν έχει προσλάβει τον όλον άνθρωπο και τα φύλα του; Η απάντηση είναι, βεβαίως, ναι!

   Υπάρχει ένα ακόμη ζήτημα: η ισοτιμία ανδρών και γυναικών στις εκκλησιαστικές κοινότητες και στην ιεραποστολή οφείλει να ακολουθήσει τον τρόπο που αυτή πήρε σάρκα και οστά στο χώρο της πολιτικής, ειδικά στα τέλη του 20^ου και αρχές του 21^ου αι.; Θα αντιγράψει τα ανδρικά πρότυπα, που συχνά είναι κατ-εξουσιαστικά;  Ή οφείλει να πάρει μορφές, που αφενός να κατευνάσει και να μειώσει την ανδροκρατία και αφετέρου θα (να) προσδώσει το άρωμα της αγνής θηλυκότητας; Μια τέτοια νεο-φεμινιστική λογική και πρακτική μου φαίνεται ότι αποτελεί μια άλλη όψη της ισότητας και ισοτιμίας, που αχνοφαίνεται και σε μικρή κλίμακα στις δυτικές κοινωνίες.

   Προσωπικά δεν είμαι από τους πλέον ειδικούς για να αποφανθούν με βεβαιότητα για την πλήρη ιερατική χειροτονία των γυναικών. Θεωρώ όμως ότι η επαναφορά της χειροτονίας των διακονισσών είναι ώριμη να επεκταθεί, η προτροπή ν’ ανέρχονται στο αναλόγιο οι γυναίκες είναι ακόμη πιο ώριμη, ενώ η ισοτιμία στα του ναού ανδρών και γυναικών είναι αναγκαία.

   Νομίζω ότι όλα αυτά οφείλουν να μπουν σ’ ένα πλαίσιο αρκετών αλλαγών – λόγω συνήθειας και αναγκών άλλων εποχών, όπως π.χ. η μη υποχρεωτικότητα του αγάμου των επισκόπων. Η ανάδειξη όλων αυτών θα δημιουργήσει ισχυρό φως μέσα στην ομίχλη, τουλάχιστον στις επόμενες γενεές, σ’ έναν κόσμο που εξελίσσεται ραγδαία… Τότε θα ιδωθεί θεολογικά και εκκλησιολογικά το ζήτημα της πλήρους χειροτονίας των γυναικών με μεγαλύτερη διαύγεια.

* Ο Παναγιώτης Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός ως φυσικός, πτ. θεολογίας, συγγραφέας και συνδικαλιστής στους χώρους των εκπαιδευτικών.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Πρώτη δημοσίευση στη μηνιαία εφημερίδα ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, φ. 89, ΜΑΪΟΣ 2025, «Βουραϊκές Νύξεις», σελ. 28-29.

Παραπομπές

[1] Λίγες δεκάδες συγγραφείς, αρθρογράφοι και σκιτσογράφοι -άνδρες και γυναίκες- ετοιμάζουμε ένα συλλογικό τόμο γύρω απ’ αυτό το ζήτημα. Πρόκειται να εκδοθεί σχετικά σύντομα από τις εκδόσεις «Παρουσία», Αθήνα.

[2] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Μαρία Παπαγιάννη, η καθηγήτρια της αγάπης, ό. π., σελ. 61-73.

[3] Θανάση Ν. Παπαθανασίου, Μαρία Σπυροπούλου, η ημιδιαφανής διακόνισσα,12.07.2022, www.tomtb.com/?p=14860.

[4] «Ζιμπάμπουε: Χειροτονήθηκε η πρώτη γυναίκα διακόνισσα της ορθόδοξης εκκλησίας. Xειροτονήθηκε διακόνισσα στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής από τον μητροπολίτη Ζιμπάμπουε Σεραφείμ», 07.05.2024, www.cretalive.gr/kosmos/zimpampoye-heirotoni-thike-i-proti-gynaika-diakonissa-tis-orthodoxis-ekklisias#. Πρόκειται για την διακ. Angelic Molen από το Χαράρε της Ζιμπάμπουε.

[5] «Την αγιοκατάταξη της Μοναχής Γαβριηλίας Παπαγιάννη αποφάσισε η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία συνεδρίασε σήμερα [=23.10.2023]. Με πρόταση και προτροπή του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, η Σύνοδος αποφάσισε παμψηφεί την Αγιακατάταξη της Μοναχής στο αγιολόγιο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».

ΠΗΓΗ: www.orthodoxtimes.gr/agia-i-monachi-gavriilia-papagianni-me-apofasi-tou-oikoumenikou-pa-triarcheiou/. Στο άρθρο αναφέρεται και η σχετική αρχική ανακοίνωση της Ι. Μ. Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας, με αρ. πρωτ. 205, 03.10.2023.

[6] Περισσότερα και αναλυτικά στα σύγχρονα βιβλία του ΑΝΔΡΕΑ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ: α) Η εν Χριστώ αναρχία, Η θεολογία της Αγίας Μαρίας Σκομπτσόβα και ο διάλογός της με το σύγχρονο κόσμο, εκδόσεις Αρμός, 2021 και β) Το ευαγγελικό ήθος και οι παραμορφώσεις του κατά την αγία Μαρία Σκομπτσόβα, εκδόσεις Αρμός, Αθήνα Νοέμβριος 2024. Επίσης στο παλαιότερο: Σεργκέι Χάκελ, ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ, εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ, Αθήνα Σεπτέμβριος 1998, Μετάφραση Νίκη Ι. Τσιρώνη.

[7] Βλέπε: www.holycouncil.org/delegations.

[8] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Περί της Ιεροσύνης των γυναικών, ό. π. σελ. 343.

[9] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, Γυναίκες στην Εκκλησία: Με την συνήθεια ή τη θεολογία; Η 1^η  δημοσίευση έγινε στην Καλαβρυτινή μηνιαία εφημερίδα ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, στη μόνιμη στήλη (μου) ΒΟΥΡΑΪΚΕΣ ΝΥΞΕΙΣ, φ. 66, Ιούνιος 2023. Αναδημοσίευση έγινε στην δεκαπενθήμερη εφημερίδα ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ, την Πέμπτη 6 Ιουλίου 2023, φ. 1128 (1440), σελ. 6-7.

[10] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Η πατρινή παρέα και ο παπα Νίκος Φαναριώτης, ό. π. σελ. 92-93.

[11] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Η πατρινή παρέα και ο παπα Νίκος Φαναριώτης, ό. π. σελ. 95, 98-99.

[12] Βλέπε και Βασίλειος Αδραχτάς, θεολόγος – θρησκειολόγος σε αφιέρωμα της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», στις 15.07.2000, ό. π., σελ. 13.: «…Πρώτον, θα πρέπει να αναβιώσει άμεσα το λειτούργημα των διακονισσών. Εννοείται όχι σε κάποια απόμακρα μοναστήρια, αλλά μέσα στις ενορίες των πόλεων. Δεύτερον, πρέπει να επιχειρηθεί μια ριζική αναδιάρθρωση της ιεροσύνης, και οριζόντια και κάθετα. Οριζόντια, στο βαθμό που θα εισάγει τη διεύρυνση των τριών βαθμών της ιεροσύνης και προς άλλα λειτουργήματα, τα οποία θα καλούνταν να υλοποιήσουν οι γυναίκες. Κάθετη, στο βαθμό που θα αμφισβητούσε την υπάρχουσα ιεραρχικότητα στην κατανόηση των βαθμών της ιεροσύνης. Με αυτά τα δύο, η Εκκλησία θα έδινε στο πολίτευμά της ένα χαρακτήρα περισσότερο δημοκρατικό και περισσότερο διαλεκτικό.

       Αυτό θα της επέτρεπε να έχει μία μεταβατική περίοδο, έτσι ώστε να μην υπάρξουν τριβές ανάμεσα στις ‘’συντηρητικές’’ και ‘’προοδευτικές’’ τάσεις των πιστών. Παράλληλα, θα δινόταν ο απαραίτητος χρόνος να εκτιμηθεί η νέα κατάσταση, και ποιος ξέρει, ίσως σε μια τρίτη φάση να μπορούσε η Ορθοδοξία ν’ αποδείξει πως δεν φοβάται τις γυναίκες, αλλά αντίθετα τους επιφυλάσσει διακονίες τόσο υπεύθυνες όσο και εκείνες των επισκόπων».

[13] Τριώδιον, Ευαγγέλιον Όρθρου Μ. Δευτέρας, Λκ. 22, 26: «…υμείς δε ουχ ούτως. αλλ’ ο μείζων εν υμίν γενέσθω ως νεώτερος και ο ηγούμενος ως διακονών…».

[14] Αρχική ανάρτηση: Posted on Μαρτίου 29, 2010 by manitaritoubounou. Αναδημοσίευση: Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ,  Μεγάλη Δευτέρα, ό. π., σελ. 115.

[15] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Περί της Ιεροσύνης των γυναικών, ό. π. σελ. 343.

[16] Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΧΑΪΚΗ ΓΗ ΕΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ, Θεανδρικότητα και εσχατολογία, ό. π. σελ. 347-348.

Οικισμοί: ποιες εκτάσεις θα βρεθούν σε καθεστώς εκτός σχεδίου δόμησης

Της Ουρανίας Β Πάλμου*

   Σαράντα χρόνια μετά το Προεδρικό  διάταγμα του 1985 για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων, μετά από αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και μπροστά στην εκπόνηση των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων αποφασίστηκε από την πολιτεία ο επανακαθορισμός των ορίων περίπου δέκα χιλιάδων οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων.

   Αντί αυτό να είναι η αρχή μιας σύγχρονης επιστημονικής διερεύνησης της κατάστασης των οικισμών μας που να συνδεθεί με ένα σχέδιο ανάπτυξης ανάλογα με τα  οικονομικές δραστηριότητες (πχ θερινός και χειμερινός τουρισμός, πρωτογενής τομέας) και τις δυνατότητες αποκέντρωσης, περιβαλλοντικής προστασίας, επεξεργασίας της φυσιογνωμίας και των χαρακτηριστικών του κάθε οικισμού αποφασίζεται  μια νέα οριοθέτηση των οικισμώνμε έναν ισοπεδωτικό γραφειοκρατικό και αδιάφορο για τις ιδιοκτησίες των πολιτών τρόπο.

   Δεδομένα για την οριοθέτηση αεροφωτογραφίες και όρια του 1923 και του 1983. Δηλαδή οριοθετούμε τους οικισμούς με δεδομένα 40 και 102 ετών πίσω μη λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση των οικισμών . Μαζί  με τους άλλους παράγοντες οριοθέτησης που θέτει το ΠΔ και με δεδομένο ότι αγνοούνται τα δεδομένα σαράντα ετών (και η δόμηση που έχει πραγματοποιηθεί αυτά τα χρόνια) τεράστιες  εκτάσεις των οικισμών περνάνε στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης. Αυτά τα οικόπεδα είναι μη άρτια και μη οικοδομήσιμα (αγροτεμάχια δηλαδή), οι δε άδειες που έχουν εκδοθεί θα είναι υπό προβληματικό καθεστώς αφού θα έχουν εκδοθεί σε καθεστώς εντός οικισμού και μετά το ΠΔ θα είναι σε καθεστώς  εκτός σχεδίου δόμησης και  σε ένα μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο οικόπεδο! Και επειδή αυτό το ΠΔ θα είναι και το εργαλείο της οριοθέτησης για τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια το μεγαλύτερο τμήμα αυτών των ακινήτων θα παραμείνει και εκτός των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων! Μηδενίζονται  δηλαδή εργαλεία και δυνατότητες σχεδιασμού που χρόνια τώρα ζητούσαν οι επιστημονικοί φορείς, αφού ο σχεδιασμός δεν θα ανταποκρίνεται στην σημερινή πραγματικότητα!

   Η  περίφημη νομοθετική λύση του υπουργείου είναι επίσης προβληματική για ένα υπουργείο που μόλις πριν λίγα χρόνια κατήργησε τις παρεκκλίσεις των δυο στρεμμάτων στο  εκτός σχεδίου και σήμερα αναζητά μια παρέκκλιση (μια νομοθετική ρύθμιση όπως το ίδιο λέει ) για τις ιδιοκτησίες που  ήταν εντός οικισμού και θα περάσουν στο καθεστώς της εκτός σχεδίου δόμησης .

   Στην σημερινή εποχή που η εκτός σχεδίου δόμηση στα νησιά  αλλά και τις παραλιακές περιοχές δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον σχεδιασμό και έχει ήδη επιφέρει σοβαρές αλλοιώσεις του περιβάλλοντος,  θα έπρεπε να σχεδιάζεται κατάργηση της και η  απορρόφηση της από τους  οργανωμένους οικισμούς. Θα έπρεπε να έχει προκληθεί ένας άλλος επιστημονικός διάλογος με βάση την φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, που δεν κρίνεται μόνο από το  δομημένο και μη περιβάλλον αλλά και από τη κατανάλωση σε φυσικούς πόρους και την επάρκεια αυτών , τις συνθήκες του δομημένου περιβάλλοντος , την πυροπροστασία και την ασφάλεια, την προστασία του τοπίου και των παράλιων ζωνών  και κυρίως την κατάσταση των κοινωνιών που διαμένουν σε αυτές και  τις συνθήκες ζωής των κατοίκων !

   Όλοι οι οικισμοί δεν είναι ίδιοι και δεν υπάρχουν οι ίδιες ανάγκες. Το Λεόντιο, δεν είναι ίδιο με το Ακταίο η τον Άγιο Βασίλη και τα Σελιανίτικα δεν είναι ίδια με το Βασιλικό. Ο κάθε οικισμός έχει τα δικά του ιστορικά, γεωγραφικά, χωροταξικά δεδομένα, έχει άλλη διάρθρωση στο χώρο. Γιατί απαιτείται ένας ισοπεδωτικός σχεδιασμός;

   H αλήθεια είναι ότι δεν πρόκειται για σχεδιασμό. Όταν δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε πραγματικά εκδίδουμε ένα προεδρικό διάταγμα. Γιατί ο σχεδιασμός απαιτεί την συμμετοχή των κοινωνιών.  Δεν υπάρχει σχεδιασμός που να γίνεται για την κοινωνία χωρίς αυτήν. Το Προεδρικό Διάταγμα αυτό βγήκε ως βασιλικό  διάταγμα χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς την συμμετοχή του ΤΕΕ, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των φορέων και της κοινωνίας.

   Επίσης έχει όλα τα χαρακτηριστικά πρακτικής ενός κράτους που δεν σέβεται τον πολίτη του. Δεν σέβεται αυτόν που αγόρασε, που  έχτισε με νόμιμο τρόπο,  σεβάστηκε τις κρατικές αποφάσεις και πλήρωνε και τον αντίστοιχο φόρο στην αγοραπωλησία η τον ΕΜΦΙΑ. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτού του κράτους που ξυπνάς ανασφαλής για ότι μπορεί να σου συμβεί μέσα στην μέρα.

   Τώρα αν αυτές οι εκτάσεις που είναι σε παραλιακές περιοχές και είναι και ακριβές, απαξιωθούν για να  αγοραστούν  από οικονομικά πιο ισχυρούς, που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερα τμήματα, αν η ιδιωτική πολεοδόμηση ενισχυθεί με αυτά τα δεδομένα ή αν δημιουργηθούν και ζώνες υποδοχής τουρισμού που να ανεβάσουν την αξία κάποιων συγκεκριμένων περιοχών αυτό ας μας το απαντήσουν οι αρμόδιοι συντάκτες του διατάγματος .

   Εμείς σαν Τ.Ε.Ε. – Τμήμα Δυτικής Ελλάδας  έχουμε την υποχρέωση να πούμε την αλήθεια στους χιλιάδες πολίτες που σήμερα χάνουν τις περιουσίες τους, να είμαστε στο πλευρό τους, να παρέχουμε κάθε νομική και τεχνική βοήθεια.

   Θα τονίσουμε λοιπόν για άλλη μια φορά  ότι αυτό το ΠΔ δεν ήρθε για να βοηθήσει στο σχεδιασμό, δεν ήρθε για να βάλει τα πράγματα σε τάξη, ήρθε για να ανατρέψει δεδομένα σαράντα ετών, να απαξιώσει περιουσίες συμπολιτών μας και να καθυστερήσει τον ουσιαστικό σχεδιασμό άλλα σαράντα χρόνια! Γιατί η επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού έχει πάντα αναφορά την μελέτη της σημερινής πραγματικότητας  και την διαμόρφωση προτάσεων πάνω σε αυτή και όχι σε δεδομένα σαράντα ετών πίσω! Το να αφήσεις χιλιάδες ιδιοκτησίες σε καθεστώς εκτός σχεδίου και εκατοντάδες κτίσματα σε αβεβαιότητα πιο ακριβώς πρόβλημα σχεδιασμού επιλύει;

   Ζητάμε την άμεση απόσυρση του ΠΔ!

   * Η Ουρανία Β. Πάλμου είναι Αντιπρόεδρος ΤΕΕ-Τμήμα Δυτικής Ελλάδας,  Πολιτικός Μηχανικός, Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, palmouourania@gmail.com.

   ΠΗΓΗ: 20.05.2025, https://ecopress.gr/oikismoi-poies-ektaseis-tha-vrethoun-se/.

ΠΟΙΗΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑ

ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΜΑΪΟΣ 2025

Κωνσταντίνου Νικολόπουλου-Καμενιανίτη

Αϊτός γιγαντοφτέρουγος

και ωριοπλουμισμένος,

πετούσε στα Καλάβρυτα,

στου Ερύμανθου τα πλάγια.

*****

Συνέχεια →

Τεχνολογική Επιτάχυνση ή Τεχνολογική Αποανάπτυξη;

Του Χάρη Ναξάκη*

     Ο Τεχνοκόσμος-ψηφιακό κεφάλαιο, τεχνητή νοημοσύνη, μεταανθρωπινότητα και τεχνολογική αποανάπτυξη (Εκδόσεις Κουκκίδα, 2025)- είναι ένα δοκίμιο μου για τον τεχνοπολιτισμό. Τριάντα χρόνια και κάτι από την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής, στην οποία είχα χαρακτηρίσει ως πληροφοριακό (ψηφιακό) καπιταλισμό την μετάλλαξη με όχημα τις νέες τεχνολογίες, του βιομηχανικού καπιταλισμού, στο δοκίμιο αυτό αναθεωρώ την άποψη αυτή. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επιτάσσουν να τεθούν τα παρακάτω ερωτήματα:

Συνέχεια →

Οι γυναίκες στην εκκλησία:

Μεταξύ ευαγγελίων και ανδροκρατίας

(Προδημοσίευση από συλλογικό τόμο[1])

Μέρος Α΄

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΠΕΡΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ

    Έχουν περάσει πάνω από εκατό χρόνια που η γυναικεία χειραφέτηση στον ευρωπαϊκό κόσμο -και εν γένει στο «δυτικό»- έχει φτάσει σ’ ένα βαθμό μέσα και στα λαϊκά στρώματα. Μέχρι τότε ελάχιστες γυναίκες είχαν περάσει το φράγμα της υποτέλειας, της ανδροκρατίας και της πατριαρχίας. Ενδεικτικά θυμίζουμε κάποιες γυναίκες «βασιλομήτορες» στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία (λόγω ανήλικων τέκνων και πολύ αργότερα στη ρωσική). Φαινόμενα τέτοια δεν γνωρίζω στην εγγύς και μέση Ανατολή, ούτε στη Βόρεια Αφρική.

   Η αναφορά σ’ αυτόν το γεωγραφικό χώρο γίνεται διότι στις περιοχές αυτές άνθησε κατά καιρούς η χριστιανική πίστη, όχι πάντα με αυθεντικό τρόπο. Αργότερα η επέλαση και η κυριαρχία του Ισλάμ επέτεινε αυτή την υποβάθμιση της γυναίκας. Πέρασαν πολλοί αιώνες μέχρι να έλθει η νεωτερικότητα στο δυτικό κόσμο για να ξεκινήσει θεωρητικά και πρακτικά η γυναικεία χειραφέτηση, τόσο από την ανδροκρατία, όσο και από ένα ισχυρό πλέγμα κοινωνικής, θρησκευτικής και πολιτικής υποταγής. Φυσικά στο δρόμο αυτό υπήρξαν και λανθασμένες απολήξεις, αλλά αυτό ήταν μοιραίο.

Συνέχεια →

«Υπάρχει Θεός»; Ένας επιστήμονας «τελειωμένος θεούσος» απαντά

Μια συνέντευξη του Σωτήρη Μητραλέξη στον Πάρη Καρβουνόπουλο στο » Militaire News «.

Αξίζει πολύ τον κόπο σε ανθρώπους ανοικτούς….

Γιώργος Πλούμης: Με τη σκόνη της Κιμωλίας

(Βιβλιοπαρουσίαση)

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

   Ο αγαπητός συνάδελφος καθηγητής Χημείας Γιώργος Πλούμης εξέδωσε με αυτοέκδοση το νέο του βιβλίο «ΜΕ ΤΗ ΣΚΟΝΗ ΤΗΣ ΚΙΜΩΛΙΑΣ» στην Πάτρα (2024). Ο Γιώργος δούλεψε το 1986-1987 και 1987-1988 στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Πολλές μαθήτριές του και μαθητές του θα τον θυμούνται, έστω και μετά από τόσα χρόνια, είμαι βέβαιος. Κάποιοι  απ’ αυτούς είναι και δικοί μου μαθητές (δούλεψα στο Γυμνάσιο το 1990-1991 και στο Λύκειο το 1991-1992).

   Ο Γιώργος γεννήθηκε στην Πάτρα από γονείς δασκάλους το 1958. Το 1976 αποφοίτησε από το τότε 1^ο Γυμνάσιο Αρρένων Πατρών, από το οποίο αποφοίτησα κι εγώ το 1973. Το 1982 αποφοίτησε από το Χημικό του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ακολούθησε μετά από λίγα χρόνια το δύσκολο μονοπάτι του καθηγητή Χημείας.

   Ξεκίνησε και δούλεψε πολλά χρόνια και σε διάφορα σχολεία με τον μαυροπίνακα και κατέληξε στο τέλος της καριέρας του να στέκεται κριτικά στη λεγόμενη «τηλεκπαίδευση». Εκεί πλέον βλέπει πεντακάθαρα το δάσκαλο να χάνει το ρόλο του ή έστω πολλές πλευρές του. Αυτή η εξέλιξη τον οδήγησε να πάρει το δρόμο της συνταξιοδότησης, αφού υπήρχαν μεταβατικές διατάξεις πριν φτάσει η επόμενη γενιά εκπαιδευτικών στα 67 και βάλε έτη… Αυτή η εξέλιξη τον οδήγησε και στον τίτλο του βιβλίου!

ΙΙ. Η ΒΑΣΙΚΉ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΊΟΥ

   Το βιβλίο του αυτό δεν είναι το πρώτο του Γιώργου, μα για μένα είναι το πρώτο που διάβασα. Έχει ένα δικό του προσωπικό τρόπο με τον οποίο το έχει δομήσει. Ουσιαστικά είναι ένα βιβλίο σπονδυλωτό, με απλή γλώσσα και πολλά παραδείγματα. Γράφοντας μικρά άρθρα, κυρίως στην εφημερίδα Πελοπόννησο και στον ηλεκτρονικό τύπο. Με κέντρο την παιδεία και την εκπαίδευση δημιούργησε δύο μεγάλες ομάδες τέτοιων κειμένων. Εκμεταλλεύτηκε τόσο την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όσο και της υγειονομικής. Γι’ αυτό τα δόμησε σε δύο μέρη αντίστοιχα. Το βιβλίο εκτείνεται σε 114 σελίδες μεσαίου μεγέθους.

   Ξεκινά με αφιέρωση, γράφει τον πρόλογο και πριν μπει στο Α΄ μέρος, σε τρεις σελίδες ξεδιπλώνει μικρές αναφορές (από μία σε κάθε σελίδα): ξεκινά με τον Ευάγγελο Παπανούτσο, συνεχίζει με το Νίκο Καζαντζάκη και κλείνει με δυο «ρητά» για την αρχή και το τέλος της εκπαιδευτικής του πορείας!

   Αποτελείται από δύο μέρη και μας αποχαιρετά μ’ έναν πολύ μικρό επίλογο κι ένα μικρό επίσης άρθρο με τίτλο «σώστε τον δάσκαλο». Κλείνει οριστικά με μια μικρή ενδεικτική βιβλιογραφία. Εξάλλου το βιβλίο του δεν αποτελεί ούτε έρευνα, ούτε επιστημονική μελέτη. Αποτελεί ένα πόνημα καρδιάς, εμπειρίας και αγωνίας.

ΙΙΙ. ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΡΗ

   Το Α΄ μέρος έχει τίτλο «ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ» και εκτείνεται σε 60 σελίδες. Άρχισε να γράφεται, αφού προηγουμένως είχε μια εμπειρία δύο δεκαετιών ως μάχιμου μέσα στις τάξεις. Πολλοί και πολλές καμαρώνουν ως εκπαιδευτικοί, αλλά στις τάξεις έχουν ζήσει ελάχιστα, ενώ με διαδρομές πολλές φορές αμφιβόλου αξίας έγιναν στελέχη για να καθοδηγούν χωρίς εμπειρία. Ο Γιώργος όμως δεν είναι ένας απ’ αυτούς!

   Το μέρος αυτό αποτελείται από 24 μικρά άρθρα. Τα 17  είναι μικρά και αυτόνομα. Ακολουθούν ένα μεγάλο εισαγωγικό άρθρο (χωρισμένο σε 7 μικρά) εν είδει περίληψης και κατεύθυνσης όλων όσων ξεδιπλώνει στη συνέχεια. Εκεί βλέπουμε το πως βλέπει την παιδεία, την εκπαίδευση, το δάσκαλο, την πολιτεία και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

   Το Β΄ μέρος με τίτλο «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ» εκτείνεται σε 40 σελίδες. Νομίζω ότι δεν τυχαίο που στο 2^ο μέρος δεν υπάρχει στο τίτλο η μαγική λέξη «παιδεία», ενώ υπήρχε στο 1^ο μέρος. Οι λόγοι είναι πολλοί, τους οποίους και ψηλαφεί. Η χρονική διάρκεια των θεμάτων εκ των πραγμάτων είναι μικρή, αφού οι καραντίνες σταμάτησαν με τα εμβόλια κι ο ίδιος διάλεξε το δρόμο της ευδόκιμης εξόδου από τις δύσκολες πλέον τάξεις! Είναι συνταξιούχος συνάδελφος τώρα!

ΙV. ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ή ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ;

   Στο Α΄ μέρος την κύρια προσοχή μου την τράβηξαν τα 7 πρώτα κομμάτια του γενικού πλαισίου που έθεσε ο Γιώργος Πλούμης. Πρόκειται ουσιαστικά για την «διακήρυξή» του. Γράφει ο ίδιος στην αρχή:

   «Είμαι μάχιμος, εργάζομαι μέσα στην τάξη μπροστά στο μαυροπίνακα, αναπνέω σκόνη, τρώω κιμωλία, βγαίνω από την τάξη λερωμένος, πολλές φορές κατακόκκινος, συχνά εξουθενωμένος, αλλά πάντα ικανοποιημένος ότι κάτι έδωσα, κάποιοι κάτι άκουσαν, κάτι πήραν, κάτι γνώρισαν».

   Αντιδρά στους «ξερόλες» που λένε με ελαφρά καρδία: «Φταίει ο δάσκαλος, ο καθηγητής -λένε- είναι τεμπέλης. Τρεις μήνες το χρόνο κάθεται, δεν αξιολογείται και άλλα τέτοια πολλά. Δεν συμφωνώ κύριοι, ο δάσκαλος είναι ο τελευταίος που φταίει σ’ αυτή την υπόθεση».

   Και ανοίγει ευθύς αμέσως τη βεντάλια της σκέψης του, αυτήν που στα επόμενα μικρά άρθρα αναλύει ξεχωριστά και κατά θέμα:

   «Για να είσαι δάσκαλος σήμερα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Χρειάζεσαι δύναμη, σθένος, ψυχικό μεγαλείο, γιατί ο δάσκαλος κάθε μέρα μέσα στην τάξη κάνει κατάθεση ψυχής. Η δουλειά του δύσκολη, τα προβλήματα πολλά. Όμως το χαμόγελο, η ικανοποίηση στο πρόσωπο των μαθητών, ο καλός λόγος, το σφίξιμο του χεριού από τον γονιό, κάνουν το δάσκαλο να ανοίγει τα φτερά του, να απογειώνεται, να ζει σε άλλο κόσμο, να ονειρεύεται…».

   Ο Γιώργος Πλούμης δεν φαντασιώνεται. Ο άλλος κόσμος είναι ο κόσμος της παιδείας, αρκετά μακριά από τον κόσμο της εκπαίδευσης. «Εκπαίδευση κάνουμε και στους έξυπνους σκύλους» θα τονίσει δυο φορές πιο κάτω.

   Συμφωνώ μαζί του απόλυτα, γιατί κι εγώ είχα παρόμοια πορεία και στην ίδια περίοδο με παραπλήσιο μάθημα (φυσική), αν και κάποιες φορές για τις ανάγκες έκανε αυτός φυσική κι εγώ χημεία, ίσως και βιολογία, γεωγραφία ή και αστρονομία και γεωλογία πριν τρεις δεκαετίες.

V. ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

   Υπάρχουν πολλές και πολλοί που δεν κατανοούν τη διαφορά παιδείας και εκπαίδευσης, πολύ δε περισσότερο δεν κατανοούν την καμπύλη του Gaus (έχει μορφή καμπάνας)! Μέσα σ’ ένα σύνολο, όπως είναι η μαθητική τάξη ή ο σύλλογος διδασκόντων ενός μεγάλου σχολείου ή μέσα σε μια κοινότητα μιας ειδικότητας σε μια περιοχή, είναι βασικός κανόνας να μην είναι ούτε όλοι άριστοι, ούτε όλοι για βελτίωση. Ειδικά οι δάσκαλοι που είναι δοκιμασμένοι και πτυχιούχοι. Υπάρχει μια φυσική διακύμανση. Για τη μελέτη της διακύμανσης χρειάζονται και τα άκρα της καμπύλης. Το κύριο ζήτημα είναι το ποιοι θα πάρουν θέση στα άκρα και ποιοι θα συσσωρευτούν στο βαθύ κέντρο της καμπάνας. Μα όλο αυτό εξαρτάται από τα κριτήρια.

   Ποιοι θέτουν τα κριτήρια; Οι γονείς; Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές και οι νηπιαγωγοί; Τα διοικητικά στελέχη της εκπαίδευσης; Οι εναλλασσόμενοι υπουργοί παιδείας; Ο εκάστοτε πρωθυπουργός; Η διακομματική συμφωνία; Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τους απόμακρους επιτρόπους; Ο υπερεθνικός Ο.Ο.Σ.Α που παίρνει γραμμή από τα τεράστια μεγάλα συμφέροντα των δυτικών ολοκληρώσεων;

  Ο Γιώργος Πλούμης απαντά στα περισσότερα. Το δικό του κριτήριο θέτει σε προτεραιότητα και στο κέντρο την παιδεία κι αφήνει στην άκρη την στείρα εκπαίδευση. Θέτει τη χαρά της αγωγής και της γνώσης ως στύλο στ’ αλώνι της κάθε τάξης και την τεχνοκρατική εξετασιομανία στα άκρα του. Θα βάλει την κριτική γνώση, το διάλογο και το πείραμα μπροστά και την αποστήθιση πίσω. Θα συμφωνήσω πάλι μαζί του. Και φέρνει γι’ αυτά το παράδειγμα της Φιλανδίας για τα καλά του, χωρίς να κάνει κριτική βεβαίως στ’ αρνητικά του.

   Ο Γιώργος με έμμεσο τρόπο και με αφορμή τις εξεταστικές μεταρρυθμίσεις και το «πρόγραμμα ΠΙΖΑ» του Ο.Ο.Σ.Α.  διερωτάται «μήπως το πρόβλημα είναι αλλού;». Με τον τρόπο αυτό δείχνει τη στάση του απέναντι στο τεράστιο παιχνίδι που ξεκινά από τον Ο.Ο.Σ.Α.. Βεβαίως στο άρθρο του δεν ασχολείται με τα κριτήριά του και τους στόχους του, αλλά μόνο με τα αποτελέσματα των ερευνών του, κυρίως με την λεγόμενη «Πίζα». Αφήνει όμως το τοπίο για παραπέρα συζήτηση ελεύθερο.

VΙ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΛΟΥΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

   Ο Γιώργος Πλούμης είναι όμως τίμιος στη γραφή του. Αυτό φαίνεται στον τρόπο που αντιμετωπίζει την πολιτική θεωρία και πράξη της «αξιολόγησης», όπως την φέρνουν περίτεχνα οι «από πάνω». Είναι θετικός για αξιολόγηση που βελτιώνει και όχι να τιμωρεί. Επιθυμεί μια «δίκαιη αξιολόγηση».

   Βεβαίως δεν διερωτάται περισσότερο αν και κατά πόσο αυτοί οι υπερεθνικοί οργανισμοί δεν κάνουν βήμα προς την πλευρά της βελτίωσης και της απομάκρυνσης από την τιμωρία. Γιατί αυτοί δεν αγαπούν την παιδεία, αλλά επιθυμούν μια ξερή εκπαίδευση, συμβατή με τους μακροπρόθεσμους στόχους τους. Όμως ο Γιώργος μένει σταθερά στο όραμά του. Παιδεία κυρίως και μετά η όποια εκπαίδευση.

   Θέτει το κριτήριο ότι οι αξιολογητές πρέπει να είναι αξιολογημένοι. Σωστά. Δεν διερωτάται δημόσια βεβαίως περισσότερο στο αν οι αξιολογητές των αξιολογητών βρίσκονται σ’ ένα απόμακρο κράτος από τους πολίτες και την κοινωνία και πολύ κοντά στα μεγάλα συμφέροντα. Ένα κράτος αυταρχικό που όταν έρχεται η ώρα να «αξιολογηθεί» το ίδιο, όπως στο πολλαπλό έγκλημα των Τεμπών, προσπαθεί με κάθε τρόπο να σκίσει και το ελλιπές σύνταγμα και την ηθική και εξέγερση των πολιτών.

   Αυτό το κράτος κι αυτοί οι υπερεθνικοί οργανισμοί θέλουν την διάλυση. Τη διάλυση τη βλέπει ο Γιώργος και γι’ αυτό επιμένει στο όραμά του για το σχολείο. Εξάλλου αλλού γράφει: «το παλιό σχολείο ενάντια στο καινούριο». Η ματιά τους και ο στόχος τους δεν είναι το ευέλικτο και καλό δημόσιο σχολείο που ονειρεύεται ο Γιώργος. Τους ενδιαφέρουν οι λίγοι, οι «άριστοι» στα δικά τους διαφορετικά σχολεία. Οι άλλοι να «πνιγούν». Και τα βλέπουμε όλα αυτά πλέον καθαρά.

VΙΙ. ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ

   Ένα μεγάλο κομμάτι των άρθρων εστιάζει στις λεγόμενες πανελλαδικές εξετάσεις, στο μοτίβο τους, στα φροντιστήρια, στα θέματα που μπαίνουν και που συχνά είναι πολύ μακριά από το σχολείο, στη λεγόμενη «βάση του 10», αλλά και στο κατέβασμα των εξετάσεων σ’ όλες τις τάξεις του σχολείου. Τέλος αναδεικνύει την όποια αξία του πτυχίου, κυρίως στο αν το ευρύτερο σύστημα απορροφά τους επιστήμονες που παράγει…

   Ασχολείται με το διαχρονικό φαινόμενο των καταλήψεων, ούτε με αρνητισμό, ούτε με εκ των προτέρων ενθουσιασμό. Κρατά μια μεσαία στάση και το μοτίβο του τον οδηγεί στο λεγόμενο «ανοικτό σχολείο». Όμως κι εκεί βάζει ζητήματα στην πολιτική ηγεσία η οποία με όλες τις κυβερνήσεις της τείνει να αλλάζει πάντα τη σκεπή (που γι’ αυτές είναι πάντα οι εξετάσεις) και όχι τα θεμέλια, που για το Γιώργο είναι η παιδεία έναντι της εκπαίδευσης.

VΙΙΙ. ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

  Στο Β΄ μέρος ο Γιώργος Πλούμης δεν ανήκει στο ρεύμα των «ψεκασμένων», των εναντίον στη «μάσκα» ή στο ρεύμα των «αντιεμβολιαστών». Δεν φέρνει αντίρρηση στα γενικά μέτρα, όπως οι καραντίνες ή η λεγόμενη «τηλεκπαίδευση» ή ο συλλογικός εμβολιασμός ή και η χρήση της μάσκας στα σχολεία αργότερα. Δεν αναρωτιέται πως δημιουργήθηκε βεβαίως η πανδημία, ούτε πως χρησιμοποιήθηκε από τους «θεσμούς» για αυταρχικές μορφές διοίκησης. Μάλλον ήταν μακριά από τους δικούς τους προβληματισμούς. Απόλυτα σεβαστό.

   Στέκεται όμως κριτικά σ’ όλα αυτά. Δεν τα εξιδανικεύει. Μένει αρκετά στη χρήση της μάσκας στα σχολεία, στην ανάγκη του εμβολιασμού και στη χρήση της «τηλεκπαίδευσης» μόνο για να μη μεγαλώσει η απόσταση των μαθητών από τους καθηγητές τους και το σχολείο. Πιστεύει στην καλή χρήση της επιστήμης (εμβόλια) και την επιζητεί. Και πάνω σ’ αυτό το μοτίβο ξετυλίγει όλο το Β΄ μέρος.

   Στηλιτεύει όμως κάποιες από τις πονηριές της εκπαιδευτικής πολιτικής. Αναδεικνύει τις πονηριές με τη χρήση τηλεκπαίδευσης, την άρνηση του κράτους να δημιουργηθούν μικρότερα τμήματα ως άμυνα στην επίθεση του κορονοϊού όταν άνοιξαν τα σχολεία, τις κάμερες στα σχολεία, κ. ά.

ΙΧ. ΕΝ ΕΙΔΕΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

   Ο Γιώργος Πλούμης μας προσέφερε αρκετό υλικό για να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε. Με όπλο τον απλό λόγο, την εμπειρία του μέσου δάσκαλου, τις σκέψεις του και την ανάδειξη πολλών προβλημάτων χωρίς «κουτοπονηριές», έβαλε ένα ακόμη λιθάρι. Αυτή τη φορά έξω από την τάξη, αλλά όχι ως θεσμικός «αξιολογητής» ή διοικητικό στέλεχος.

   Πλούτισε επίσης το βιβλίο του με αρκετές πετυχημένες ρήσεις στα κείμενά του και τελειώνει με δυο αξιόλογες ξένες προσεγγίσεις το πόνημά του.

   Η μία είναι το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη «Ιθάκη», με την οποία μας δείχνει ότι Ιθάκη είναι η παιδεία και οι «δάσκαλοι» κωπηλατούμε σε φουρτουνιασμένη συχνά θάλασσα για να φτάσουμε σ’ αυτή. Κι αυτό το ταξίδι αξίζει για το Γιώργο. Δεν γνωρίζω αν το ίδιο πιστεύει ακόμα, όπως έχει καταντήσει από την Πολιτεία και τα θεσμικά της όργανα το σχολείο και από μια φασίζουσα και ιδιοτελή μερίδα γονιών και μαθητών, που κάνουν bulling στους δασκάλους…

   Η δεύτερη, που γράφτηκε μετά το μικρό του επίλογο, είναι ένα επίσης μικρό άρθρο με τίτλο: «Σώστε το δάσκαλο». Την έφερε από μια ηλεκτρονική ανάρτηση στα μάτια μας και στη σκέψη μας από ένα κοσμήτορα της φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ. (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Το κείμενο προέρχεται από την «Εφημερίδα των Συντακτών». Είναι εύστοχο, ειδικά για το στόχο που ο Γιώργος Πλούμης έχει βάλει στο βιβλίο του.

   Συνάδελφε Γιώργο Πλούμη σ’ ευχαριστούμε!

   ΣΗΜΕΙΩΣΗ: 1^η δημοσίευση στην ΩΡΑ των ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2025, φ. 87, σελ. 20-21. Επίσης, τη Δευτέρα 07.04.2025 αποτέλεσε τη βάση για τη βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου αυτού στην Πυξίδα της Πάτρας (Αλ. Υψηλάντου 105) στις 7.30 μμ.

Συνέντευξη του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα

Μια συνέντευξη που δόθηκε στις 11. 02.2025 στον αγαπητό Θοδωρή Χαμάκο, ειδικό ερευνητή και καταγραφέα, των πέτρινων γεφυριών, ειδικά της Πελοποννήσου και της επαρχίας Καλαβρύτων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Βλέποντας πάλι τις σημειώσεις μου, πληροφορίες λένε ότι τα τέσσερα αυτά γεφύρια κτίστηκαν μεταξύ 1933-1936.

Στη συνέχεια δόθηκαν άλλες τρείς συνεντεύξεις για τα άλλα τρία αδελφά πέτρινα γεφύρια της Κέρτεζης. Θα αναρτηθούν κατά σειρά.

ΠΗΓΗ΅: «Tα πέτρινα γεφύρια της Πελοποννήσου» ( Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου), που δημιούργησε και διατηρεί ο Θοδωρής Χαμάκος. Σε λίγο το ακριβές λινκ.

Στη σελίδα δε του Yu tube καταγράφει ο Θοδωρής Χαμάκος: » Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, επί του ποταμού Λίθου ή Μοναστηριά στην περιοχή «Τσιρικέϊκα», από το προεπαναστατικό σόϊ Τσιρίκος της Κέρτεζης. Ο ποταμός Λίθος έχει τις πηγές του στη νερομάνα και την θέση Κυρά-Μαριώ και πιο κάτω ενώνεται με τον Κερτεζίτικο Βουραϊκό.

Το γεφύρι ένωνε και ενώνει την νοτιοδυτική με την κεντρική Κέρτεζη και κατά μαρτυρίες των ντόπιων χτίστηκε τα χρόνια 1933-36 από άγνωστο πρωτομάστορα, αν και κάποιες μαρτυρίες λένε ότι κατασκευαστές του είναι οι φημισμένοι Λαγκαδινοί μαστόροι της πέτρας».

Ο ΜΠΗΝΤΕΡΜΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ…

ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ Α΄ ΕΛΜΕ ΑΧΑΙΑΣ…

Της Μαρίας Φούκα*

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ …

   Άλλη μια φορά  η θεατρική ομάδα Από Κοινού της Α΄ ΕΛΜΕ ΑΧΑΙΑΣ, με μαέστρο τον ακούραστο Φώτη Λάζαρη, μας ταξίδεψε δίνοντας ψυχή και κόπο… αγάπη και πάθος… Πυρκαγιές, εμπρηστές  και ο κ Μπήντερμαν… Όλα δοσμένα με ένα σκοπό… Να αισθανθούμε, να σκεφτούμε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι …ενεργοί πολίτες… Γιατί  κανένα θεατρικό έργο δεν γράφεται, χωρίς ένα στόχο… Μπορεί και περισσότερους… Αλλιώς θα έμενε ερμητικά κλεισμένο στο συρτάρι του δημιουργού του..

   Ο Μαξ Φρις λοιπόν, ορμώμενος από τη χώρα των τραπεζών, των ακριβών  ρολογιών, της σοκολάτας και της  ουδετερότητας και στους δυο Παγκόσμιους πολέμους, παραδόξως, μας έδωσε ένα έργο άκρως επίκαιρο όσο και σπουδαίο… Παραδόξως, γιατί ήμουν σχεδόν σίγουρη ότι η  σοβαρή και βαθιά  Τέχνη για να γεννηθεί χρειάζεται περιβάλλοντα που έχουν χτυπηθεί από την όποια Μοίρα πολύ περισσότερο από την Ζυρίχη της Ελβετίας, γενέτειρα του θεατρικού συγγραφέα. Όμως ο Μαξ Φρις σε πείσμα των δικών μου ιδεοληψιών έγραψε ένα θεατρικό έργο  που θέτει εκ νέου και με πολύ εύστοχο τρόπο  το σοβαρό ζήτημα της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης του πολίτη( του καλού νοικοκύρη) να μην επαναπαύεται στη ζωούλα του όταν «το Κακό γυρεύει να μας κάνει στάχτη και η πόλη καίγεται».

   Η θεατρική ομάδα Από Κοινού της Α΄ ΕΛΜΕ ΑΧΑΙΑΣ αντιμετώπισε το θεατρικό έργο με μεγάλο σεβασμό και προσήλωση στην βασική του αρχή. Να αναδειχθεί ο κίνδυνος που παραμονεύει τους πολίτες, αν περιμένουν να αντιδράσουν μονάχα όταν η φωτιά φτάσει στην λατρευτή τους οικία… Αυτούς που  δεν ενδιαφέρονται για τον διπλανό τους παρά μόνο ως εν δυνάμει φορέα  και μεταφορέα της οικείας συμφοράς ή  δυστυχίας τους. Τους μέχρι  τότε ζώντας στο απυρόβλητο  και στο γυάλινό τους κόσμο, πριν αυτός  μετατραπεί βεβαίως σε ένα βουνό από συντρίμμια. Μια και η καταστροφή συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες  που όμως αρνούνται να πιστέψουν πως η καλύτερη μέθοδος εξαπάτησης των ανθρώπων είναι να τους λες την καθαρή αλήθεια… 

   Κι αν οι εμπρηστές είναι πολλοί  σε κάθε εποχή, δυστυχώς (ή ευτυχώς), ανάλογα με το τί θέλουν να κάψουν, πολλοί περισσότεροι είναι οι κ Μπήντερμαν, βέβαιοι για την καλή τους Μοίρα, πριν αυτή αποδειχθεί πιο φαύλη και πιο αχάριστη και  από την ίδια την ομώνυμη του λαϊκού άσματος… Συνήθως δεν είναι καθόλου αθώοι. Αντιθέτως ευθύνονται για πολλά μικρά και μεγάλα εγκλήματα σε βάρος συνανθρώπων τους με την αδιαφορία, την σιωπή, και την  βολεμένη  απληστία τους..

   Η κοινωνική συνείδηση πάλι είναι αυτή που θέτει τα όρια και επιβάλλει τις τιμωρίες σε κάθε κ Μπίντερμαν… Μπήντερμαν… Συνείδηση που σπανίως εισακούεται… και παραμένει σιωπηλή… Όμως, όπως λέει και ο ποιητής, αν μιλούσε η Σιωπή, αν φυσούσε, αν ξέσπαγε, θα ξερίζωνε όλα τα δέντρα του κόσμου..

   Ο καταπληκτικός χορός των γυναικών  που νομίζω ότι την εκπροσωπεί, κραυγάζοντας εκκωφαντικά ό,τι έχει ξεχαστεί από τον πρωταγωνιστή του έργου, ηχεί ακόμα στα αυτιά μου… Συντονισμένος απόλυτα με τις ανάγκες των καιρών που διαχρονικές ταξιδεύουν στους αιώνες, αδικαίωτες και μόνες… Χορός γυναικών, σαν τις γυναίκες τις Μεσολογγίτισσες που κατέφυγαν στη Ζάκυνθο σε μια ύστατη πράξη αντίστασης και ζωής, ενώ το Μεσολόγγι πολιορκείται, και υβρίζονται από τη γυναίκα της Ζάκυνθος του Σολωμού, που δεν θέλει να βγει από τη βόλεψή της και να βοηθήσει…. Χορός  γυναικών  σαν τις Ερινύες που ακολουθούν τους ενόχους, τους δειλούς και τους βολεμένους, για να τους θυμίζουν ότι δεν υπάρχουν προσωπικοί παράδεισοι  και τόπος να ξεφύγουν από τη φωτιά σε μια πόλη που καίγεται, παρά μόνο αν αποφασίσουν να την σταματήσουν. Χορός γυναικών που τις κακοποιούν, τις σκοτώνουν με πρόσχημα ότι τις αγαπούν… Φωνές γυναικών… μάτια, χέρια, πόδια, μαλλιά, ένα στόμα… Η Δέσποινα, η Ελένη, η Μαρίνα, η Μαρία, η Νόρα… Πού πας πολίτη; Σου λέω ξύπνα… Η πόλη καίγεται… (πριν την υπόκλιση έβαλαν την τελεία στην παράσταση, όπως όφειλαν…)

   Στην Ελλάδα των Τεμπών και των ένθεν κακείθεν σφαγών και πολέμων, όπου καραδοκεί η επανάπαυση και η εκ του καναπέως και δια των πλήκτρων μονάχα αγωνιστική δράση, ο πραγματικά  ενεργός πολίτης αναζητείται… Σαν την ελπίδα στο ομώνυμο διήγημα του αιώνιου έφηβου, Αντώνη Σαμαράκη. Αναζητείται εναγωνίως από ποιητές σαν την Κατερίνα Γώγου, που φωνάζει  ότι στο μυαλό είναι ο στόχος, όσων θέλουν να τον εξαφανίσουν ή να τον αλλοτριώσουν… Τον ενεργό πολίτη, τον υποψιασμένο, τον κόντρα ρόλο του κυρίου με το δύσκολο όνομα… Μπίντερμαν ή Μπήντερμαν ή κάτι τέτοιο… Τον ενεργό πολίτη που βάζει φωτιά σε ό,τι πρέπει να καεί, που καίγεται μαζί του, που σβήνει πάλι ό,τι αξίζει να χαθεί και να σβήσει… Τον «ενεργώ» πολίτη που ξέρει ότι το αίμα που χύνεται στον κόσμο δεν έχει χρώμα παρά μόνο βαθύ κόκκινο… Αναζητείται…

   Τον ψάχνουμε εκεί που μπορεί να βρεθεί… Στην Αλληλεγγύη και στην χώρα όπου η Σιωπή θεωρείται Συνενοχή… Όπου βασιλεύει η Συνύπαρξη και η Συνεννόηση… Όπου το -κοιτάζω  τη δουλειά μου  ας καίγεται ο κόσμος-  δεν είναι απλώς μια ατάκα αλλά Ντροπή και Αίσχος… Τέλος αναζητείται στην Τέχνη… σαν φιγούρα θεατρική… αντιηρωική και ηρωική μαζί, μελαγχολική και ελπιδοφόρα συνάμα, σύγχρονη και διαχρονική οπωσδήποτε…

   Ευχαριστούμε πολύ συνάδελφοι για τον απίστευτο κόπο σας (Άγγελε όπως πάντα καταπληκτικός, Στέφανε στην καλύτερή σου στιγμή, Μαρία, Όλγα υπέροχα εκτεθειμένες, Νίκο, στρατιώτης σε ό,τι αναλαμβάνεις, Δέσποινα, Ελένη, Μαρίνα, Μαρία, Νόρα άκρως συγκινητικές και ελπιδοφόρες)… Σπουδαίο τα εύρημα των εκκωφαντικών ήχων που έδιναν την απαραίτητη ένταση σε  ανάλογες στιγμές. Το τρομαχτικό τέλος και η αρχή… Κραυγές και κρότοι που  μας στερούν το άλλοθι να πούμε ότι δεν ακούσαμε…   

   Καλοτάξιδοι, ο  Μπήντερμαν και οι εμπρηστές σου Φώτη Λάζαρη…

   Συγχαρητήρια για την επιλογή του έργου, το στήσιμο, το παίξιμο, την ψυχή που καταθέτεις…  Καιρός του σπείρειν… καιρός του θερίζειν …..

   ΠΗΓΗ: Δευτέρα 17 Μαρτίου 2025, ΜΑΡΙΑ ΦΥΓΑΜΕ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ, https://mafyx.blogspot.com/2025/03/blog-post_17.html?m=1&fbclid=IwY2xjawJEyEZleHRuA2FlbQIxMQABHQ0oNhM4iUmxD5wzj-2o3Q23RRfKES6hNOlC0gttnjCk5Qdl7pVB3JJsaQ_aem_c3jzQPXpF4zs9XpqeI8MGw.

   * Η Μαρία Φούκα είναι φιλόλογος εκπαιδευτικός, μέλος της Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας.

Τα σχολεία της Κέρτεζης

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

ΜΕΡΟΣ Δ΄ (ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ)

ΧΙV. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΤΕΖΗΣ

   α) Το 1906 ο Καλαβρυτινός την καταγωγή Γεώργιος Παπανδρέου ΔΦ αναφέρει ανάμεσα σε πολλά: «….Εκ των πρώην δημάρχων Καλλιφωνίας και Κερτεζιτών Χρ. Σκαμβούγερα, Γ. Στριφτόμπολα, Αθ. Τσιρίκου και Π. Σαρδούνη μνημονευτέοι, ιδία ο αποθανών Γεώργ. Στριφτόμπολας ταγματάρχης της φάλαγγος και υιός του πεσόντος κατά τον αγώνα εν Λεβιδίω, διότι ούτος εδωρήσατο την εν Κερτέζη οικίαν του δι’ ελληνικόν σχολείον και εξ ιδίων εμισθοδότει τον διδάσκαλον αυτού από του 1876 μέχρι του 1891, ότε πλέον ανέλαβε την δαπάνην το δημόσιον. Εκ Κερτέζης κατάγονται και οι εν Πάτραις Στριφτομπολαίοι».^[21]

   Παρατήρηση: Σημαντική είναι η πληροφορία για τη χρηματοδότηση του δασκάλου. Δεν την έχουμε βρει σε κανένα άλλο αρχείο μέχρι στιγμής!

Συνέχεια →